1. ¿Baʼax tsolnuʼukil yaan tiʼ Filipenses 2:3, yéetel baʼax utsil k-kʼamik wa k-beetik?

TOʼONEʼ k-ojleʼ le baʼaxoʼob ku kʼáatik Jéeoba ka k-beetoʼ utiaʼal k-utsil, le oʼolaleʼ yéetel kabal óolaleʼ k-beetik baʼax ku yaʼaliktoʼon (Efe. 4:22-24). Le kabal óolal wa humildadoʼ ku yáantkoʼon k-uʼuy u tʼaan Dios, tsʼoʼoleʼ ku yáantkoʼon k-il u maasil bey maas importanteʼob tiʼ toʼoneʼ. Wa k-eʼesik le jatsʼuts modosaʼ yaan k-bisikba maʼalob yéetel Jéeoba bey xan yéetel le sukuʼunoʼoboʼ (xok Filipenses 2:3).

2. 1) ¿Baʼax tsolnuʼukil tu tsʼáaj Pablo? 2) ¿Baʼax ken k-kan teʼ xookaʼ?

² Chéen baʼaleʼ wa maʼ t-kanáantikbaeʼ jeʼel u káajal u kaʼantal k-ich yéetel jeʼel u joʼopʼol k-tuukul chéen t-oʼolal jeʼex u máakiloʼob le kʼasaʼan yóokʼol kaabaʼ. * Teʼ yáax siglooʼ maʼ xaaneʼ letiʼe baʼax káaj u yúuchul tiʼ jujuntúul sukuʼunoʼoboʼ, le oʼolal apóstol Pabloeʼ tu yaʼalaj tiʼ le múuchʼulil yaan Romaoʼ: «Kin waʼalik tiʼ cada juntúul tiʼ teʼexeʼ maʼ unaj u tuklik u maasil tiʼ le unaj u tuklik tu yoʼolaloʼ, baʼaxeʼ u tukult chéen le bukaʼaj unajeʼ» (Rom. 12:3). Jeʼex k-ilkoʼ Pabloeʼ tu yaʼalaj maʼ kʼaas ka tuukulnak máak tu yoʼolaliʼ. Chéen baʼaleʼ utiaʼal maʼ u píitmáaneʼ unaj u yeʼesik kabal óolal. Teʼ xookaʼ yaan k-kanikeʼ wa k-eʼesik kabal óolaleʼ maʼ ken t-tukult wa maas maʼaloboʼon tiʼ u maasil. Maases yaan u yáantik le tsʼokaʼan u beeloʼoboʼ, le tsʼaʼan u beetoʼob nojoch meyajoʼob ichil u kaajal Jéeoba bey xan le jach uts tu yichoʼob le redes socialesoʼ.

3. 1) ¿Baʼaxten yaan kʼiineʼ jeʼel u yantal problemas tiʼ le tsʼokaʼan u beeloʼoboʼ? 2) ¿Baʼax ku chʼaʼtuklik u beetkoʼob kéen yanak problemas tiʼob?

³ Jéeobaeʼ u kʼáat ka yanak kiʼimak óolal tiʼ le tsʼokaʼan u beeloʼoboʼ. Chéen baʼaleʼ tumen kʼebanoʼobeʼ yaan kʼiineʼ maʼ ken u kanoʼob u tsʼáaubaʼob de acuerdo. Le oʼolal Pabloeʼ tu yaʼaleʼ le máaxoʼob ku tsʼoʼokol u beeloʼoboʼ yaan u yantaltiʼob problemas (1 Cor. 7:28). Yaan tiʼ letiʼobeʼ mantatsʼ táan u baʼateloʼob, le oʼolal ku kʼuchul u tukloʼobeʼ baʼax tiaʼal tsʼokaʼan u beeloʼob. Wa tsʼoʼok u páakʼaltiʼob le bix u tuukul le kʼasaʼan yóokʼol kaaboʼ yaan u kaxtikoʼob chéen u yutsiloʼob yéetel yaan u chʼaʼtuklik u divorciarkubaʼob.

4. ¿Baʼax maʼ unaj u tuklik le tsʼokaʼan u beeloʼoboʼ?

⁴ Maʼ maʼalob ka u tukult máak baʼax tiaʼal ka tsʼoʼok u beeliʼ. Le Bibliaoʼ ku yaʼalikeʼ chéen jeʼel u páajtal u divorciarkuba máak wa u núupeʼ anchaj baʼax u yil yéetel yaanal máax (Mat. 5:32). Le oʼolaleʼ le kéen káajak u yantal le problemas tu yaʼalaj apóstol Pablooʼ maʼ unaj u kaʼantal k-ich ka káajak k-tuklik le baʼaloʼobaʼ: «Le máax yéetel tsʼoʼok in beeloʼ maʼ tu tsʼáaikten baʼax kʼaʼabéetten. Si letiʼ unaj u yeʼesik u yaabiltmen. Míin maas maʼalob ka in kaxt máax jeʼel u yaabiltikeneʼ». Máax ku tuukul beyaʼ chéen táan u kaxtik u yutsil. U máakiloʼob le yóokʼol kaabaʼ ku yaʼalikoʼobeʼ wa u kʼáat máak ka yanak kiʼimak óolal tiʼeʼ unaj u beetik baʼax ku tuklik maas maʼalob, kex ka u divorciartuba. Chéen baʼaleʼ le Bibliaoʼ ku yaʼalikeʼ ‹maʼ unaj u kaxtik máak chéen u yutsiliʼ, baʼaxeʼ u yutsil u maasil› (Fili. 2:4). Jéeobaeʼ u kʼáat ka u kan u bisuba le tsʼokaʼan u beeloʼoboʼ, maʼ ka u divorciartubaʼobiʼ (Mat. 19:6). Letiʼeʼ ku páaʼtik ka k-beet baʼax ku yaʼalik, maʼ ka k-kaxt chéen k-utsiliʼ.

5. Jeʼex u yeʼesik Efesios 5:33, ¿bix unaj u tratarkuba le tsʼokaʼan u beeloʼoboʼ?

⁵ Le máaxoʼob tsʼokaʼan u beeloʼoboʼ unaj u  yeʼeskoʼob u yaabiltmubaʼob yéetel ku respetarkubaʼob (xok Efesios 5:33). Le Bibliaoʼ ku kaʼansiktoʼoneʼ maʼ unaj k-páaʼtik chéen ka tsʼaʼabaktoʼon wa baʼaxiʼ, baʼaxeʼ toʼon unaj k-ilik k-tsʼáaik tiʼ u maasil (Hech. 20:35). Utiaʼal u yeʼesik le tsʼokaʼan u beeloʼob yaabilaj yéetel respetoeʼ unaj u yantaltiʼob kabal óolal. Wa le íichamtsil yéetel le atantsil kabal u yóoloʼoboʼ maʼ ten u kaxtoʼob chéen u yutsiloʼob, baʼaxeʼ yaan u kaxtikoʼob u yutsil u núupoʼob (1 Cor. 10:24).

6. ¿Baʼax k-kanik tiʼ le baʼax ku yaʼalik Steven yéetel Stephanieoʼ?

⁶ Le kabal óolaloʼ ku yáantaj utiaʼal u yantal kiʼimak óolal tiʼ le tsʼokaʼan u beeloʼoboʼ. Bey u yeʼesik le baʼax tu yaʼalaj sukuʼun Stevenoʼ: «Wa ku múul meyajoʼobeʼ yaan u kaxtikoʼob bix jeʼel u paklan áantkubaʼobeʼ, maases le kéen yanak problemas tiʼoboʼ. Tu lugar u tuklik máak baʼax maas jeʼel u taasik kiʼimak óolal chéen tiʼ letiʼeʼ, maas maʼalob ka u tukult baʼax jeʼel u taasik kiʼimak óolal tiʼ tu kaʼatúulaloʼobeʼ». Stephanie, u yataneʼ, bey xan u tuukuloʼ. Letiʼeʼ ku yaʼalik: «Mix máak uts tu tʼaan u kajtal yéetel máax puro baʼateʼel ku beetik. Le kéen yanaktoʼon junpʼéel problemaeʼ k-ilik baʼax beetik u yantal. Tsʼoʼoleʼ k-kʼáatik u yáantaj Dios, k-xakʼalxook yéetel k-tsikbaltik. Tu lugar k-maas nojochkíintik le problemaoʼ k-ilik k-utskíintik». Jeʼex k-ilkoʼ maas jeʼel u yantal kiʼimak óolal tiʼ le máaxoʼob tsʼokaʼan u beeloʼoboʼ wa ku kaxtikoʼob u yutsil u núupoʼob.

7. ¿Baʼax modos unaj u yeʼesik juntúul sukuʼun ku tsʼaʼabal u beet junpʼéel nojoch meyaj ichil u kaajal Dios?

⁷ Toʼoneʼ nojoch baʼal k-ilik k-meyajtik Jéeoba u maas maʼalobil ku páajtaleʼ (Sal. 27:4; 84:10). Juntúul sukuʼuneʼ maʼ kʼaas ka taakchajak u beetik nukuch meyajoʼob ichil u kaajal Diosiʼ. Bey u yaʼalik le Bibliaoʼ: «Wa juntúul xiib u kʼáat ka tsʼaʼabaktiʼ u meeyjil u kanáantaʼal le múuchʼuliloʼ jach maʼalob le baʼax ku tsʼíiboltikoʼ» (1 Tim. 3:1). Pero wa ku tsʼaʼabal u beet junpʼéel meyajeʼ maʼ unaj u creerkubaiʼ (Luc. 17:7-10). Baʼaxeʼ unaj u yilik u meyajtik u maasil yéetel kabal óolal (2 Cor. 12:15).

8. ¿Baʼax ku kaʼansiktoʼon le baʼax tu beetaj Diótrefes, Uzías yéetel Absalónoʼ?

⁸ Le Bibliaoʼ ku tʼaan tiʼ máakoʼob tu tukloʼob minaʼan uláakʼ máak jeʼex letiʼobeʼ. Diótrefeseʼ maʼ tu yeʼesaj wa kabal u yóoliʼ, letiʼeʼ «uts tu tʼaan u beetik u nojchil» ichil le múuchʼuliloʼ (3 Juan 9). Uzíaseʼ tu yeʼesaj jach ku creerkuba le ka tu yóotaj u beet junpʼéel meyaj maʼ letiʼ unaj u beetkiʼ (2 Cró. 26:16-21). Absalóneʼ tu tusaj le israelitaʼoboʼ tumen tu yeʼesaj bey taak u yáantkoʼobeʼ, baʼaleʼ u jaajileʼ chéen táan kaʼach u kaxtik ka apoyartaʼak utiaʼal ka u beet u reyil (2 Sam. 15:2-6). Le baʼax úuch tiʼ le máakoʼobaʼ ku yeʼesikeʼ Jéeobaeʼ u pʼekmaj le máaxoʼob ku nojbaʼalkúuntkubaʼoboʼ (Pro. 25:27). Bey túunoʼ le máaxoʼob ku kaʼantal u yichoʼob yéetel ku taaskubaʼob bey minaʼan uláakʼ jeʼex letiʼobeʼ jach ku bin kʼaasil tiʼob (Pro. 16:18).

9. ¿Bix tu yeʼesil kabal u yóol Jesús?

⁹ Jesúseʼ maʼ kaʼanchaj u yich jeʼex le máakoʼob tsʼoʼok k-aʼalikoʼ. Le Bibliaoʼ ku yaʼalikeʼ «kex kuxaʼan kaʼach bey Dioseʼ, maʼ tu tuklaj u tokik u puesto Diosiʼ wa u ketkuba tu yéeteliʼ» (Fili. 2:6). Kéen tsʼoʼokok Jéeobaeʼ Jesúseʼ letiʼe máax maas yaan poder tiʼoʼ, kex beyoʼ letiʼeʼ maʼ tu tuklik wa maas importante tiʼ u maasiliʼ. Letiʼeʼ tu yaʼalaj tiʼ u discípuloʼob: «Le máax maas chichan u yuʼubikuba ichileʼexeʼ letiʼ u nojchil» (Luc. 9:48). Jach jatsʼuts u múul meyaj máak yéetel precursoroʼob, siervo ministerialoʼob, ancianoʼob yéetel superintendenteʼob tiʼ circuito ku yeʼeskoʼob kabal óolal jeʼex Jesúseʼ. Wa kabal k-óoleʼ yaan k-yaabiltik u maasil. Kʼaʼajaktoʼoneʼ Jesúseʼ tu yaʼaleʼ utiaʼal ka ilaʼak jach tu jaajil táan k-meyajtik Dioseʼ unaj k-paklan yaabiltikba (Juan 13:35).

10. ¿Baʼax unaj k-beetik wa k-tuklik maʼ tu yutskíintaʼal junpʼéel problema tumen le ancianoʼoboʼ?

 ¹⁰ ¿Kux túun wa k-ilik bey yaan junpʼéel problema teʼ múuchʼuliloʼ? ¿Kux túun wa k-tuklik maʼ táan u beetaʼal mix baʼal utiaʼal u yutskíintaʼaliʼ? Tu lugar k-tʼaan kʼaas tu contra le ancianoʼoboʼ unaj k-eʼesik kabal óolal yéetel k-beetik le baʼax ku yaʼalikoʼoboʼ (Heb. 13:17). ¿Baʼax jeʼel u yáantkoʼoneʼ? Letiʼe k-tuukul tiʼ le kʼáatchiʼobaʼ: «¿Jach wa tu jaajil junpʼéel nojoch problema? ¿U súutukil wa u yutskíintaʼal? ¿Maʼ wa chéen táan in jupkinba tuʼux maʼ unajiʼ? Wa ka in tukult tubeeleʼ, ¿baʼax in kʼáat? ¿Ka ilaʼak jach importanteen wa ka yanak maas jeetsʼelil teʼ múuchʼuliloʼ?».

11. ¿Baʼax utsil ku taasik tiʼ le múuchʼulil wa k-beetik le baʼax ku yaʼalik Efesios 4:2, 3?

¹¹ Le baʼax maas jatsʼuts u yilik Jéeobaoʼ letiʼe kabal óolal k-eʼesikoʼ maʼ letiʼe bukaʼaj baʼaxoʼob k-ojel k-beetoʼ. Tsʼoʼoleʼ kex uts tu tʼaan ka beetaʼak tuláakal baʼal jach jeʼex unajeʼ, maas jatsʼuts u yilik ka múul meyajnak máak. Le oʼolaleʼ unaj k-tsʼáaik k-óol k-meyajt Jéeoba yéetel kabal óolal. Beyoʼ k-áantaj utiaʼal ka u maas bisuba le sukuʼunoʼob teʼ múuchʼuliloʼ (xok Efesios 4:2, 3). ¿Bix uláakʼ jeʼel k-eʼesik kabal k-óoleʼ? Letiʼe kéen k-tsʼáa k-óol teʼ kʼaʼaytajoʼ, kéen k-áant u maasil yéetel kéen k-eʼes k-utsil tiʼob. Tsʼoʼoleʼ maʼ chéen unaj k-invitartik t-otoch le sukuʼunoʼob tsʼaʼan nukuch meyaj u beetoʼoboʼ, baʼaxeʼ unaj k-invitartik tuláakal (Mat. 6:1-4; Luc. 14:12-14). Wa k-beetik tuláakal le baʼax tsʼoʼok k-aʼalikoʼ u maasileʼ yaan u yilkoʼob kabal k-óol.

12. ¿Baʼax ku yaʼalik le Biblia yoʼolal u yantal u amigoʼob máakoʼ?

¹² Jéeobaeʼ jach jatsʼuts u yilik u muchʼkuba yéetel u biskuba máak yéetel u láakʼtsiloʼob  bey xan yéetel u amigoʼob (Sal. 133:1). Jesúseʼ bey tu beetil yéetel u amigoʼoboʼ (Juan 15:15). Tsʼoʼoleʼ le Bibliaoʼ ku yaʼalikeʼ jach ku taasik utsil u yantal tiʼ máak juntúul jach maʼalob amigo (Pro. 17:17; 18:24). Ku yaʼalik xaneʼ maʼ maʼalob ka u náachkuntuba máak tiʼ u maasiliʼ (Pro. 18:1). Yaʼab máakeʼ ku tuklikeʼ utiaʼal u kaxtik yaʼab amigoʼobeʼ kʼaʼabéet u meyajtiʼ le redes socialesoʼ. Baʼaleʼ wa ku meyajtecheʼ unaj a kanáantkaba.

13. ¿Baʼaxten yaan tiʼ le máaxoʼob ku meyajtiʼob le redes socialesoʼ ku yuʼubikubaʼob tu juunaloʼob yéetel ku deprimiroʼob?

¹³ Tsʼoʼok u yilaʼaleʼ le máaxoʼob ku sen chaʼantikoʼob yéetel ku xokikoʼob le baʼaxoʼob ku tsʼaʼabal teʼ redes socialesoʼ ku tuklikoʼob minaʼan u amigoʼob yéetel ku deprimiroʼob. ¿Baʼaxten? Maʼ xaaneʼ tumen ku chaʼantikoʼob le fotoʼob ku tsʼáaik u maasil teʼ redes socialesoʼ. Yaneʼ ku tsʼáaik u foto, u foto u amigoʼob wa u foto le lugaroʼob tuʼux ku bin xíimbaloʼ. Yaneʼ le kéen u yil le fotoʼobaʼ maʼ xaaneʼ ku tuklikeʼ maʼatech u disfrutartik u kuxtal jeʼex u maasiloʼ. Juntúul kiik yaan 19 años tiʼeʼ, ku yaʼalik: «Ku yaatal in wóol kéen in wil bix u divertirkuba u maasil, mientras teneʼ chéen in kʼalminba tin wotoch».

14. Le baʼax ku yaʼalik 1 Pedro 3:8, ¿bix u yáantkoʼon utiaʼal k-kanáantik bix u meyajtoʼon le redes socialesoʼ?

¹⁴ ¿Kʼaas wa túun ka meyajnaktoʼon le redes socialesoʼ? Maʼatech, tumen jeʼel u páajtal u meyaj utiaʼal k-ojéeltik bix yanik k-láakʼtsiloʼob yéetel k-amigoʼobeʼ. Baʼaleʼ ¿tsʼoʼok wa a tsʼáaik cuentaeʼ le baʼaxoʼob ku tsʼáaik u maasil teʼ redes socialesoʼ chéen utiaʼal u presumiroʼob? U kʼáat ka ilaʼakoʼob bey minaʼan uláakʼ máak jeʼex letiʼobeʼ. Yaan xaneʼ kéen u naʼaks u fotoeʼ ku tsʼíibtik baʼaloʼob suʼtsiltak chéen utiaʼal cheʼejtbil, wa ku tsʼíibtik baʼaloʼob suʼtsiltak yoʼolal le fotoʼob ku naʼaksik u maasiloʼ. Le baʼaloʼob beyaʼ jach junpuliʼ maʼ tu yáantaj utiaʼal u yeʼesik máak kabal óolal mix u naʼatik bix u yuʼubikuba u maasil (xok 1 Pedro 3:8).

15. ¿Bix u yáantkoʼon le Biblia utiaʼal maʼ k-taasikba nojbaʼaliloʼ?

¹⁵ Wa ku meyajtoʼon le redes socialesoʼ unaj k-tuklik: «¿Bix le fotoʼob yéetel le videoʼob kin naʼaksik teʼ redes socialesoʼ? ¿Kux túun le baʼaxoʼob kin tsʼíibtikoʼ? ¿Jeʼel wa u tuklik u maasil jach kin creerkinba yéetel uts tin tʼaan in presumireʼ?  ¿Jeʼel wa in beetik u tsʼíiboltaʼal tumen u maasil baʼax yaanten bey xan baʼax kin beetkeʼ?». Maʼalob ka k-chʼaʼ en cuenta le baʼax ku yaʼalik le Bibliaaʼ: «Tuláakal le baʼax yaan teʼ yóokʼol kaabaʼ —u tsʼíibolal u bakʼel máak, u tsʼíibolal le ichoʼ bey xan u taaskuba máak nojbaʼalil tu yoʼolal le baʼaxoʼob yaantiʼoʼ— maʼ tiʼ le Taata u taaloʼ, baʼaxeʼ tiʼ le yóokʼol kaabaʼ» (1 Juan 2:16). Toʼoneʼ maʼatech k-kaxtik ka ilaʼakoʼon bey jach importanteʼoneʼ. Baʼaxeʼ k-beetik le baʼax ku yaʼalik le tekstoaʼ: «Maʼ k-taasikbaʼex nojbaʼalil utiaʼal k-ilik máax maas maʼalob tiʼ uláakʼ mix xan utiaʼal k-tsʼíiboltik baʼax yaan tiʼ uláakʼ máak» (Gál. 5:26). Wa kabal k-óoleʼ maʼ tun páakʼaltoʼon le modos yaan tiʼ le yóokʼol kaaboʼ.

16. ¿Baʼaxten maʼ unaj k-taasikba nojbaʼaliliʼ?

¹⁶ Unaj k-eʼesik kabal óolal wa maʼeʼ yaan k-eʼesik maʼatech k-tuklik chéen le bukaʼaj unaj t-oʼolaloʼ. Le máax ku tuukul chéen tu yoʼolaloʼ ku yeʼesik kaʼanal u yich yéetel suuk xan u kaxtik baʼateʼel (Rom. 12:3). Tsʼoʼoleʼ le baʼaxoʼob ku beetik yéetel le bix u tuukuloʼ ku beetik loob tiʼ u maasil bey xan tiʼ letiʼ. Wa maʼ tu yutskíintik bix u modoseʼ yaan u maas kʼaskúuntaʼal u tuukul tumen Satanás (2 Cor. 4:4; 11:3). Chéen baʼaleʼ le máaxoʼob kabal u yóoloʼoboʼ maʼalob bix u tuukuloʼob. Maʼatech u tuklikoʼob wa maas maʼaloboʼob tiʼ u maasil yéetel ku yilkoʼob u maasil bey maas importanteʼobeʼ (Fili. 2:3). Tsʼoʼoleʼ u yojloʼobeʼ «Dioseʼ tiaʼan tu contra le máaxoʼob kaʼanal u yichoʼoboʼ, chéen baʼaleʼ ku yeʼesik u nojoch utsil tiʼ le máaxoʼob kabal u yóoloʼoboʼ» (1 Ped. 5:5). Bey túunoʼ le máaxoʼob maʼatech u píitmáan u tuukuloʼob tu yoʼolaloʼobeʼ ku lúubloʼob utsil tiʼ Dios.

17. ¿Baʼax unaj k-beetik wa k-kʼáat k-eʼes kabal óolal?

¹⁷ Wa k-kʼáat k-eʼes mantatsʼ kabal óolaleʼ jach unaj k-beetik le baʼax ku yaʼalik le Bibliaaʼ: «Piteʼex a úuchben modoseʼex paʼteʼ yéetel le baʼaxoʼob suuk a beetkeʼex kaʼachoʼ. Búukinteʼex le túumben modosoʼ». Lelaʼ maʼ chéen chʼaʼabil u beetaʼaliʼ, tumen utiaʼal k-beetkeʼ unaj k-xakʼaltik bix tu beetil Jesús yéetel unaj k-ilik k-kuxtal jeʼex letiʼeʼ (Col. 3:9, 10; 1 Ped. 2:21). Baʼaleʼ wa k-beetkeʼ jach yaʼab utsil ken k-kʼame. Wa k-eʼesik kabal óolaleʼ yaan u yantal kiʼimak óolal ichil k-familia, yaan k-áantaj utiaʼal u biskuba maʼalob tuláakal le sukuʼunoʼoboʼ yéetel yaan u meyajtoʼon tubeel le redes socialesoʼ. Tsʼoʼoleʼ u maas jaʼtsileʼ yaan k-kiʼimakkúuntik u yóol Jéeoba.