1, 2. 1) ¿Baʼax jeʼel u beetik k-kʼáatik «baʼax kʼiin» tiʼ Jéeobaeʼ? 2) ¿Baʼaxten ku líiʼsik k-óol le baʼax tu beetaj le máaxoʼob meyajt Dios úuchjeakiloʼ?

ÚUCHJEAKILEʼ profeta Isaías yéetel Habacukeʼ tu kʼáatoʼob tiʼ Jéeoba: «¿Baʼax kʼiin[?]» (Isa. 6:11; Hab. 1:2). Teʼ Salmo 13, rey Davideʼ kantéen tu kʼáataj xan (Sal. 13:1, 2). Tak Jesucristoeʼ bey tu kʼáatil le ka tu yilaj minaʼan u fe le máaxoʼob uʼuyik baʼax ku yaʼalikoʼ (Mat. 17:17). Le oʼolal maʼ unaj u jaʼakʼal k-óol wa ka máanak t-tuukul junpʼéel kʼáatchiʼ beyoʼ.

² ¿Baʼax jeʼel u beetik k-kʼáatik «baʼax kʼiin» tiʼ Jéeobaeʼ? Maʼ xaaneʼ tumen yaan baʼax maʼ maʼalob beetaʼabtoʼoniʼ, táan k-muʼyaj tumen tsʼoʼok u yantal k-jaʼabil wa tu yoʼolal wa baʼax kʼojaʼanil, maʼ xaan xaneʼ tumen tsʼoʼok u náakal k-óol yoʼolal le «yaayaj kʼiinoʼob» kuxlikoʼonaʼ (2 Tim. 3:1). Wa maʼ xaaneʼ ku lúubul k-óol tumen tsʼoʼok u kʼastal u modos le máakoʼob kajaʼanoʼob naatsʼ toʼonoʼ. Jeʼel baʼalak ka k-aktáanteʼ, ku líiʼsik k-óol k-ojéeltikeʼ tak le máaxoʼob meyajt Dios úuchjeakiloʼ tu yuʼububaʼob beyoʼ yéetel tu yaʼaloʼob xan tiʼ Jéeoba bix tu yuʼubilubaʼob, kex beyoʼ maʼ kʼuuxilnaj tu yéeteloʼobiʼ.

3. ¿Baʼax jeʼel u yáantkoʼon ken k-aktáant baʼaloʼob talamtakeʼ?

³ ¿Baʼax jeʼel u yáantkoʼon ken k-aktáant baʼaloʼob talamtakeʼ? Dioseʼ tu nuʼuktaj disipulo Santiago, u majan íitsʼin Jesús, utiaʼal  ka u tsʼíibte: «Sukuʼuneʼex, chúukpajak a wóoleʼex páaʼtaj, tak teʼ kʼiinoʼob way yaan Yuumtsiloʼ» (Sant. 5:7). Jeʼex k-ilkoʼ, tuláakloʼon unaj u chúukpajal k-óol. Baʼaleʼ ¿baʼax u kʼáat u yaʼal u chúukpajal u yóol máak? ¿Bix jeʼel u páajtal k-eʼesik le modosaʼ?

4, 5. 1) ¿Baʼax u kʼáat u yaʼal u chúukpajal u yóol máak? 2) ¿Baʼax tu yaʼalaj Santiago yoʼolal le chúukaʼan óolaloʼ? (Ilawil le dibujo yaan tu káajbal le xookaʼ.)

⁴ Le Bibliaoʼ ku yeʼesikeʼ le chúukaʼan óolaloʼ junpʼéel modos ku yeʼesik máak ken tsʼaʼabak le kiliʼich muukʼ tiʼ tumen Diosoʼ. Wa maʼ u yáantkoʼon Dioseʼ jach jeʼel u talamtal k-eʼesik le chúukaʼan óolaloʼ. Le modosaʼ Dios tsʼáaik tiʼ máak, le oʼolal u chúukpajal k-óoleʼ junpʼéel bix k-eʼesik k-yaabiltmaj Jéeoba yéetel k-éet máakil. Wa maʼ chúukaʼan k-óoleʼ ku pʼáatal maʼatech k-eʼesik yaabilaj tu jaajil k-óol tiʼ u maasil (1 Cor. 13:4; Gal. 5:22). Tsʼoʼoleʼ ku yáantkoʼon utiaʼal u yantaltoʼon uláakʼ jatsʼuts modos. Jeʼex u chúukpajal k-óol k-muʼyajt baʼaloʼob talamtak yéetel maʼ u xuʼulul u yantaltoʼon kiʼimak óolal (Col. 1:11; Sant. 1:3, 4). Ku yáantkoʼon xan utiaʼal maʼ k-sutik u jeel baʼax ku beetaʼaltoʼon yéetel maʼ k-náachtal tiʼ Dios kex jeʼel baʼalak ka úuchkeʼ. Tsʼoʼoleʼ le Bibliaoʼ ku yaʼalikeʼ kʼaʼabéet k-tsʼáaik t-tuukul unaj u chúukpajal k-óol k-páaʼt baʼax ku taal u kʼiin. Lelaʼ letiʼe baʼax ku kaʼansiktoʼon Santiago 5:7 yéetel 8, (xoke).

⁵ ¿Baʼaxten kʼaʼabéet u chúukpajal k-óol k-páaʼt il baʼax ken u beet Jéeoba? Santiagoeʼ tu yaʼaleʼ beyoʼon jeʼex juntúul j-kolnáaleʼ. ¿Baʼaxten? Tumen le j-kolnáaloʼ ku yilik u séeb paakʼal, baʼaleʼ maʼ tu páajtal u beetik u kʼáaxal jaʼ utiaʼal u jóoyabtaʼal mix u séeb nojochtal le baʼax tu pakʼoʼ. Maʼ tu páajtal u beetik u séeb máan le tiempooʼ. Le oʼolal ku tsʼáaik cuenta chéen unaj u chúukpajal u yóol u páaʼt u tsʼáaik «u kiʼichkelem ich» le baʼax tu pakʼoʼ. Toʼon xaneʼ táan k-páaʼtik u béeykuntik le baʼaxoʼob u yaʼalmaj Jéeoba u beetkoʼ, baʼaleʼ mix baʼal jeʼel u páajtal k-beetik utiaʼal k-séebkuntik u beetkeʼ (Mar. 13:32, 33; Bax. 1:7). Le oʼolal jeʼex le j-kolnáaloʼ, unaj u chúukpajal k-óol páaʼtaj.

6. ¿Baʼax k-kanik tiʼ profeta Miqueas?

⁶ Le baʼaxoʼob ku yúuchul teʼ kʼiinoʼobaʼ chíikaʼan tiʼ le úuchoʼob tu kʼiinil Miqueasoʼ. Letiʼeʼ kuxlaj tu kʼiinil le j-kʼasaʼan rey Acazoʼ. Teʼ kʼiinoʼob jeʼeloʼ yaʼab u tuʼusul máak utiaʼal u yoklaʼal. U maas yaʼabil le máakoʼoboʼ tu jach kanaj u beetoʼob baʼaxoʼob kʼaastak (xok Miqueas 7:1-3). Letiʼeʼ u yojel maʼ tu páajtal u yutskíintik le baʼax ku yúuchloʼ, le oʼolal tu yaʼalaj: «Yuumtsil bíin in alab óolte; bíin páaʼtajnaken tiʼ [Dios] in j-toksajil, tumen letiʼeʼ bíin u chʼeb u xikin utiaʼal u yuʼubiken» (Miq. 7:7). Miqueaseʼ chúukpaj u yóol páaʼtaj. Toʼon xaneʼ bey unaj k-beetkoʼ.

7. ¿Baʼaxten unaj k-páaʼtik yéetel kiʼimak óolal le baʼaxoʼob ku yaʼalik Jéeoba u beetkoʼ?

⁷ Wa k-fe bey jeʼex le yaan kaʼach tiʼ Miqueasoʼ, yaan u chúukpajal k-óol k-páaʼt baʼax ken u beet Jéeoba. ¿Baʼaxten? Utiaʼal k-naʼatikeʼ tuukulnakoʼon tiʼ juntúul máak kʼalaʼan cárcel, táan u páaʼtik u kʼuchul u kʼiinil u kíimsaʼal. Kex maʼ u kʼáat ka kʼuchuk le kʼiin jeʼeloʼ, mix baʼal jeʼel u páajtal u beetik utiaʼal maʼ u kʼuchleʼ. Baʼaleʼ le baʼax k-páaʼtikoʼ maʼ bey jeʼex le ku páaʼtik le máakoʼ. Tumen k-ojel yaan u tsʼáaiktoʼon Jéeoba le kuxtal minaʼan u xuul u yaʼalmoʼ, k-páaʼtik yéetel kiʼimak óolal. K-beetik le baʼax ku yaʼalik le Bibliaaʼ: «Yanakteʼex chowak óolal bey xan kiʼimak óolal» (Col. 1:11, 12). Jéeobaeʼ jeʼel u yaatal u yóol wa ku yilik maʼ kiʼimak k-óol le táan k-páaʼtik le baʼax ku yaʼalik u beetkoʼ bey xan wa ku joʼopʼol k-aʼalik tsʼoʼok u xáantal maʼ u béeykuntiʼ (Col. 3:12).

8. ¿Tiʼ baʼax unaj k-tuukul le táan k-xakʼaltik le baʼax tu beetaj le máaxoʼob meyajt Dios úuchjeakiloʼ?

⁸ ¿Baʼax jeʼel u yáantkoʼon utiaʼal u chúukpajal k-óoleʼ? K-ilik baʼax tu beetaj le xiiboʼob yéetel le koʼoleloʼob chúukpaj u yóol u páaʼtoʼob u béeykuntik Jéeoba le baʼaxoʼob u yaʼalmoʼ (Rom. 15:4). Le táan k-xakʼaltikoʼ maʼalob ka tuukulnakoʼon tiʼ le bukaʼaj tiempo tu páaʼtoʼob utiaʼal u béeytal le baʼax u yaʼalmaj Jéeobaoʼ, baʼaxten chúukpaj u yóol u páaʼtoʼob yéetel baʼax bendicioniloʼob tu kʼamoʼob.

9, 10. ¿Jaypʼéel jaʼab tu páaʼtaj Abrahán yéetel Sara utiaʼal u béeytal jujunpʼéel tiʼ le baʼaxoʼob aʼalaʼabtiʼob tumen Jéeobaoʼ?

⁹ Yáaxeʼ koʼoneʼex ilik baʼax tu beetaj Abrahán yéetel Sara. «Yoʼolal u fejoʼob yéetel tu yoʼolal u chúukaʼan óolaloʼob[eʼ]» «tsʼaʼab le promesa» tiʼoboʼ. Le Bibliaoʼ ku yaʼalikeʼ «ka tsʼoʼok túun u yeʼesik Abrahán jach chúukaʼan u yóoleʼ» aʼalaʼabtiʼ tumen Jéeoba yaan u bendecirtaʼal yéetel yaan u yaʼabtal u chʼiʼibal (Heb. 6:12, 15). Le promesaaʼ yaan u xáantal ken béeychajak. Le oʼolal unaj u chúukpajal u yóol u páaʼte. Le baʼax tu yaʼalaj Jéeobaoʼ káaj u béeytal tu kʼiinil 14 tiʼ nisán tiʼ 1943 táanil tiʼ u taal Jesús. Teʼ kʼiin jeʼeloʼ, Abrahán, Sara yéetel le máaxoʼob kajaʼanoʼob kaʼach tu yotochoʼ tu kʼáatmáansoʼob le río Éufrates utiaʼal u yookloʼob teʼ Luʼum Aʼalaʼan u Tsʼaʼabaloʼ. Chéen baʼaleʼ Abrahaneʼ anchaj u páaʼtik veinticinco años utiaʼal ka síijik Isaak, u hijo, tu añoil 1918 táanil tiʼ u taal Jesús. Tsʼoʼoleʼ anchaj u páaʼtik uláakʼ sesenta años utiaʼal u síijil Esaú yéetel Jacob, u yáabiloʼob, tu añoil 1858 táanil tiʼ u taal Jesús (Heb. 11:9).

¹⁰ ¿Tsʼaʼab wa túun tiʼ Abrahán u jaats tiʼ le Luʼum Aʼalaʼan u Tsʼaʼabaloʼ? Le Bibliaoʼ ku  yaʼalikeʼ Jéeobaeʼ «maʼ tu tsʼáaj mix junjaats luʼum tiʼiʼ, mix tak u chan xéetʼ utiaʼal u waʼatal; baʼaxeʼ le maʼ yanak u paalaloʼ tu yaʼalajtiʼ jeʼel u tsʼáaik le luʼum u tiaʼalintoʼ, yéetel ken máanak kʼiineʼ ku tiaʼalintaʼal tumen u paalaloʼob» (Bax. 7:5). Le ka kʼáatmáansaʼab le río Éufrates tumen Abrahanoʼ, máan uláakʼ cuatrocientos treinta años utiaʼal ka u beetuba junpʼéel nojoch kaaj u paalaloʼob, letiʼobeʼ yaan u tiaʼalintikoʼob le Luʼum Aʼalaʼan u Tsʼaʼabaloʼ (Éxo. 12:40-42; Gal. 3:17).

11. 1) ¿Baʼaxten chúukpaj u yóol Abrahán u páaʼt baʼax aʼalaʼabtiʼ? 2) ¿Baʼax bendicioniloʼob ken u kʼam Abrahán tumen chúukpaj u yóol?

¹¹ Abrahaneʼ maʼ tu yilaj u béeytal le baʼax aʼalaʼabtiʼ tumen Diosoʼ, baʼaleʼ chúukpaj u yóol u páaʼt yéetel kiʼimak óolal, tumen yaan u fe tiʼ Jéeoba (xok Hebreoʼob 11:8-12). Bukaʼaj wal kun kiʼimaktal u yóol ken kaʼa kuxlak teʼ Paraísooʼ. Yaan u yilik tuláakal le baʼax ku yaʼalik le Biblia yoʼolal le baʼaxoʼob tu beetoʼ bey xan le baʼax tu beetaj u paalaloʼoboʼ. * Yaan xan u kiʼimaktal u yóol ken u yojéelt bix úuchik u yáantaj utiaʼal u béeykuntik Jéeoba baʼax u tukultmaj yoʼolal le Chʼiʼibal aʼalaʼanoʼ. Bey túunoʼ yaan u tsʼáaik cuenta jach maʼalob úuchik u chúukpajal u yóol.

12, 13. 1) ¿Baʼaxten kʼaʼabéetchaj u chúukpajal u yóol José? 2) ¿Baʼax jatsʼuts modosil tu yeʼesaj José?

¹² José, u j-kaʼa áabil Abrahaneʼ, tu yeʼesaj xan chúukaʼan óolal. Letiʼeʼ jach yaʼab baʼaxoʼob tu muʼyajtaj. Yáaxeʼ koʼon bey palitsil le yaan kex 17 años tiʼoʼ. Tsʼoʼoleʼ taʼak u pool tumen u yatan u tsʼuulil, tu yaʼaleʼ taakchaj u violartaʼal tumen José. Kex maʼ jaajeʼ kʼaʼal cárcel (Gén. 39:11-20; Sal. 105:17, 18). Kex ku yuʼubik kaʼach u tʼaan Dioseʼ kʼaas u bin tiʼ. Chéen baʼaleʼ ka máan trece añoseʼ kʼexpaj u kuxtal. Tumen Joseeʼ jóokʼ teʼ carceloʼ ka tsʼaʼab junpʼéel nojoch meyaj u beet tu luʼumil Egipto (Gén. 41:14, 37-43; Bax. 7:9, 10).

¹³ ¿Kʼuuxilnaj wa José yoʼolal le baʼaxoʼob tu muʼyajtoʼ? ¿Xuʼul wa u kʼubik u yóol tiʼ Jéeoba, u Dios? Maʼatech. ¿Baʼax áant utiaʼal u chúukpajal u yóol páaʼtaj? U fe tiʼ Jéeoba. Tu tsʼáaj cuenta Dios nuʼuktik tuláakal le baʼaxoʼob ku yúuchloʼ. Le oʼolal tu yaʼalaj tiʼ u sukuʼunoʼob: «Maʼ a chʼaʼikeʼex saajkil. Teneʼ maʼ tu páajtal in tsʼáaikinba tu kúuchil [Dios]. Teʼexeʼ ta tukulteʼex a beetkeʼexten kʼaas, baʼaleʼ [Dioseʼ] tu kʼexaj le kʼaas yéetel utsil utiaʼal u beetik le baʼax k-ilik bejlaʼaʼ: utiaʼal u tsʼáaik kuxtal tiʼ yaʼabkach máakoʼob» (Gén. 50:19, 20). Tu tsʼookeʼ Joseeʼ tu yilaj jach yaʼab utsil tu taasaj úuchik u chúukpajal u yóol páaʼtaj.

14, 15. 1) ¿Baʼaxten k-aʼalik jach chúukpaj u yóol David? 2) ¿Baʼax áant David utiaʼal ka chúukpajak u yóol páaʼtaj?

¹⁴ Rey Davideʼ tu muʼyajtaj xan yaʼab baʼaloʼob. Kex yéeyaʼab desde tu paalil utiaʼal u beetik u reyil tu luʼumil Israeleʼ, tu páaʼtaj kex quince años utiaʼal u tsʼaʼabal u beet u reyil teʼ tribu tuʼux síijoʼ (2 Sam. 2:3, 4). Teʼ kʼiinoʼob jeʼeloʼ kʼaʼabéetchaj u púutsʼul tiʼ rey Saúl, tumen taakchaj u kíimsaʼal. * Le oʼolal yaan kʼiineʼ bin kajtal yaanal luʼumil wa ich sajkaboʼob yanoʼob teʼ desiertooʼ. Ka máan kʼiineʼ Sauleʼ kíimsaʼab tumen le máaxoʼob pʼekmiloʼ. Kex beyoʼ Davideʼ anchaj u seguer u páaʼtik uláakʼ kex siete años utiaʼal ka tsʼaʼabak u beet u reyil yóokʼol tuláakal u luʼumil Israel (2 Sam. 5:4, 5).

 ¹⁵ ¿Baʼaxten kʼaʼabéetchaj u chúukpajal u yóol David? Letiʼeʼ tu yaʼalaj baʼaxten teʼ Salmo 13, teʼeloʼ kantéen tu kʼáataj tiʼ Jéeoba tak baʼax kʼiin ken xuʼuluk u muʼyaj. Tu yaʼalaj: «Teneʼ kin kʼubik in wóol tiʼ a yaakunaj; in puksiʼikʼaleʼ ku kiʼimakchajal u yóol, tumen techeʼ ka [salvartiken]. ¡Yaan in kʼaay tiʼ [Yuumtsil] tu yoʼolal le uts tsʼoʼok u beetiktenoʼ!» (Sal. 13:5, 6). Davideʼ tu kʼubaj u yóol tiʼ u yaabilaj Jéeoba. Ku páaʼtik kaʼach yéetel kiʼimak óolal u kʼiinil ken xuʼulsaʼak u muʼyaj. Tsʼoʼoleʼ ku kʼaʼajsik bix áantaʼabik tumen Jéeoba teʼ kʼiinoʼob tsʼoʼok u máanoʼoboʼ. Jeʼex k-ilkoʼ, Davideʼ tu tsʼáaj cuenta yaʼab utsiloʼob jeʼel u kʼamik máak wa ku chúukpajal u yóol páaʼtajeʼ.

16, 17. ¿Bix u yeʼesik Jéeoba yéetel Jesús chúukaʼan u yóoloʼob páaʼtaj?

¹⁶ Jéeobaeʼ ku yaʼaliktoʼon ka k-eʼes chúukaʼan óolal, tumen letiʼeʼ bey u beetik xanoʼ. Letiʼeʼ maas úuch joʼopʼok u yeʼesik chúukaʼan óolal (xok 2 Pedro 3:9). Tsʼoʼok u máan u milesil años joʼopʼok u páaʼtik utiaʼal ka ilaʼak maʼ jaaj le baʼaxoʼob tu yaʼalaj Satanás tu jardinil Edenoʼ. Jéeobaeʼ táan u páaʼtik u kʼuchul u kʼiinil u kiliʼichkúuntaʼal u kʼaabaʼ. Chéen máans ta tuukul bukaʼaj utsiloʼob ken u kʼam le máaxoʼob páaʼtik baʼax ken u beet Jéeobaoʼ (Isa. 30:18).

¹⁷ Jesús xaneʼ chúukaʼan u yóol páaʼtaj. Ka taal way Luʼumeʼ chúukpaj u yóol tak ka kíimi. Tu añoil 33, tu kʼubaj tu táan Jéeoba u tojol u kuxtal tu kʼuboʼ. Baʼaleʼ tu páaʼtaj tak tu jaʼabil 1914 utiaʼal ka káajak u gobernar (Bax. 2:33-35; Heb. 10:12, 13). Tsʼoʼoleʼ yaan u páaʼtik u tsʼoʼokol le Mil Años kun gobernar utiaʼal u xuʼulsik tiʼ tuláakal le máaxoʼob pʼekmiloʼ (1 Cor. 15:25). Kex yaan u xáantal táan u páaʼtajeʼ, jach yaʼab utsiloʼob ken u taase.

18, 19. ¿Baʼax jeʼel u yáantkoʼon utiaʼal ka chúukpajak k-óol páaʼtajeʼ?

¹⁸ Jeʼex tsʼoʼok k-ilkoʼ, tuláakloʼon unaj u chúukpajal k-óol páaʼtaj. ¿Baʼax jeʼel u yáantkoʼoneʼ? K-kʼáatik kiliʼich muukʼ tiʼ Dios. Maʼ unaj u tuʼubultoʼoneʼ utiaʼal u chúukpajal k-óoleʼ kʼaʼabéettoʼon le kiliʼich muukʼoʼ (Efe. 3:16; 6:18; 1 Tes. 5:17-19). Le oʼolal unaj k-kʼáat óoltik tiʼ Jéeoba ka u yáantoʼon utiaʼal ka chúukpajak k-óol.

¹⁹ Kʼaʼajaktoʼon xan baʼaxten Abrahán, José yéetel Davideʼ béeychaj u chúukpajal u yóoloʼob u páaʼtoʼob le baʼaxoʼob tu yaʼalaj Jéeobaoʼ. Letiʼobeʼ yanchaj u fejoʼob tiʼ Jéeoba yéetel tu kʼubaj u yóoloʼob tiʼ baʼaxoʼob ku beetik. Maʼ tuukulnajoʼob chéen tiʼ bix u yuʼubikubaʼobiʼ mix tu kaxtaj chéen u yutsiloʼobiʼ. Wa k-tuukul tiʼ le utsiloʼob tu kʼamoʼoboʼ yaan u yáantkoʼon utiaʼal u chúukpajal xan k-óol.

20. ¿Baʼax unaj k-chʼaʼtuklik k-beetik?

²⁰ Kex ka muʼyajnakoʼoneʼ unaj u chúukpajal k-óol páaʼtaj. Kex beyoʼ yaan kʼiineʼ jeʼel k-kʼáatik tiʼ Jéeobaeʼ: «¿In Yuum baʼax kʼiin bíin úuchuk beyoʼ?» (Isa. 6:11). Baʼaleʼ yéetel u yáantaj le kiliʼich muukʼoʼ jeʼel u páajtal k-aʼalik jeʼex Jeremíaseʼ: «[¡]Tiʼ letiʼ in kʼubmaj in wóol!» (Lam. 3:21, 24).