«PAPÁ», «PAPI», «TÍO». Bey u yaʼalaʼalten tumen le táankelem paalaloʼob ku meyajoʼob Beteloʼ. Tumen yaanten 89 añoseʼ maʼ in pʼeekiʼ. Kéen u yaʼaloʼobten beyoʼ kin wilik bey junpʼéel tiʼ le boʼol ku tsʼáaikten Jéeoba yoʼolal le 72 años tsʼoʼok in xupkinba in meyajtoʼ. Yoʼolal le baʼaxoʼob tsʼoʼok in wilkoʼ jeʼel u páajtal in waʼalik tu jaajil in wóol tiʼ le táankelmoʼoboʼ, wa maʼ tu ‹lúubul u yóoloʼobeʼ›, ‹bíin boʼotaʼak u meyajoʼob› (2 Cró. 15:7).

In taataʼobeʼ lukʼoʼob Ucraniaeʼ ka binoʼob kajtal Canadá. Letiʼobeʼ pʼáatoʼob kajtal Rossburn, junpʼéel u chan kaajil Manitoba. U paalal in maamaeʼ 8 u xiʼipalalil yéetel 8 u x-chʼúupalalil, tsʼoʼoleʼ mix juntúul gemeloiʼ. Teneʼ u 14 u túulalen. In taataeʼ jach uts tu yich u xokik le Bibliaoʼ, cada domingo jaʼatskabeʼ ku xokik k-uʼuye. Letiʼeʼ jelaʼan u yilik baʼax ku beetik u nuuktakil le religionoʼoboʼ, tumen chéen ku chʼaʼikoʼob u taakʼin le máakoʼoboʼ, maʼatech u yáantkoʼob u naʼatoʼob baʼax ku yaʼalik le Bibliaoʼ. Yaʼab u téeneleʼ ku yaʼalik ich báaxal tʼaan: «¿Máax boʼot Jesús úuchik u kʼaʼaytaj yéetel úuchik u kaʼansaj?».

Kantúul tiʼ in sukuʼunoʼob yéetel kantúul tiʼ in kiikoʼobeʼ tu meyajtoʼob Jéeoba. Rose, in kiikeʼ, tu beetaj u precursorail tak ka kíimi. Le taʼaytak u kíimiloʼ jach tu líiʼsaj u yóol u maasil u beetoʼob le baʼax ku yaʼalik le Bibliaoʼ. Ku yaʼaliktiʼob: «Taak in wilkech teʼ túumben luʼumoʼ». Kaʼacheʼ Ted, in sukuʼuneʼ, ku kaʼansik yaan u castigartaʼal máak teʼ infiernooʼ. Cada jaʼatskab domingoeʼ ku bin kaʼansaj teʼ radiooʼ, yaʼab u téenel tu yaʼaleʼ le kʼasaʼan máakoʼoboʼ yaan u tóokaʼaloʼob teʼ infiernooʼ. Baʼaleʼ ka máan kʼiineʼ tu meyajtaj Jéeoba yéetel chúukaʼan óolal.

Tu mesil junio tiʼ 1944, le ka suunajen tin xookeʼ tin wilaj yóoʼ mesa le folleto ku kʼaabaʼtik La regeneración venidera del mundo. * Tin xokaj le yáax táan juʼunoʼ, le u kaʼapʼéeloʼ tak ka tin láaj xokaj. Ka tsʼoʼokeʼ tin chʼaʼtuklaj in meyajtik Jéeoba jeʼex Jesuseʼ.

¿Bix úuchik u kʼuchul le folleto tin wotochoʼ? Steve, in sukuʼuneʼ, tu yaʼalajten máan kaʼatúul máakoʼob u konoʼob libroʼob yéetel folletoʼob. Ka tu yaʼalaj: «Tin manaj, tumen chéen cinco centavos u tojol». Le máaxoʼob pʼatoʼ suunajoʼob tuláakʼ domingo. Tu yaʼaloʼobeʼ u j-jaajkunajoʼob Jéeoba, letiʼobeʼ  ku meyajtiʼob le Biblia utiaʼal u núukikoʼob le kʼáatchiʼob ku beetaʼaltiʼoboʼ. Leloʼ jach maʼalob t-ilil, tumen k-taataʼobeʼ u kaʼansmoʼobtoʼon k-beet baʼax ku yaʼalik le Bibliaoʼ. Letiʼobeʼ tu yaʼaloʼobeʼ u j-jaajkunajoʼob Jéeobaeʼ yaan u beetkoʼob junpʼéel asamblea tu kaajil Winnipeg, teʼeloʼ tiʼ kajaʼan Elsie, in kiikiʼ. Ka tin chʼaʼtuklaj in biniʼ.

Tin pedaleartaj 80 leguas (320 kilómetros) utiaʼal in kʼuchul Winnipeg. Teʼ bejoʼ jeʼelen tu kaajil Kelwood, teʼeloʼ tiʼ kajaʼan le kaʼatúul sukuʼunoʼob pʼat le folleto tin wotochoʼ. Le tiaʼanen teʼeloʼ binen muchʼtáambal yéeteloʼob, bey úuchik in kʼaj óoltik bix junpʼéel múuchʼuliloʼ. Tin kanaj xaneʼ le xiiboʼob, le koʼoleloʼob yéetel le táankelmoʼoboʼ unaj u kaʼansajoʼob joonaj joonajil, jeʼex tu beetil Jesuseʼ.

Tu kaajil Winnipeg xaneʼ tin wilaj Jack, juntúul tiʼ in sukuʼunoʼob, kajaʼan tu xamanil Ontario, letiʼeʼ taal xan teʼ asambleaoʼ. Tu yáax kʼiinil le asambleaoʼ juntúul sukuʼuneʼ tu yaʼaleʼ le máax u kʼáat okjaʼeʼ jeʼel u páajtal u yaʼalikeʼ. Teen yéetel Jackeʼ t-chʼaʼtuklaj okjaʼ teʼ asamblea jeʼeloʼ. Jach taakchaj k-káajsik k-beetik k-precursoril u maas séebaʼanil ku páajtal le ka tsʼoʼok k-okjaʼoʼ. Jackeʼ tu káajsaj u beetik u precursoril ka tsʼoʼok le asambleaoʼ. Teneʼ chéen 16 años yaanten, le oʼolal anchaj in seguertik in xook, baʼaleʼ tin beetaj in precursoril junpʼéel año tsʼoʼokok in wokjaʼ.

Teneʼ tin káajsaj in precursoril junmúuchʼ yéetel le sukuʼun Stan Nicolson, tu kaajil Souris, Manitoba. Teʼeloʼ tin wileʼ maʼ chéen chʼaʼabil u beetik u precursoril máakiʼ. Kex pʼáat minaʼantoʼon taakʼineʼ, maʼ t-xulaj k-kʼaʼaytajiʼ. Juntéenjeak táan k-suut tsʼoʼok k-kʼaʼaytaj bul kʼiineʼ jach táaj wiʼijoʼon, baʼaleʼ minaʼantoʼon mix junpʼéel centavo. Ka kʼuchoʼoneʼ t-ileʼ tiʼ pʼataʼan junpʼéel nuxiʼ bolsa baʼal jaantbiliʼ. Tak bejlaʼa maʼ t-ojéeltaj máax bisiʼ. Teʼ kʼiin jeʼeloʼ jaanoʼon le bukaʼaj páajchajeʼ. Bintoʼon utsil tumen maʼ xuʼul k-kʼaʼaytajiʼ. Ka jóokʼ le mes jeʼeloʼ tsʼoʼok tak in maas poloktal.

Chéen wa jaypʼéel mes tiʼ leloʼ túuxtaʼaboʼon kʼaʼaytaj tu kaajil Gilbert Plains, lelaʼ 60 leguas (240 kilómetros) yanil tu xamanil Souris. Teʼ kʼiinoʼob jeʼeloʼ le múuchʼuliloʼoboʼ ku tsʼáaikoʼob junpʼéel nojoch juʼun tuʼux ku yeʼesik bukaʼaj meyaj beetaʼab teʼ kʼaʼaytaj cada mesoʼ. Junpʼéel mes maʼ yaʼab meyaj beetaʼabeʼ tin máansaj junpʼéel tsoltʼaan utiaʼal in waʼalik tiʼ le sukuʼunoʼob kʼaʼabéet u maas tsʼáaik u yóoloʼob kʼaʼaytajoʼ. Ka tsʼoʼok le muchʼtáambaloʼ juntúul precursora tsʼoʼok u yantal u jaʼabil, maʼ j-Jaajkunaj u yíichameʼ, naatsʼ tin wiknal táan u yokʼol ka tu yaʼalajten: «Tin beetaj tuláakal le páajchajeʼ, baʼaleʼ maʼ béeychaj in chukik le ku kʼáataʼaloʼ». Teʼ súutuk jeʼeloʼ joʼopʼ xan in wokʼol, ka tin waʼalajtiʼ ka u saʼasten.

Le sukuʼunoʼob táankelmoʼoboʼ séeb jeʼel u yaʼalikoʼob wa baʼax jeʼel u beetik u yaatal u yóol u maasileʼ. Teneʼ bey úuchik tenoʼ, ka tsʼoʼokeʼ maʼ maʼalob tin wuʼuyilinbaiʼ. Baʼaleʼ tsʼoʼok in tsʼáaik cuentaeʼ maʼ unaj in chaʼik u lúubul in wóoliʼ, baʼaxeʼ unaj k-kaanbal tiʼ le baʼaxoʼob maʼ maʼalobtak k-beetkoʼ. Wa ku chúukpajal u yóol máak u meyajt Dioseʼ yaan u kʼamik yaʼab bendicionoʼob.

Ka tu tsʼáajten 21 añoseʼ invitartaʼaben teʼ xook 14 tiʼ u Escuelail Galaadoʼ, lelaʼ tsʼoʼok tu mesil febrero tiʼ 1950. U jaats tiʼ le sukuʼunoʼob binoʼob teʼ xookoʼ túuxtaʼaboʼob Quebec, Canadá, tuʼux ku tʼaʼanal le idioma francesoʼ. Teʼeloʼ jach pʼektaʼab u j-jaajkunajoʼob Jéeobaiʼ. Teneʼ túuxtaʼaben tu kaajil Val-dʼOr, junpʼéel tuʼux yaan u minasil oroiʼ. Junpʼéel kʼiineʼ binoʼon kʼaʼaytaj tu kaajil Val-Senneville. Le sacerdote yaan teʼ kaajoʼ tu yaʼalaj yaan u jaʼajatsʼkoʼon wa maʼ k-séeb lukʼliʼ. Tin takaj u pool le sacerdoteoʼ ka beetaʼab u boʼotik u multail. *

Le baʼaxoʼob úuchoʼ tsʼaʼab u kʼaabaʼt «Chʼaʼpachtajil anchaj Quebec». U kaajil Quebekeʼ tsʼoʼok maas tiʼ trescientos años anchajak yáanal u páajtalil le Iglesia Catolicaoʼ, le oʼolal le sacerdoteʼob yéetel le politicoʼob áantkoʼoboʼ tu pʼektoʼob u j-jaajkunajoʼob Jéeoba. Teʼ kʼiinoʼob jeʼeloʼ jach talamchajtoʼon. Kex chéen junpʼíitoʼoneʼ  maʼ lúub k-óoliʼ. Le máaxoʼob uts u puksiʼikʼaloʼob kajaʼanoʼob Quebekoʼ tu kʼamoʼob le maʼalob péektsiloʼ, teneʼ tin tsʼáaj xook tiʼ jujuntúul tiʼ le máakoʼob ookoʼob ichil u kaajal Jéeobaoʼ. Junpʼéel familia tin tsʼáaj xook tiʼobeʼ diez u túulaloʼob, tuláakloʼob káaj u meyajtikoʼob Jéeoba. Leloʼ tu yáantaj u maasil utiaʼal ka jóokʼkoʼob ichil le religión Catolicaoʼ. Maʼ xuʼul k-kʼaʼaytajiʼ, ka máan kʼiineʼ xuʼul k-chʼaʼpachtaʼal.

Tu añoil 1956, túuxtaʼaben Haití. Óoliʼ tuláakal le misioneroʼob ku yáantajoʼob teʼeloʼ talam u yilik u tʼankoʼob le idioma francesoʼ. Kex beyoʼ jach ku yuʼubaʼaloʼob kéen jóokʼkoʼob kʼaʼaytaj. Stanley Boggus, juntúul misioneroeʼ, tu yaʼalaj: «Jach kiʼimakchaj k-óol ka t-ilaj tak le máakoʼob ku yáantkoʼonoʼob utiaʼal k-tsikbal tu yéeteloʼoboʼ». Ka káajeʼ maas ku páajtal in tsikbal tu yéeteloʼob, tumen tin kanaj le idioma francés tu kaajil Quebekoʼ. Baʼaleʼ maʼ xáanchaj ka t-tsʼáaj cuenta u maas yaʼabil le sukuʼunoʼoboʼ chéen criollo haitiano ku tʼankoʼob. Le oʼolal t-ileʼ utiaʼal ka xiʼiktoʼon utsileʼ unaj k-kanik le idioma ku tʼankoʼoboʼ. Toʼoneʼ t-kanaj, le oʼolal jach bintoʼon utsil.

Utiaʼal k-maas áantik le sukuʼunoʼoboʼ le Cuerpo Gobernanteoʼ tu yaʼalaj ka k-traducirt ich criollo haitiano U Pʼíich Tulumil Kanan bey xan uláakʼ publicacionoʼob. Yoʼolal leloʼ maas yaʼabchaj le máaxoʼob ku binoʼob muchʼtáambal tiʼ tuláakal le luʼumiloʼ. Tu añoil 1950, yaan 99 u túulal j-kʼaʼaytajoʼob Haití. Baʼaleʼ tu añoil 1960, yaan maas tiʼ 800 u túulaliʼ. Teʼ kʼiinoʼob jeʼeloʼ invitartaʼaben Betel. Tu añoil 1961, tsʼaʼaben in beet in instructoril teʼ Escuela tiʼ Ministerio tiʼ le Reinooʼ. T-kaʼansaj 40 ancianoʼob yéetel precursor especialoʼob. Teʼ asamblea anchaj tu mesil enero tiʼ 1962, t-aʼalaj tiʼ le sukuʼunoʼob teʼ luʼumil ka u maas tsʼáa u yóoloʼob u meyajtoʼob Diosoʼ, yaan tiʼ letiʼobeʼ tsʼaʼab u beet u precursor especialiloʼob. Lelaʼ jach tu yorail ka beetaʼabiʼ tumen taʼaytak u káajal junpʼéel nojoch chʼaʼpachtajil.

Tu kʼiinil 23 tiʼ enero tiʼ 1962, pʼel tsʼoʼokik le asambleaoʼ, kʼuch le policía tu najil Beteloʼ. Teen yéetel Andrew DʼAmico, juntúul misioneroeʼ, kʼaʼaloʼon yéetel chʼaʼab tuláakal u revistail ¡Despertad!  8 tiʼ enero tiʼ 1962 ichil le idioma francesoʼ. Teʼ revistaaʼ chʼaʼchiʼitaʼab baʼax ku yaʼalik jejeláas periodicoʼob ku jóoʼsaʼal Francia, tuʼux ku yaʼalikeʼ tu luʼumil Haitíeʼ yaʼab máakoʼobeʼ u yoksmubaʼob tiʼ espiritismo wa vudú. Yaʼabeʼ maʼ utschaj tu tʼaan le baʼax aʼalaʼaboʼ, tu yaʼaloʼobeʼ Betel tsʼíibtaʼabiʼ. Ka máan wa jaypʼéel semanaʼobeʼ, teen yéetel u maasil misioneroʼobeʼ jóoʼsaʼaboʼon teʼ luʼumiloʼ. * Baʼaleʼ le sukuʼunoʼob yanoʼob Haitíoʼ seguernaj u kʼaʼaytajoʼob yoʼolal le kaʼansaj tu kʼamoʼoboʼ. Jach ku kiʼimaktal in wóol kéen in kʼaʼajs bix chúukpajik u yóoloʼob yéetel bix úuchik u maas meyajtikoʼob Jéeoba. Bejlaʼeʼ tak le Biblia U Suttʼaanil Túumben Luʼum yaan ich criollo haitianooʼ, lelaʼ mix juntéen t-tuklaj wa jeʼel yantaltoʼoneʼ.

Ka lukʼen Haitíeʼ, túuxtaʼaben in beet in misioneroil República Centroafricana. Ka máan kʼiineʼ tin beetaj in superintendenteil tiʼ circuito tsʼoʼoleʼ tin beetaj in superintendenteil tu najil Betel.

Teʼ kʼiinoʼoboʼ yaʼab u Najiloʼob Reinoeʼ jach óotsiltakoʼob. Tin kanaj in kʼax suʼuk bey xan in tsíikt yóokʼol junpʼéel naj. Le máaxoʼob ilik in beetkoʼ jach ku jaʼakʼal u yóoloʼob. Lelaʼ tu yáantaj u maasil sukuʼunoʼob utiaʼal ka maas táakpajkoʼob utiaʼal u beetaʼal yéetel u yutskíintaʼal u Najiloʼob Reino. U nuuktakil le religionoʼoboʼ jach ku pʼaʼastikoʼonoʼob, tumen u yóokʼol u iglesiaʼobeʼ de lámina. Kex beyoʼ maʼ lúub k-óoliʼ, seguernaj k-muchʼikba teʼ Najiloʼob Reino yaantoʼonoʼ. Letiʼobeʼ xuʼul u pʼaʼastikoʼonoʼob ka kʼuch junpʼéel chak ikʼal tu noj kaajil Bangui. Le iikʼoʼ tu pulaj u yóokʼol u iglesiaʼoboʼ, ka tsʼoʼokeʼ tiʼ jáayenjáay teʼ noj bejoʼ. Baʼaleʼ u suʼukil u yóokʼol u Najiloʼob Reinooʼ mix baʼal úuchtiʼob. Utiaʼal u nuʼuktaʼal le kʼaʼaytaj ku beetaʼal teʼ luʼumiloʼ beetaʼab u najil Beteliʼ yéetel junpʼéel naj utiaʼal u pʼáatal le misioneroʼoboʼ, lelaʼ chéen cinco meses tu bisaj. *

Tu añoil 1976, prohibirtaʼab k-kʼaʼaytaj República Centroafricana, le oʼolal túuxtaʼaben Yamena, u noj kaajil u luʼumil Chad. Teʼ kʼiinoʼob jeʼeloʼ tin kʼaj óoltaj Happy, juntúul precursora especial ku taal Camerún. Tsʼoʼok k-beel 1 tiʼ abril tiʼ 1978. Baʼaleʼ teʼ año jeʼeloʼ káaj u baʼateʼel u kajnáaliloʼob le kaajoʼ, le oʼolal jeʼex tu beetil u maasil máakoʼobeʼ lukʼoʼon teʼ luʼumiloʼ. Ka tsʼoʼok le baʼateltáambaloʼ suunajoʼon t-otoch, ka kʼuchoʼoneʼ t-ilaj meyajnaj k-otoch tiʼ le soldadoʼob utiaʼal u pʼáatloʼobiʼ. Láaj bisaʼab tuláakal le publicacionoʼob yaantoʼon kaʼachoʼ, le nookʼ tu takaj Happy ka tsʼoʼok k-beeloʼ bey xan le baʼaxoʼob siʼibtoʼonoʼ. Kex beyoʼ maʼ lúub k-óoliʼ, tumen toʼoneʼ mix baʼal úuchtoʼon. Baʼaxeʼ k-kʼáat k-seguert k-meyajtik Jéeoba.

Kex dos años tiʼ leloʼ kaʼa chaʼab k-kʼaʼaytaj República Centroafricana. Ka suunajoʼoneʼ tin beetaj in superintendenteil tiʼ circuito. Yaantoʼon kaʼach junpʼéel furgoneta ku taasik junpʼéel cama ku páajtal u líiʼsaʼal, yaantoʼon xan junpʼéel nuʼukul ku páajtal u bisik tak 200 litros jaʼ, junpʼéel chan refrigerador bey xan junpʼéel chan estufa. Maʼ chéen chʼaʼabil k-viajar kaʼachiʼ. Juntéenjeakeʼ kex 117 u téenel jeʼelsaʼaboʼon tumen policía.

Yaan kʼiineʼ jach táaj ooxol, ku chukik tak 50 grados celsius. Yaan horaeʼ istikyaj u kaxtaʼal jaʼ utiaʼal u yokjaʼ le sukuʼunoʼob teʼ asambleaoʼ. Le sukuʼunoʼoboʼ ku páankoʼob le luʼum tuʼux ku máan le río utiaʼal ka kʼuchkoʼob tak tuʼux yaan le jaʼoʼ, tsʼoʼoleʼ jujunpʼíitileʼ ku chupikoʼob junpʼéel barril.

Tu añoil 1980, túuxtaʼaboʼon Nigeria, teʼeloʼ áantajnajoʼon ich dos años y medio utiaʼal u káajal k-ilik bix kun beetbil u túumben najil Betel. Le sukuʼunoʼoboʼ tsʼokaʼaniliʼ u manikoʼob junpʼéel almacén de kaʼapʼéel piso unaj u desarmartaʼal utiaʼal ka bisaʼak armartbil teʼ terreno t-manoʼ. Junpʼéel kʼiineʼ naʼaken tu maas kaʼanlil utiaʼal in wáantaj. Kex chúumuk kʼiineʼ joʼopʼ in wéemel teʼ tuʼux naʼakenoʼ. Chéen baʼaleʼ, tumen tsʼoʼok u láaj waʼachʼal le jaats jeʼeloʼ, ka tin wóotaj in peʼechakʼteʼ, lúubul tin beetaj.  Tin tuklaj jach úuchten loobeʼ, baʼaleʼ ka tsʼoʼok u jóoʼsaʼal in radiografía yéetel u yilken le doctoroʼ, tu yaʼalaj tiʼ Happy: «Maʼ a chiʼichnaktal, mix junpʼéel baak kaachal tiʼ, chéen ichil junpʼéel semana wa junpʼíit maaseʼ ku maʼalobtal».

Tu añoil 1986, binoʼon Costa de Marfil, teʼeloʼ tin beetaj in superintendente viajanteil. Tin xíimbaltaj tak le múuchʼuliloʼob yaan Burkina Fasooʼ. Maʼ tin tuklaj wa kéen máanak kʼiineʼ yaan k-bin kajtaliʼ.

Tu añoil 2003, cuarentisiete años lukʼken Canadaeʼ, suunajen yéetel Happy utiaʼal ka meyajnakoʼon tu najil Beteliʼ. Le juʼunoʼob yaantoʼonoʼ ku yaʼalikoʼobeʼ toʼoneʼ Canadá k-taal, baʼaleʼ k-puksiʼikʼaleʼ ku yaʼalikeʼ África unaj k-antal.

Tu añoil 2007 túuneʼ, le yaanten 79 añosoʼ, suunajoʼon África. Ka túuxtaʼaboʼon Burkina Faso, teʼeloʼ meyajnajen ichil le Comité tiʼ Paísoʼ. Ka máan kʼiineʼ, le oficina ku meyajtoʼon kaʼachoʼ pʼáat utiaʼal u oficinail traducción ku nuʼuktaʼal tumen u Betelil Benín. Tu mesil agosto tiʼ 2013, túuxtaʼaboʼon tu Betelil Benín.

Kex maʼ yaʼab baʼax ku páajtal in beetkeʼ láayliʼ jatsʼuts in wilik in jóokʼol kʼaʼaytajeʼ. Teʼ tu tsʼook óoxpʼéel añosaʼ, yéetel u yáantaj le ancianoʼob bey xan in watanoʼ, tsʼoʼok in wilik u yokjaʼ kaʼatúul tiʼ le máaxoʼob kin tsʼáaik xookoʼ, Gédéon yéetel Frégis. Bejlaʼeʼ jach u tsʼaamaj u yóol u meyajtoʼob Jéeoba.

Ka tsʼoʼokeʼ teen yéetel Happyeʼ túuxtaʼaboʼon tu Betelil Sudáfrica, teʼeloʼ kin kanáantaʼal yéetel yaabilaj tumen le sukuʼunoʼoboʼ. Sudafricaeʼ, letiʼe u siete luʼumil África tsʼoʼok in wáantajoʼ. Tu mesil octubre tiʼ 2017, jach kiʼimakchaj k-óol ka invitartaʼaboʼon utiaʼal u kʼuʼubul u Betelil Warwick (Nueva York). Leloʼ mix bikʼin kun tuʼubultoʼon.

Le Anuario tiʼ 1994, táan juʼun 255, ku yaʼalik: «Tuláakal le máaxoʼob úuch joʼopʼok u chúukpajal u yóoloʼob kʼaʼaytajoʼ, k-aʼaliktiʼob: ‹Teʼexeʼ, xiixibmáakchajkeʼex, maʼ u lúubul a wóoleʼex, tumen bíin boʼotaʼak a meyajeʼex›» (2 Cró. 15:7). Teen yéetel Happyeʼ jach k-chʼaʼtukultmaj k-beetik le baʼax ku yaʼalik le tekstoaʼ yéetel k-líiʼsik u yóol u maasil u beetoʼob xan beyoʼ.