CINCUENTICUATRO años yaan tiʼ Wesley ka aʼalaʼab yaan junpʼéel kʼaakʼas tumor tiʼ. Doreen, u yataneʼ, jach jaʼakʼ u yóol ka tu yojéeltaj. * Le doctoroʼoboʼ tu yaʼaloʼobtiʼeʼ chéen wa jaypʼéel mesoʼob pʼaataltiʼ. Doreeneʼ, ku yaʼalik: «Maʼ tin creertik kaʼach le baʼax aʼalaʼab tiʼ in wíichamoʼ. Xáanchaj maʼ tin kaxtik baʼax in beete. Bey maʼ tiʼ toʼon táan u yúuchleʼ. Junpʼéel baʼal maʼ táan in páaʼtik kaʼachiʼ».

U jaajileʼ jach yaj baʼax úuch tiʼ Doreen. Baʼaleʼ bey suuk u yúuchul tiʼ máak ken u yojéelt yaan junpʼéel kʼaakʼas kʼojaʼanil tiʼ u láakʼtsil. Yaʼab máakoʼobeʼ unaj u líiʼsaʼal u yóoloʼob tumen yéetel yaabilaj ku kanáantkoʼob u láakʼtsiloʼob kʼojaʼanoʼ. Chéen baʼaleʼ maʼ chéen chʼaʼabil u beetaʼaliʼ. ¿Bix jeʼel u líiʼsaʼal u yóol yéetel u kanáantaʼal le máax kʼojaʼan tumen u láakʼtsiloʼoboʼ? ¿Baʼax jeʼel u yáantik le máaxoʼob kanáantik le kʼojaʼan ken lúubuk u yóoloʼob wa ken pʼáatak maʼ maʼalob u yuʼubikubaʼobiʼ? Le táan u náatsʼal u kʼiinil u kíimiloʼ, ¿baʼaxoʼob kun kʼaʼabéettal u beetik máak? Utiaʼal k-naʼatikeʼ yáaxeʼ koʼox ilik baʼaxten maʼ chéen chʼaʼabil u kanáantaʼal juntúul máax yaan u kíimiliʼ.

Walajki cien añosaʼ tak teʼ nukuch kaajoʼoboʼ maas séeb u kíimil máak yoʼolal pakʼbeʼen kʼojaʼaniloʼob wa accidenteʼob. Maʼ xaaneʼ tumen minaʼan hospital tuʼux kajaʼanoʼob wa maʼ tu páajtal u binoʼobiʼ, le oʼolal ku kanáantaʼaloʼob tu yotochoʼob yéetel tiʼ ku kíimloʼobiʼ.

Bejlaʼeʼ le cientificoʼoboʼ tsʼoʼok u jóoʼskoʼob tsʼaakoʼob fuertetakoʼob utiaʼal maʼ u séeb kíimil le máax yaantiʼ junpʼéel kʼaakʼas kʼojaʼaniloʼ. Kex ku yáantaj le tsʼaakoʼobaʼ maʼatech u luʼskoʼob le kʼojaʼaniloʼ. Yaan horaeʼ jach yaj le kʼojaʼanil yaan tiʼ máakoʼ le oʼolal maʼ tu páajtal u beetik mix baʼal. Ken úuch lelaʼ ku pʼáatal maas talam yéetel kaʼanaʼantsil u kanáantaʼal.

 Bejlaʼeʼ maas yaʼab máak ku kíimil hospital ke tu yotoch. Tsʼoʼoleʼ óoliʼ mix maak u yojel baʼax ku muʼyajtik máak le jach taʼaytak u kíimiloʼ wa mix juntéen u yil u kíimil wa máax. Tumen maʼ u yojel máak le baʼaloʼobaʼ sajak yéetel maʼ tu yóotik u kanáant u láakʼtsil. ¿Baʼax jeʼel u yáantik máakeʼ? 

Jeʼex Doreeneʼ yaʼab máakoʼob maʼ tu kaxtik baʼax u beetoʼob ken aʼalaʼaktiʼob yaan junpʼéel kʼaakʼas kʼojaʼanil tiʼ u láakʼtsiloʼob. Kex yaachajaʼan a wóol, chiʼichnakech yéetel saajkecheʼ, ¿baʼax jeʼel u yáantech a aktáant le baʼax ku taal u kʼiinoʼ? Juntúul máax meyajt Dioseʼ tu yaʼalaj: «Kaʼanstoʼon k-xok maʼalob u kʼiiniloʼob k-kuxtal utiaʼal beyoʼ ka yanak k-naʼat» (Salmo 90:12, Los Salmos en Maya). Kʼáat óolt tiʼ Jéeoba Dios ka u tsʼáatech naʼat utiaʼal a aprovechartik maʼalob le kʼiinoʼob pʼaatal tiʼ a láakʼtsiloʼ.

Utiaʼal lelaʼ kʼaʼabéet u tuklik máak tubeel baʼax ken u beete. Wa láayliʼ ku tʼaan a láakʼtsil yéetel wa u kʼáateʼ maʼalob ka a kʼáattiʼ máax kun aʼalik baʼax ku beetbil ken kʼaʼabéetchajak. Lelaʼ ku yáantaj utiaʼal maʼ u yaatal u yóol wa u kʼuuxil le láakʼtsiloʼob ken chʼaʼtuklaʼak wa baʼaxoʼ. Maʼ xaaneʼ jeʼel u yaʼalik wa u kʼáat ka bisaʼak hospitaleʼ, wa u kʼáat ka conectartaʼak tiʼ máquina utiaʼal maʼ u séeb kíimil bey xan wa u kʼáat ka tsʼaʼabak uláakʼ tratamiento tiʼ. Lelaʼ yaan xan u yáantaj utiaʼal u kanáantaʼal tubeel le kʼojaʼanoʼ. Le Bibliaoʼ ku yaʼalikeʼ le baʼaloʼob chéen tu juunal máak ku chʼaʼtuklikoʼ maʼ tu jóokʼol tubeel (Proverbios 15:22).

U suukileʼ u meyaj le máax ku kananoʼ u líiʼsik u yóol le máax kʼojaʼanoʼ, u yaʼaliktiʼ yaabiltaʼan yéetel maʼ chéen tu juunaliʼ. ¿Bix jeʼel u beetkeʼ? Jeʼel u páajtal u xokik publicacionoʼob tiʼeʼ wa u kʼayik kʼaayoʼob jatsʼuts u yuʼubik yéetel jeʼel u líiʼsik u yóoleʼ. Yanoʼobeʼ maʼalob u yuʼubikubaʼob ken maʼachak u kʼaboʼob wa ken tʼaʼankoʼob yéetel yaabilaj. 

Le máax ku bin u xíimbalt le kʼojaʼanoʼ maʼalob ka u yaʼal u kʼaabaʼ. Junpʼéel investigación beetaʼabeʼ ku yaʼalik: «Kex jach taʼaytak u kíimil le kʼojaʼanoʼ u tsʼook baʼax ku xuʼulul u meyaj tiʼ u wíinklileʼ u xikin. Kex bey ka a wil táan u weenleʼ láayliʼ sáasil u xikineʼ. Le oʼolaleʼ maʼ a waʼalik baʼaxoʼob maʼ unaj u yuʼubikiʼ».

 Múul orarneneʼex wa ku páajtal. Le Bibliaoʼ ku yaʼalik baʼax úuch tiʼ apóstol Pablo yéetel u amigoʼob juntéenjeakil. Letiʼobeʼ tu yuʼuboʼob bey tsʼoʼok u kʼuchul u yorail u kíimsaʼaloʼobeʼ. ¿Baʼax áantoʼob? Pabloeʼ tu yaʼalaj tiʼ u amigoʼob ka orarnakoʼob tu yoʼolal (2 Corintoiloʼob 1:8-11). Wa chiʼichnakoʼon yéetel yaantoʼon junpʼéel kʼaakʼas kʼojaʼanileʼ le oracionoʼ jeʼel u yáantkoʼoneʼ.

Jach ku muʼyaj máak tak chéen yéetel u tuklik yaan u kíimil u láakʼtsil, tumen maʼ beetaʼanoʼon yéetel u tuukulil k-kíimiliʼ (Romailoʼob 5:12). Le oʼolal ku yaʼalik le Biblia ‹k-enemigo› le kíimiloʼ (1 Corintoiloʼob 15:26). Lelaʼ ku yeʼesik baʼaxten maʼ k-kʼáat mix k-tukult wa yaan u kíimil k-láakʼtsiliʼ.

Chéen baʼaleʼ maʼalob ka u yojéelt máak baʼaxoʼob ku yúuchul tiʼ le kʼojaʼan le taʼaytak u kíimiloʼ. Beyoʼ maʼ kun jaʼakʼal u yóol le máaxoʼob kanáantikoʼ yéetel yaan u beetkoʼob tuláakal le ku páajtal utiaʼal maʼ u sen muʼyajoʼob. Jujunpʼéel tiʼ le baʼaxoʼob ku yúuchul tiʼ le kʼojaʼan antes u kíimiloʼ tiʼ ku tsoʼolol teʼ cuadro « U tsʼook u kʼiiniloʼob u kuxtal». Maʼ xaaneʼ maʼ tiʼ tuláakal le kʼojaʼanoʼob ku yúuchul le baʼaxoʼob ku yaʼalaʼal teʼ cuadrooʼ, pero yaan jeʼel u yúuchultiʼobeʼ.

Ken tsʼoʼokok u kíimil a láakʼtsileʼ, wa yaan tiʼ a amigoʼob tu yaʼalaj u yáantkechoʼobeʼ maʼalob ka a tʼanoʼob. Le máaxoʼob kanáant le kʼojaʼanoʼ kʼaʼabéet u líiʼsaʼal u yóoloʼob yéetel u yaʼalaʼaltiʼob tsʼoʼok u xuʼulul u muʼyaj u láakʼtsiloʼob. Dios, le Máax beetoʼonoʼ, ku yaʼalikeʼ le kimenoʼoboʼ «maʼ u yojeloʼob mix baʼaliʼ» (Eclesiastés 9:5).

Maʼ chéen tu yorail u kanáantaʼal le kʼojaʼan unaj u confiar máak tiʼ Diosoʼ, baʼaxeʼ tak ken tsʼoʼokok u kíimil. Dioseʼ jeʼel u beetik u líiʼsaʼal k-óol tumen uláakʼ máakoʼob yéetel baʼax ku yaʼalikoʼob wa baʼax ku beetkoʼobeʼ. Doreeneʼ ku yaʼalik: «Tin kʼamaj u yáantaj u maasil. Maʼ t-tuklaj wa yaʼab bix ken k-áantbiliʼ. Teen yéetel in wíichameʼ t-uʼuyaj bey táan u yaʼaliktoʼon Jéeobaeʼ: ‹Maʼ in pʼatmeʼexiʼ, wayanen utiaʼal in wáantkeʼexeʼ›. Mix bikʼin ken in tuʼubs leloʼ».

Jeʼex k-ilkoʼ chéen Jéeoba jeʼel u kanáantkoʼon tubeeleʼ. Tumen letiʼ beetmiloʼoneʼ u yojel bix k-muʼyaj. Letiʼeʼ u kʼáat u yáantoʼon yéetel u líiʼs k-óol utiaʼal k-aktáantik le baʼax táan k-muʼyajtikoʼ. Tsʼoʼoleʼ u yaʼalmaj yaan u luʼsik le kíimiloʼ yéetel yaan u líiʼsik u milesil máakoʼob yanoʼob tu tuukul (Juan 5:28, 29; Apocalipsis 21:3, 4). Ken u beet Dios le baʼax u yaʼalmoʼ yaan k-aʼalik jeʼex le apóstol Pablooʼ: «Kíimil, ¿tuʼux yaan a páajtalil utiaʼal a tsʼáanchaʼatikoʼon? Kíimil, ¿tuʼux tsʼoʼok a yaach?» (1 Corintoiloʼob 15:55).