1, 2. ¿Baʼax oʼolal ta tʼaan tu yaʼalaj Jesús le tʼaanoʼob ku chíikpajal tiʼ Juan 4:35 yéetel 36?

LE TÁAN u bin Jesús kʼaʼaytaj Galileaoʼ kʼáatmáan teʼ kooloʼob tuʼux pakʼaʼan cebadaoʼ (Juan 4:3-6). Jach cuatro meses ku bineltik utiaʼal u joʼochol. Chéen baʼaleʼ Jesúseʼ tu yaʼalaj tiʼ u discípuloʼob junpʼéel baʼal chan jelaʼan tu yuʼubiloʼob: «Líiʼs a wicheʼex ka a pakteʼex le kooloʼoboʼ, tsʼoʼok u pʼiistaloʼob utiaʼal jochbil» (xok Juan 4:35, 36). ¿Baʼax tu yóotaj u yaʼale?

² Jesúseʼ táan kaʼach u tʼaan tiʼ le meyaj kun beetbil utiaʼal u yáantaʼal le máakoʼob u kʼaj óoltoʼob Diosoʼ. Tuukulnakoʼon tiʼ le baʼaxoʼob úuchaʼ. Kex le judíoʼob maʼatech u biskubaʼob yéetel le samaritanoʼoboʼ Jesúseʼ kʼaʼaytajnaj tiʼ juntúul koʼolel samaritana, le koʼolelaʼ jach tu chʼenxikintaj le baʼax kaʼansaʼabtiʼoʼ. Tsʼoʼoleʼ maʼ sáam u yaʼal Jesús ‹tsʼoʼok u pʼiistal le kooloʼob utiaʼal jochbiloʼ› náatsʼ junmúuchʼ samaritanoʼob utiaʼal u yuʼubikoʼob baʼax ku kaʼansik Jesús, tumen letiʼe koʼolel tsikbalttiʼob yoʼolal Jesúsoʼ (Juan 4:9, 39-42). Junpʼéel libroeʼ ku yaʼalik yoʼolal le baʼax úuchaʼ: «U taaktal u maas kaanbal le máakoʼoboʼ [...] tu yeʼesaj beyoʼob jeʼex u neekʼ le cebada tsʼoʼok u pʼiistal utiaʼal jochbiloʼ».

3. ¿Baʼaxten yaan u maas maʼalobtal bix k-kʼaʼaytaj wa k-ilik le máakoʼob jeʼex tu yilil Jesúsoʼ?

³ Kux túun toʼon, ¿bix k-ilik le máakoʼob teʼ tuʼux k-kʼaʼaytajoʼ? ¿K-ilkoʼob wa bey jeʼex le kooloʼob tsʼoʼok u pʼiistal utiaʼal jochbiloʼ? Wa beyoʼ, yaan k-beetik óoxpʼéel baʼaloʼob. Yáaxeʼ yaan k-maas tsʼáaik k-óol kʼaʼaytaj. Le joochoʼ unaj u beetaʼal tu séebaʼanil tumen chéen wa jaypʼéel meses ku xáantal. U kaʼapʼéeleʼ yaan u kiʼimaktal k-óol kéen táakpajkoʼon teʼ kʼaʼaytajoʼ. Le Bibliaoʼ ku yaʼalikeʼ yaan u ‹kiʼimaktal k-óol jeʼex le máakoʼob táan u cosecharoʼoboʼ› (Isa. 9:3). Yéetel u yóoxpʼéeleʼ yaan k-ilik le máakoʼob bey máaxoʼob jeʼel u kʼuchul u meyajtoʼob Dioseʼ, le oʼolal yaan k-tʼaan tiʼ baʼaloʼob jeʼel u taaktal u yuʼubikoʼobeʼ.

4. ¿Baʼax ken k-kan yoʼolal apóstol Pablo teʼ xookaʼ?

 ⁴ Le discípuloʼoboʼ maʼ xaaneʼ ku tuklikoʼob kaʼacheʼ minaʼan utskíinajil tiʼ le samaritanoʼoboʼ, baʼaleʼ Jesúseʼ tu yiloʼob bey máaxoʼob jeʼel u kʼuchul u beetubaʼob u discípuloʼobeʼ. Toʼon xaneʼ unaj k-ilik le máakoʼob jeʼex úuchik u yilaʼaloʼob tumen Jesúsoʼ. Apóstol Pablo xaneʼ bey úuchik u yilik le máakoʼoboʼ. Teʼ xookaʼ yaan k-xakʼaltik óoxpʼéel baʼal jeʼel k-kanik tiʼ letiʼeʼ. Yáaxeʼ u yojel baʼaxoʼob ku creertik kaʼach le máakoʼoboʼ. U kaʼapʼéeleʼ u yojel baʼax jeʼel u taaktal u yuʼubikoʼobeʼ. U yóoxpʼéeleʼ ku yilik le máakoʼob bey máaxoʼob jeʼel u kʼuchul u beetubaʼob u discípuloʼob Jesúseʼ.

5. ¿Baʼaxten maʼ talamchaj u kʼaʼaytaj Pablo teʼ sinagogaʼoboʼ?

⁵ Pabloeʼ suuk u kʼaʼaytaj kaʼach teʼ sinagogaʼob tuʼux ku muchʼkuba le judíoʼoboʼ. Jeʼex le ka bin Tesalónicaoʼ tʼaanaj yéetel le judíoʼoboʼ, tsʼoʼoleʼ «ichil óoxpʼéel sábadoʼob[eʼ] tu yáantoʼob u naʼatoʼob baʼax ku yaʼalik u Tʼaan Dios» (Hech. 17:1, 2). Maʼ talam tu yilil u kʼaʼaytajtiʼobiʼ tumen líikʼ ichil le judíoʼoboʼ (Hech. 26:4, 5). Tsʼoʼoleʼ tumen u yojel baʼax ku creerkoʼobeʼ u yojel baʼax jeʼel u páajtal u tsikbaltiktiʼobeʼ (Fili. 3:4, 5).

6. ¿Baʼaxten maʼ junpʼéeliliʼ baʼax tu kaʼansaj Pablo teʼ sinagogaoʼ yéetel tu mercadoil Atenasoʼ?

⁶ Le ka jóoʼsaʼab Pablo tu kaajil Tesalónica bey xan tu kaajil Berea tumen le máaxoʼob pʼekmiloʼ bin Atenas. Le tiaʼan teʼeloʼ «káaj u tsikbal yéetel le judíoʼob teʼ sinagogaoʼ bey xan yéetel uláakʼ máakoʼob ku adorarkoʼob Dios» (Hech. 17:17). Chéen baʼaleʼ le ka kʼaʼaytajnaj le tuʼux ku koonol le máakoʼob tu mercadoil Atenasoʼ tsikbalnaj yéetel máaxoʼob kaʼanchajaʼan u xookoʼob bey xan yéetel táanxel luʼumiloʼob. Le baʼax tu yuʼuboʼoboʼ junpʼéel «túumben kaʼansaj», le oʼolal tu yaʼaloʼob tiʼ Pablo: «Táan a tsikbaltik jujunpʼéel baʼaloʼob mix juntéen k-uʼuymaj u yaʼalaʼal» (Hech. 17:18-20).

7. Jeʼex u yaʼalik Hechos 17:22 yéetel 23, ¿baʼax tu beetaj Pablo utiaʼal u kʼaʼamal le baʼax ku kaʼansikoʼ?

⁷ (Xok Hechos 17:22, 23). Pabloeʼ maʼ junpʼéeliliʼ bix úuchik u kʼaʼaytaj tiʼ le máaxoʼob yanoʼob Atenas yéetel tiʼ le judíoʼob yanoʼob teʼ sinagogaoʼ. Maʼ xaaneʼ tuukulnaj tiʼ baʼax ku creertik le máakoʼob kajaʼanoʼob Atenasoʼ. Tu yilaj bix u kuxtal le máakoʼoboʼ, baʼax suuk u beetkoʼob yéetel bix u adorartik u diosoʼob. Tsʼoʼoleʼ utiaʼal u tsikbaltik baʼax ku kaʼansik le Bibliaoʼ tʼaanaj tiʼ baʼaxoʼob u yojel jeʼel u kʼaʼamal tumen le máakoʼoboʼ. Juntúul máak xakʼaltik u tʼaaniloʼob le Bibliaoʼ tu yaʼalaj yoʼolal Pablo: «Tumen judío yéetel ku tsaypachtik Cristoeʼ tu tsʼáaj cuentaeʼ le griegoʼoboʼ maʼatech u adorarkoʼob le ‹jaajil› Dios ku adorartik le judíoʼob yéetel le máaxoʼob tsaypachtik Cristooʼ, le oʼolal tu yilaj u yeʼesik [...] tiʼ le máaxoʼob kajaʼanoʼob Atenasoʼ le Dios tiʼ le  ku tʼaanoʼ u jaajileʼ u yojloʼob máaxiʼ». Bey túunoʼ Pabloeʼ tu kʼexaj bix u kʼaʼaytaj le ka tu yilaj kʼaʼabéetoʼ. Tiʼ le máakoʼob kajaʼanoʼob Atenasoʼ tu yaʼaleʼ le baʼax ku tsikbaltikoʼ ku taal tiʼ le Dios taak u adorarkoʼoboʼ, le «Dios Maʼ Kʼaj Óolaʼan» u beetmoʼob tak u altaroʼ. Kex le j-táanxel luʼumiloʼob maʼ u yojloʼob baʼax ku kaʼansik u Tʼaan Diosoʼ Pabloeʼ maʼ tu tuklaj wa tsʼoʼoktiʼob beyoʼ. Baʼaxeʼ tu yiloʼob bey jeʼex le kool tsʼoʼok u pʼiistal utiaʼal jochbiloʼ, le oʼolal tʼaanaj tiʼ baʼaloʼob jeʼel u taaktal u yuʼubikoʼobeʼ.

8. 1) ¿Baʼax jeʼel u yáantkoʼon k-ojéelt baʼax ku creertik le máakoʼoboʼ? 2) ¿Baʼax jeʼel a núukik tiʼ juntúul máak wa ku yaʼaliktech yaan u religióneʼ?

⁸ Jeʼex Pabloeʼ unaj k-ilik baʼax yaan tu baʼpach u yotoch le máakoʼoboʼ bey xan baʼax suuk u beetkoʼob. Jach kʼaʼabéet k-ilik xan baʼaxoʼob jeʼel u yáantkoʼon k-ojéelt baʼax ku creerkoʼobeʼ. Le baʼaxoʼob u chʼuykíintmaj tu yotoch wa tu coche, u kʼaabaʼ, le nookʼ u takmaj wa le bix u tʼaanoʼ jeʼel xan u yeʼesik máakalmáak u religióneʼ. Yaan kʼiineʼ letiʼe u yuumil naj aʼalik tiʼ baʼax religiónil ku binoʼ. Juntúul precursora especial bey u yúuchultiʼoʼ, suuk u yaʼalik tiʼ le máakoʼoboʼ: «Maʼ táan in xíimbaltkech utiaʼal in waʼalik ka a kʼex a religióniʼ. Chéen taak in tsikbal ta wéetel yoʼolal...».

9. ¿Bey baʼaxoʼob jeʼel k-tsikbaltik tiʼ le máakoʼob yaan u religiónoʼoboʼ?

⁹ ¿Tiʼ baʼaxoʼob jeʼel u páajtal a tsikbal yéetel juntúul máax yaan u religióneʼ? Tʼaanen tiʼ junpʼéel baʼax jeʼel u taaktal u yuʼubikeʼ. Maʼ xaaneʼ ku creertik yaan juntúuliliʼ jaajil Dios, u yojel Jesús salvart wíinik yéetel ku creertik yaan u kʼuchul u kʼiinil u xuʼulul u muʼyaj máak. Tsikbalnakoʼon tiʼ le baʼaxoʼob k-ojel jeʼel u kʼaʼamal tumen le máakoʼoboʼ.

10. 1) ¿Baʼax unaj k-beetik utiaʼal u kʼaʼamal baʼax k-kʼaʼaytik tumen tuláakal máak? 2) ¿Baʼaxten bey unaj k-beetkoʼ?

¹⁰ Yaan máakoʼobeʼ kex yaan u religiónoʼobeʼ maʼatech u creerkoʼob tuláakal le baʼax ku kaʼansaʼal teʼ religión tuʼux ku binoʼ. Kéen k-ojéelt tiʼ baʼax religión ku bineʼ maas maʼalob ka k-ojéelt baʼax ku creertik. David, juntúul precursor especial ku taal Australiaeʼ, ku yaʼalik: «Bejlaʼeʼ yaʼab religiónoʼobeʼ ichil le baʼax ku kaʼanskoʼoboʼ ku yoksikoʼob chéen baʼax ku kaʼansik wíinik». Donalta, juntúul kiik ku taal Albaniaeʼ, ku yaʼalik: «Yaan kʼiineʼ le máakoʼob yéetel k-tsikbaloʼ ku yaʼalikoʼobeʼ yaan u religiónoʼob, chéen baʼaleʼ maʼatech u creerkoʼob Dios». Juntúul misionero kajaʼan Argentinaeʼ ku yaʼalik xaneʼ yanoʼobeʼ ku yaʼalikoʼob ku creerkoʼob le trinidadoʼ, pero maʼ jeʼex u kaʼansaʼal tu religiónoʼoboʼ. Tsʼoʼoleʼ ku yaʼalik: «A wojéeltik le baʼaloʼobaʼ ku yáantaj utiaʼal ka tsikbalnakech tiʼ baʼax jeʼel u kʼamkoʼobeʼ». Bey túunoʼ unaj k-ilik k-ojéeltik baʼax jach tu jaajil ku creertik le máakoʼoboʼ. Beyoʼ jeʼex Pabloeʼ, yaan ‹k-beetikba jeʼex tuláakal u jejeláasil máakoʼobeʼ›, tumen yaan k-tsikbaltik baʼax jeʼel u kʼamik le máakoʼoboʼ(1 Cor. 9:19-23).

11. Jeʼex u yeʼesik Hechos 14:14 tak 17, ¿baʼax tu beetaj Pablo utiaʼal u chʼenxikintaʼal tumen le máakoʼob kajaʼanoʼob Listraoʼ?

¹¹ (Xok Hechos 14:14-17). Pabloeʼ ku tuukul kaʼach tiʼ baʼax jeʼel u taaktal u tsikbaltik le máakoʼoboʼ, le oʼolal yaan horaeʼ tu kʼexaj baʼax ken u kaʼans tiʼ le máakoʼoboʼ. Bey tu beetil tu kaajil Listraoʼ, yaan tiʼ le máakoʼob kajaʼanoʼob teʼeloʼ u yojloʼob junpʼíit tiʼ le baʼax ku yaʼalik u Tʼaan Diosoʼ pero yaneʼ mix baʼal u yojel. Le oʼolal Pabloeʼ tʼaanaj tiʼ baʼaxoʼob u kʼaj óoloʼob, jeʼex tiʼ u yichankil le cheʼoboʼ yéetel u yantaltiʼob kiʼimak óolal. Meyajnajtiʼ tʼaanoʼob u kʼaj óol le máakoʼoboʼ bey xan kettʼaanoʼob séeb u naʼataʼal.

12. ¿Bix jeʼel k-ojéeltik baʼax uts tu tʼaan le máakoʼob utiaʼal k-tʼaan tiʼ baʼax jeʼel u yóotik u tsikbaloʼobeʼ?

¹² Unaj k-tuklik tiʼ baʼax jeʼel u taaktal u tsikbal le máakoʼob teʼ tuʼux k-kʼaʼaytajoʼ, beyoʼ yaan k-tʼaan tiʼ baʼax jeʼel u taaktal u kʼamkoʼobeʼ. ¿Bix jeʼel k-ojéeltik tiʼ baʼax jeʼel u taaktal u tsikbal wa máax le táan k-náatsʼal tu yotoch wa le kéen tʼaanakoʼon tu yéeteleʼ? Letiʼe k-ilik baʼax yaan tu baʼpach u yotochoʼ, baʼax ku beetik wa bix letiʼ. Maʼ xaaneʼ táan u míistik u jool u yotoch, táan u xokik u periódico, táan u yutskíintik u bicicleta wa táan u beetik uláakʼ baʼal. Wa k-ilik maʼ tu kʼuuxileʼ jeʼel u páajtal tsikbal tu yéetel yoʼolal baʼax ku beetik (Juan 4:7). Tak le nookʼ u takmoʼ jeʼel u yeʼesiktoʼon tiʼ baʼax luʼumil u taaleʼ, baʼax meyajil ku beetik wa baʼax deporteil uts tu yich. Juntúul sukuʼun ku kʼaabaʼtik Gustavoeʼ ku yaʼalik: «Tsikbalnajen yéetel juntúul xiʼipal yaan 19 años tiʼ u takmaj junpʼéel playera tuʼux yaan u foto juntúul artista jach famoso ku kʼaay. Ka tin beetaj junpʼéel kʼáatchiʼ yaan yil yéetel le nookʼ u takmoʼ, letiʼeʼ ka túun tu yaʼalajten baʼaxten jach uts tu yich bix u kʼaay. Ka tsʼoʼokeʼ letiʼeʼ tu kʼamaj ka tsʼaʼabak xook tiʼ. Bejlaʼeʼ táan u meyajtik Jéeoba».

13. ¿Baʼaxoʼob jeʼel u páajtal k-aʼalik utiaʼal u taaktal u xook le máakoʼob t-éeteloʼ?

¹³ Kéen k-aʼal tiʼ wa máax wa u kʼáat xookeʼ unaj k-aʼalik baʼaloʼob jatsʼutstak, beyoʼ yaan u taaktal u maas kaanbal. Unaj k-aʼaliktiʼ baʼax utsil jeʼel u yantal ichil u kuxtal wa ka maas kaanbalnakeʼ (Juan 4:13-15). Juntúul koʼoleleʼ  tumen taakchaj u maas kaanbaleʼ hasta tu yoksaj le kiik Hester tu yotochoʼ. Le ka tu yilaj le kiik yaan junpʼéel diploma chʼuyukbal tu pakʼil u yotoch tumen xooknaj utiaʼal u beetik u maestraileʼ, le kiikoʼ tu yaʼalajtiʼeʼ toʼon xaneʼ k-kaʼansik le máakoʼob tu yotochoʼoboʼ bey xan teʼ tuʼux k-muchʼikbaoʼ. Le koʼoleloʼ tu kʼamaj le xookoʼ, ka sáaschajeʼ bin tak muchʼtáambal, tsʼoʼoleʼ maʼ yaʼab kʼiin máankeʼ ka bin tak tiʼ junpʼéel asamblea tiʼ circuito. Ka máan junpʼéel añoeʼ okjaʼanaji. Utiaʼal ka xiʼiktoʼon utsil teʼ kʼaʼaytajoʼ unaj k-tuklik tiʼ baʼax uts tu tʼaan u tsikbal le máakoʼob k-kaʼa xíimbaltikoʼ. Le oʼolaleʼ unaj k-tuklik: «Le baʼax kin waʼalik kéen in tsoltiʼob bix le xook k-tsʼáaikoʼ, ¿ku yáantaj wa utiaʼal u kʼamkoʼob le xookoʼ?».

14. ¿Bix jeʼel k-ilik k-áantik cada j-xoknáaleʼ?

¹⁴ Wa táan k-tsʼáaik xook tiʼ wa máaxeʼ unaj k-líiʼsikba tubeel cada ken xiʼikoʼon tsʼaa xook. Unaj k-tuklik tiʼ baʼax maas kʼaʼabéet u yáantaʼal yéetel baʼax maas jeʼel u taaktal u kanikeʼ. Maʼalob ka tuukulnakoʼon tiʼ baʼax tekstoiloʼob ken k-xoktiʼ, bey baʼax videoil jeʼel k-eʼesiktiʼeʼ wa baʼax kettʼaanil kun meyajtoʼon utiaʼal k-tsolik baʼax ku kaʼansik le Bibliaoʼ. Unaj k-tuklik bey baʼax jeʼel u taaktal u kanikeʼ yéetel bix jeʼel u kʼuchul tu puksiʼikʼaleʼ (Pro. 16:23). Tu luʼumil Albaniaeʼ juntúul koʼoleleʼ tu yaʼalaj baʼax ku tuklik tiʼ juntúul precursora ku kʼaabaʼtik Flora. Letiʼeʼ tu yaʼalajtiʼ: «Maʼ tu páajtal in creertik wa jeʼel u kaʼa kuxtal le kimenoʼoboʼ». Teʼ súutukiloʼ mix baʼal tu yaʼalaj Flora. Letiʼeʼ ku yaʼalik: «Tin tsʼáaj cuentaeʼ le koʼoleloʼ táanil kʼaʼabéet u kʼaj óoltik Dios, kéen tsʼoʼokkeʼ yaan u creertik jeʼel u kaʼa kuxkíintaʼal le kimenoʼoboʼ». Desde teʼ kʼiinoʼ cada ken xiʼik tsʼaa xookeʼ Floraeʼ maases ku tʼaan tiʼ u yaabilaj Jéeoba, ku tʼaan xan tiʼ u naʼat yéetel tiʼ le poder yaantiʼoʼ. Ka máan kʼiineʼ le koʼoleloʼ tu creertaj yaan u kaʼa kuxkíintaʼal le kimenoʼoboʼ. Bejlaʼeʼ kiʼimak u yóol ikil u meyajtik Jéeoba.

15. 1) Jeʼex u yaʼalik Hechos 17:16 tak 18, ¿baʼaxoʼob suuk kaʼach u beetik le atenasiloʼob maʼ maʼalob tu yilil Pablooʼ? 2) ¿Baʼaxten Pabloeʼ maʼ tu tuklaj wa tsʼokaʼantiʼob beyoʼ?

¹⁵ (Xok Hechos 17:16-18). Le máaxoʼob kajaʼanoʼob Atenasoʼ ku adorarkoʼob maʼ jaajil diosoʼobiʼ, kʼaas u kuxtaloʼob yéetel ku creerkoʼob chéen baʼax ku kaʼansik máakoʼob. Baʼaleʼ Pabloeʼ mix juntéen tu tuklaj wa tsʼokaʼantiʼob beyoʼ, tsʼoʼoleʼ kex poʼochʼeʼ maʼ xuʼul u kaʼansik le máakoʼoboʼ. Letiʼeʼ kʼuch u meyajt Jéeoba kex ‹tʼaanaj tu contra, tu chʼaʼpachtaj máaxoʼob meyajtik yéetel minaʼan kaʼach u suʼtal› (1 Tim. 1:13). Jesúseʼ maʼ tu tuklaj wa tsʼokaʼan tiʼ Pabloiʼ, Pablo xaneʼ tu yilaj le máakoʼob kajaʼanoʼob Atenas bey máaxoʼob jeʼel u kʼuchul u meyajtoʼob Dioseʼ. ¡Jach bey úuchik xanoʼ! (Hech. 9:13-15; 17:34).

16, 17. ¿Baʼaxoʼob eʼesik jeʼel máaxak jeʼel u kʼuchul u beetuba u discípulo Cristoeʼ?

¹⁶ Teʼ yáax siglooʼ u jejeláasil máakoʼob tu beetubaʼob u discípuloʼob Jesús. Le ka tu tsʼíibtaj u carta Pablo tiʼ le sukuʼunoʼob yanoʼob Corintooʼ, tu yaʼaleʼ yaan tiʼ letiʼobeʼ kʼasaʼan máakoʼob yéetel jach kʼaas u kuxtaloʼob. Ka tsʼoʼokeʼ tu yaʼalaj: «Pero tsʼoʼok a pʼoʼobleʼex» (1 Cor. 6:9-11). Wa ka k-kʼaj óoltoʼob kaʼacheʼ, ¿jeʼel wa k-creertik yaan u kʼuchul u beetubaʼob u discípuloʼob Jesúseʼ?

¹⁷ Teʼ kʼiinoʼobaʼ yaʼab máakoʼob jeʼel u kʼexik u kuxtaloʼob utiaʼal u beetkubaʼob u discípuloʼob Jesúseʼ. Bey tu yilil Yukina, juntúul precursora especial kajaʼan Australia, letiʼeʼ tu tsʼáaj cuentaeʼ jeʼel máaxak jeʼel u kʼamik le baʼax ku kaʼansik le Bibliaoʼ. Juntéeneʼ le tiaʼan tiʼ junpʼéel lugar tuʼux ku maʼanal yéetel ku koʼonol najoʼobeʼ tu yilaj juntúul x-chʼúupal chuup u wíinklil yéetel tatuajeʼob, tsʼoʼoleʼ boʼ kóoch u nookʼ. Yukinaeʼ ku yaʼalik: «U jaajileʼ maʼ taak kaʼach in náatsʼal tsikbal tu yéeteliʼ. Baʼaleʼ le ka náatsʼeneʼ tin tsʼáaj cuenta uts tu yich u kaanbal tiʼ le Bibliaoʼ, tin wileʼ le tatuajes  yaan tu wíinkliloʼ jujunxóotʼ tiʼ baʼax ku yaʼalik u libroil Salmos». Le x-chʼúupaloʼ káaj u xook yéetel u bin muchʼtáambal. *

18. ¿Baʼaxten maʼ unaj k-tuklik wa maʼ ken u kʼex u kuxtal le máakoʼoboʼ?

¹⁸ Le ka tu yaʼalaj Jesús tsʼoʼok u kʼuchul u kʼiinil le joochoʼ, ¿tu yóotaj wa u yaʼal tuláakal le máakoʼob ken u beetubaʼob u discípuloʼoboʼ? U jaajileʼ maʼatech. Tumen tsʼokaʼaniliʼ u yaʼalaʼal teʼ Biblia maʼ tuláakal le máakoʼob ken u beetuba u discípuloʼoboʼ (Juan 12:37, 38). Tsʼoʼoleʼ Jesúseʼ ku béeytal u yojéeltik baʼax yaan tu puksiʼikʼaloʼob (Mat. 9:4). Kex u yojel maʼ tuláakal máak ken u kʼam baʼax tu kaʼanseʼ, tu tsʼáaj u yóol kʼaʼaytaj tiʼ tuláakal máak yéetel tu yilaj u yáantik le máaxoʼob creert le baʼax ku kaʼansikoʼ. Toʼoneʼ maʼ tu páajtal k-ojéeltik baʼax yaan tu puksiʼikʼal le máakoʼoboʼ, le oʼolaleʼ kéen k-jáan pakt juntúul máakeʼ maʼ unaj k-tuklikiʼ: «Mix bikʼin ken u kʼex u kuxtal». Baʼaxeʼ unaj k-ilkoʼob bey máaxoʼob jeʼel u kʼuchul u meyajtoʼob Jéeobaeʼ. Marc, juntúul misionero kajaʼan Burkina Fasoeʼ, tu yaʼalaj: «Le máaxoʼob kin tuklik yaan u kʼuchul u meyajtoʼob Jéeobaoʼ ku pʼatik u xookoʼob. Baʼaleʼ le máaxoʼob kin tuklik maʼ ken u meyajtoʼob Jéeobaeʼ maases letiʼe ku beetkoʼob kʼeexoʼob ichil u kuxtaloʼoboʼ. Tsʼoʼok in wilkeʼ maas maʼalob ka k-chaʼa u nuʼuktoʼon u espíritu santo Jéeoba».

19. ¿Bix unaj k-ilik le máakoʼob kajaʼanoʼob teʼ tuʼux k-kʼaʼaytajoʼ?

¹⁹ Maʼ xaaneʼ jeʼel k-tuklikeʼ maʼ yaʼab máakoʼob beyoʼob jeʼex le kool tsʼoʼok u pʼiistal utiaʼal jochbiloʼ. Baʼaleʼ unaj k-kʼaʼajsikeʼ Jesúseʼ tu yaʼalaj tiʼ u discípuloʼobeʼ le kooloʼoboʼ tsʼoʼok u pʼiistaloʼob utiaʼal jochbil. Le máakoʼoboʼ jeʼel u kʼexik u kuxtaloʼob yéetel jeʼel tak u kʼuchul u beetubaʼob u discípuloʼob Cristoeʼ. Tsʼoʼoleʼ Jéeobaeʼ ku yilkoʼob bey «koʼokoj baʼaloʼob[eʼ]» (Ageo 2:7). Wa k-ilik le máakoʼob jeʼex u yilaʼaloʼob tumen Jéeoba yéetel Jesúseʼ yaan k-ilik k-naʼatik baʼaxoʼob kʼaʼabéettiʼob yéetel yaan k-tʼaan tiʼ baʼaxoʼob jeʼel u taaktal u yuʼubikoʼobeʼ. Ku tsʼoʼokoleʼ yaan k-ilkoʼob bey máaxoʼob jeʼel u kʼuchul u beetubaʼob u testigoʼob Jéeobaeʼ.