Haykanush, juntúul publicadora maʼ okjaʼanajaʼan yaan tu luʼumil Armeniaeʼ, tu kaxtaj junpʼéel pasaporte naatsʼ tiʼ u yotoch. Ichil le pasaporteoʼ yaan kaʼach u tarjetailoʼob bancoiʼ yéetel yaʼab taakʼin. Letiʼeʼ tu tsikbaltaj xan tiʼ u yíicham, juntúul publicador maʼ okjaʼanajaʼan xaniʼ.

Kex kʼaʼabéettiʼob kaʼach taakʼin yéetel kex yaan u pʼaaxoʼobeʼ, tu chʼaʼtukloʼob u biskoʼob le taakʼin teʼ dirección yaan teʼ pasaporteoʼ. U yuumil le taakʼin yéetel u láakʼtsiloʼoboʼ jaʼakʼ u yóoloʼob úuchik u suʼutultiʼob le taakʼinoʼ. Haykanush yéetel u yíichameʼ tu yaʼaloʼobtiʼobeʼ tu sutoʼob le taakʼinoʼ tumen tsʼoʼok u kankoʼob teʼ Biblia unaj u beetkoʼob baʼax utsoʼ. Tsʼoʼoleʼ tu aprovechartoʼob u tsolikoʼobtiʼob baʼax ku creertik u j-jaajkunajoʼob Jéeoba yéetel tu tsʼáajoʼobtiʼob jujunpʼéel publicacionoʼob.

Le familiaoʼ taakchaj u tsʼáaik wa bajux tiʼ Haykanush, baʼaleʼ letiʼeʼ maʼ tu yóotaj u chʼaʼiʼ. Ka sáaschaj tuláakʼ kʼiineʼ, le señoraoʼ bin u yil Haykanush bey xan u yíicham ka tu sen aʼalaj tiʼ le kiik ka u chʼaʼ junpʼéel anillo beetaʼan yéetel diamanteʼob utiaʼal u tsʼáaik u diosboʼotikil le taakʼin suʼut tiʼoboʼ.

Jeʼex úuchik tiʼ le familiaaʼ yaʼab uláakʼ máak jeʼel u jaʼakʼal u yóol yoʼolal le baʼax uts tu beetaj Haykanush yéetel u yíichamoʼ. Chéen baʼaleʼ, ¿kux túun Jéeoba? ¿Bix tu yilil le baʼax tu beetoʼoboʼ? ¿Baʼax utsil tu kʼamoʼob úuchik u beetkoʼob baʼax uts?

Maʼ talam k-ojéeltik u núukil le kʼáatchiʼobaʼ, ¿baʼaxten? Tumen k-ojleʼ tu táan Jéeobaeʼ u yeʼesik máak jatsʼuts modoseʼ maas koʼoj tiʼ le diamanteʼob, le orooʼ yéetel tiʼ uláakʼ baʼaloʼoboʼ. Le máakoʼoboʼ ku tuklikoʼobeʼ le baʼaloʼob maas kʼaʼanaʼantakoʼ letiʼe baʼaloʼob koʼojtakoʼ, chéen baʼaleʼ Jéeobaeʼ maʼ bey u tuukuliʼ (Isa. 55:8, 9). Le oʼolal toʼoneʼ k-tuklik xaneʼ u yeʼesaʼal le jatsʼuts modos yaan tiʼ Jéeobaoʼ maʼ tu páajtal u keʼetel yéetel uláakʼ baʼal.

Lelaʼ bey u yeʼesik le baʼax ku yaʼalik le Biblia tu yoʼolal le ojéelalil yéetel le naʼatiloʼ. Proverbios 3:13 tak 15, ku yaʼalik: «Kiʼ yóol le máax ku kaxtik le ojéelajoʼ, le máax ku tiaʼalintik le naʼatoʼ; tumen [maas] maʼalob baʼax ku tsʼáaik maʼ jeʼel bix le plataoʼ yéetel [maas] nukuch utsil baʼaloʼob ku beetik tiʼ le ku beetik le orooʼ. Le ojéelajoʼ [maas] koʼoj u tojol tiʼ le kiʼichkelem tuunichoʼoboʼ ¡mix tu páajtal u keʼetel yéetel baʼaloʼob ku sen tsʼíiboltaʼaloʼob!». Jeʼex k-ilkoʼ tu táan Jéeobaeʼ u yeʼesaʼal jatsʼuts modoseʼ maas koʼoj tiʼ jeʼel baʼalak ayikʼalileʼ.

¿Baʼax jeʼel u páajtal k-aʼalik tiʼ u beetik baʼax uts máakeʼ?

Jéeobaeʼ mantatsʼ ku beetik baʼax uts, letiʼeʼ «maʼ tu páajtal u tuus» (Tito 1:2). Jéeobaeʼ tu beetaj u tsʼíibtik le apóstol Pablo tiʼ le cristianoʼob hebreoʼob teʼ yáax siglo le tʼaanoʼobaʼ: «Tsʼáa a wóoleʼex orar t-oʼolal, tumen k-jach ojel yaantoʼon junpʼéel maʼalob conciencia yéetel k-kʼáat k-beet tuláakal baʼal tu nuʼuk bey xan yéetel x-maʼ tuusil» (Heb. 13:18).

Jesuseʼ mantatsʼ xan tu beetaj baʼax uts. Juntéenjeakileʼ Caifás, juntúul u nojchil le judíoʼoboʼ, tu yaʼalajtiʼ: «¡Tu kʼaabaʼ le Dios kuxaʼanoʼ, kin kʼáatiktech ka a waʼaltoʼon wa jaaj teech le Cristo u Paal Diosoʼ!». Jesuseʼ tu beetaj baʼax uts tumen maʼ tuusnajiʼ, baʼaxeʼ kex u yojel jeʼel u taʼakal u pool tumen le Sanedrín yéetel jeʼel u kíimsaʼaloʼ tu yaʼalaj letiʼ le Mesíasoʼ (Mat. 26:63-67).

¿Kux túun toʼon? ¿Baʼax jeʼel k-beetik wa k-ojel jeʼel k-jóoʼsik wa baʼax utsil wa ka tuusnakoʼoneʼ? ¿Yaan wa k-beetik baʼax uts?

Teʼ kʼiinoʼobaʼ maʼ chéen chʼaʼabil u beetik máak baʼax utsiʼ tumen jeʼex u yaʼalik le Bibliaoʼ, le máakoʼoboʼ «yaan u kaxtikoʼob chéen u  yutsiloʼob» yéetel «yaan u yaabiltikoʼob taakʼin» (2 Tim. 3:2). Yaʼab máakeʼ ku tuklikeʼ maʼ jach kʼaas ka ookolnak wa ka u beet máak baʼax maʼ maʼalob wa táan u máansik óotsilil bey xan wa minaʼan meyaj tiʼiʼ. Tumen óoliʼ tuláakal máak bey u tuukulaʼ yaan máaxeʼ ku kʼuchul tak u tukulteʼ wa u kʼáat ka yanak wa baʼax tiʼeʼ maʼ tu páajtal u beetik mantatsʼ baʼax uts. Tak máaxoʼob meyajtik Dios tsʼoʼok u beetkoʼob baʼaloʼob maʼ jach maʼalobtakiʼ. Yaʼabeʼ ikil u ‹tsʼíiboltik taakʼin maʼ uts bix náajaltaʼanileʼ› tsʼoʼok u pʼáatal maʼ maʼalob yaniloʼob teʼ múuchʼuliloʼ (1 Tim. 3:8; Tito 1:7).

Chéen baʼaleʼ u maas yaʼabil tiʼ le máaxoʼob ku meyajtikoʼob Diosoʼ ku yilik u kuxtaloʼob jeʼex tu kaʼansil Jesuseʼ. U yojloʼobeʼ u yeʼeskoʼob jatsʼuts modoseʼ maas kʼaʼanaʼan ke tiʼ jeʼel baʼalak ayikʼalileʼ. Le oʼolaleʼ le táankelem paalal j-Jaajkunajoʼoboʼ maʼatech u beetkoʼob chafa utiaʼal u tsʼaʼabaltiʼob junpʼéel calificación maas maʼalob (Pro. 20:23). Maʼ xaaneʼ maʼ kun tsʼaabiltoʼon mix baʼal ikil k-beetik baʼax uts jeʼex úuch tiʼ Haykanusheʼ. Chéen baʼaleʼ Dioseʼ maʼalob u yilik u beetik máak baʼax uts, tsʼoʼoleʼ lelaʼ ku beetik u yantal junpʼéel maʼalob conciencia tiʼ máak, lelaʼ maʼ tu páajtal u keʼetel yéetel mix baʼal.

Lelaʼ bey u yeʼesik le baʼax úuch tiʼ Gagikoʼ. Letiʼeʼ ku yaʼalik: «Antes in beetkinba j-Jaajkunajeʼ kin meyaj kaʼach tiʼ junpʼéel nojoch empresa. Utiaʼal maʼ u boʼotaʼal yaʼab impuestoeʼ u yuumileʼ maʼatech u láaj aʼalik bukaʼaj taakʼin tu náajaltaj le empresaoʼ. Tumen teen tsʼaʼanen kaʼach in nuʼukt le meyaj teʼ empresaoʼ, teen tsʼáaik taakʼin tiʼ le máax ku túuxtaʼal tumen le gobierno utiaʼal maʼ u yaʼalik wa táan u yoklik taakʼin le empresaoʼ. Yoʼolal lelaʼ kʼuch kʼaj óoltbilen bey juntúul máak ku tuuseʼ. Ka tin kanaj u jaajileʼ kex yaʼab in boʼotaʼal kaʼacheʼ xuʼul in tuus. Tsʼoʼoleʼ tin chʼaʼtuklaj in káajsik junpʼéel in negocio. Desde le yáax kʼiin ka tin káajsoʼ binen in registrart le negociooʼ ka tin boʼotaj tuláakal u impuestoiloʼob» (2 Cor. 8:21).

Gagikeʼ ku yaʼalik xan: «Maʼ chéen chʼaʼabil úuchik in tsʼáaik baʼax kʼaʼabéet tiʼ in familiaiʼ tumen pʼáat chéen táanchumuk kin náajaltik tiʼ le taakʼin ku tsʼaʼabalten kaʼachoʼ. Chéen baʼaleʼ bejlaʼeʼ maas kiʼimak in wóol. Yaanten junpʼéel maʼalob conciencia tu táan Jéeoba. Kin wilik in tsʼáaik junpʼéel maʼalob ejemplo tiʼ tu kaʼatúulal in paalal yéetel tsʼaʼanten privilegioʼob teʼ múuchʼuliloʼ. Le máaxoʼob ku túuxtaʼaloʼob tumen le gobierno utiaʼal u beetkoʼob le auditoríaoʼ, bejlaʼeʼ ku yilkenoʼob bey juntúul máax ku beetik baʼax utseʼ».

Jéeobaeʼ u yaabiltmaj le máaxoʼob ku jatsʼutskíintikoʼob u kaʼansajoʼob yéetel jatsʼuts modos, jeʼex le u beetaʼal baʼax utsoʼ (Tito 2:10). Letiʼeʼ tu beetaj u tsʼíibtik le rey David le jatsʼuts tʼaanoʼobaʼ: «Tin máansaj in táankelmil, bejlaʼeʼ tsʼoʼok in nuxibtal; baʼaleʼ mix juntéen tin wilaj xúumpʼattaʼan le utsil máakoʼ mix tin wilaj u kʼáat [máatan] u paalaloʼobiʼ» (Sal. 37:25).

Le baʼax úuch tiʼ Rutoʼ ku yeʼesik jaaj le baʼax ku yaʼalik le Bibliaoʼ. Letiʼeʼ pʼáat tu yiknal Noemí, u suegra, le tsʼoʼok u chʼíijiloʼ. Bin kajtal xan Israel, teʼeloʼ jeʼel u páajtal kaʼach u adorartik Jéeoba, le u jaajil Diosoʼ (Rut 1:16, 17). Tu kaajil Israeleʼ Ruteʼ tu beetaj baʼax uts yéetel tu yeʼesaj jach x-meeyjil. Letiʼeʼ jach ku tsʼáaik kaʼach u yóol u mol u yiʼij le cebada ku bin u pʼatik le máaxoʼob ku joochoʼob jeʼex u yaʼalik le Leyoʼ. Jeʼex tu beetil yéetel Davideʼ, Jéeobaeʼ maʼ xan tu chaʼaj u máansik wiʼijil Rut mix Noemí (Rut 2:2-18). Jeʼex k-ilkoʼ Jéeobaeʼ maʼ chéen tu tsʼáaj baʼal u jaant Rutiʼ, jejeláas bix úuchik u yáantik. Tu yéeyaj utiaʼal ka táakpajak tu chʼiʼibal le rey Davidoʼ, tuʼux taal xan le Mesíasoʼ (Rut 4:13-17; Mat. 1:5, 16).

Maʼ xaaneʼ yaan kʼiineʼ istikyaj u náajaltik máak taakʼin utiaʼal u tsʼáaik baʼax kʼaʼabéet ichil u yotoch. Kex beyoʼ toʼoneʼ maʼatech k-beetik jeʼex yaʼab máak ku kaxtik u séebaʼanil ikil u yookol wa u tuusoʼ, baʼaxeʼ jach k-tsʼáaik k-óol meyaj.  Ken k-beet beyaʼ k-eʼesik jach kʼaʼanaʼan k-ilik le jatsʼuts modos yaan tiʼ Diosoʼ, ichileʼ tiaʼan k-beetik le baʼax utsoʼ. Lelaʼ junpʼéel baʼal maʼ tu páajtal u keʼetel yéetel mix baʼal (Pro. 12:24; Efe. 4:28).

Jeʼex Ruteʼ, tuláakal le máaxoʼob meyajtik Diosoʼ jach ku creertikoʼob yaan u yáantaʼaloʼob tumen Jéeoba. Letiʼobeʼ jach u kʼubmaj u yóoloʼob tiʼ le baʼax u yaʼalmaj Jéeoba teʼ Hebreoʼob 13:5: «Mix bikʼin ken in pʼatech yéetel mix bikʼin ken in xúumpʼattech». Jéeobaeʼ yaʼab u téenel tsʼoʼok u yeʼesik jeʼel u páajtal u yáantik le máaxoʼob ku beetkoʼob baʼax uts mantatsʼoʼ. Letiʼeʼ maʼatech u pʼatkoʼob ken u aktáantoʼob baʼaloʼob talamtak, baʼaxeʼ ku tsʼáaiktiʼob le baʼaxoʼob kʼaʼabéettiʼoboʼ (Mat. 6:33).

U jaajileʼ le máakoʼoboʼ jach jatsʼuts u yilkoʼob le diamanteʼob yéetel uláakʼ baʼaloʼob koʼojtakoʼoboʼ. Pero toʼoneʼ k-jach k-ojleʼ, tu táan Jéeoba, k-Taata yaan teʼ kaʼanoʼ, k-beetik baʼax uts yéetel k-eʼesik uláakʼ jatsʼuts modoseʼ maas koʼoj ke tiʼ jeʼel baʼalak jatsʼuts tuunicheʼ.