1, 2. ¿Baʼaxten tsʼíikilnaj Jéeoba yéetel Saúl? (Ilawil le dibujo yaan tu káajbal le xookaʼ.)

LE KA yéeyaʼab Saúl tumen Jéeoba utiaʼal ka u beet u reyiloʼ kabal u yóol kaʼachi (1 Sam. 9:1, 2, 21; 10:20-24). Chéen baʼaleʼ le táan u beetik u reyiloʼ káaj u nojbaʼalkúuntkuba. Juntéenjeakileʼ bin u milesil filisteoʼob baʼateʼel tu contra le israelitaʼoboʼ, Sauleʼ unaj kaʼach u páaʼtik le profeta Samuel utiaʼal ka u kʼub le siibal tiʼ Jéeobaoʼ. Chéen baʼaleʼ antes u kʼuchleʼ le israelitaʼoboʼ káaj u chʼaʼikoʼob saajkil yéetel yaʼabeʼ tu xúumpʼattoʼob Saúl. Le oʼolaleʼ letiʼeʼ káaj u sen chiʼichnaktal, tu lugar túun u páaʼtik Samueleʼ tu kʼubaj le siibaloʼ. Sauleʼ maʼ unaj kaʼach u beetik lelaʼ, le oʼolaleʼ tsʼíikilnaj Jéeoba tu yéetel (1 Sam. 13:5-9).

² Le ka kʼuch Samuel teʼ tuʼux yaan Sauloʼ tu kʼeyaj yoʼolal le baʼax tu beetoʼ. Sauleʼ tu lugar u kʼamik le baʼax aʼalaʼabtiʼoʼ joʼopʼ u kaxtik baʼax u yaʼale yéetel joʼopʼ u culpartik u maasil (1 Sam. 13:10-14). Desde teʼ kʼiinoʼ Sauleʼ seguernaj u nojbaʼalkúuntkuba. Jéeobaeʼ kʼuuxilnaj tu yéetel tsʼoʼoleʼ tu yaʼalajtiʼ yaan u xuʼulul u beetik u reyil (1 Sam. 15:22, 23). U kuxtal Sauleʼ maʼalob káajik pero kʼaas bix úuchik u tsʼoʼokol (1 Sam. 31:1-6).

3. 1) ¿Baʼax ku tuklik yaʼab máakoʼob yoʼolal u yeʼesaʼal kabal óolal? 2) ¿Baʼax ken k-núuk teʼ xookaʼ?

 ³ Bejlaʼeʼ yaʼab máakoʼobeʼ ku tuklikoʼobeʼ wa ku yeʼeskoʼob kabal óolaleʼ mix bikʼin kun bintiʼob maʼalob ichil u kuxtaloʼob mix tiʼ u meyajoʼob. Juntúul máak jach famoso ku jóokʼol tiʼ peliculaʼob yéetel político xaneʼ, tu yaʼaleʼ letiʼeʼ maʼ kabal u yóoliʼ yéetel mix bikʼin ken u yeʼes kabal óolal. ¿Baʼaxten túun le máaxoʼob meyajtik Diosoʼ unaj u yeʼeskoʼob kabal óolal? ¿Bix juntúul máak maʼatech u yeʼesik kabal óolal yéetel bix juntúul máak kabal u yóol? Le kaʼapʼéel kʼáatchiʼobaʼ yaan k-núukik teʼ xookaʼ. Tsʼoʼoleʼ teʼ tuláakʼ xookoʼ yaan k-ilik bix jeʼel u seguer k-eʼesik kabal óolal ken k-aktáant baʼaloʼob talamtakeʼ.

4. ¿Bix juntúul máak kaʼanal u yich?

⁴ Le Bibliaoʼ ku yeʼesikeʼ juntúul máax maʼatech u yeʼesik kabal óolaleʼ kaʼanal u yich (xok Proverbios 11:2). Le máax kaʼanal u yicheʼ séeb u beetik junpʼéel baʼal kex maʼ tsʼaʼan autoridad tiʼiʼ. Tumen tuláakloʼon kʼebanoʼoneʼ yaan horaeʼ jeʼel u kʼuchul k-beet le baʼaloʼob beyaʼ. Chéen baʼaleʼ le baʼax úuch tiʼ le rey Sauloʼ ku kaʼansiktoʼoneʼ wa ku suuktal k-beetik baʼaloʼob beyaʼ jeʼel u xuʼulul k-bisikba yéetel Jéeobaeʼ. Salmo 119:21, ku yaʼalikeʼ Jéeobaeʼ ku kʼeyik wa maʼ tu chéen ilik le baʼax ku beetik le máaxoʼob minaʼan u suʼtaloʼob wa kaʼanal u yichoʼoboʼ. ¿Baʼaxten ku beetik lelaʼ?

5. ¿Baʼaxten maʼ unaj k-nojbaʼalkúuntikbaiʼ?

⁵ U kaʼantal u yich máak wa u nojbaʼalkúuntkubaeʼ jach junpuliʼ maʼ maʼalobiʼ, ¿baʼaxten? Yáaxeʼ tumen ku yeʼesik maʼ táan u respetartik máak Jéeoba, le Dios k-meyajtik yéetel gobernartikoʼonoʼ. U kaʼapʼéeleʼ wa k-beetik wa baʼax minaʼantoʼon u autoridadileʼ jeʼel u yantaltoʼon problemaʼob yéetel u maasileʼ (Pro. 13:10). U yóoxpʼéeleʼ tumen ken tsʼaʼabak cuenta chéen t-beetaj wa baʼax utiaʼal k-nojbaʼalkúuntikbaeʼ yaan k-pʼáatal suʼtsil tu táan u maasil (Luc. 14:8, 9). Jeʼex túun u yaʼalik le Bibliaoʼ kʼaʼabéet u yeʼesik máak kabal óolal.

6, 7. ¿Baʼax táakaʼan ichil u yeʼesik máak kabal óolal?

⁶ Le máax kabal u yóoloʼ ku naʼatik yaan baʼax maʼ tu páajtal u beetik. Le Bibliaoʼ ku yaʼalikeʼ juntúul máak beyaʼ jach junpuliʼ maʼ kaʼanal u yichiʼ (Fili. 2:3). Le máax kabal u yóoloʼ ken u beet baʼax maʼ maʼalobeʼ ku tsʼáaik cuenta tiʼ letiʼ anchaj u culpail. Tsʼoʼoleʼ ku chʼaʼik en cuenta baʼax ku tuklik u maasil yéetel ku yilik u kaanbal tiʼ letiʼob. Le máax beyaʼ ku kiʼimakkúuntik u yóol Jéeoba.

⁷ Le Bibliaoʼ ku yeʼesikeʼ le máax kabal u yóoloʼ u kʼaj óolmuba tubeel yéetel u yojel baʼax jeʼel u páajtal u beetkeʼ yéetel baʼax maʼ letiʼ unaj u chʼaʼtuklik u beetkiʼ. Lelaʼ ku beetik u respetartik u maasil yéetel u yeʼesik utsil.

8. Wa k-kʼáat eʼes kabal óolaleʼ, ¿baʼax maʼ unaj k-beetkiʼ?

⁸ Maʼ xaaneʼ kex maʼ t-tsʼáaik cuentaeʼ jeʼel u káajal k-nojbaʼalkúuntikbaeʼ, ¿bix jeʼel u yúuchul lelaʼ? Maʼ xaaneʼ jeʼel u káajal k-uʼuyik maas maʼaloboʼon tiʼ u maasil tu yoʼolal le meyajoʼob tsʼaʼantoʼonoʼ wa tu yoʼolal le meyaj tsʼaʼan tiʼ k-amigoʼoboʼ (Rom. 12:16). Wa maʼ xaaneʼ jeʼel u káajal k-tuukul chéen tiʼ toʼoneʼ (1 Tim. 2:9, 10). Hasta jeʼel u káajal k-aʼalik tiʼ u maasil baʼax unaj u beetik yéetel baʼax maʼ unaj u beetkiʼ (1 Cor. 4:6).

9. ¿Baʼaxten yaan horaeʼ ku beetkuba máak nojbaʼalil?

 ⁹ Wa maʼ t-controlartik k-kʼaakʼas tsʼíibolaloʼobeʼ jeʼel u xuʼulul k-eʼesik kabal óolaleʼ. Yaʼabeʼ ku káajal u nojbeʼenkúuntkubaʼob tumen u kʼáatoʼob ka tuklaʼak chéen letiʼob maas maʼaloboʼob, u kʼáatoʼob ka yanaktiʼob baʼax yaan tiʼ u maasil wa séeb u tsʼíikiloʼob. Lelaʼ letiʼe baʼax úuch tiʼ jujuntúul máaxoʼob ku chʼaʼchiʼitaʼaloʼob teʼ Biblia jeʼex Absalonoʼ, Uzías yéetel Nabucodonosor. Jéeobaeʼ tu yaʼalajtiʼobeʼ kʼaʼabéet u yeʼeskoʼob kabal óolal (2 Sam. 15:1-6; 18:9-17; 2 Cró. 26:16-21; Dan. 5:18-21).

10. ¿Baʼaxten maʼ unaj k-juzgartik baʼax ku beetik u maasiliʼ?

¹⁰ Maʼ xaaneʼ yaan uláakʼ baʼax óolal maʼ tu yeʼesik máak kabal óolal. Tuukulnakoʼon tiʼ Abimélec yéetel tiʼ Pedro (Gén. 20:2-7; Mat. 26:31-35). Letiʼobeʼ, ¿kaʼanal wa kaʼach u yichoʼob? Le baʼax tu beetoʼoboʼ, ¿tu beetoʼob wa tumen maʼ u yojloʼob jujunpʼéel baʼaloʼobiʼ? ¿Maʼ wa ta tʼaan tu tukloʼob maʼ maʼalob baʼax ken u beetoʼobiʼ? U jaajileʼ toʼoneʼ maʼ tu páajtal k-ojéeltik baʼax yaan tu puksiʼikʼal u maasil, le oʼolaleʼ mix máakoʼon utiaʼal k-juzgartik baʼax ku beetik u maasil (xok Santiago 4:12).

11. ¿Baʼax ku naʼatik le máax kabal u yóoloʼ?

¹¹ Le máax kabal u yóoloʼ ku naʼatik baʼax meyajil tsʼaʼan tiʼ cada juntúul tiʼ toʼon ichil u kaajal Dios. Jéeobaeʼ juntúul Dios ku beetik tuláakal baʼal tu tsoolol, le oʼolal tiʼ tuláakloʼon u tsʼaamaj junpʼéel meyaj ichil le múuchʼuliloʼ. U jaajileʼ tuláakloʼon kʼaʼabéetoʼon tu táan Jéeoba. Tiʼ jujuntúuloʼoneʼ tu tsʼáaj u páajtalil k-beetik wa baʼax tumen jach jatsʼuts k-ilik k-beetik yéetel tiʼ uláakʼoʼobeʼ tu tsʼáaj u páajtalil u séeb kanik u beetoʼob wa baʼax. Tsʼoʼoleʼ ku chaʼik xan k-yéeyik bix kun meyajtoʼon le baʼaloʼobaʼ. Wa kabal k-óoleʼ yaan u meyajtoʼon le páajtaliloʼob u tsʼaamajtoʼon jeʼex u kʼáatoʼ (Rom. 12:4-8). Jéeobaeʼ ku páaʼtik ka meyajnaktoʼon le baʼaxoʼob u tsʼaamajtoʼon utiaʼal k-alabartikoʼ yéetel utiaʼal k-áantik u maasil (xok 1 Pedro 4:10).

12, 13. ¿Baʼax unaj k-kʼaʼajsik wa ku kʼexpajal bix k-meyajtik Jéeoba?

¹² Le bix k-meyajtik Jéeoba beoraoʼ jeʼel u kʼexpajal ken máanak kʼiineʼ. Tuukulnakoʼon tiʼ bix úuchik u bin u kʼexpajal u kuxtal Jesús. Ka káajeʼ letiʼeʼ kajakbal chéen yéetel u Taata teʼ kaʼanoʼ (Pro. 8:22). Tsʼoʼoleʼ tu yáantaj u Taata u beet le angeloʼoboʼ, tuláakal le uláakʼ baʼaloʼoboʼ bey xan le wíinikoʼoboʼ (Col. 1:16). Tsʼoʼoleʼ túuxtaʼab way Luʼum utiaʼal u síijil yéetel u nojochtal bey wíinikeʼ (Fili. 2:7). Ka tsʼoʼok u kíimileʼ suunaj teʼ kaʼanoʼ yéetel tu añoil 1914, kʼuch u beetuba u reyil u Reino Dios (Heb. 2:9). Ken tsʼoʼokok xan u gobernar tu yáamil mil añoseʼ yaan u kaʼa sutik le Reino tiʼ u Taataoʼ. Ken úuchuk lelaʼ ‹Dioseʼ yaan u beetkuba tuláakal baʼal utiaʼal tuláakal máak›, lelaʼ u kʼáat u yaʼaleʼ Jéeobaeʼ yaan u gobernar tu yóokʼol tuláakal baʼax u beetmaj (1 Cor. 15:28).

¹³ Toʼon xaneʼ séeb jeʼel u kʼexpajal k-kuxtaleʼ. Yaan horaeʼ lelaʼ ku yúuchul yoʼolal le baʼaxoʼob k-chʼaʼtuklik k-beetkoʼ. Maʼ xaaneʼ kaʼacheʼ maʼ tsʼokaʼan k-beeliʼ chéen baʼaleʼ ka tsʼoʼokeʼ t-chʼaʼtuklaj u tsʼoʼokol k-beel. Maʼ xaan xaneʼ bejlaʼeʼ yaan k-paalal wa maʼ xaaneʼ tumen tsʼoʼok u máan añoseʼ tsʼoʼok k-chʼaʼtuklik kʼexik k-kuxtal utiaʼal k-maas meyajtik Dios. Chéen baʼaleʼ yaan horaeʼ jeʼel u kʼexpajal k-kuxtal tu yoʼolal uláakʼ baʼaloʼobeʼ. Maʼ xaaneʼ bejlaʼeʼ maas yaantoʼon tiempo utiaʼal k-meyajtik Jéeoba wa tsʼoʼok u pʼáatal maʼ tu páajtal k-beetik u maasil. Chéen baʼaleʼ kex táankelmoʼon wa  kex tsʼoʼok k-chʼíijil bey xan wa toj k-óol wa kʼojaʼanoʼoneʼ, Jéeobaeʼ u yojel bix maas maʼalob ka k-meyajte. Letiʼeʼ maʼ tu páaʼtik ka k-beet u maasil wa táan u yilik maʼ tu páajtal, baʼaxeʼ ku kiʼimaktal u yóol ken u yil k-tsʼaamaj k-óol meyajte (Heb. 6:10).

14. ¿Bix u yáantkoʼon le kabal óolal utiaʼal u kiʼimaktal k-óol yéetel le meyaj tsʼaʼantoʼonoʼ?

¹⁴ Jesuseʼ yéetel kiʼimak óolal tu beetaj tuláakal le meyajoʼob tsʼaʼab tiʼ tumen Jéeobaoʼ, toʼon xaneʼ láayliʼ jeʼel u páajtal k-beetik beyoʼ (Pro. 8:30, 31). Le máax kabal u yóoloʼ kiʼimak u yóol yéetel le meyajoʼob tsʼaʼantiʼ teʼ múuchʼuliloʼ. Letiʼeʼ maʼ chéen ku chʼíikil u yil le meyaj ku tsʼaʼabal u beet u maasiloʼ, baʼaxeʼ ku naʼatik baʼax meyajil tsʼaʼan u beet ichil u kaajal Jéeoba yéetel ku beetik maʼalob tumen u yojel Jéeoba tsʼaamiltiʼ. Le máax kabal u yóoloʼ ku respertartik u maasil yéetel kiʼimak u yóol ikil u yáantkoʼob tumen u yojleʼ le meyaj tsʼaʼantiʼoboʼ tiʼ Jéeoba xan u taal (Rom. 12:10).

15. ¿Baʼax jeʼel u páajtal k-kanik tiʼ Gedeoneʼ?

¹⁵ Gedeoneʼ juntúul máax tu yeʼesaj kabal óolal. Juntéenjeakileʼ Jéeobaeʼ tu yaʼalajtiʼ ka u salvart u kaajil Israel tiʼ le madianitaʼoboʼ. Gedeoneʼ tu yaʼalaj: «U kajtalil in wotochnáaloʼobeʼ letiʼ [u maas] óotsilil ichil tuláakal u chʼiʼibaloʼob Manasés, yéeteleʼ, teen u chichanil ichil in wéet otochnáaloʼob» (Jue. 6:15). Chéen baʼaleʼ Gedeoneʼ tu kʼubaj u yóol tiʼ Jéeoba yéetel tu beetaj le baʼax aʼalaʼabtiʼoʼ. Letiʼeʼ tu yilaj u naʼatik tubeel le baʼax aʼalaʼabtiʼ ka u beetoʼ yéetel tu  kʼáataj u yáantaj Jéeoba (Jue. 6:36-40). Kex Gedeón juntúul máak muʼukʼaʼan yéetel maʼ saajkeʼ tu yeʼesaj jach yaan u naʼat yéetel maʼ chéen ku jáajan beetik wa baʼaxiʼ (Jue. 6:11, 27). Ka tsʼoʼokeʼ le máakoʼoboʼ u kʼáatoʼob kaʼach ka u beet u gobernanteil pero letiʼeʼ maʼ tu yóotiʼ. Baʼaxeʼ le ka tsʼoʼok u beetik le meyaj tsʼaʼabtiʼ tumen Jéeobaoʼ suunaj tu yotoch (Jue. 8:22, 23, 29).

16, 17. ¿Bix u yeʼesik juntúul máax kabal u yóol u tsʼaamaj u yóol u meyajt Jéeoba?

¹⁶ ¿Jeʼel wa u páajtal u yaʼalaʼal maʼ kabal u yóol le máax ku kʼamik junpʼéel túumben meyaj teʼ múuchʼuliloʼ? ¿Kux túun le máax taak u maas áantaj teʼ múuchʼuliloʼ? Le Bibliaoʼ ku yaʼalikeʼ maʼ kʼaas u taaktal u maas áantik máak le sukuʼunoʼoboʼ mix ka u tsʼáa u yóol u meyajt Jéeobaiʼ (1 Tim. 4:13-15). Chéen baʼaleʼ, ¿kʼaʼabéet wa u tsʼaʼabaltoʼon junpʼéel túumben meyaj ichil le múuchʼulil utiaʼal u yilaʼal k-tsʼaamaj k-óol k-meyajt Jéeobaoʼ? Maʼatech, tumen kex maʼ u tsʼaʼabaltoʼon junpʼéel túumben meyajeʼ tuláakloʼon jeʼel u páajtal k-maas maʼalobkíintik bix k-modoseʼ yéetel le bix k-meyajtik Jéeobaoʼ. Lelaʼ jeʼel u yáantkoʼon utiaʼal k-meyajtik Jéeoba maas maʼalobeʼ yéetel k-áantik le sukuʼunoʼoboʼ.

¹⁷ Le máax kabal u yóoloʼ antes u kʼamik junpʼéel túumben meyaj teʼ múuchʼuliloʼ ku jach ilik baʼax táakaʼan ichil le meyajaʼ. Letiʼeʼ ku orar tiʼ Jéeoba yéetel ku jach tuklik wa jeʼel u páajtal u beetik le meyajaʼ. Ku chʼaʼik xan en cuenta wa yaan u yantal u muukʼil yéetel u tiempoil tiʼ utiaʼal u beetik uláakʼ meyajoʼob kʼaʼanaʼantak. Wa ken tsʼoʼokok ku yilik maʼ kun páajtal u láaj beetkeʼ ku chʼaʼik xan en cuenta wa jeʼel u páajtal u yáantaʼal tumen wa máaxeʼ. Ken tuukulnak tiʼ tuláakal le baʼaloʼobaʼ maʼ xaaneʼ le máax kabal u yóoloʼ yaan u tsʼáaik cuenta maʼ unaj u kʼamik le meyajaʼ tumen maʼ kun páajtal u beetik. Jeʼex k-ilkoʼ wa kabal k-óoleʼ yaan k-naʼatik maʼ tuláakal baʼal jeʼel u páajtal k-beetkeʼ.

18. 1) Juntúul máax kabal u yóoleʼ, ¿baʼax unaj u beetik le ken u kʼam junpʼéel túumben meyaj ichil u kaajal Jéeoba? 2) ¿Bix u yáantkoʼon Romailoʼob 12:3 utiaʼal k-eʼesik kabal óolal?

¹⁸ Jéeobaeʼ u kʼáat ka k-eʼes «kabal óolal» le táan k-meyajtikoʼ (Miq. 6:8). Le oʼolaleʼ wa ku tsʼaʼabaltoʼon junpʼéel túumben meyaj ichil u kaajaleʼ unaj k-beetik jeʼex Gedeoneʼ, unaj k-kʼáatik u nuʼuktaj yéetel u yáantaj Jéeoba. Maʼalob xan ka tuukulnakoʼon tiʼ le baʼaxoʼob ku kaʼansiktoʼon Jéeoba yéetel u yáantaj le Bibliaoʼ bey xan u kaajal. Maʼ unaj u tuʼubultoʼoneʼ tuláakal le baʼaxoʼob k-beetkoʼ maʼatech k-beetik chéen tumen yaʼab baʼax k-ojliʼ, baʼaxeʼ k-beetik tumen Jéeobaeʼ kabal u yóol yéetel ku yáantkoʼon (Sal. 18:35). Juntúul máax kabal u yóoleʼ maʼatech «u tuklik u maasil tiʼ le unaj u tuklik tu yoʼolaloʼ» (xok Romailoʼob 12:3).

19. ¿Baʼaxten unaj k-eʼesik kabal óolal?

¹⁹ Jeʼex tsʼoʼok k-ilkoʼ le máax kabal u yóoloʼ u yojel chéen Jéeoba unaj u alabartik tumen letiʼ beetmiloʼon yéetel chéen letiʼ u Maas Nojchil tiʼ tuláakal baʼax yaan (Apo. 4:11). Wa kabal k-óoleʼ yaan xan u kiʼimaktal k-óol yéetel jeʼel baʼalak meyaj ka tsʼaʼabaktoʼon k-beet ichil u kaajaleʼ. Tsʼoʼoleʼ yaan k-chʼaʼik en cuenta bix u yuʼubikuba u maasil sukuʼunoʼob yéetel baʼax ku tuklikoʼob, leloʼ yaan u beetik k-maas yaabiltikba. Le máax kabal u yóoloʼ táanil tiʼ u beetik wa baʼaxeʼ ku tuklik maʼalob, beyoʼ maʼatech u yoksikuba ich problemaʼob. Jéeobaeʼ jach u yaabiltmaj le máaxoʼob ku yeʼeskoʼob kabal óolaloʼ, le oʼolaleʼ tuláakloʼon unaj k-tsʼáaik k-óol utiaʼal k-eʼesik le jatsʼuts modosaʼ. Teʼ tuláakʼ xookoʼ yaan k-ilik bix jeʼel u páajtal u seguer k-eʼesik kabal óolal ken k-aktáant baʼaloʼob talamtak ichil k-kuxtaleʼ.