1, 2. Jeʼex u yaʼalik Mateo 5:11, ¿bix unaj k-uʼuyikba kéen yanaktoʼon problemas?

JESÚSEʼ tu yaʼaleʼ yaan u yantal kiʼimak óolal tiʼ u discípuloʼob. Chéen baʼaleʼ tu yaʼalaj xaneʼ le máaxoʼob kun tsaypachtikoʼ yaan u yantaltiʼob problemas (Mat. 10:22, 23; Luc. 6:20-23). U jaajileʼ jach ku taasiktoʼon kiʼimak óolal k-beetikba u discípuloʼob Jesús. Chéen baʼaleʼ yaan xan baʼaxoʼob beetik k-chiʼichnaktal. Maʼ xaaneʼ ku yaʼalaʼaltoʼon baʼal teʼ escuelaoʼ, k-chʼaʼpachtaʼal wa ku yaʼalaʼaltoʼon ka k-beet baʼax kʼaas tu táan Jéeoba.

² Mix máak kiʼimak u yóol kéen yanak problemas tiʼ. Baʼaleʼ le Bibliaoʼ ku yaʼalikeʼ kʼaʼabéet u kiʼimaktal k-óol kéen yanaktoʼon problemas. Tak Santiagoeʼ bey tu yaʼaliloʼ (Sant. 1:2, 12). Jesús xaneʼ tu yaʼaleʼ kʼaʼabéet u kiʼimaktal k-óol kéen chʼaʼpachtaʼakoʼon (xok Mateo 5:11). ¿Baʼax ken u yáantoʼon? Junpʼéel baʼax ken u yáantoʼoneʼ letiʼe baʼax tu yaʼalaj Santiago tiʼ le cristianoʼob tiʼ le yáax siglooʼ. Koʼox ilik baʼax problemasil yanchajtiʼob.

3. Le maʼ úuch káajak u beetkuba discípuloil Santiagooʼ, ¿baʼax úuchi?

³ Le maʼ úuch káajak u beetkuba discípuloil Santiago, u majan íitsʼin Jesúseʼ, káaj u chʼaʼpachtaʼal le cristianoʼob yanoʼob tu kaajil Jerusalénoʼ (Hech. 1:14; 5:17, 18). Le ka kíimsaʼab xan Estebanoʼ yaʼab tiʼ le sukuʼunoʼoboʼ ‹kʼiʼitbesaʼaboʼob tu luʼumil Judea yéetel Samaria›. Yaneʼ kʼuch tak Chipre yéetel Antioquía (Hech. 7:58–8:1; 11:19). Kex yaʼab baʼax tu muʼyajtaj le sukuʼunoʼoboʼ seguernaj u biskoʼob u Tʼaan Dios teʼ lugaroʼob tuʼux binoʼoboʼ. Le oʼolaleʼ yanchaj yaʼab uláakʼ múuchʼuliloʼob tiʼ tuláakal u luʼumil Roma (1 Ped. 1:1). Chéen baʼaleʼ yaan uláakʼ baʼax tu muʼyajtoʼob.

4. ¿Baʼax uláakʼ tu muʼyajtaj le yáax cristianoʼoboʼ?

 ⁴ Kex teʼ año 50, Claudio le máax gobernartik u luʼumil Romaoʼ, tu yaʼalaj tiʼ le judíoʼob ka jóokʼkoʼob teʼ luʼum jeʼeloʼ. Le oʼolaleʼ yaʼab tiʼ le cristianoʼoboʼ yanchaj u pʼatik u yotochoʼob ka binoʼob kajtal yaanal tuʼux (Hech. 18:1-3). Kex teʼ año 61 xanoʼ le apóstol Pablooʼ tu yaʼaleʼ le sukuʼunoʼoboʼ poʼochʼoʼob, bisaʼaboʼob cárcel yéetel toʼoktiʼob le baʼaxoʼob yaantiʼoboʼ (Heb. 10:32-34). Letiʼob xaneʼ jeʼex u maasil máakoʼobeʼ kʼojaʼanchajoʼob yéetel tu máansoʼob óotsilil (Rom. 15:26; Fili. 2:25-27).

5. ¿Baʼax ken k-il teʼ xookaʼ?

⁵ Le ka tu tsʼíibtaj Santiago junpʼéel carta kex teʼ año 62, u yojliliʼ le problemas ku máansik le sukuʼunoʼoboʼ. Jéeoba nuʼukt utiaʼal u tsʼíibtik le cartaoʼ. Le baʼax tu tsʼíibtoʼ jach yaan u yáantik kaʼach le sukuʼunoʼob utiaʼal u kiʼimaktal u yóoloʼob kex táan u muʼyajoʼob. Koʼox ilik baʼax ku kaʼansiktoʼon u cartail Santiago. Yaan k-ilik tiʼ baʼax claseil kiʼimak óolal ku tʼaaniʼ, yaan k-ilik baʼaxoʼob jeʼel u beetik u xuʼulul u kiʼimaktal u yóol máakeʼ yéetel yaan k-ilik bix le naʼat, le fe yéetel le maʼ u chʼaʼik saajkil máakoʼ jeʼel u yáantik utiaʼal maʼ u xuʼulul u kiʼimaktal u yóoleʼ.

6. Jeʼex u yaʼalik Lucas 6:22, 23, ¿baʼaxten jeʼel u kiʼimaktal k-óol kex táan k-muʼyajeʼ?

⁶ Yaʼab máakoʼob tuklikeʼ chéen jeʼel u kiʼimaktal u yóoloʼob wa toj u yóoloʼob, yaantiʼob yaʼab taakʼin yéetel kiʼimak u yóol u familiaʼobeʼ. Chéen baʼaleʼ Santiagoeʼ tu yaʼaleʼ le kiʼimak óolaloʼ ku taal tiʼ le espíritu santooʼ, maʼ yoʼolal bix u bintoʼon ichil k-kuxtaliʼ (Gál. 5:22). Chéen baʼaleʼ le baʼax taasiktoʼon kiʼimak óolaloʼ letiʼe k-ojéeltik maʼalob yaniloʼon tu táan Jéeobaoʼ yéetel táan k-kuxtal jeʼex tu  kaʼansiltoʼon Jesúsoʼ (xok Lucas 6:22, 23; Col. 1:10, 11). Le kiʼimak óolal k-uʼuyikoʼ bey jeʼex u kʼáakʼil junpʼéel quinquéeʼ. Kex táan cháak wa kex kʼaʼam iikʼeʼ maʼ tu tuʼupul tumen kʼaalal ichil le quinquéoʼ. Le kiʼimak óolal k-uʼuyikoʼ bey kʼaalal wa kanáantaʼan xan ichil k-puksiʼikʼaleʼ, le oʼolaleʼ kex ka pʼáatak minaʼantoʼon taakʼin, kex kʼojaʼanoʼon, kex ka pʼektaʼakoʼon wa kex ka burlartaʼakoʼoneʼ maʼ tu xuʼulul u kiʼimaktal k-óol, baʼaxeʼ tu lugareʼ ku beetik u maas kiʼimaktal k-óol tumen ku yeʼesikeʼ toʼoneʼ jach tu jaajil u discípuloʼon Cristo (Mat. 10:22; 24:9; Juan 15:20). Le oʼolal Santiagoeʼ tu yaʼalaj: «Kiʼimakchajak a wóoleʼex le kéen probartaʼakeʼex jejeláas bixi» (Sant. 1:2).

7, 8. ¿Baʼax ku yúuchul le kéen k-aktáant le pruebasoʼ?

⁷ Santiagoeʼ tu yaʼalaj uláakʼ baʼax oʼolal jeʼel u páajtal u kiʼimaktal k-óol kex táan k-máansik problemaseʼ. Tu yaʼaleʼ le kéen tsʼoʼokok u probartaʼal u fe máakeʼ jeʼel u páajtal u aktáantik jeʼel baʼalak ka úuchkeʼ (Sant. 1:3). Le pruebasoʼ bey jeʼex le kʼáakʼ ku meyaj utiaʼal u maas chichkúuntaʼal junpʼéel espadaoʼ. Le kéen jóoʼsaʼak ichil le kʼáakʼ yéetel kéen síischajkeʼ ku maas chichtal wa ku maas muʼukʼaʼantal. Toʼon xaneʼ le kéen tsʼoʼokok k-máansik junpʼéel pruebaeʼ ku maas chichtal wa ku maas muʼukʼaʼantal le fe yaantoʼonoʼ. Le oʼolal Santiagoeʼ tu yaʼalaj: «Wa mantatsʼ ka aktáantkeʼex baʼax ku yúuchulteʼexeʼ yaan a pʼáatleʼex preparadoil utiaʼal tuláakal baʼal, yaan a chúukaʼanchajleʼex, yaan a beetkeʼex tubeel tuláakal baʼal» (Sant. 1:4). Le kéen k-il bix u muʼukʼaʼankúuntik k-fe le pruebasoʼ yaan u yáantkoʼon utiaʼal ka béeychajak k-aktáantkoʼob yéetel kiʼimak óolal.

⁸ Teʼ carta tu tsʼíibtaj Santiagooʼ tu yaʼalaj baʼax problemasil jeʼel u beetik u xuʼulul k-uʼuyik kiʼimak k-óoleʼ. ¿Máakalmáak le problemas ku yantaltoʼonoʼ yéetel bix jeʼel k-utskíintikeʼ?

9. ¿Baʼaxten kʼaʼabéettoʼon naʼat?

⁹ Le problemaoʼ: maʼ a wojel baʼax ken a beetiʼ. Kéen yanaktoʼon problemaseʼ kʼaʼabéet k-chʼaʼtuklik k-beetik baʼax uts tu tʼaan Jéeoba, ka u taas utsil tiʼ le sukuʼunoʼoboʼ yéetel ka u yáantoʼon utiaʼal ka chúukpajak k-óol (Jer. 10:23). Kʼaʼabéettoʼon naʼat utiaʼal k-ilik baʼax unaj k-beetik yéetel baʼax jeʼel k-aʼalik tiʼ le máaxoʼob pʼekmiloʼonoʼ. Wa maʼ k-ojel baʼax ken k-beeteʼ ku lúubul k-óol.

10. Jeʼex u yaʼalik Santiago 1:5, ¿baʼax kʼaʼabéet k-beetik wa kʼaʼabéettoʼon naʼat?

¹⁰ Bix jeʼel a wutskíintikeʼ: kʼáat naʼat tiʼ Jéeoba. Utiaʼal maʼ u xuʼulul u kiʼimaktal k-óol kex yaantoʼon problemaseʼ kʼaʼabéet k-orar tiʼ Jéeoba. Kʼaʼabéet k-kʼáatiktiʼ ka u tsʼáatoʼon naʼat utiaʼal k-chʼaʼtuklik k-beetik baʼax maʼalob (xok Santiago 1:5). Baʼaleʼ ¿baʼax unaj k-beetik wa k-tuklik maʼ tu tsʼáaiktoʼon Jéeoba le baʼax  k-kʼáatiktiʼoʼ? Santiagoeʼ ku yaʼalikeʼ ka ‹seguernak k-kʼáatik tiʼ Dios›. Jéeobaeʼ maʼ tu kʼuuxil kex mantatsʼ táan k-kʼáatiktiʼ naʼat. Wa k-beetik beyoʼ letiʼeʼ yaan u tsʼáaiktoʼon (Sal. 25:12, 13). Jéeobaeʼ u yojel baʼax táan k-aktáantik yéetel tumen ku chʼaʼiktoʼon óotsilileʼ jach u kʼáat u yáantoʼon, leloʼ jach ku beetik u kiʼimaktal k-óol. Chéen baʼaleʼ, ¿bix ta tʼaan u tsʼáaiktoʼon naʼat Jéeoba?

11. ¿Baʼax uláakʼ unaj k-beetik utiaʼal u yantaltoʼon naʼat?

¹¹ Tiʼ Jéeobaeʼ ku meyaj le Biblia utiaʼal u tsʼáaiktoʼon naʼatoʼ (Pro. 2:6). Utiaʼal u yantaltoʼon naʼateʼ kʼaʼabéet k-xakʼalxoktik le Bibliaoʼ yéetel le publicaciónoʼoboʼ. Chéen baʼaleʼ maʼ chéen unaj k-kanik yaʼab baʼaloʼobiʼ, baʼaxeʼ kʼaʼabéet k-tsʼáaik ichil k-kuxtal le baʼax k-kanikoʼ. Santiagoeʼ tu yaʼalaj: «Unaj a beetkeʼex baʼax ku yaʼalik u tʼaan Dios, maʼ chéen ka a wuʼuyeʼexiʼ» (Sant. 1:22). Kéen u beet máak baʼax ku yaʼalik le Bibliaoʼ ku yeʼesik jeetsʼelil, yaan junpʼéel puksiʼikʼal tiʼ séeb u yuʼubik tʼaan yéetel ku chʼaʼik óotsilil (Sant. 3:17). Wa k-eʼesik le modosoʼobaʼ kex ka k-aktáant jeʼel baʼalak pruebaileʼ maʼ tun xuʼulul u kiʼimaktal k-óol.

12. ¿Baʼaxten jach kʼaʼabéet k-xakʼalxoktik le Bibliaoʼ?

¹² U Tʼaan Dioseʼ bey junpʼéel néeneʼ tumen ku yáantkoʼon utiaʼal k-ilik baʼax unaj k-kʼexik ichil k-kuxtal yéetel bix unaj k-beetik (Sant. 1:23-25). Maʼ xaaneʼ ka tsʼoʼok k-xokik le Bibliaoʼ t-tsʼáaj cuenta kʼaʼabéet k-controlartik maʼ k-séeb tsʼíikil. Yéetel u yáantaj Jéeobaeʼ k-eʼesik jeetsʼelil yéetel k-controlartikba kéen beetaʼak k-pʼuʼujul. Como k-eʼesik jeetsʼelileʼ fácil ken k-ilil k-aktáantik le baʼaxoʼob ku yúuchultoʼon ichil k-kuxtaloʼ. Tsʼoʼoleʼ ku yáantkoʼon xan utiaʼal k-tuklik tubeel baʼax unaj k-beetik yéetel k-chʼaʼtuklik baʼax maʼalob (Sant. 3:13). Le oʼolal jach ku taasik utsil k-xakʼaltik baʼax ku yaʼalik le Bibliaoʼ.

13. ¿Baʼaxten unaj k-xakʼaltik u kuxtal le máaxoʼob meyajt Jéeoba úuchjeakiloʼ?

¹³ Yaan horaeʼ ku kaanbal máak hasta ken  muʼyajnak yoʼolal le baʼax tu beetoʼ. Chéen baʼaleʼ maʼ unaj k-páaʼtik k-muʼyaj utiaʼal ka kaanbalnakoʼoniʼ. Jeʼel u páajtal k-kaanbal tu yoʼolal le baʼaxoʼob ku yúuchul tiʼ u maasiloʼ. Santiagoeʼ ku yaʼaliktoʼon ka k-xakʼalt u kuxtal Abrahán, Rahab, Job yéetel Elías (Sant. 2:21-26; 5:10, 11, 17, 18). Letiʼobeʼ maʼ xuʼul u meyajtikoʼob Jéeoba yéetel kiʼimak óolal kex yaʼab baʼax tu aktáantoʼobiʼ. Le bix kuxlajikoʼoboʼ ku yeʼesiktoʼon jeʼel u páajtal k-áantaʼal tumen Jéeoba utiaʼal ka chúukpajak k-óoleʼ.

14, 15. ¿Baʼaxten maʼ unaj k-chaʼik u kaʼapʼéeltal k-tuukuliʼ?

¹⁴ Le problemaoʼ: kaʼapʼéelchajaʼan a tuukul. Maʼ xaaneʼ yaan horaeʼ maʼ ta jáan naʼatik le baʼax ka xokik teʼ Bibliaoʼ. Maʼ xaan xaneʼ ka tuklik maʼ u núuk Jéeoba le baʼaxoʼob ka kʼáatiktiʼoʼ. Kéen úuchuk tiʼ máak beyaʼ jeʼel u káajal u kaʼapʼéeltal u tuukuleʼ. Wa maʼ tu yilik u yutskíintik máak le bix u tuukuloʼ jeʼel u pʼáatal minaʼan u fejeʼ yéetel jeʼel tak u xuʼulul u biskuba yéetel Jéeobaeʼ (Sant. 1:7, 8). Tsʼoʼoleʼ jeʼel tak u beetik maʼ u kuxtal máak teʼ túumben luʼumoʼ.

¹⁵ Apóstol Pabloeʼ tu yaʼaleʼ k-fejeʼ bey junpʼéel anclaeʼ (Heb. 6:19). Le anclaoʼ ku meyaj utiaʼal maʼ u péepeksaʼal le barco kex kʼaʼam le iikʼoʼ. Tsʼoʼoleʼ ku yáantaj xan utiaʼal maʼ u jatsʼkuba teʼ tuunichoʼoboʼ. Chéen baʼaleʼ mix baʼal u biilal junpʼéel ancla wa le cadena tuʼux kʼaxaʼanoʼ maʼ muʼukʼaʼan yaniliʼ. Wa ku yiitsintkuba junpʼéel cadenaeʼ kéen máanak kʼiineʼ yaan u tʼóokol. Bey túun xanoʼ le problemas maʼ t-utskíintikoʼ jeʼel u beetik u kaʼapʼéeltal k-tuukuleʼ yéetel jeʼel u beetik u pʼáatal minaʼan k-fejeʼ. Wa juntúul máak ku kaʼapʼéeltal u tuukuleʼ jeʼel u xuʼulul u creertik yaan u cumplirtik Jéeoba le baʼaxoʼob u yaʼalmoʼ. Wa minaʼan u fe máakeʼ ku xuʼulul u páaʼtik le baʼaxoʼob u yaʼalmaj Dios u beetkoʼ. Santiagoeʼ tu yaʼalaj: «Le máax ku kaʼapʼéeltal u tuukuleʼ bey jeʼex junpʼéel u olail kʼáaʼnáab ku líiʼsaʼal tumen le iikʼoʼ yéetel ku suʼusutaʼal jejeláas tuʼux» (Sant. 1:6). ¿Máasaʼ mix máak jeʼel u kiʼimaktal u yóol wa ka úuchuktiʼ beyoʼ?

16. ¿Baʼax unaj k-beetik utiaʼal u muʼukʼaʼantal k-fe?

¹⁶ Bix jeʼel a wutskíintikeʼ: muʼukʼaʼankúunt a fe. Ilawil a beetik tu séebaʼanil. Tu kʼiinil le profeta Elíasoʼ u kaajal Jéeobaeʼ kaʼapʼéelchaj u tuukul. Le oʼolal aʼalaʼabtiʼob tumen Elías: «¿Tak baʼax kʼiin kun xuʼulul u kaʼapʼéeltal a tuukuleʼex? Wa Jéeoba letiʼ u jaajil Diosoʼ xeeneʼex tu paach, pero wa Baal letiʼ u jaajil diosoʼ, ¡xeeneʼex tu paach letiʼ!» (1 Rey. 18:21). Le baʼax úuch tiʼ le israelitaʼoboʼ jeʼel u yúuchul xan toʼoneʼ. Utiaʼal maʼ u yúuchultoʼoneʼ kʼaʼabéet k-xakʼalxook. Beyoʼ yaan k-convencertikba de ke Jéeobaeʼ letiʼe u jaajil Diosoʼ, de ke le Bibliaoʼ u Tʼaan Dios yéetel yaan k-convencertikba de ke tiʼ u testigoʼob Jéeoba yaan u jaajil religión (1 Tes. 5:21). Wa k-beetik beyoʼ yaan u xuʼulul u kaʼapʼéeltal k-tuukul yéetel yaan u muʼukʼaʼantal k-fe. Tsʼoʼoleʼ wa k-ilik kʼaʼabéettoʼon áantajeʼ unaj k-kʼáatik tiʼ le ancianoʼoboʼ. Utiaʼal maʼ u xuʼulul k-meyajtik Jéeoba yéetel kiʼimak óolaleʼ tu séebaʼanil unaj k-utskíintik le problemas ku yantaltoʼonoʼ.

17. ¿Bix jeʼel u yuʼubikuba máak wa ku pʼáatal minaʼan u muukʼeʼ?

¹⁷ Le problemaoʼ: lubaʼan a wóol. Le Bibliaoʼ ku yaʼalik: «Wa ku lúubul a wóol le kéen taalak yaayaj kʼiinoʼobeʼ yaan u pʼáatal minaʼan a muukʼ» (Pro. 24:10). Le tʼaan «u lúubul a wóoloʼ» ich hebreoeʼ u kʼáat xan u yaʼal «u pʼáatal minaʼan u muukʼ» máak. Wa ku pʼáatal minaʼan u muukʼ máakeʼ ku pʼáatal maʼ kiʼimak xan u yóoliʼ.

18. ¿Bix u yeʼesik máak ku chúukpajal u yóol?

¹⁸ Bix jeʼel a wutskíintikeʼ: unaj a creertik yaan u tsʼáaiktech muukʼ Jéeoba utiaʼal a aktáantik le pruebasoʼ. Le oʼolal maʼ unaj k-sajaktal kéen yanaktoʼon pruebasiʼ (Sant. 5:11). Le tʼaan u «chúukpajal a wóol» meyajnaj tiʼ Santiagooʼ ku  tsʼáaik naʼatbil juntúul máak maʼ tu péek le tuʼux waʼalakbaloʼ. Bey u beetik le soldadoʼob maʼ saajkoʼoboʼ. Kex táan u atacartaʼaloʼob tumen u enemigoʼobeʼ ku pʼáatloʼob le tuʼux yanoʼoboʼ, maʼ tu suutoʼob paachil.

19. ¿Baʼax k-kanik tiʼ le apóstol Pablooʼ?

¹⁹ Juntúul tiʼ le máaxoʼob ku yaʼalik le Biblia chúukpaj u yóoloʼoboʼ letiʼe apóstol Pablooʼ. Kex yaan hora tu yuʼubaj minaʼan u muukʼeʼ áantaʼab tumen Jéeoba, le oʼolal chúukpaj u yóol (2 Cor. 12:8-10; Fili. 4:13). Toʼon xaneʼ utiaʼal u chúukpajal k-óoleʼ kʼaʼabéettoʼon u yáantaj Jéeoba (Sant. 4:10).

20, 21. ¿Baʼax maʼ unaj u xuʼulul k-creerkiʼ?

²⁰ Toʼoneʼ k-ojleʼ le pruebas k-máansikoʼ maʼ u castigo Diosiʼ. Santiagoeʼ ku yaʼalik: «Le kéen probartaʼak máakeʼ maʼ unaj u yaʼalikiʼ: ‹Dios probarken›. Tumen Dioseʼ maʼ tu páajtal u probartaʼal yéetel baʼaloʼob kʼaastak, mix letiʼ ku probartik máak» (Sant. 1:13). Wa k-creertik le baʼax ku yaʼalik le tekstoaʼ yaan k-maas náatsʼal tu yiknal Jéeoba (Sant. 4:8).

²¹ Jéeobaeʼ «maʼ tu jelpajal mix tu kʼexpajal» (Sant. 1:17). Jeʼex tu yáantil le sukuʼunoʼob teʼ yáax siglo utiaʼal u chúukpajal u yóol u aktáantoʼob le pruebasoʼ bey xan ken u yáantiloʼon teʼ kʼiinoʼobaʼ. Le oʼolal mantatsʼ unaj k-kʼáatik tiʼ Jéeoba ka u tsʼáatoʼon naʼat, fe yéetel muukʼ utiaʼal maʼ u lúubul k-óol. Bey túunoʼ maʼ unaj u xuʼulul k-creertik de ke Jéeobaeʼ yaan u yáantkoʼon utiaʼal u kiʼimaktal k-óol kex táan k-máansik pruebas.