1, 2. ¿Bix yanil kaʼach Jesús le ka tu yaʼalaj u tsʼook tʼaanoʼoboʼ?

MÁANS ta tuukuleʼ tiaʼanoʼon tu kʼiinil 14 tiʼ nisán tiʼ le año 33. Le ka tsʼoʼok u yaʼalaʼal baʼaloʼob maʼ jaajtak tu contra Jesúseʼ le máaxoʼob pʼekmiloʼ joʼopʼ u burlarkubaʼob tiʼ letiʼ, tu beetoʼob u sen muʼyaj yéetel ka tsʼoʼokeʼ tu bajoʼob tiʼ junpʼéel cheʼ. Le bajaʼan u kʼab yéetel u yookoʼoboʼ hasta pʼáat istikyaj u chʼaʼik u yiikʼ bey xan u tʼaan. Kex beyoʼ Jesúseʼ seguernaj u tʼaan utiaʼal u kaʼansik le baʼaxoʼob u yojel jach kʼaʼanaʼantakoʼ.

² Koʼox uʼuyik baʼax tu yaʼalaj Jesús le chʼuykíintaʼan teʼ cheʼoʼ yéetel baʼax jeʼel u páajtal k-kanik tiʼ le baʼax tu yaʼaloʼ. Beyoʼ yaan u páajtal k-uʼuyik u tʼaan (Mat. 17:5).

3. ¿Tiʼ máax ku tʼaan Jesús le ka tu yaʼalaj: «In Yuum, perdonartoʼob»?

³ Le baʼax tu yaʼaloʼ. Le chʼuykíintaʼan Jesús teʼ cheʼoʼ tu yaʼalaj tiʼ u Taata: «In Yuum, perdonartoʼob». Tsʼoʼoleʼ tu yaʼalaj xan: «Tumen maʼ u yojloʼob baʼax ku beetkoʼobiʼ» (Luc. 23:33, 34). Lelaʼ ku yeʼesikeʼ maʼ xaaneʼ táan u tʼaan tiʼ le soldadoʼob baj teʼ cheʼoʼ, tumen maʼ u yojloʼob wa letiʼeʼ u Hijo Dios. Maʼ xaan xaneʼ táan u tʼaan tiʼ le máaxoʼob kʼáat ka kíimsaʼakoʼ, chéen baʼaleʼ le kéen máanak tiempoeʼ yaan u tsʼáaik u fejoʼob tiʼ letiʼ (Hech. 2:36-38). Kex beetaʼab u sen muʼyajeʼ Jesúseʼ maʼ tu chʼaʼkʼuxtaj mix máakiʼ, baʼaxeʼ tu kʼáataj tiʼ Jéeoba ka u perdonart le máaxoʼob beet u muʼyajoʼ (1 Ped. 2:23).

4. ¿Baʼax ku kaʼansiktoʼon Jesús úuchik u perdonartik le máaxoʼob beet u muʼyajoʼ?

 ⁴ Baʼax jeʼel k-kanik tiʼ le baʼax tu yaʼalaj Jesúsoʼ. Jeʼex Jesúseʼ toʼon xaneʼ unaj k-kanik k-perdonart u maasil (Col. 3:13). ¿Baʼaxten? Tumen maʼ xaaneʼ k-láakʼtsiloʼob wa uláakʼ máakoʼobeʼ jeʼel u tsʼáaikubaʼob t-contraeʼ. Maʼ xaaneʼ jeʼel u yaʼalikoʼob baʼal toʼoneʼ, jeʼel u mixbaʼalkúuntkoʼonoʼobeʼ, jeʼel u jatkoʼob le publicaciónoʼob yaantoʼonoʼ wa hasta yanoʼobeʼ jeʼel u yóotik u beetoʼobtoʼon loobeʼ. Chéen baʼaleʼ wa ka beetaʼaktoʼon beyoʼ maʼ unaj k-chʼaʼpʼektik mix máakiʼ, baʼaxeʼ unaj k-kʼáatik tiʼ Jéeoba ka áantaʼakoʼob u kanoʼob u jaajil (Mat. 5:44, 45). Maʼ xaaneʼ yaan kʼiineʼ yoʼolal le baʼaxoʼob kʼaastak ku beetaʼaltoʼonoʼ chan difícil k-perdonar. Chéen baʼaleʼ wa k-chaʼik u kuup t-puksiʼikʼal le baʼax beetaʼabtoʼonoʼ jeʼel u beetiktoʼon kʼaaseʼ. Juntúul kiikeʼ tu yaʼalaj: «Le kéen in perdonart wa máax tu beetajten junpʼéel baʼal kʼaaseʼ maʼ u kʼáat u yaʼal wa de acuerdoen yéetel le baʼax tu beetajtenoʼ mix xan u kʼáat u yaʼal wa chéen táan in chaʼik u suʼusutkeniʼ, baʼaxeʼ u kʼáat u yaʼaleʼ tsʼoʼok in chʼaʼtuklik in tuʼubsik le baʼax beetaʼabtenoʼ» (Sal. 37:8). Wa k-kanik perdonareʼ maas yaan u yantaltoʼon kiʼimak óolal (Efe. 4:31, 32).

5. ¿Baʼax tu prometertaj Jesús tiʼ juntúul tiʼ le kʼasaʼan máakoʼoboʼ, yéetel baʼaxten béeychaj u beetik?

⁵ Le baʼax tu yaʼaloʼ. Tu tséel Jesúseʼ chʼuykíintaʼab kaʼatúul kʼasaʼan máakoʼobiʼ. Tu káajbaleʼ tu kaʼatúulaloʼob ku burlarkubaʼob tiʼ Jesús (Mat. 27:44). Chéen baʼaleʼ ka tsʼoʼokeʼ juntúul tiʼ letiʼobeʼ joʼopʼ u defendertik tumen tu tsʼáaj cuenta «mix baʼal kʼaas u beetmaj» (Luc. 23:40, 41). Le máak túunoʼ tu yaʼalaj tiʼ Jesús: «Jesús, kʼaʼajsen le kéen ookkech ta Reinooʼ». Bey túunoʼ tu yeʼeseʼ ku creertik jach yaan u kaʼa kuxkíintaʼal Jesús yéetel yaan u beetaʼal reyil (Luc. 23:42). Jesús túuneʼ tu yoʼolal le fe tu yeʼesaj le máakaʼ tu yaʼalajtiʼ: «Tu jaajil kin waʼaliktech bejlaʼeʼ: yaan a wantal tin wéetel teʼ Paraísooʼ» (Luc. 23:43). Jeʼex k-ilkoʼ tu prometertajtiʼ u yantal teʼ Paraísooʼ maʼ tu Reinoiʼ. Béeychaj u tsʼáaik junpʼéel esperanza tiʼ le máak antes u kíimiloʼ, tumen u yojleʼ u Taataeʼ jach ku chʼaʼik óotsilil (Sal. 103:8).

6. ¿Baʼax ku kaʼansiktoʼon le baʼax tu yaʼalaj Jesús tiʼ le kʼasaʼan máakoʼ?

⁶ Baʼax jeʼel k-kanik tiʼ le baʼax tu yaʼalaj Jesúsoʼ. Jesúseʼ jach tu yeʼesaj u jatsʼuts modos u Taata (Heb. 1:3). Jéeobaeʼ ku perdonartik máak yéetel ku chʼaʼik óotsilil tiʼ wa ku arrepentir yéetel ku tsʼáaik u fe tiʼ le u kuxtal Jesús tu kʼuboʼ (1 Juan 1:7). ¿Baʼax jeʼel u páajtal k-beetik wa ku difíciltal k-creertik jeʼel u perdonarkoʼon Jéeobaeʼ? Kʼaʼajaktoʼoneʼ antes tiʼ u kíimileʼ Jesúseʼ tu chʼaʼaj óotsilil tiʼ juntúul kʼasaʼan máak. Wa chʼaʼab óotsilil tiʼ juntúul máak káajal ku beetik u tsʼáaik u fe tiʼ Jesúseʼ, ¿maʼ wa maas jeʼel u chʼaʼiktoʼon óotsilil Jéeoba wa ku yilik táan k-tsʼáaik k-óol k-meyajteʼ? (Sal. 51:1; 1 Juan 2:1, 2).

7. Jeʼex u yaʼalik Juan 19:26, 27, ¿baʼax tu yaʼalaj Jesús tiʼ María yéetel Juan?

⁷ Le baʼax tu yaʼaloʼ (xok Juan 19:26, 27). Jesúseʼ u kʼáat kaʼach ka yanak máax kanáantik u maama, teʼ kʼiinoʼob  jeʼeloʼ maʼ xaaneʼ u maamaeʼ tsʼoʼok u kíimil kaʼach u yíicham. Kex tsʼoʼok u béeytal kaʼach u kanáantaʼal u maama tumen u sukuʼunoʼobeʼ, tak teʼ kʼiinoʼ letiʼobeʼ maʼatech u tsʼáaik u fejoʼob tiʼ Jesús. Le oʼolal Jesúseʼ, ¿tiʼ máax tu kʼubéentaj María? Tu kʼubéentaj tiʼ juntúul u discípulo jach ku confiar tiʼ yéetel jach ku biskuba tu yéetel. Jesúseʼ ku yilik kaʼach u discípuloʼob bey u láakʼtsiloʼobeʼ (Mat. 12:46-50). Letiʼeʼ tu kʼubéentaj tiʼ apóstol Juan ka kanáantaʼak u maama yéetel ka áantaʼak u meyajt Jéeoba. Jesúseʼ tu yaʼalaj tiʼ María: «¡Koʼolel, desde bejlaʼeʼ letiʼeʼ a hijo!», tsʼoʼoleʼ tu yaʼalaj tiʼ Juan: «¡Ilawile! ¡Desde bejlaʼeʼ letiʼeʼ a maama!». Jesúseʼ jach u  yaabiltmaj u maama, le máax kanáant desde ka síijoʼ yéetel le máax pʼáat tu yiknal tak ka kíimoʼ.

8. ¿Baʼax k-kanik tiʼ le baʼax tu yaʼalaj Jesús tiʼ María yéetel Juanoʼ?

⁸ Baʼax jeʼel k-kanik tiʼ le baʼax tu yaʼalaj Jesúsoʼ. K-kanikeʼ yaan kʼiineʼ maas maʼalob jeʼel k-bisikba yéetel le sukuʼunoʼob teʼ múuchʼuliloʼ ke yéetel k-láakʼtsiloʼob. Maʼ xaaneʼ k-láakʼtsiloʼobeʼ jeʼel u yaʼalikoʼob baʼaloʼob t-contraeʼ wa hasta jeʼel u xúumpʼatkoʼonoʼobeʼ. Chéen baʼaleʼ Jesúseʼ tu yaʼaleʼ wa k-pʼáatal naatsʼ tiʼ Jéeoba yéetel tiʼ le sukuʼunoʼoboʼ letiʼeʼ yaan u tsʼáaiktoʼon «100 u téenel» maas tiʼ le baʼaxoʼob k-pʼatkoʼ. Lelaʼ u kʼáat u yaʼaleʼ ichil le múuchʼuliloʼ yaan u yantal yaʼab k-paalal, yaʼab k-maamaʼob wa k-taataʼob (Mar. 10:29, 30). Jach ku beetik u kiʼimaktal k-óol k-antal ichil junpʼéel familia tuʼux tuláakal máak yaan u fe yéetel u yaabiltmaj Jéeoba bey xan le sukuʼunoʼoboʼ (Col. 3:14; 1 Ped. 2:17).

9. ¿Baʼax ku kaʼansiktoʼon le baʼax tu yaʼalaj Jesús teʼ Mateo 27:46?

⁹ Le baʼax tu yaʼaloʼ. Le jach taʼaytak u kíimiloʼ Jesúseʼ tu kʼaʼam aʼalaj: «In Dios, in Dios, ¿baʼaxten tsʼoʼok a pʼatken?» (Mat. 27:46). Le Bibliaoʼ maʼ tu yaʼalik baʼaxten tu yaʼalaj Jesús le tʼaanoʼobaʼ, chéen baʼaleʼ maʼalob ka k-tukult baʼax ku kaʼansiktoʼon. Yéetel le tʼaanoʼobaʼ Jesúseʼ tu béeykuntaj le profecía ku chíikpajal tiʼ Salmo 22:1. * Tu yeʼesaj xaneʼ Jéeobaeʼ maʼ u «báaʼkʼalmaj» u Hijo utiaʼal maʼ u yúuchul mix baʼal tiʼiʼ (Job 1:10). Jesúseʼ tu naʼateʼ pʼaʼat tu kʼab u enemigoʼob utiaʼal u yeʼesik chúukaʼan u yóol tak tu xuul u kuxtal. Tsʼoʼoleʼ le baʼax tu yaʼaloʼ tu yeʼesaj xaneʼ maʼ tu beetaj mix baʼal kʼaas ka u náajalt ka kíimsaʼakiʼ.

10. ¿Baʼax k-kanik tiʼ le baʼax tu yaʼalaj Jesús tiʼ u Taataoʼ?

¹⁰ Baʼax jeʼel k-kanik tiʼ le baʼax tu yaʼalaj Jesúsoʼ. Ku kaʼansiktoʼoneʼ maʼ unaj k-páaʼtik ka u kanáantoʼon Jéeoba tiʼ tuláakal baʼax ku yúuchultoʼoniʼ. Baʼaxeʼ unaj k-chʼaʼtuklik u chúukpajal k-óol k-meyajt Jéeoba tak wa ka yanak k-kíimil (Mat. 16:24, 25). K-ojleʼ Jéeobaeʼ maʼ ken u chaʼa k-probartaʼal maas tiʼ le ku páajtal k-muʼyajtikoʼ (1 Cor. 10:13). Uláakʼ baʼax k-kanikeʼ yaan xan k-muʼyajtik injusticiaʼob jeʼex úuchik tiʼ Jesúseʼ (1 Ped. 2:19, 20). Le máakoʼoboʼ yaan u tsʼáaikubaʼob t-contra, baʼaleʼ maʼ tumen táan k-beetik baʼax kʼaasiʼ, baʼaxeʼ tumen maʼ parteʼon tiʼ le yóokʼol kaabaʼ yéetel táan k-kaʼansik u jaajil (Juan 17:14; 1 Ped. 4:15, 16). Jesúseʼ u yojel kaʼach baʼaxten ku chaʼabal u muʼyaj tumen u Taata. Chéen baʼaleʼ jujuntúul máaxoʼob meyajt Dios úuchjeakileʼ maʼ tu naʼatoʼob baʼaxten chaʼab u muʼyajoʼobiʼ (Hab. 1:3). Tumen Jéeoba jach ku chʼaʼik óotsilil yéetel yaan u pacienciaeʼ tu naʼateʼ chéen kʼaʼabéet u líiʼsaʼal u yóol le máaxoʼob ku yuʼubikubaʼob beyoʼ maʼ wa tumen minaʼan u fejoʼobiʼ (2 Cor. 1:3, 4).

11. ¿Baʼaxten Jesúseʼ tu yaʼalaj le tʼaanoʼob ku chíikpajal teʼ Juan 19:28?

¹¹ Le baʼax tu yaʼaloʼ (xok Juan 19:28). ¿Baʼaxten tu yaʼalaj Jesús ukʼaj? Utiaʼal u béeytal u profecíail Salmo 22:15. Le tekstooʼ ku yaʼalik: «Tsʼoʼok in tijil, beyen junxéetʼ kʼat tsʼoʼok u tijleʼ, in waakʼeʼ ku táakʼal ichil in chiʼ». Jesúseʼ táan kaʼach u  muʼyaj teʼ cheʼoʼ yéetel yaʼab baʼax tsʼoʼok u beetaʼaltiʼ, le oʼolal ku kʼáatik wa baʼax utiaʼal u yukʼe.

12. ¿Baʼax ku kaʼansiktoʼon Jesús le ka tu yaʼalaj ukʼajoʼ?

¹² Baʼax jeʼel k-kanik tiʼ le baʼax tu yaʼalaj Jesúsoʼ. Jesúseʼ maʼ suʼlakchaj u kʼáat áantajiʼ, toʼon xaneʼ maʼ unaj k-suʼlaktaliʼ. U jaajileʼ maʼ chéen chʼaʼabil u yaʼalik máak baʼax ku yúuchultiʼiʼ, chéen baʼaleʼ wa ku yuʼubik máak kʼaʼabéet áantajtiʼeʼ maʼalob ka u kʼáate. Wa k-uʼuyik kʼaʼabéet k-áantaʼal tumen tsʼoʼok u yantal k-jaʼabil wa kʼojaʼanoʼoneʼ jeʼel u páajtal k-kʼáatik tiʼ juntúul k-amigo ka u mantoʼon le baʼax kʼaʼabéettoʼonoʼ wa ka u yáantoʼon utiaʼal ka xiʼikoʼon yiknal doctor. Tsʼoʼoleʼ wa k-uʼuyik chan lubaʼan k-óoleʼ jeʼel u páajtal k-kʼáatik u yáantaj juntúul anciano wa juntúul máax yiijchajaʼan u tuukuleʼ. Jeʼel u béeytal k-kʼáatiktiʼob ka u chʼenxikintoʼonoʼobeʼ yéetel ka u líiʼsoʼob k-óol (Pro. 12:25). Kʼaʼajaktoʼoneʼ le sukuʼunoʼoboʼ u yaabiltmoʼonoʼob yéetel u kʼáat u yáantoʼonoʼob tu kʼiinil táan k-muʼyaj (Pro. 17:17). Chéen baʼaleʼ maʼ tu páajtal u chuchuknaʼatkoʼob baʼax ku yúuchultoʼon, le oʼolal kʼaʼabéet k-aʼaliktiʼob.

13. ¿Baʼax tu yeʼesaj Jesús úuchik u chúukpajal u yóol tak ka kíimi?

¹³ Le baʼax tu yaʼaloʼ. Kex bey láas tres de la tarde tiʼ u kʼiinil 14 tiʼ nisáneʼ, Jesúseʼ tu yaʼalaj: «¡Tsʼoʼok u béeychajal tuláakal!» (Juan 19:30). Le jach taʼaytak u kíimiloʼ Jesúseʼ u yojel tsʼoʼok u beetik tuláakal le baʼax u kʼáat Jéeobaoʼ. ¿Baʼax tu yeʼesaj úuchik u chúukpajal u yóol tak ka kíimi? Yáaxeʼ tu yeʼeseʼ Satanáseʼ chéen táan u tuus. Juntúul máak perfectoeʼ jeʼel u páajtal u chúukpajal u yóol u meyajt Jéeoba kex jeʼel baʼaxak ka u beet le Kʼaasilbaʼaloʼ. U kaʼapʼéeleʼ Jesúseʼ tu tsʼáaj u kuxtal bey junpʼéel boʼol utiaʼal u salvartik máakeʼ. Yoʼolal le baʼax tu beetaj Jesúsoʼ bejlaʼeʼ tuláakal máakeʼ jeʼel u páajtal u biskuba maʼalob yéetel Dioseʼ yéetel u yantaltiʼ le esperanza utiaʼal u kuxtal minaʼan u xuuloʼ. U yóoxpʼéeleʼ Jesúseʼ tu defendertaj le derecho yaan tiʼ Jéeoba utiaʼal u gobernaroʼ yéetel tu pʼataj maʼalobil u kʼaabaʼ.

14. Tsol baʼax kʼaʼabéet k-beetik sáamsamal.

¹⁴ Baʼax jeʼel k-kanik tiʼ le baʼax tu yaʼalaj Jesúsoʼ. Tuláakloʼon unaj k-chʼaʼtuklik u chúukpajal k-óol k-meyajt Jéeoba sáamsamal. Koʼox ilik baʼax tu yaʼalaj sukuʼun Maxwell Friend, ku kaʼansaj kaʼach tiʼ u Escuelail Galaad. Tiʼ junpʼéel asamblea internacionaleʼ, letiʼeʼ tu yaʼalaj: «Maʼ a pʼatik utiaʼal uláakʼ kʼiin le baʼax ku páajtal a beetik bejlaʼoʼ. Tumen tuʼux a wojéeltik wa yaan u sáastaltech sáamal. Cada kʼiineʼ eʼes tiʼ Jéeoba chúukaʼan a wóol». Jeʼex tu yaʼalil le sukuʼunoʼ kʼaʼabéet k-ilik u chúukpajal k-óol k-meyajt Jéeoba sáamsamal. Beyoʼ wa tiaʼanoʼon tu chiʼ kíimileʼ jeʼel u páajtal k-aʼalik tiʼ Jéeobaeʼ: «Tsʼoʼok in beetik tuláakal le ku páajtal utiaʼal u chúukpajal in wóol, utiaʼal in weʼesik Satanáseʼ chéen táan u tuus, utiaʼal in beetik u yúuchul tʼaan maʼalob tu yoʼolal a kʼaabaʼ yéetel utiaʼal in defendertik le derecho yaantech utiaʼal a gobernaroʼ».

15. Jeʼex u yaʼalik Lucas 23:46, ¿baʼax u yojel Jesús?

¹⁵ Le baʼax tu yaʼaloʼ (xok Lucas 23:46). Jesúseʼ tumen jach ku confiar tiʼ u  Taataeʼ tu yaʼalaj: «In Yuum, ta kʼab kin kʼubéentik in kuxtal». Letiʼeʼ u yojleʼ maʼ kun tuʼubsbil tumen Jéeoba yéetel yaan u kaʼa kuxkíintaʼal.

16. ¿Baʼax k-kanik tiʼ Joshua?

¹⁶ Baʼax jeʼel k-kanik tiʼ le baʼax tu yaʼalaj Jesúsoʼ. K-kanikeʼ kʼaʼabéet k-tsʼáaik k-kuxtal tu kʼab Jéeoba. Utiaʼal leloʼ kʼaʼabéet k-confiar tiʼ letiʼ yéetel tuláakal k-puksiʼikʼal (Pro. 3:5). Tuukulnakoʼon tiʼ Joshua, juntúul xiʼipal 15 años yaantiʼ yéetel yaan junpʼéel kʼojaʼanil minaʼan u tsʼaakil tiʼ. Letiʼeʼ maʼ tu yóotaj u kʼam junpʼéel tratamiento ku bin tu contra le baʼax ku yaʼalik le Bibliaoʼ. Antes u kíimileʼ tu yaʼalaj tiʼ u maama: «Maami, in kuxtaleʼ tiaʼan tu kʼab Jéeobaeʼ. Teneʼ in wojleʼ Jéeobaeʼ yaan u kaʼa kuxkíintiken. Letiʼeʼ u yojel in yaabiltmaj yéetel tuláakal in puksiʼikʼal». * Cada juntúul tiʼ toʼoneʼ kʼaʼabéet u tuklik: «Wa tiaʼanen tu chiʼ kíimileʼ, ¿jeʼel wa u chúukpajal in wóol tiʼ Jéeobaeʼ? ¿Yaan wa in creertik jach tu jaajil yaan u kaʼa kuxkíintiken?».

17, 18. ¿Baʼaxoʼob tsʼoʼok k-kanik teʼ xookaʼ? (Ilawil le cuadro: « Baʼax ku kaʼansiktoʼon le u tsʼook tʼaanoʼob tu yaʼaloʼ»).

¹⁷ Jeʼex k-ilkoʼ yaʼab baʼaxoʼob jeʼel u páajtal k-kanik tiʼ le baʼaxoʼob tu yaʼalaj Jesús le chʼuykíintaʼan teʼ cheʼoʼ. Ku kʼaʼajsiktoʼoneʼ kʼaʼabéet k-perdonartik u maasil yéetel k-confiar jeʼel u perdonarkoʼon Jéeobaeʼ. Ku kʼaʼajsiktoʼon xaneʼ tiaʼanoʼon ichil junpʼéel nojoch familiaeʼ. Le sukuʼunoʼoboʼ jach taak u yáantkoʼonoʼob, chéen baʼaleʼ yaan kʼiineʼ kʼaʼabéet k-aʼaliktiʼob. Jéeoba xaneʼ jeʼel u béeytal u yáantkoʼon utiaʼal k-aguantartik jeʼel baʼaxak ka beetaʼaktoʼoneʼ. Kʼaʼabéet k-ilik u chúukpajal k-óol k-meyajt Jéeoba sáamsamal tumen k-ojleʼ wa k-kíimileʼ letiʼeʼ jeʼel u kaʼa kuxkíintikoʼoneʼ.

¹⁸ Wa k-tsʼáaik ichil k-kuxtal le baʼaxoʼob tsʼoʼok k-kanikoʼ k-eʼesik táan k-uʼuyik u tʼaan Jesús, u Hijo Jéeoba (Mat. 17:5).