LE MÁAKAʼ ‹bey junpʼéel nuʼukul in yéeymaj utiaʼal ka u bis in kʼaabaʼ teʼ táanxel luʼumiloʼoboʼ yéetel tu táan reyoʼob› (Bax. 9:15). Le máak tu yaʼalaj Jesusoʼ juntúul judío tu beetuba u disipulo Cristo yéetel kʼuch kʼaj óoltbil bey apóstol Pabloeʼ.

Pabloeʼ tu defendertaj tu táan «reyoʼob» le baʼax ku creertikoʼ; juntúul tiʼ le «reyoʼob[aʼ]», Nerón, juntúul emperador romano. ¿Bix jeʼel a wuʼuyikaba wa ka yanakech tu táan juntúul máax beyaʼ? Maʼ xaaneʼ jeʼel a sajaktaleʼ, kex beyoʼ tiʼ toʼoneʼ ku yaʼalaʼal ka k-beet jeʼex Pabloeʼ (1 Cor. 11:1). K-ojéeltik baʼax tu beetaj Pabloeʼ jeʼel u yáantkoʼon wa k-antal tu táan autoridadoʼobeʼ.

Le judíoʼoboʼ unaj u beetkoʼob kaʼach baʼax ku yaʼalik le Ley tsʼaʼab tiʼ Moisesoʼ. Tsʼoʼoleʼ letiʼe baʼax unaj u nuʼuktik u kuxtal le judíoʼob chúukaʼan u yóoloʼob kex jeʼel tuʼuxak ka xiʼikoʼob kajtaleʼ. Chéen baʼaleʼ desde teʼ Pentecostés tu añoil 33, pʼáat minaʼanoʼob yáanal le Leyoʼ (Bax. 15:28, 29; Gal. 4:9-11). Kex beyoʼ Pablo yéetel le uláakʼ cristianoʼoboʼ maʼ tʼaanajoʼob kʼaas tiʼ le Leyoʼ. Lelaʼ áantajnaj utiaʼal u béeytal u kʼaʼaytajoʼob tiʼ yaʼabkach kaajoʼob tuʼux yaan judíoʼob (1 Cor. 9:20). Pabloeʼ suuk kaʼach u bin kʼaʼaytaj teʼ sinagogaʼoboʼ, teʼeloʼ ku kʼaʼaytaj kaʼach tiʼ máakoʼob u yuʼubmoʼob u yúuchul tʼaan tiʼ u Dios Abrahán yéetel tu tsikbaltajtiʼob baʼax ku yaʼalik le Kiliʼich Tsʼíiboʼob ich Hebreooʼ (Bax. 9:19, 20; 13:5, 14-16; 14:1; 17:1, 2).

Le apostoloʼoboʼ tu yéeyoʼob u kaajil Jerusalén utiaʼal u nuʼuktikoʼob le kʼaʼaytaj desde teʼeloʼ yéetel ku kaʼansajoʼob kaʼach teʼ templooʼ (Bax. 1:4; 2:46; 5:20). Juntéen ka bin kʼaʼaytaj Pablo Jerusaleneʼ maʼach tumen le autoridadoʼob yaan Jerusalenoʼ, desde teʼ kʼiinoʼ maʼ xuʼul u máansaʼal tu táan jejeláas autoridadoʼob hasta ka kʼuch Romaiʼ.

¿Baʼax ku tuklik kaʼach u autoridadil Roma yoʼolal le baʼax ku kʼaʼaytik Pablooʼ? Utiaʼal k-ojéeltikeʼ koʼox ilik baʼax ku tuklik le romanoʼob tu yoʼolal le religionoʼob anchaj teʼ kʼiinoʼoboʼ. Letiʼobeʼ maʼatech u yaʼalikoʼob tiʼ mix junpʼéel chʼiʼibal yaan yáanal le imperio ka u pʼat baʼax ku creertikoʼoboʼ, chéen jaʼaliʼ wa jeʼel u beetik u bin kʼaas tiʼ le kaajoʼ wa tiʼ le leyoʼob u tsʼaamaj le gobiernooʼ.

 Romaeʼ tu chaʼaj u kuxtal le judíoʼob jeʼex suuktiʼoboʼ. Junpʼéel libro ku tʼaan tiʼ le yáax cristianoʼoboʼ, ku yaʼalik: «U religión le judíoʼoboʼ kʼamaʼan kaʼach tumen u imperioil Roma. [...] Le judíoʼoboʼ jeʼel u páajtal kaʼach u seguer u yantaloʼob ichil u religionoʼobeʼ yéetel maʼ tu obligartaʼaloʼob u adorartoʼob u diosoʼob le romanoʼoboʼ. Le tuʼux kajaʼanoʼob xanoʼ ku chaʼabal u nuʼuktaʼal tumen le leyoʼob tsʼaʼantiʼoboʼ» (Backgrounds of Early Christianity). Maʼ tu obligartaʼaloʼob xan u beet u servicio militaroʼob. * Le ka kʼaʼabéetchajeʼ tiʼ Pabloeʼ meyajnaj le leyoʼob u tsʼaamaj Roma utiaʼal u yutsil le judíoʼoboʼ, beyoʼ béeychaj u defendertik le baʼax ku creertik tu táan u autoridadil Romaoʼ.

U enemigoʼob Pabloeʼ jejeláas baʼaloʼob tu beetoʼob utiaʼal u tsʼáaikoʼob le máakoʼob bey xan le autoridadoʼob tu contra le apostoloʼ (Bax. 13:50; 14:2, 19; 18:12, 13). Juntéenjeakeʼ ichil le judíoʼoboʼ káaj u yaʼalaʼaleʼ Pabloeʼ táan u «kaʼansik baʼaloʼob ku bin tu contra u ley Moisés». Lelaʼ jeʼel u beetik u tuklaʼal kaʼach tumen jujuntúul judíoʼob maʼ úuch u beetubaʼob cristianoʼob de ke Pabloeʼ maʼ tu respetartik le baʼax ku yaʼalik Diosoʼ. Le Sanedrinoʼ jeʼel tak u yaʼalik kaʼacheʼ le cristianoʼoboʼ apostataʼob jóokʼoʼob ichil u religión le judíoʼoboʼ. Wa ka úuchuk kaʼach leloʼ, maʼ xaaneʼ le judíoʼob ku biskubaʼob yéetel le cristianoʼoboʼ jeʼel kaʼach u castigartaʼaloʼobeʼ, maʼ kun chʼaʼabloʼob en cuenta yéetel jeʼel tak u prohibirtaʼal u kaʼansajoʼob teʼ templo wa teʼ sinagogaoʼ. Le ancianoʼob yanoʼob kaʼach teʼ múuchʼulil yaan Jerusalenoʼ tu yaʼaloʼob tiʼ Pablo ka xiʼikoʼob teʼ templooʼ yéetel ka u beet jujunpʼéel baʼal suuk u beetik le judíoʼoboʼ yéetel maʼ tu bin tu contra Dios. Beyoʼ yaan u yeʼesik maʼ jaaj le baʼax ku yaʼalaʼal tu yoʼolaloʼ (Bax. 21:18-27).

Le ka bin Pablo teʼ templooʼ úuch jujunpʼéel baʼaloʼob tu tsʼáaj tuʼux u ‹defendertik yéetel u tsʼáaik u yojéelt le autoridadoʼob le derecho yaan utiaʼal u kʼaʼaytaʼal le maʼalob péektsiloʼ› (Fili. 1:7). Le judíoʼoboʼ pʼuʼujoʼob ka tu yóotoʼob u kíimsoʼob, le oʼolaleʼ juntúul comandante romanoeʼ tu bisaj Pablo utiaʼal ka u kʼale. Jach le nukaʼaj jaʼajatsʼbiloʼ letiʼeʼ tu yaʼaleʼ juntúul u kajnáalil Roma. Ka tsʼoʼokeʼ bisaʼab Cesarea, teʼeloʼ tiʼ ku nuʼuktik kaʼach le romanoʼob le baʼaxoʼob ku beetaʼal Judeaoʼ. Ka bisaʼab teʼeloʼ Pabloeʼ tu aprovechartaj utiaʼal u kaʼansik tu táan le autoridadoʼob le baʼaxoʼob tu kaʼansaj Jesusoʼ tumen u yojleʼ le máakoʼobaʼ maʼ u jach kʼaj óoloʼob le baʼax tu kaʼansaj Jesusoʼ yéetel maʼ xaaneʼ u yojleʼ maʼ tun páajtal u kaʼa kaʼansiktiʼob.

Tu libroil Baʼaxoʼob capítulo 24, ku chíikpajal le juicio beetaʼab tu táan Félix, le gobernador romano yaan Judeaoʼ. Letiʼeʼ u yuʼubmaj u yúuchul tʼaan tiʼ le baʼax ku kaʼansik u disipuloʼob Cristooʼ. Le judíoʼoboʼ tu yaʼaloʼobeʼ yaan kex óoxpʼéel baʼaloʼob eʼesik maʼ táan kaʼach u beetik Pablo le baʼax ku yaʼalik le Leyoʼ. Yáaxeʼ tu yaʼaloʼobeʼ Pabloeʼ táan kaʼach u beetik u líikʼil le judíoʼob tu contra u gobierno Romaoʼ, tu yaʼaloʼob xaneʼ letiʼ u poolil junpʼéel secta tiʼ máakoʼob jach kʼasaʼanoʼob yéetel táan kaʼach u mixbaʼalkúuntikoʼob le templooʼ. Tsʼoʼoleʼ teʼ kʼiinoʼoboʼ le templooʼ yáanal u nuʼuktaj le romanoʼob yanoʼ (Bax. 24:5, 6). Le baʼax aʼalaʼab tu contra Pablooʼ jeʼel u beetik tak u kíimsaʼaleʼ.

Yaʼab baʼaloʼob jeʼel k-kanik tiʼ Pablo le ka aʼalaʼab tuláakal le baʼaloʼob tu contraoʼ. Letiʼeʼ maʼ pʼuʼujiʼ yéetel tu respetartoʼob. Tʼaanaj tiʼ le Leyoʼ, tiʼ le profetaʼoboʼ yéetel tu chʼaʼchiʼitaj junpʼéel ley u tsʼaamaj Roma, le leyaʼ ku yaʼalikeʼ tuláakal le judíoʼoboʼ jeʼel u páajtal u adorartikoʼob u Dios u úuchben láakʼtsiloʼoboʼ (Bax. 24:14). Ka máan kʼiineʼ Pabloeʼ béeychaj u defendertik baʼax ku creertik tu táan Porcio Festo yéetel Herodes Agripa.

Utiaʼal u beetaʼal justicia tiʼ Pabloeʼ tu kʼáataj ka bisaʼak tu táan le gobernante maas yaan u páajtalil teʼ kʼiinoʼoboʼ, letiʼeʼ tu yaʼalaj: «¡In kʼáat bin tu táan César!» (Bax. 25:11).

Ka máan kʼiineʼ juntúul angeleʼ tu yaʼalaj tiʼ Pablo: «Techeʼ yaan a wantal tu táan César» (Bax. 27:24). Le emperador romano Neronoʼ u yaʼalmaj kaʼacheʼ maʼ letiʼ ken u juzgart tuláakal máakiʼ. Le yáax ocho años táan u reinaroʼ tu yaʼalaj tiʼ uláakʼ máaxoʼob ka u yiloʼob le juicioʼoboʼ. Junpʼéel libro ku tʼaan tiʼ u kuxtal yéetel tiʼ le cartaʼob tu tsʼíibtaj Pablooʼ, ku yaʼalikeʼ wa Nerón kun juzgareʼ ku beetik tu palacio yéetel láakʼintaʼan  tumen le máaxoʼob maas yojloʼob juzgaroʼ yéetel jach kʼaj óolaʼanoʼob.

Le Bibliaoʼ maʼatech u yaʼalik wa Nerón juzgart Pablo yéetel maʼatech u yaʼalik xan wa Neroneʼ tu kʼáataj tiʼ yaanal máax ka u beete. Chéen baʼaleʼ Pabloeʼ maʼ xaaneʼ tu tsolaj ku adorartik u Dios le judíoʼoboʼ yéetel ku yaʼalik tiʼ u maasil ka u respetartoʼob le gobiernoʼoboʼ (Rom. 13:1-7; Tito 3:1, 2). Jeʼel u páajtal k-aʼalikeʼ Pabloeʼ jach tu tsʼáaj u yóol u defendert le baʼaxoʼob ku creertik tu táan le autoridadoʼoboʼ tumen chaʼab u bin tumen le Cesaroʼ (Fili. 2:24; File. 22).

Jesuseʼ tu yaʼalaj tiʼ u disipuloʼob: «¡Yaan [a bisaʼaleʼex] tak tu táan gobernadoroʼob yéetel reyoʼob tin woʼolal, leloʼ yaan u tsʼáaik tuʼux u yojéeltikoʼob baʼax ka creertikeʼex bey xan u yojéeltaʼal tumen tuláakal le j-táanxel luʼumiloʼoboʼ!» (Mat. 10:18). Junpʼéel privilegio k-tʼaan tiʼ Jesús tu táan u maasil. K-tsʼáaik k-óol defendert le baʼaxoʼob k-creertikoʼ jeʼel u beetik k-ganartik junpʼéel juicio tu táan le autoridadoʼoboʼ. Chéen baʼaleʼ como kʼeban máakoʼob nuʼuktik le yóokʼol kaabaʼ maʼ tu páajtal u tsʼaʼabal junpʼéel ley ka u yaʼal yaan derecho utiaʼal u kʼaʼaytaʼal le maʼalob péektsil tiʼ tuláakal le Luʼumaʼ. Chéen u Reino Dios kun beetik lelaʼ yéetel chéen letiʼ ken u beet justicia (Ecl. 8:9; Jer. 10:23).

Mientras maʼ kʼuchuk le kʼiinoʼ cada ken k-defendert baʼax k-creertikeʼ k-nojbeʼenkúuntik u kʼaabaʼ Jéeoba. Ken k-beet lelaʼ unaj k-beetik jeʼex le apóstol Pablooʼ. Unaj k-ilik maʼ k-pʼuʼujul, maʼ k-tuus yéetel k-tʼaan yéetel u jaajil k-óol. Jesuseʼ tu yaʼaleʼ u disipuloʼobeʼ maʼ unaj u ensayartikoʼob táanil baʼax ken u yaʼaloʼob utiaʼal u defenderkubaʼobiʼ tumen letiʼ ken u tsʼáatiʼob naʼatil yéetel baʼax ken u yaʼaloʼob utiaʼal u tʼaanoʼob tu táan le máaxoʼob pʼekmiloʼoboʼ (Luc. 21:14, 15; 2 Tim. 3:12; 1 Ped. 3:15).

K-defendertik le baʼax k-creertik tu táan reyoʼob, gobernanteʼob yéetel uláakʼ máaxoʼob yaan u páajtaliloʼobeʼ ku tsʼáaik tuʼux k-kʼaʼaytaj tiʼ máaxoʼob maʼ ken k-iloʼob táanxel tuʼux. Jujunpʼéel juicioʼob tsʼoʼok u ganartaʼaleʼ tsʼoʼok u yáantajoʼob utiaʼal u kʼeʼexel jujunpʼéel leyoʼob, yéetel tsʼoʼok u beetik u chaʼabal k-kʼaʼaytaj yéetel k-adorartik Jéeoba. Pero kex maʼ u yúuchul lelaʼ le bix k-defendertik le baʼax k-creertik tu táan le autoridadoʼoboʼ ku kiʼimakkúuntik u yóol Jéeoba.