Xeen tiʼ baʼax ku taasik

Xeen tu cuadroil baʼax ku taasik

¿A wojel wa?

¿A wojel wa?

¿Baʼax impuestoiloʼob ku boʼotik le máakoʼob tu kʼiiniloʼob Jesúsoʼ?

DESDE úuchjeakileʼ le israelitaʼoboʼ suuk kaʼach u síikoʼob taakʼin utiaʼal u adorartaʼal Dios. Chéen baʼaleʼ tu kʼiiniloʼob Jesúseʼ jach yaʼab impuestoʼob ku kʼáataʼal tiʼ le judíoʼoboʼ, le oʼolal joʼopʼ u yilkoʼob bey junpʼéel kuuch u tsʼáaikoʼobeʼ.

Úuchjeakileʼ le judíoʼob tsʼoʼok u nuuktaloʼoboʼ ku tsʼáaikoʼob kaʼapʼéel dracma utiaʼal le meyajoʼob ku beetaʼal teʼ tabernáculooʼ yéetel teʼ templooʼ. Teʼ yáax siglooʼ le taakʼinaʼ ku meyaj kaʼach utiaʼal u beetaʼal sacrificioʼob yéetel utiaʼal u yutskíintaʼal le templo tu beetaj Herodesoʼ. Jujuntúul judíoʼobeʼ tu yaʼaloʼob tiʼ Pedro ka u kʼáat tiʼ Jesús wa maʼalob ka u boʼotoʼob le impuesto jeʼelaʼ. Jesúseʼ tu yaʼaleʼ maʼ kʼaas ka boʼotaʼakiʼ, hasta tu yaʼalaj tiʼ Pedro tuʼux ken u chʼaʼa u taakʼinil utiaʼal u boʼotik (Mat. 17:24-27).

Teʼ kʼiinoʼob xanoʼ u kaajal Dioseʼ unaj kaʼach u tsʼáaik u diez por cientoil tiʼ tuláakal le baʼaxoʼob ku pakʼikoʼoboʼ bey xan tiʼ le bukaʼaj ku náajaltikoʼoboʼ (Lev. 27:30-32; Núm. 18:26-28). Chéen baʼaleʼ u nuuktakil le judíoʼoboʼ ku yaʼalikoʼob kaʼacheʼ unaj u tsʼaʼabal u diez por cientoil tak le baʼaloʼob jeʼex «le hierbabuena, le eneldo yéetel le cominooʼ». Jesúseʼ maʼ tu yaʼalaj wa maʼ maʼalob ka tsʼaʼabkiʼ, baʼaxeʼ tu yaʼaleʼ le baʼax maʼ maʼaloboʼ letiʼe bix u modos le fariseoʼoboʼ tumen letiʼobeʼ kaʼapʼéel ichoʼob (Mat. 23:23).

Tsʼoʼoleʼ le judíoʼoboʼ tiaʼanoʼob kaʼach yáanal u páajtalil Romaeʼ le oʼolaleʼ unaj u boʼotkoʼob kaʼach impuestoʼob tiʼob. Le máaxoʼob yaan u terrenoʼob kaʼachoʼ unaj u boʼotkoʼob impuesto, u 20 wa u 25 por cientoil tiʼ le baʼax ku pakʼikoʼoboʼ, lelaʼ jeʼel kaʼach u páajtal u boʼotkoʼob yéetel taakʼineʼ wa yéetel u yich u paakʼaloʼob. Tsʼoʼoleʼ aparte tiʼ leloʼ cada juntúul judíoeʼ yaan uláakʼ impuesto unaj u boʼotik. Le fariseoʼoboʼ tu kʼáatoʼob tiʼ Jesús wa maʼalob ka u boʼotoʼob lelaʼ. Jesús túuneʼ tu núukajtiʼob: «Boʼoteʼex tiʼ César le baʼaxoʼob u tiaʼal Césaroʼ, chéen baʼaleʼ tiʼ Dioseʼ boʼoteʼex le baʼaxoʼob u tiaʼal Diosoʼ» (Mat. 22:15-22).

Tiʼ jujunpʼéel kaajoʼobeʼ wa le judíoʼob ku biskoʼob konbil wa baʼax táanxel tuʼuxeʼ unaj u boʼotkoʼob impuestoʼob, láayliʼ bey xan u yúuchul wa ku yoksikoʼob wa baʼax teʼ kaajoʼ. Le impuestoaʼ tiʼ ku cobrartaʼal kaʼach teʼ tuʼux ku kʼuchul le barcoʼoboʼ, tu yookbal le kaajoʼ, teʼ mercadoʼoboʼ wa tuláakʼ tuʼuxoʼob.

Jach yaʼab impuestoʼob ku boʼotik kaʼach le judíoʼob yáanal u páajtalil Romaoʼ. Tácito, juntúul historiadoreʼ tu yaʼaleʼ tu kʼiiniloʼob Jesúseʼ, le táan u gobernar Tiberiooʼ, «u kajnáaliloʼob Siria yéetel Judeaeʼ joʼopʼ u sen kʼáat óoltikoʼob ka menoskíintaʼak le impuestoʼob ku boʼotkoʼoboʼ».

Uláakʼ baʼax beet u maas aaltal u kuuch le judíoʼoboʼ letiʼe bix u cobrartaʼal le impuestoʼoboʼ. U meyajil u cobrartaʼal le impuestooʼ manbil u beetaʼal kaʼachi. Le oʼolaleʼ le máaxoʼob beetik le meyajaʼ ku yilik xan u jóoʼskoʼob u gananciaʼob ken u cobrartoʼob le impuestooʼ. Tsʼoʼoleʼ ku contratarkoʼob uláakʼ máakoʼob utiaʼal ka xiʼikoʼob joonaj joonajil u kʼáatoʼob tiʼ le judíoʼoboʼ, chéen baʼaleʼ letiʼob xaneʼ ku jóoʼsik u gananciaʼob. Zaqueoeʼ juntúul tiʼ le máaxoʼob contratartik uláakʼ máakoʼob utiaʼal u beetkoʼob le meyajoʼ (Luc. 19:1, 2). Yoʼolal le baʼax ku beetaʼalaʼ tuláakal máak pʼekmil kaʼach le máaxoʼob cobrartik impuestoʼoboʼ.