1. ¿Baʼax úuch le táan u baʼateʼel Nabucodonosor yéetel u soldadoʼob tu contra Jerusalenoʼ?

TU AÑOIL 607 táanil tiʼ u taal Jesuseʼ, le rey Nabucodonosor Segundo yéetel u soldadoʼoboʼ, binoʼob baʼateʼel tu contra u kaajil Jerusalén. Le Bibliaoʼ ku yaʼalikeʼ le reyoʼ tu kíimsaj le táankelmoʼob yéetel junpʼéel espadaoʼ. Tsoʼoleʼ ku yaʼalik: «Maʼ tu chʼaʼaj óotsilil tiʼ xiʼipalal mix tiʼ x-chʼúupalaloʼobiʼ, mix tiʼ [chʼijaʼanoʼob], mix tiʼ [j-maʼ] muukʼoʼob». Tu tsʼookeʼ letiʼ yéetel u soldadoʼobeʼ tu tóokoʼob u templo Dios, ‹tu jenoʼob u tulumil Jerusalén, tu tóokoʼob u jalaʼach najiloʼob yéetel tu xuʼulsoʼob tuláakal le baʼaxoʼob koʼoj u tojoloʼoboʼ› (2 Cró. 36:17, 19).

2. ¿Baʼax tu yaʼalaj Jéeoba tiʼ u profetaʼob ka u yaʼal tiʼ le judíoʼoboʼ, yéetel baʼax kun úuchul tiʼob?

² Le judíoʼoboʼ u yojloʼob yaan u kʼuchul u kʼiinil u xuʼulsaʼal Jerusalén. Jéeobaeʼ máan yaʼab kʼiinoʼob táan u túuxtik u profetaʼob u yaʼaltiʼobeʼ wa maʼ tu yuʼubikoʼob tʼaaneʼ yaan u xuʼulsaʼal tiʼob. Aʼalaʼabtiʼob xaneʼ yaʼab judíoʼob kun kíimsbiloʼob yéetel espada, tsʼoʼoleʼ le máaxoʼob maʼ tun kíimsbiloʼoboʼ yaan u bisaʼaloʼob Babilonia (Jer. 15:2). ¿Bix u kuxtal kaʼach le judíoʼob le ka bisaʼaboʼob Babiloniaoʼ? Le cristianoʼoboʼ, ¿palitsiltaʼaboʼob wa tumen Babilonia, wa le maʼ jaajil religionoʼoboʼ? Wa beyoʼ, ¿baʼax kʼiin ka úuchi?

3. ¿Baʼaxten jelaʼan le bix kuxlajik le judíoʼob tu kaajil Babilonia tiʼ le bix kuxlajik le israelitaʼob Egiptooʼ?

³ Jéeobaeʼ tu yaʼalaj tiʼ le judíoʼoboʼ le ken bisaʼakoʼob Babiloniaeʼ ka u yiloʼob u kuxtaloʼob jeʼel bix suukil tiʼobeʼ. Letiʼeʼ tu túuxtaj Jeremías u yaʼaltiʼob: «Beet a wotocheʼex, jetsʼ a kajtaleʼexiʼ, paakʼalneneʼex, utiaʼal a jaantkeʼex u yich. Meyajneneʼex teʼ kaaj tuʼux tin túuxteʼexoʼ, kʼáat óolteʼex tiʼ teen uts yóokʼol, tumen wa ku bin utsil tiʼeʼ bey xan tiʼ teʼex bíin xiʼik utsil» (Jer. 29:5, 7). Le judíoʼob bisaʼaboʼob Babilonia tu beetoʼob le baʼax tu yaʼalaj Jéeobaoʼ, tu yiloʼob u kuxtaloʼob jeʼex suukil tiʼobeʼ. Le babilonioʼoboʼ tu chaʼaj u kuxtal le judíoʼob jeʼex suuk tiʼobeʼ yéetel tu chaʼaj xan u viajaroʼob ichil u kaajiloʼob Babilonia. Teʼ kʼiinoʼoboʼ jach yaʼab máax ku bin Babilonia koonol yéetel maaniʼ. Jujunpʼéel juʼunoʼob tsʼoʼok u kaxtaʼaloʼobeʼ ku yeʼeskoʼobeʼ le judíoʼoboʼ tu beetubaʼob maʼalob comercianteʼob yéetel tu kanoʼob xan uláakʼ meyajoʼob. Yanoʼobeʼ hasta ayikʼalchajoʼob. Le bix kuxlajikoʼob Babiloniaoʼ maʼ jach yaj jeʼex le ka palitsiltaʼab le israelitaʼob tu luʼumil Egipto u cientosil años paachiloʼ (xok Éxodo 2:23-25).

4. ¿Máax uláakʼ muʼyajnaj paʼteʼ yéetel le judíoʼob maʼ tu yuʼuboʼob tʼaanoʼ, yéetel baʼaxten maʼ béeychaj u beetkoʼob tuláakal baʼax ku yaʼalik le Leyoʼ?

⁴ Jujuntúul judíoʼob bisaʼaboʼob Babiloniaeʼ láayliʼ chúukpaj u yóoloʼob tiʼ Dioseʼ. Kex letiʼob maʼ tu beetoʼob mix baʼal kʼaaseʼ muʼyajnajoʼob jeʼex le u maasil judíoʼob maʼ tu yuʼuboʼob tʼaanoʼ. Tu luʼumil Babiloniaeʼ yaan kaʼach baʼax kʼaʼabéettiʼob chéen baʼaleʼ, ¿ku béeytal wa kaʼach u adorartikoʼob Dios? Le templo yéetel u altar Jéeobaoʼ tóokaʼabi, tsʼoʼoleʼ le sacerdoteʼoboʼ xuʼul u meyajoʼob jeʼex u beetkoʼob Jerusaleneʼ. Chéen baʼaleʼ le judíoʼob chúukpaj u yóoloʼob tiʼ Diosoʼ tu yiloʼob u seguer u beetkoʼob baʼax ku yaʼalik le Ley u tsʼaamaj Dios tak tuʼux ku páajtal kaʼacheʼ. Jeʼex Daniel, Sadrac, Mesac yéetel Abednegoeʼ maʼ tu yóotaj u jaantoʼob le baʼax tsʼaʼabtiʼoboʼ tumen u yojloʼob maʼ maʼalob tu táan Diosiʼ. Le Biblia xanoʼ ku yaʼalikeʼ Danieleʼ maʼ tu xulaj u orar tiʼ Diosiʼ (Dan. 1:8; 6:10). Chéen baʼaleʼ tumen tiaʼanoʼob tiʼ junpʼéel luʼumil tuʼux maʼatech u adorartaʼal Jéeobaeʼ, le judíoʼob chúukaʼan u yóoloʼoboʼ maʼ tu béeytal kaʼach u láaj tsʼoʼokbeskoʼob le baʼax ku yaʼalik u Ley Diosoʼ.

5. ¿Baʼax u yaʼalmaj Jéeoba tiʼ u kaajal, yéetel baʼaxten jeʼel u tuklaʼal kaʼach maʼ kun béeytaleʼ?

⁵ ¿Yaan wa u kʼuchul u kʼiinil u kaʼa adorartaʼal Jéeoba tumen le israelitaʼob jeʼex unaj u beetkoʼobeʼ? Teʼ kʼiinoʼoboʼ bey jach junpuliʼ maʼ kun béeytaleʼ tumen le babilonioʼoboʼ maʼatech u chaʼik u kaʼa suut tu luʼumil le máaxoʼob u bismoʼoboʼ. Chéen baʼaleʼ Jéeobaeʼ u yaʼalmaj yaan u kʼuchul u kʼiinil u jáalkʼabtaʼal u kaajal yéetel jach bey úuchikoʼ. Jéeobaeʼ mantatsʼ ku béeykuntik le baʼaxoʼob ku prometertikoʼ (Isa. 55:11).

6, 7. ¿Baʼaxten kʼaʼabéetchaj u kʼeʼexel bix u naʼataʼal le baʼax kʼiin ka káaj u palitsiltaʼal le cristianoʼoboʼ?

⁶ Le cristianoʼoboʼ, ¿palitsiltaʼaboʼob wa tumen Babilonia? Tu yáamil yaʼab añoseʼ le revista U Pʼíich Tulumil Kananoʼ tu yaʼaleʼ le cristianoʼob chúukpaj u yóoloʼoboʼ palitsiltaʼaboʼob tumen Babilonia tu añoil 1918 yéetel jáalkʼabtaʼaboʼob 1919. Chéen baʼaleʼ teʼ xookaʼ yaan k-ilik baʼaxten anchaj u kʼeʼexel bix u naʼataʼal. Lelaʼ letiʼe ken k-il xan teʼ tuláakʼ xookoʼ.

⁷ Tuukulnen tiʼ lelaʼ: Le Nojoch Babiloniaoʼ, ku chíikbesik tuláakal le religionoʼob maʼatech u kaʼanskoʼob u jaajiloʼ. U kaajal Jéeobaeʼ maʼ palitsiltaʼab tumen le maʼ jaajil religión tu añoil 1918. Kex le sukuʼunoʼob yéeyaʼanoʼob chʼaʼpachtaʼaboʼob teʼ añooʼ,  maases letiʼe gobiernoʼob beetoʼ maʼ letiʼe Nojoch Babiloniaoʼ. Le sukuʼunoʼob yéeyaʼanoʼoboʼ desde táanil tiʼ u káajal le yáax Guerra Mundial ka káaj u jóokʼloʼob tiʼ le Nojoch Babiloniaoʼ. Le oʼolal k-aʼalikeʼ u kaajal Jéeobaeʼ maʼ palitsiltaʼab tumen le Nojoch Babilonia tu añoil 1918.

8. ¿Baʼax úuch ka kíim le apostoloʼoboʼ? (Ilawil le dibujo yaan tu káajbal le xookaʼ.)

⁸ Teʼ Pentecostés tiʼ u añoil 33, u milesil túumben cristianoʼob yéeyaʼaboʼob yéetel kiliʼich muukʼ. Letiʼobeʼ ‹junpʼéel chʼiʼibal yéeyaʼanoʼob, sacerdoteʼob yéetel reyoʼob, junpʼéel kiliʼich kaaj, junpʼéel kaaj tiaʼalintaʼanoʼob tumen Dios› (xok 1 Pedro 2:9, 10). Le kuxaʼan le apostoloʼoboʼ jach tu kanáantoʼob le múuchʼuliloʼoboʼ. Chéen baʼaleʼ ka kíimoʼobeʼ, jujuntúul máaxoʼob teʼ múuchʼuliloʼ joʼopʼ u yoksikoʼob kaʼansajoʼob maʼ jaajtak teʼ múuchʼuliloʼ yéetel joʼopʼ tak u jíiltikoʼob uláakʼ máaxoʼob tu paachoʼob. Le máakoʼob kʼasaʼanoʼobaʼ jatsʼuts u yilkoʼob u kaʼansajoʼob Aristóteles yéetel Platón, tu lugar u kaʼanskoʼob u Tʼaan Dios teʼ múuchʼuliloʼ joʼopʼ u kaʼanskoʼob u tuukul le máakoʼobaʼ (Bax. 20:30; 2 Tes. 2:6-8). Yaʼab tiʼ le máakoʼobaʼ tsʼaʼan meyaj u beetoʼob ichil le múuchʼuliloʼ yéetel uláakʼoʼobeʼ jach kʼaj óolaʼanoʼob. Kex u yaʼalmaj Jesús tiʼ u disipuloʼob ‹láaj sukuʼuntsiloʼobeʼ›, letiʼobeʼ u kʼáat kaʼach ka ilaʼakoʼob bey u nuuktakiloʼob le religionoʼoboʼ (Mat. 23:8).

9. Tsol bix úuchik u káajal u múul meyaj le cristianoʼob apostataʼob yéetel u gobiernoil Romaoʼ, yéetel baʼax úuch ka tsʼoʼoki.

⁹ Tu añoil 313 tsʼoʼokok u taal Jesuseʼ, le emperador Constantino ku gobernar kaʼach tu luʼumil Romaoʼ, tu kʼamaj bey religionil le baʼaxoʼob ku kaʼansik le cristianoʼob tu beetubaʼob apostataʼoboʼ. Desde teʼ kʼiinoʼ le Iglesia yéetel le gobiernooʼ múul meyajnajoʼob. Constantinoeʼ tu beetaj junpʼéel muchʼtáambal yéetel u nuuktakil le religionoʼoboʼ, lelaʼ kʼuch kʼaj óoltbil bey Concilio tiʼ Niceaeʼ. Ka tsʼoʼok le muchʼtáambalaʼ letiʼeʼ tu beetaj u jóoʼsaʼal tu luʼumil Roma, Arrio, juntúul sacerdote maʼ tu yóotaj u kʼam u kaʼansajil de ke Jesús yéetel Dioseʼ juntúuliliʼobeʼ. Ka máan kʼiineʼ Teodosioeʼ kʼuch u beetuba u emperadoril Roma, teʼ kʼiinoʼoboʼ le Iglesia Catolicaoʼ, kʼuch kʼaj óoltbil bey u religionil tuláakal Romaeʼ. Le historiadoroʼoboʼ ku yaʼalikoʼobeʼ Romaeʼ tu kʼamaj le religión ku yaʼalikuba cristiano teʼ siglo cuarto, le táan u gobernar Teodosiooʼ. Pero u jaajileʼ utiaʼal le kʼiinoʼoboʼ le cristianoʼob tu beetubaʼob apostataʼoboʼ tsʼokaʼaniliʼ u káajal u kʼamkoʼob le kaʼansajoʼob maʼ jaajtakoʼoboʼ le oʼolaleʼ tsʼokaʼaniliʼ u táakpajloʼob ichil le Nojoch Babiloniaoʼ. Chéen baʼaleʼ teʼ kʼiinoʼoboʼ láayliʼ yaan jujuntúul sukuʼunoʼob yéeyaʼanoʼob chúukaʼan u yóoloʼobeʼ. Letiʼobeʼ letiʼe máaxoʼob tu ketaj Jesús yéetel trigooʼ. Le yéeyaʼanoʼobaʼ u tsʼaamaj u yóoloʼob u meyajtoʼob Dios chéen baʼaleʼ chéen junpʼíit máakoʼob beet u cuentaʼob (xok Mateo 13:24, 25, 37-39). Jeʼex k-ilkoʼ teʼ kʼiinoʼoboʼ jach palitsiltaʼanoʼob kaʼach tumen Babilonia.

10. ¿Baʼaxten jujuntúul máakoʼobeʼ xuʼul u kʼamkoʼob u kaʼansajoʼob le Iglesiaoʼ?

¹⁰ Teʼ yáax sigloʼob tsʼoʼokok u taal Jesusoʼ, yaʼab máakoʼob ku páajtal u xokikoʼob kaʼach le Bibliaoʼ tumen sutaʼan ich griego wa latín. Le máakoʼoboʼ jeʼel u páajtal kaʼach u ketikoʼob le baʼaxoʼob ku yaʼalik le Biblia yéetel le baʼaxoʼob ku kaʼansaʼal teʼ Iglesiaoʼ. Yanoʼobeʼ le ka tu tsʼáajoʼob cuenta minaʼan teʼ Biblia le baʼax ku kaʼansik le Iglesiaoʼ maʼ seguernaj u kʼamkoʼobiʼ. Chéen baʼaleʼ maʼ chéen chʼaʼabil xan u yaʼalikoʼob tiʼ uláakʼ máakoʼobiʼ tumen jeʼel u kíimsaʼaloʼobeʼ.

11. ¿Baʼax tu beetaj le Iglesia utiaʼal maʼ u xoʼokol le Bibliaoʼ?

¹¹ Ka máan kʼiineʼ xuʼul u jach tʼaan le  máakoʼob ich griego wa ich latinoʼ. Chéen baʼaleʼ le u nuuktakil le Iglesiaoʼ maʼ tu chaʼaj u traducirtaʼal le Biblia ichil le idiomaʼob ku maas tʼanik le máakoʼob teʼ kʼiinoʼ. Le oʼolaleʼ chéen u nuuktakil le Iglesiaʼob yéetel jujuntúul máakoʼob kaʼanchajaʼan u xookoʼob béeychaj u xokikoʼob le Bibliaoʼ. Tsʼoʼoleʼ yaan tak jujuntúul tiʼ u nuuktakil le Iglesiaoʼ maʼ u jach yojloʼob xook mix tsʼíibiʼ. Wa yaan máax ku bin tu contra le baʼax ku kaʼansik le Iglesiaoʼ, ku castigartaʼal. Teʼ kʼiinoʼoboʼ le sukuʼunoʼob yéeyaʼanoʼoboʼ ku muchʼkubaʼob taʼakumbail yéetel chéen wa jaytúuloʼob, chéen baʼaleʼ yaan hora xaneʼ maʼ tu páajtal u muchʼkubaʼob. Jeʼex le judíoʼob bisaʼaboʼob Babiloniaoʼ, le sukuʼunoʼob yéeyaʼanoʼob wa le ‹sacerdoteʼob yéetel reyoʼoboʼ› maʼ béeychaj u meyajtikoʼob Jéeoba jeʼex unajeʼ. Jeʼex k-ilkoʼ le Nojoch Babiloniaoʼ u controlarmaj kaʼach u maasil máakoʼoboʼ.

12, 13. ¿Baʼax áantajnaj utiaʼal u kaʼa kʼuchul u kʼiinil u adorartaʼal Jéeoba? Tsole.

¹² ¿Yaan wa u kʼuchul u kʼiinil u kaʼa adorartaʼal Jéeoba tumen le jaajil cristianoʼob jeʼex u kʼáat letiʼeʼ? Yaan, yéetel kaʼapʼéel baʼax eʼes de ke bey kun úuchloʼ. Yáaxeʼ letiʼe úuchik u inventartaʼal le imprenta óoliʼ tu añoil 1450 (imprenta con tipos móviles). Táanil tiʼ u inventartaʼaleʼ, le Bibliaoʼ chéen yéetel u kʼab máak ku copiartik chéen baʼaleʼ leloʼ jach xaan. Ku bisik kaʼach diez mesesoʼob u beetaʼal junpʼéel copia tiʼ le Bibliaoʼ. Le copiaʼob xanaʼ ku tsʼíibtaʼal xan tiʼ pergamino wa tiʼ u kʼéewel baʼalcheʼ, le oʼolaleʼ maʼ yaʼab copiaʼob tiʼ le Biblia yanoʼ tsʼoʼoleʼ jach táaj koʼojtak. Chéen baʼaleʼ yéetel u yáantaj le imprenta yéetel le juʼunoʼ, juntúul máak jach u yojel u manejarteʼ, jeʼel u páajtal u imprimirtik tak 1,300 u wáalal juʼunoʼob ichil junpʼéel kʼiineʼ.

 ¹³ U kaʼapʼéel baʼax eʼeseʼ letiʼe úuchik u traducirtaʼal le Bibliaoʼ. Óoliʼ tu añoil 1500, jujuntúul máakoʼob maʼ tu chʼaʼajoʼob saajkileʼ, tu traducirtoʼob le Biblia ichil le idiomaʼob suuk u tʼanik le máakoʼoboʼ. Lelaʼ tu beetoʼob kex u yojloʼob jeʼel u kíimsaʼaloʼob tu yoʼolaleʼ. U nuuktakil le Iglesiaoʼ jach pʼuʼujoʼob, ¿baʼaxten? Letiʼobeʼ sajakchajoʼob tumen u yojloʼobeʼ le ken u xok le máakoʼob uts u puksiʼikʼaloʼob le Bibliaoʼ yaan u káajal u tuklikoʼob lelaʼ: «¿Baʼax tekstoil tiʼ le Biblia ku yaʼalik kʼaʼabéet u boʼotaʼal juntúul sacerdote utiaʼal u máansik u misail juntúul máax tsʼoʼok u kíimil? ¿Baʼax tekstoil tiʼ le Biblia ku yaʼalik unaj u yantal papaʼob yéetel cardenaloʼoboʼ?». Yaʼab tiʼ le baʼaxoʼob maʼ jaajtak ku kaʼansik le Iglesiaoʼ ku taal tiʼ u tuukuloʼob Aristóteles yéetel Platón, máakoʼob kuxlajoʼob u cientosil años táanil tiʼ u síijil Jesús way Luʼumeʼ. U nuuktakil le Iglesiaoʼ ku tsʼíikiloʼob ken kʼáataʼaktiʼob wa tiaʼan teʼ Biblia le baʼax ku kaʼanskoʼoboʼ. Le oʼolaleʼ tuláakal le máaxoʼob maʼ seguernaj u kʼamkoʼob le baʼax ku kaʼanskoʼoboʼ, tu túuxtoʼob kíimsbil. Letiʼobeʼ u kʼáatoʼob kaʼach ka xuʼuluk u xoʼokol le Biblia tumen le máakoʼoboʼ beyoʼ mix máak kun kʼáatiktiʼob mix baʼal. Le baʼax u kʼáatoʼob kaʼachaʼ béeychaji tumen yaʼab máax xuʼul u xokik le Bibliaoʼ. Chéen baʼaleʼ u jaats máakoʼobeʼ maʼ sajakchajoʼobiʼ yéetel maʼ seguernaj u palitsiltaʼaloʼob tumen le Nojoch Babiloniaoʼ. Letiʼobeʼ tu kanoʼob u jaajil teʼ Bibliaoʼ yéetel taakchaj u maas kaanbaloʼob. Jach naatsʼ yanil kaʼach u kʼiinil u jáalkʼabtaʼaloʼob tiʼ le Nojoch Babiloniaoʼ.

14. 1) ¿Baʼax tu beetaj le máakoʼob u kʼáat u yojéeltoʼob le baʼax ku kaʼansik le Bibliaoʼ? 2) Tsol bix tu kaxtil u jaajil le sukuʼun Ruselloʼ.

¹⁴ Yaʼab máakoʼobeʼ u kʼáat u yojéeltoʼob baʼax ku kaʼansik le Bibliaoʼ yéetel u tsikbaltikoʼob tiʼ u maasil. Letiʼobeʼ maʼ u kʼáatoʼob ka aʼalaʼaktiʼob tumen u nuuktakil le Iglesia baʼax unaj u creertikoʼoboʼ. Le oʼolaleʼ binoʼob tiʼ uláakʼ luʼumiloʼob tuʼux ku chaʼabal u xokikoʼob le Bibliaoʼ, junpʼéel tiʼ le luʼumiloʼobaʼ, Estados Unidos. Utiaʼal túun u añoil 1870, Charles Taze Russell yéetel uláakʼ máakoʼobeʼ káaj u xakʼaltikoʼob le Bibliaoʼ. Tu káajbaleʼ le sukuʼun Ruselloʼ joʼopʼ u kaxtik junpʼéel religión kaʼansik u jaajil. Letiʼeʼ joʼopʼ u ketik le baʼax ku kaʼansik le Biblia yéetel le baʼax ku kaʼansik le religionoʼob ku yaʼalikubaʼob cristianoʼoboʼ bey xan yéetel le religionoʼob maʼatech u creertikoʼob Cristooʼ. Chéen baʼaleʼ tu tsʼáaj cuentaeʼ mix junpʼéel tiʼ le religionoʼob ku kaʼanskoʼob le baʼax ku yaʼalik le Bibliaoʼ. Le sukuʼunaʼ bin u yil tak u nuuktakil le religionoʼob utiaʼal u tsikbaltiktiʼob le baʼax tu kanaj teʼ Bibliaoʼ yéetel tu tukleʼ letiʼobeʼ jeʼel u yóotkoʼob u kaʼansoʼob tiʼ le máaxoʼob ku binoʼob tu religionoʼoboʼ. Chéen baʼaleʼ mix juntúul tu yóotiʼ le oʼolaleʼ le j-Xoknáaloʼob tiʼ le Bibliaoʼ tu tsʼáajoʼob cuentaeʼ maʼ tu páajtal u adorartikoʼob Dios junmúuchʼ yéetel uláakʼ religionoʼob maʼatech u kaʼanskoʼob u jaajil (xok 2 Corintoiloʼob 6:14).

15. 1) ¿Baʼax kʼiin ka palitsiltaʼab le cristianoʼob tumen le Nojoch Babiloniaoʼ? 2) ¿Baʼax ken k-xakʼalt teʼ tuláakʼ xookoʼ?

¹⁵ Teʼ xookaʼ tsʼoʼok k-ilkeʼ le cristianoʼoboʼ palitsiltaʼaboʼob tumen Babilonia le maʼ úuch kíimik le u tsʼook apostoloʼ. Chéen baʼaleʼ láayliʼ kʼaʼabéet k-ojéeltik u núukil le kʼáatchiʼobaʼ: ¿Bix k-ojéeltik táanil tiʼ 1914 xuʼul u palitsiltaʼal tumen le Nojoch Babilonia le sukuʼunoʼob yéeyaʼanoʼoboʼ? ¿Jach wa tu jaajil xuʼul u kʼamik Jéeoba le máaxoʼob meyajtik tumen pʼíitchaj le kʼaʼaytaj tu beetoʼob le táan le yáax Guerra Mundialoʼ? ¿Anchaj wa sukuʼunoʼob xuʼul u kʼaʼamloʼob tumen Jéeoba úuchik u tsʼáaikubaʼob tu contra u Reino Dios? Wa palitsiltaʼab le cristianoʼob tumen le Nojoch Babilonia le ka tsʼoʼok u kíimil le apostoloʼoboʼ, ¿baʼax kʼiin ka jáalkʼabtaʼaboʼob? Lelaʼ letiʼe ken k-xakʼalt teʼ tuláakʼ xookoʼ.