Lelaʼ úuch le ka tsʼoʼok le año 100 tak tu añoil 1919. Lelaʼ junpʼéel túumben baʼal tsʼoʼok u kʼuchul naʼatbil ichil u kaajal Dios, ¿baʼaxten kʼeʼex le bix u naʼataʼaloʼ?

Yaʼab baʼaloʼob eʼesikeʼ le máaxoʼob yéeyaʼanoʼoboʼ jóokʼoʼob tiʼ le Nojoch Babilonia tu añoil 1919, desde le kʼiin jeʼeloʼ xuʼul u yantal kaʼansajoʼob maʼ jaajtak ichiloʼobiʼ. Le limpieza beetaʼab ichil u kaajal Diosaʼ káaj u beetaʼal desde tu añoil 1914, lelaʼ letiʼe año ka tsʼaʼab xan u beet u reyil Jesús teʼ kaʼanoʼ. * (Mal. 3:1-4). Tsʼoʼoleʼ tu añoil 1919, Jesuseʼ tu tsʼáaj «le palitsil chúukaʼan u yóol yéetel yaan u naʼat» utiaʼal u tsʼáaik tiʼ u kaajal Dios le janal «jach tu yorailoʼ» (Mat. 24:45-47). Teʼ añooʼ u kaajal Dioseʼ jáalkʼabtaʼab tiʼ le Nojoch Babilonia wa le religionoʼob maʼatech u kaʼanskoʼob u jaajiloʼ (Apo. 18:4). Chéen baʼaleʼ, ¿baʼax kʼiin túun ka káaj u palitsiltaʼaloʼob?

Kaʼacheʼ k-aʼalikeʼ káaj tu añoil 1918 yéetel chéen junpʼíit tiempo xáanchaji. Le revista U Pʼíich Tulumil Kanan 15 tiʼ marzo tiʼ 1992, tu yaʼalaj: «Jeʼex úuchik u bisaʼal palitsiltbil u úuchben kaajil Israel tu kaajil Babiloniaoʼ, tu añoil 1918 le máaxoʼob meyajtik Diosoʼ palitsiltaʼaboʼob xan tumen le Nojoch Babiloniaoʼ». Chéen baʼaleʼ ka tsʼoʼok k-maas xakʼalxoktik lelaʼ kʼuchoʼon k-naʼateʼ u kaajal Dioseʼ palitsiltaʼab xan yaʼab años antes tiʼ 1918.

Koʼox ilik junpʼéel tiʼ le profecíaʼob tu yaʼalaj yaan u palitsiltaʼal yéetel yaan u jáalkʼabtaʼal u kaajal Diosoʼ. Lelaʼ tiaʼan teʼ Ezequiel 37:1 tak 14. Teʼ profecíaaʼ Ezequieleʼ tu yilaj junpʼéel táax kʼóom luʼum chuup yéetel u baakel máakoʼob kimenoʼob. Jéeobaeʼ tu yaʼalajtiʼeʼ le baakoʼobaʼ ku chíikbesik «u kaajil Israel». Le baʼax tu yilaj Ezequielaʼ junpʼéel profecía ku tʼaan tiʼ bix kun kaʼa utskíintbil le adoración ku beetaʼal ichil «u Israel Dios[oʼ]» (Gal. 6:16; Bax. 3:21). Ka tsʼoʼokeʼ Ezequieleʼ tu yilaj bix u kaʼa yantal u kuxtal le baakoʼoboʼ yéetel ku yaʼalikeʼ kʼuch u beetubaʼob junmúuchʼ j-baʼateloʼob. Lelaʼ tu chíikbesaj le bix úuchik u kaʼa limpiotal tu añoil 1919 le bix u adorartaʼal Diosoʼ. Chéen baʼaleʼ, ichil le profecíaaʼ, ¿yaan wa baʼax eʼesik bukaʼaj tiempo palitsiltaʼaboʼob?

Yáaxeʼ, jeʼex tu yilaj Ezequieloʼ, le baakoʼoboʼ jach tikintakoʼob (Eze. 37:2, 11). Leloʼ ku yeʼesikeʼ tsʼoʼok u máan yaʼab tiempo kíimik le máakoʼoboʼ. U kaʼapʼéeleʼ, le baakoʼobaʼ jujunpʼíitil úuchik u kaʼa tsʼaʼabal u kuxtaloʼob maʼ chéen ka jáan líiʼsaʼaboʼobiʼ. Utiaʼal u  yúuchul lelaʼ Ezequieleʼ tu yuʼubaj u juum junpʼéel baʼal jach kʼaʼam, tsʼoʼoleʼ «le baakoʼoboʼ joʼopʼ u muchʼkubaʼob» tu wíinkliloʼob. Ka tsʼoʼokeʼ, joʼopʼ u yantal «u xiichʼeloʼob», «u bakʼeloʼob» yéetel u «yootʼeloʼob». Kaʼ tsʼoʼok tuláakal lelaʼ «taal u múus iikʼal le kuxtaloʼ ka ook tiʼ letiʼob, letiʼob túuneʼ kuxlajoʼobeʼ ka waʼalajoʼob». Tu tsʼookeʼ tiʼ le máakoʼob tsʼoʼok u kuxtaloʼobaʼ Jéeobaeʼ tu tsʼáaj tuʼux u kajtaloʼob. Jeʼex k-ilkoʼ tuláakal lelaʼ tu bisaj yaʼab tiempo (Eze. 37:7-10, 14, Traducción del Nuevo Mundo).

U úuchben kaajil Israeleʼ xáanchaj yaʼab años palitsiltaʼanoʼob tu luʼumil Babilonia. Káaj desde le año 740 táanil tiʼ u taal Jesús. Teʼ añoaʼ xuʼulsaʼab tiʼ u reinoil le diez tribus yaan xamanoʼ yéetel yaʼab tiʼ letiʼobeʼ bisaʼaboʼob palitsiltbil. Tsʼoʼoleʼ tu añoil 607, xuʼulsaʼab Jerusalén tsʼoʼoleʼ bisaʼab xan palitsiltbil u kajnáaliloʼob Judá, le reino yaan noojoloʼ. Le israelitaʼoboʼ jáalkʼabtaʼaboʼob tu añoil 537 táanil tiʼ u taal Jesús, ka tsʼoʼokeʼ suunajoʼob Jerusalén utiaʼal u yutskíintikoʼob le templooʼ yéetel utiaʼal u kaʼa adorartikoʼob Dios jeʼex u yaʼalikoʼ.

Le bukaʼaj tiempo palitsiltaʼab le israelitaʼoboʼ ku yeʼesikeʼ le Nojoch Babiloniaoʼ máan yaʼab tiempo u palitsiltmaj xan le máaxoʼob meyajt Diosoʼ, maʼ chéen tu añoil 1918 tak 1919. Jesús xaneʼ tu yaʼaleʼ maʼ chéen junpʼíit tiempo kun máaniʼ, lelaʼ bey tu yeʼesaj le ka tʼaanaj tiʼ le kʼaakʼas xíiw kun jóokʼol junmúuchʼ yéetel le trigo wa «u paalal le Reinooʼ» (Mat. 13:36-43). Le tiempo ka jóokʼ le kʼaakʼas xíiw junmúuchʼ yéetel le trigooʼ letiʼe bukaʼaj tiempo ka anchaj maas yaʼab apostataʼob ke máaxoʼob meyajtik Dios way Luʼumeʼ. Yoʼolal le baʼax úuchaʼ jeʼel u páajtal u yaʼalaʼaleʼ bey palitsiltaʼab u kaajal Dios tumen le Nojoch Babiloniaoʼ. Le u palitsiltaʼaloʼ káaj le ka tsʼoʼok u añoil 100 tsʼoʼokok u taal Jesús tak le ka tsʼoʼok u limpiartaʼal le adoración ichil u kaajal Jéeobaoʼ, lelaʼ úuch teʼ tu tsʼook kʼiinoʼoboʼ (Bax. 20:29, 30; 2 Tes. 2:3, 6; 1 Juan 2:18, 19).

Ichil le bukaʼaj tiempo palitsiltaʼanoʼoboʼ u nuuktakil le religionoʼob yéetel le máaxoʼob ku gobernaroʼoboʼ tu yiloʼob bix jeʼel u xuʼulskoʼob tiʼ le Bibliaoʼ tumen beyoʼ maas chéen chʼaʼabil kun antal le máakoʼob yáanal u nuʼuktajoʼoboʼ. Yanchaj junpʼéel tiempoeʼ mix máak ku páajtal u yantal u Biblia mix tu chaʼabal u traducirtaʼal ichil le idioma ku naʼatik le máakoʼoboʼ. Yanoʼobeʼ hasta tóokaʼaboʼob úuchik u beetkoʼob. Yéetel chʼaʼpachtaʼab xan tuláakal le máaxoʼob ku tʼaanoʼob tu contra le baʼaxoʼob ku kaʼansik le iglesiaʼoboʼ, tuláakal lelaʼ tu beetaj u talamtal u yojéeltaʼal u jaajil tumen le máakoʼoboʼ.

Ezequieleʼ tu yaʼalaj xaneʼ yaan u yuʼubaʼal u juum junpʼéel baʼal jach kʼaʼam, lelaʼ u kʼáat u yaʼaleʼ u kaajal Dioseʼ yaan u kaʼa kuxtal yéetel jujunpʼíitil ken u kaʼa limpiokíint u adoración. ¿Baʼax kʼiin ka úuchi? Úuch maʼ yaʼab sigloʼob táanil tiʼ u káajal le u tsʼook kʼiinoʼoboʼ. Kex u maas yaʼabil le máakoʼob palitsiltaʼanoʼob  tumen le maʼ jaajil kaʼansajoʼoboʼ, anchaj máaxoʼob tu tsʼáaj u yóoloʼob u kaxtoʼob u jaajil yéetel u adorartikoʼob Dios jeʼex unajeʼ. Le máakoʼobaʼ tu xokoʼob le Bibliaoʼ yéetel tu tsikbaltoʼob tiʼ u maasil. Yanoʼobeʼ tu tsʼáaj u yóol u traducirtoʼob le Biblia ichil le idioma ku tʼanik le máakoʼoboʼ.

Óoliʼ tu añoil 1870, Charles Taze Russell yéetel u amigoʼobeʼ tu tsʼáaj u yóoloʼob u kaxtoʼob u jaajil yaan teʼ Bibliaoʼ. Jeʼex u yaʼalik le profecíaoʼ, lelaʼ bey ka joʼopʼok u yantal u bakʼel yéetel u yootʼel le baakoʼoboʼ. Le revista Zion’s Watch Tower yéetel uláakʼ publicacionoʼoboʼ tu yáantaj le máaxoʼob uts u puksiʼikʼaloʼob u kʼaj óoltoʼob u jaajiloʼ. Tu añoil 1914, jóoʼsaʼab le «Foto-Drama de la Creacionoʼ» yéetel tu añoil 1917, jóoʼsaʼab le libro The Finished Mystery (El misterio terminado), le kaʼapʼéel publicacionoʼobaʼ jach tu yáantaj le máaxoʼob meyajtik Diosoʼ. Tu añoil 1919, jeʼel u páajtal u yaʼalaʼaleʼ u kaajal Dioseʼ kaʼa kuxlaji yéetel bey tsʼaʼabtiʼob junpʼéel túumben luʼum tuʼux u kajtaloʼobeʼ. Desde teʼ kʼiinoʼob jeʼeloʼ le máaxoʼob yéeyaʼanoʼob utiaʼal u binoʼob kaʼanoʼ tsʼoʼok u yáantaʼaloʼob tumen le máaxoʼob kun pʼáatloʼob kajtal way Luʼumeʼ. Tu kaʼa jaatsiloʼobeʼ tsʼoʼok u kʼuchul u beetubaʼob «junmúuchʼ j-baʼateloʼob» (Eze. 37:10; Zac. 8:20-23). *

Le baʼaxoʼob tsʼoʼok k-ilkaʼ ku yeʼeskoʼobeʼ, le Nojoch Babiloniaoʼ tu palitsiltaj u kaajal Dios desde ka tsʼoʼok u añoil 100, ichil le tiempo ka maas anchaj yaʼab apostataʼoboʼ. Teʼ kʼiinoʼobaʼ u kaajal Dioseʼ jach muʼyajnaji, lelaʼ chíikaʼan tiʼ bix muʼyajnajik u úuchben kaajil Israel ka bisaʼab palitsiltbil tu kaajil Babilonia. Chéen baʼaleʼ kex máan yaʼab sigloʼob táan u muʼyaj u kaajal Dioseʼ, bejlaʼeʼ jach kiʼimak k-óol tumen u kaajal Dioseʼ táan u yilik u béeytal u profecíail Daniel, letiʼeʼ tu yaʼaleʼ «le j-ojéeloʼoboʼ bíin léembalnakoʼob», «bíin pʼáatakoʼob uts yaniloʼob» yéetel «utsil chúukaʼanoʼob» (Dan. 12:3, 10).

U jaajileʼ maʼ k-jach ojel bix úuchikiʼ. Maʼ k-ojel wa jach tu jaajil bisaʼab Jesús teʼ templooʼ wa chéen beetaʼab u yilik. Koʼox k-ilik baʼaxten bey k-aʼalikoʼ.

Yáaxeʼ koʼox ilik baʼax ku yaʼalik le Biblia úuch tiʼ Jesusoʼ. Teʼ tu Evangeliooʼ, Mateoeʼ tu yaʼalaj: «Le Kʼaasilbaʼal túunoʼ tu bisaj Jesús teʼ kiliʼich kaajoʼ, ka tu naʼaksaj tu maas kaʼanlil u baʼpakʼiloʼob le templooʼ» (Mat. 4:5). Lucas xaneʼ tu yaʼalaj: «Le Kʼaasilbaʼal xanoʼ tu bisaj Jesús Jerusaleneʼ, ka tu naʼaksaj tu maas kaʼanlil u baʼpakʼiloʼob le templooʼ» (Luc. 4:9).

Úuchjeakileʼ teʼ publicacionoʼoboʼ tsʼoʼok k-aʼalikeʼ yaan baʼaxoʼob eʼesikeʼ le ka túuntaʼab u yóol Jesusoʼ maʼ jach bisaʼab teʼ templooʼ. Le revista U Pʼíich Tulumil Kanan ich español 15 tiʼ julio tiʼ 1961, utiaʼal u yeʼesik baʼaxten ku yaʼalik beyoʼ tu ketaj yéetel le ka aʼalaʼab tiʼ Jesús jeʼel u tsʼaʼabaltiʼ tuláakal u gobiernoiloʼob le Luʼumoʼ. Le revistaoʼ tu yaʼaleʼ minaʼan mix junpʼéel wits jach kaʼanal tuʼux jeʼel u páajtal u yilik máak ‹tuláakal u reinoiloʼob yóokʼol kaab bey xan u nojbeʼeniloʼoboʼ›. Tsʼoʼoleʼ mix baʼal eʼesik wa Satanaseʼ jach ‹tu bisaj Jesús teʼ kiliʼich kaajoʼ› bey xan wa tu ‹naʼaksaj tu maas kaʼanlil u baʼpakʼiloʼob le templooʼ›. Tu yaʼalaj xaneʼ maʼ tsaaj u beetik kaʼach tuláakal le baʼaloʼob utiaʼal u túuntik u yóol Jesusoʼ. Chéen baʼaleʼ ka máan kʼiineʼ le revista U Pʼíich Tulumil Kananoʼ yaʼab u téenel tu tsoleʼ wa Jesús ka u beet baʼax aʼalaʼabtiʼ tumen Satanaseʼ tsʼoʼok u kíimil kaʼacheʼ. Yéetel lelaʼ le revistaoʼ tu  tsʼáaj naʼatbileʼ jach tu jaajil bisaʼab Jesús tiʼ junpʼéel tuʼux jach kaʼanal.

Yaʼab máax aʼalikeʼ como Jesús maʼ juntúul levitaeʼ maʼ tu páajtal kaʼach u naʼakal tu kiliʼich kúuchilil le templooʼ tumen bey u yaʼalik le Leyoʼ. Yoʼolal lelaʼ ku yaʼalikoʼobeʼ Satanaseʼ maʼ tu jach bisaj Jesús teʼ templooʼ, baʼaxeʼ chéen tu beetaj u yilik. Ku yaʼalikoʼobeʼ lelaʼ bey jeʼex ka beetaʼab u yilik Ezequiel le templooʼ (Eze. 8:3, 7-10; 11:1, 24; 37:1, 2).

Chéen baʼaleʼ wa chéen beetaʼab u yilik Jesús le templooʼ, maʼ xaaneʼ yaan máax jeʼel u tuklikeʼ:

• ¿Jach wa túun tu jaajil junpʼéel túuntajil utiaʼal Jesús u pulkuba desde teʼ kaʼanaloʼ?

• Wa jach tu jaajil aʼalaʼabtiʼ ka u sut waajil le tuunich yéetel ka chinlak u adorart Satanasoʼ, ¿máasaʼ jeʼel u páajtal k-creertikeʼ jach tu jaajil tiaʼan teʼ templo le ka aʼalaʼabtiʼ ka u pulubaoʼ?

Chéen baʼaleʼ wa jach tu jaajil bisaʼab Jesús tu maas kaʼanlil u baʼpakʼiloʼob le templooʼ, maʼ xaaneʼ yaan máax jeʼel u tuklikeʼ:

• ¿Maʼ wa túun tu respetartaj baʼax ku yaʼalik le Leyoʼ?

• ¿Bix úuchik u lukʼul Jesús teʼ desierto utiaʼal ka xiʼik teʼ templo yaan Jerusalenoʼ?

Koʼox ilik jujunpʼéel baʼaxoʼob jeʼel u yáantkoʼon k-ojéelt u núukil le kʼáatchiʼobaʼ.

Le profesor Donald Carsonoʼ ku yaʼalikeʼ le tʼaan ich griego hierón ku suʼutul «templo» ichil le kaʼapʼéel Evangelioʼoboʼ, táan u tʼaan «tiʼ tuláakal le templooʼ, maʼ chéen tiʼ le kiliʼich kúuchiloʼ». Lelaʼ ku yeʼesikeʼ Jesuseʼ maʼ anchaj u naʼakal tak tu maas kaʼanil le kiliʼich kúuchil utiaʼal u yantal tiʼ junpʼéel tuʼux jach kaʼanloʼ. Letiʼeʼ jeʼel u páajtal u yantal tiʼ uláakʼ tuʼuxeʼ, jeʼex maʼ xaaneʼ tu tiʼitsil u noojol-lakʼin le templooʼ. Le tiʼitsaʼ táax u techoil, yaan u pretilil yéetel letiʼe tséelik maas kaʼanloʼ. Desde tu kaʼanlil le tiʼits tak tu kabalil tuʼux ku káajal u táax luʼumil Cedronoʼ bey u kaʼanlil junpʼéel nuxiʼ naj yaan maas tiʼ 40 pisos tiʼeʼ. Josefo, juntúul historiadoreʼ, ku yaʼalikeʼ ken naʼakak máak teʼ tiʼitsaʼ tak chéen u paakat kabaleʼ ku marear. Jeʼex k-ilkoʼ Jesuseʼ tu respetartaj le Leyoʼ tumen le tuʼux anchajaʼ maʼ chéen le levitaʼob jeʼel u páajtal u yantaloʼob kaʼachoʼ.

Chéen baʼaleʼ, ¿bix úuchik u lukʼul Jesús teʼ desierto utiaʼal ka xiʼik teʼ templo yaan Jerusalenoʼ? Maʼ tu páajtal k-ojéeltik jach bix úuchik. Le Bibliaoʼ chéen jujunpʼéel baʼaloʼob ku yaʼalik yoʼolal le túuntaj óoloʼob tu beetaj Satanás tiʼ Jesusoʼ, maʼ tu jach aʼalik bukaʼaj tiempo xáanchajik cada túuntaj óol mix jach tuʼux teʼ desierto yaan kaʼach Jesús le ka úuchoʼ. Le oʼolal maʼ xaaneʼ xíimbalil binik Jesús tak Jerusalén kex xáanchaj ka kʼuchiʼ. Tsʼoʼoleʼ le Bibliaoʼ maʼ tu yaʼalik wa tiʼ pʼáat Jesús teʼ desierto tuláakal le tiempo túuntaʼab u yóoloʼ, chéen ku yaʼalik bisaʼab Jerusalén.

¿Baʼax jeʼel u páajtal k-aʼalik yoʼolal le ka eʼesaʼab tiʼ Jesús «tuláakal u reinoiloʼob yóokʼol kaab[oʼ]»? U jaajileʼ minaʼan mix junpʼéel wits tuʼux jeʼel u páajtal u yilik máak tuláakal u reinoiloʼob yóokʼol kaabeʼ. Le oʼolaleʼ maʼ xaaneʼ lelaʼ chéen beetaʼab u yilik tumen u Kʼaasilbaʼaloʼ. Lelaʼ jeʼel u páajtal k-ketik jeʼex le ken meyajnak junpʼéel pantalla utiaʼal u tsʼaʼabal k-chaʼant u fotosil uláakʼ luʼumiloʼobeʼ. Kex jeʼel baʼaxak meyajnaj tiʼ le Kʼaasilbaʼaloʼ, baʼax k-ojleʼ le ka tu yaʼalaj tiʼ Jesús ‹ka xolak u adorarteʼ› jach tu jaajil u kʼáat ka u beet Jesús leloʼ (Mat. 4:8, 9). Le ka xan aʼalaʼab tiʼ Jesús tumen le Kʼaasilbaʼal ka u pulubaoʼ jach tu jaajil táan kaʼach u yaʼaliktiʼ ka u tsʼáa u kuxtal tu chiʼ kíimil, beyoʼ táan kaʼach u túuntik u yóol. Yoʼolal lelaʼ jeʼel u páajtal k-aʼalikeʼ maʼ chéen tsʼaʼab u yiliʼ tumen wa beyoʼ kex ka u pulubaeʼ mix baʼal kun úuchultiʼ, tsʼoʼoleʼ leloʼ maʼ letiʼe baʼax u kʼáat kaʼach le Kʼaasilbaʼaloʼ.

Jeʼex túun k-ilkoʼ maʼ xaaneʼ Jesuseʼ jach tu jaajil bin Jerusalén yéetel naʼak tu maas kaʼanlil le templooʼ, jeʼex t-aʼalaj xanoʼ maʼ tu páajtal jach k-aʼalik bix úuchik u yeʼesik le Kʼaasilbaʼal tiʼ Jesús le templooʼ. Baʼax k-ojleʼ es ke Jesuseʼ jach tu jaajil túuntaʼab u yóol utiaʼal ka u beet baʼax kʼaas tumen Satanás, chéen baʼaleʼ Jesuseʼ maʼ lúub tiʼ mix junpʼéeliʼ.