1. ¿Baʼax ku kaʼansiktoʼon le Bibliaoʼ?

JÉEOBAEʼ jach maʼalob bix u kaʼanskoʼon. Letiʼeʼ jeʼel u yáantkoʼon utiaʼal k-aktáantik jeʼel baʼalak talamileʼ (Isa. 30:20, 21). Le Bibliaoʼ ku kaʼansik máak utiaʼal ka «noʼojaʼanchajak» yéetel ka u «nuʼukbesuba utiaʼal tuláakal maʼalob meyaj» (2 Tim. 3:17). Kéen k-tsʼáa ichil k-kuxtal le baʼaxoʼob ku yaʼalikoʼ, ku maas yantal k-naʼat tiʼ le máaxoʼob ku binoʼob tu paach «le naʼat ku taal tiʼ le yóokʼol kaabaʼ» (1 Cor. 3:19; Sal. 119:97-100).

2. ¿Baʼax ken k-il teʼ xokaʼ?

² Jeʼex ken k-il teʼ xookaʼ, le naʼat ku taal tiʼ le yóokʼol kaabaʼ ku túulchʼintkoʼon chéen utiaʼal k-beetik chéen baʼax uts t-tʼaan. Le oʼolal maʼ xaaneʼ maas séeb jeʼel k-tuukul yéetel k-beetik le baʼaxoʼob ku beetaʼal teʼ yóokʼol kaabaʼ. Le beetik le Bibliaoʼ ku yaʼalik: «Kanáantabaʼex utiaʼal beyoʼ mix máak ka u táabseʼex yéetel u kaʼansaj chéen máakoʼob, wa yéetel le chéen kunel tʼaanoʼob suuk u beetaʼal tumen le úuchben láakʼtsiloʼoboʼ» (Col. 2:8). Teʼ xookaʼ yaan k-xakʼaltik kaʼapʼéel «chéen kunel tʼaanoʼob» wa tuukuloʼob ku taal teʼ yóokʼol kaabaʼ yéetel bix úuchik u suuktal tiʼ le máakoʼoboʼ. Tiʼ cada junpʼéeleʼ yaan k-ilik baʼaxten mix baʼal u biilal le naʼat ku taal tiʼ le yóokʼol kaabaʼ, tsʼoʼoleʼ yaan k-ilik xan baʼaxten maas maʼalob le baʼax ku yaʼalik le Biblia ka k-beetoʼ.

3, 4. ¿Baʼax úuch tu jaʼabiloʼob 1900 tak 1930?

³ Le yáax treinta años tiʼ le siglo veinteoʼ, tu luʼumil Estados Unidoseʼ kʼexpaj bix u tuukul le máakoʼoboʼ. Kaʼacheʼ ku  tuklaʼaleʼ chéen le máaxoʼob tsʼokaʼan u beeloʼob jeʼel u páajtal u núupchitaloʼoboʼ, tsʼoʼoleʼ maʼ unaj u tʼaan máak tiʼ núupchital tuʼux yaan yaʼab máakiʼ. Baʼaleʼ kʼexpaj bix u yilaʼal.

⁴ Tu yáamil 1920 tak 1929, kʼexpaj bix u yilaʼal le baʼaloʼob kʼaastakoʼ. Juntúul koʼolel ku xakʼaltik baʼaxoʼob uchaʼantakeʼ, ku yaʼalik: «Teʼ peliculaʼob, teʼ teatro, teʼ kʼaayoʼob ku beetaʼal, teʼ novelaʼob yéetel le bix u kʼaʼaytaʼal le baʼaloʼob ku koʼonoloʼ káaj u sen eʼesaʼal baʼaloʼob yaan yil yéetel núupchital». Teʼ jaʼaboʼob jeʼeloʼ kʼaschaj bix u yóokʼot le máakoʼoboʼ yéetel le nookʼ ku tsʼáaikoʼoboʼ jach jelaʼantak. Jeʼex tu yaʼalil le Bibliaoʼ le máaxoʼob kun kuxtaloʼob tu tsʼook kʼiinoʼoboʼ yaan u binoʼob tu paach chéen «le baʼaloʼob taasik kiʼimak óolal tiʼoboʼ» (2 Tim. 3:4).

5. ¿Baʼaxoʼob joʼopʼ u yúuchul tu jaʼabil 1960 tak 1969?

⁵ Tu jaʼabil 1960 tak 1969, le máakoʼoboʼ pʼáat maʼ kʼaas u yilkoʼob le baʼax ku beetik le homosexualoʼoboʼ, u séeb divorciarkuba máak yéetel u kajtal juntúul xiib yéetel juntúul koʼolel maʼ tsʼokaʼan u beeloʼobiʼ. Le baʼaxoʼob yéetel ku náaysik u yóol máakoʼ ku chíikpajal baʼaloʼob yaan yil yéetel núupchitaliʼ. ¿Baʼax talamil tsʼoʼok u taasik tuláakal lelaʼ? Juntúul koʼolel ku tsʼíibtik libroʼobeʼ ku yaʼalikeʼ «tumen pʼáat maʼ kʼaas u yilaʼal le baʼaloʼob yaan yil yéetel le núupchitaloʼ» joʼopʼ u maas yantal talamiloʼob ichil le familiaʼoboʼ, yaan tuʼuxeʼ chéen le taatatsil wa maamatsil líiʼsik u paalaloʼ, yaan máaxeʼ ku beetaʼal u yaatal u yóol tumen u núup yéetel suukchaj u chaʼantaʼal pornografía. Le bukaʼaj kʼojaʼaniloʼob yaan tu yoʼolal le núupchital, jeʼex le sidaoʼ, ku yeʼesikeʼ le naʼat ku taal tiʼ le yóokʼol kaabaʼ mix baʼal u biilal (2 Ped. 2:19).

6. ¿Baʼax tuukulil u kʼáat Satanás ka yanak tiʼ máak?

⁶ Lelaʼ letiʼe tuukul u kʼáat Satanás ka yanak tiʼ tuláakal máakoʼ. Letiʼeʼ jach uts tu tʼaan u yilik maʼatech u yeʼesaʼal tsiikil tiʼ le núupchitaloʼ mix tiʼ le tsʼoʼokol beel u siimaj Diosoʼ (Efe. 2:2). Le máaxoʼob ku núupkʼebantaloʼoboʼ ku yeʼeskoʼob maʼatech u yilkoʼob le u páajtalil u yantal u paalal máak bey junpʼéel siibal ku taal tiʼ Diosoʼ, tsʼoʼoleʼ maʼ kun antal kuxtal minaʼan u xuul tiʼob (1 Cor. 6:9, 10).

7, 8. ¿Baʼaxten maas maʼalob le baʼax ku yaʼalik le Biblia yoʼolal le núupchitaloʼ?

⁷ Le máaxoʼob ku chaʼik u nuʼuktaʼaloʼob tumen le naʼat ku taal tiʼ le yóokʼol kaabaʼ ku mixbaʼalkúuntikoʼob le baʼax ku yaʼalik le Bibliaoʼ, tumen ku yaʼalikoʼobeʼ tsʼoʼok u pʼáatal maʼ maʼalob baʼax ku yaʼalikiʼ. Maʼ xaaneʼ ku kʼáatkoʼob baʼaxten Dioseʼ tu beetoʼon yéetel u  páajtalil k-tsʼíiboltik le núupchitaloʼ, tsʼoʼoleʼ ku yaʼalik ka k-controlartba. Lelaʼ bey u tuklikoʼoboʼ, tumen yaʼab máax aʼalikeʼ unaj u beetik tuláakal baʼax ku tsʼíiboltik. Baʼaleʼ le Bibliaoʼ ku yaʼalikeʼ maʼ bey unaj u beetik máakiʼ. Ku yaʼalikeʼ jeʼel u páajtal u kíimsik máak u kʼaakʼas tsʼíibolaloʼobeʼ, leloʼ ku beetik u yeʼesaʼaltoʼon tsiikil (Col. 3:5). Jéeobaeʼ tu tsʼáaj le tsʼoʼokol beel utiaʼal u páajtal u núupchital le íichamtsil yéetel u yatanoʼ (1 Cor. 7:8, 9). Beyoʼ tu kaʼatúulaloʼobeʼ maʼ kun chiʼichnaktaloʼob yéetel maʼ kun sajaktaloʼob u tsaʼayaltiʼob wa baʼax kʼojaʼanil.

⁸ Le Bibliaoʼ ku yeʼesik bix unaj u yilaʼal le núupchitaloʼ. Ku yaʼalikeʼ le núupchitaloʼ ku taasik kiʼimak óolal (Pro. 5:18, 19). Baʼaleʼ ku yaʼalik xan: «Cada juntúul tiʼ teʼexeʼ unaj u kanik u controlart u wíinklil ich kiliʼichil bey xan ich tsiikil, yéetel maʼ unaj u píitmáan u tsʼíiboltik u núupchital jeʼex u beetik le j-táanxel luʼumiloʼob maʼ u kʼaj óoloʼob Diosoʼ» (1 Tes. 4:4, 5).

9. 1) ¿Bix áantaʼabik le máaxoʼob meyajtik Jéeoba tu káajbal le siglo veinte utiaʼal u beetkoʼob le baʼax ku yaʼalik le Bibliaoʼ? 2) ¿Baʼax tsolnuʼukil ku taasik U yáax tsʼíib Juan 2:15 yéetel 16? 3) Jeʼex u yaʼalik Romailoʼob 1:24 tak 27, ¿tiʼ baʼaxoʼob kʼaastak unaj k-náachkuntikba?

⁹ Le máaxoʼob meyajtik Jéeoba tu káajbal le siglo veinteoʼ, maʼ tu chaʼaj u tuʼusloʼob tumen le máaxoʼob «maʼ u yojloʼob baʼax uts yéetel baʼax kʼaas[oʼ]» (Efe. 4:19). Baʼaxeʼ tu yiloʼob u beetkoʼob le baʼax ku yaʼalik Diosoʼ. U Pʼíich Tulumil Kanan ich inglés 15 tiʼ mayo tiʼ 1926, tu yaʼaleʼ «le xiiboʼob yéetel le koʼoleloʼoboʼ unaj limpio bix u tuukuloʼob bey xan baʼax ku beetkoʼob, maases tiʼ bix u tratartikubaʼob». Kex kʼaschaj bix u tuukul le máakoʼob tiʼ le yóokʼol kaaboʼ, le máaxoʼob meyajtik Jéeobaoʼ seguernaj u nuʼuktikubaʼob yéetel le baʼax ku yaʼalik le Bibliaoʼ (xok 1 Juan 2:15, 16). Jach kiʼimak k-óol yoʼolal le baʼax ku yaʼalik le Bibliaoʼ bey xan yoʼolal le kaʼansaj ku keʼetel yéetel janal ku tsʼáaikoʼon Jéeoba jach tu yorail utiaʼal maʼ u yantaltoʼon le tuukul ku taal tiʼ le yóokʼol kaaboʼ * (xok Romailoʼob 1:24-27).

10, 11. ¿Baʼax tu yaʼalaj le Biblia kun úuchul tu tsʼook kʼiinoʼoboʼ?

¹⁰ Le Bibliaoʼ ku yaʼalikeʼ tu tsʼook kʼiinoʼobeʼ le máakoʼoboʼ yaan u «kaxtikoʼob chéen u yutsiloʼob» (2 Tim. 3:1, 2). Le oʼolal le yóokʼol kaabaʼ ku beetik u tuklik máakeʼ minaʼan uláakʼ jeʼex letiʼeʼ. Junpʼéel enciclopediaeʼ ku yaʼalikeʼ tu jaʼabil 1970 tak 1979, «joʼopʼ u sen koʼonol libroʼob utiaʼal u yilik máak bix jeʼel u bin utsil tiʼeʼ». Yaan libroʼobeʼ ku yaʼalikoʼob «tiʼ le máaxoʼob xokikoʼ minaʼan uláakʼ máak jeʼex letiʼobeʼ, ka u yaabiltuba yéetel maʼ tsaaj ka u kʼex mix baʼal ichil u kuxtaliʼ». Junpʼéel libroeʼ ku yaʼalikeʼ kʼaʼabéet u yilik máak u yaabiltikuba, tumen «minaʼan uláakʼ máax maas jatsʼuts jeʼex letiʼeʼ yéetel maas yaʼab baʼax u yojel u beete». Le libro xanoʼ ku yaʼalikeʼ «cada juntúul máakeʼ jeʼel u páajtal u chʼaʼtuklik u beetik le baʼax ku tuklik maʼalob yéetel jeʼel u taasik utsil tiʼeʼ».

¹¹ Le tuukul beyaʼ maʼ túumbeniʼ. Satanaseʼ bey tu yaʼalil tiʼ Eva ka u beetoʼ. Tu yaʼalajtiʼeʼ jeʼel u páajtal u suut bey jeʼex Dioseʼ, tumen yaan u kʼaj óoltik «baʼax uts yéetel baʼax kʼaas» (Gén. 3:5). Teʼ kʼiinoʼobaʼ yaʼab máakeʼ jach nojbaʼal u taaskuba, le oʼolal ku tuklik mix máak unaj u yaʼaliktiʼ baʼax uts yéetel baʼax kʼaas, mix Dios. Le tuukul beyaʼ tsʼoʼok u kʼexbesik bix u yilaʼal le tsʼoʼokol beeloʼ.

12. ¿Bix u yilaʼal le tsʼoʼokol beel bejlaʼoʼ?

¹² Le Bibliaoʼ ku yaʼalik tiʼ le íichamtsil yéetel tiʼ le atantsil ka u paklan eʼesoʼob tsiikiloʼ yéetel ka u tsʼoʼokbesoʼob le promesa tu beetoʼob  ka tsʼoʼok u beeloʼoboʼ. Tsʼoʼoleʼ ku yaʼalik tiʼ tu kaʼatúulal maʼ u pʼatkubaʼob. Ku yaʼalikeʼ le xiiboʼ «yaan u pʼatik u taata bey xan u maama, utiaʼal u nupkuba tiʼ u yatan, beyoʼ ku pʼáatloʼob juntúuliliʼob» (Gén. 2:24). Baʼaleʼ le máaxoʼob ku nuʼuktikubaʼob yéetel le tuukul ku taal teʼ yóokʼol kaabaʼ maʼ bey u yaʼalikoʼobiʼ, baʼaxeʼ ku yaʼalikoʼob ka u kaxt chéen u yutsil máak. Junpʼéel libro ku tʼaan tiʼ le divorciooʼ ku yaʼalik: «Yaan tuʼuxeʼ, kéen tsʼoʼokok u beel máakeʼ maʼatech u yaʼalaʼal ‹chéen le kíimil kun beetik k-pʼatikbaoʼ›, baʼaxeʼ ku yaʼalikoʼob ‹wa ku xuʼulul k-yaabiltikbaeʼ k-pʼatikba›». Le tuukul beyaʼ tsʼoʼok u beetik u pʼatkuba yaʼab máaxoʼob yéetel u núupoʼob yéetel tsʼoʼok u taasik yaʼab muʼyajiloʼob. Bey túunoʼ le bix u yilaʼal le tsʼoʼokol beel teʼ yóokʼol kaabaʼ ku beetik u bin kʼaasil tiʼ máak.

13. ¿Baʼaxten u pʼeek Jéeoba u kaʼantal u yich máak?

¹³ Le Bibliaoʼ ku yaʼalik: «Yuumtsileʼ maʼ uts u yilik le j-kaʼanal ichoʼoboʼ» (Pro. 16:5). ¿Baʼaxten u pʼeek Jéeoba u kaʼantal u yich máak? Tumen lelaʼ ku beetik u tuukul máak jeʼex Satanaseʼ. Letiʼeʼ jach kaʼanchaj u yicheʼ ka tak tu yaʼalaj tiʼ Jesús, le máax áant Dios u beet u maasil baʼaloʼob, ka xolak tu táan utiaʼal ka u adorartoʼ (Mat. 4:8, 9; Col. 1:15, 16). Le bix u tuukul le máaxoʼob ku taaskubaʼob nojbaʼaliloʼ ku yeʼesik baʼaxten Dioseʼ ku yilik mix baʼal u biilal le naʼat ku taal teʼ yóokʼol kaabaʼ.

14. ¿Bix u yáantkoʼon Romailoʼob 12:3 utiaʼal maʼ u kaʼantal k-ich?

¹⁴ Le Bibliaoʼ ku yáantkoʼon utiaʼal maʼ u kaʼantal k-ich. Ku yaʼalikeʼ maʼ kʼaas ka u yaabiltuba máakiʼ. Tak Jesuseʼ tu yaʼalaj: «Kʼaʼabéet a yaabiltik a wéet máakil jeʼex a yaabiltikabaeʼ» (Mat. 19:19). Lelaʼ ku yeʼesikeʼ maʼ kʼaas ka u kaxt máak baʼaxoʼob kʼaʼabéettiʼiʼ. Chéen baʼaleʼ le Bibliaoʼ ku yaʼalikeʼ maʼ unaj k-tuklik wa maas maʼaloboʼon tiʼ u maasiliʼ. Baʼaxeʼ ku yaʼalik: «Maʼ a beetkeʼex mix baʼal chéen utiaʼal a kaxtikeʼex baʼateʼel, mix tu yoʼolal kaʼanal ichil, baʼaxeʼ yéetel kabal óolaleʼ ileʼex u maasil bey maas kʼaʼanaʼanoʼob ke teʼexeʼ» (Fili. 2:3; xok Romailoʼob 12:3).

15. ¿Baʼaxten ka tuklik ku taasik utsil le baʼax ku yaʼalik le Biblia yoʼolal le kaʼanal ichiloʼ?

 ¹⁵ Yaʼab máak ku tuklik jach yaʼab baʼax u yojloʼobeʼ ku mixbaʼalkúuntikoʼob le baʼax ku yaʼalik le Biblia yoʼolal le kaʼanal ichiloʼ. Ku yaʼalikoʼobeʼ wa k-ilik u maasil bey maas kʼaʼanaʼanoʼob tiʼ toʼoneʼ, yaan u beetkoʼobtoʼon chéen le baʼax u kʼáatoʼobeʼ. Baʼaleʼ, ¿baʼax talamiloʼob tsʼoʼok u taasik le bix u tuukul le máaxoʼob kaʼanal u yichoʼob yaan tu yóokʼol kaab Satanasoʼ? ¿Kiʼimak wa u yóol le máaxoʼob ku taaskubaʼob nojbaʼaliloʼ? ¿Kiʼimak wa u yóol u familiaʼob? ¿Yaabiltaʼanoʼob wa tumen le máaxoʼob ku biskubaʼob tu yéeteloʼoboʼ? ¿Ku biskubaʼob wa yéetel Dios? ¿Baʼax a tuklik taasik utsiloʼob ichil u kuxtal máak, le naʼat ku taal tiʼ le yóokʼol kaabaʼ wa le naʼat ku taal teʼ Bibliaoʼ?

16, 17. ¿Baʼaxten jach kiʼimak k-óol?

¹⁶ Le máaxoʼob beetik le baʼax ku yaʼalik le máaxoʼob bey jach yaan u naʼatoʼoboʼ, beyoʼob jeʼex juntúul máak ku kʼuchul xíimbal junpʼéel tuʼux maʼ u kʼaj óol ku kʼáatik tiʼ uláakʼ juntúul máak maʼ u yojel xan bix jeʼel u kʼuchul teʼ tuʼux taak u binoʼ. Jesuseʼ tu yaʼalaj yoʼolal le máaxoʼob ku taaskubaʼob jach yaan u naʼatoʼob teʼ yáax siglooʼ: «Letiʼobeʼ máakoʼob chʼóopoʼob ku nuʼuktikoʼob uláakʼ máakoʼob. Le oʼolaleʼ wa juntúul chʼóop ku nuʼuktik u yéet chʼóopileʼ, tu kaʼatúulal kun lúubloʼob tiʼ junpʼéel jool» (Mat. 15:14). Bey túunoʼ le naʼat ku taal tiʼ le yóokʼol kaabaʼ mix baʼal u biilal tu táan Dios.

¹⁷ Le baʼaxoʼob ku yaʼalik le Bibliaoʼ «maʼalob utiaʼal kaʼansaj, utiaʼal u yaʼalaʼal u nuʼuk tiʼ máak, utiaʼal tojkíinaj bey xan utiaʼal u yúuchul tsolnuʼuk jeʼex u yaʼalik Dios ka beetaʼakeʼ» (2 Tim. 3:16). Toʼoneʼ jach kiʼimak k-óol, tumen Jéeobaeʼ u tsʼaamaj u kaajal utiaʼal u kanáantkoʼon tiʼ le naʼat ku taal tiʼ le yóokʼol kaabaʼ (Efe. 4:14). Yoʼolal le kaʼansaj ku tsʼáaiktoʼonoʼ ku páajtal k-beetik le baʼaxoʼob ku yaʼaliktoʼonoʼ. Jach nojoch baʼal k-ilik u nuʼuktikoʼon Jéeoba yéetel le baʼaxoʼob ku yaʼalik le Bibliaoʼ.