1. ¿Baʼax unaj k-beetik utiaʼal k-kʼuchul tak tu xuul le áalkaboʼ?

TOʼONEʼ bey tiaʼanoʼon tiʼ junpʼéel ketlan áalkabeʼ, le baʼax kun tsʼaabil tiʼ le máaxoʼob kun chúukpajal u yóoloʼoboʼ letiʼe kuxtaloʼ. Wa táant u káajal k-áalkabtik bey xan wa tsʼoʼok u xáantaleʼ maʼ unaj u xuʼulul k-áalkab utiaʼal k-kʼuchul tak tu xuul le áalkaboʼ. Le baʼaxoʼob tu yaʼalaj apóstol Pablo tiʼ le sukuʼunoʼob yanoʼob kaʼach Filiposoʼ jeʼel u yáantkoʼon utiaʼal maʼ u xuʼulul k-áalkab tak tu xuuleʼ. Yaan tiʼ letiʼobeʼ úuch joʼopʼok u meyajtikoʼob Jéeoba le ka túuxtaʼabtiʼob le cartaoʼ. Kex maʼalob baʼax ku beetkoʼobeʼ kʼaʼajsaʼabtiʼob tumen Pablo unaj u chúukpajal u yóoloʼob teʼ áalkaboʼ, tumen u kʼáat ka ‹seguernak u binoʼob táanil› jeʼex u beetik letiʼoʼ (Fili. 3:14).

2. ¿Baʼaxten jach áantajnaj le baʼaxoʼob tu yaʼalaj Pablo tiʼ le filiposiloʼoboʼ?

² Le baʼaxoʼob tu yaʼalaj Pablooʼ jach tu yáantaj le sukuʼunoʼoboʼ. Le múuchʼulil yaan kaʼach Filiposoʼ jach tu aktáantaj chʼaʼpachtajil desde tu káajbal. Tu añoil 50 tiʼ le yáax siglooʼ Pablo yéetel Silaseʼ kʼuchoʼob teʼ kaaj le ka nuʼuktaʼaboʼob tumen le kiliʼich muukʼ utiaʼal ka xiʼikoʼob Macedoniaoʼ (Bax. 16:9). Teʼeloʼ uʼuyaʼab le baʼax tu kʼaʼaytoʼob tumen Lidiaoʼ. Jéeobaeʼ tu jeʼekʼabtaj u puksiʼikʼal utiaʼal u naʼatik le maʼalob péektsiloʼ (Bax. 16:14). Maʼ sen úuch tiʼ leloʼ, Lidia yéetel tuláakal le máaxoʼob yanoʼob tu yotochoʼ okjaʼanajoʼob. Baʼaleʼ maʼ chéen ilaʼab tumen le Kʼaasilbaʼaloʼ. Junjaats máakoʼobeʼ tu jíiltaj Pablo yéetel Silas utiaʼal u bisoʼob tu táan u jalaʼachiloʼob le kaajoʼ ka tu yaʼaloʼob táan u pʼuʼujsikoʼob le máakoʼoboʼ. Le oʼolal jaʼajatsʼaʼaboʼob yéetel kʼaʼaloʼob cárcel, ka jáalkʼabtaʼaboʼobeʼ aʼalaʼabtiʼob ka lukʼkoʼob teʼ kaajoʼ (Bax. 16:16-40). ¿Tu xulaj wa túun u meyajtikoʼob Dios? Maʼatech. ¿Kux túun le sukuʼunoʼob yanoʼob  kaʼach Filiposoʼ? Letiʼob xaneʼ chúukpaj u yóoloʼob. Jach áantaʼaboʼob yoʼolal le baʼax tu beetaj Pablo yéetel Silasoʼ.

3. ¿Baʼax u yojel kaʼach Pablo, yéetel baʼax kʼáatchiʼiloʼob ken k-núuke?

³ Pabloeʼ u chʼaʼtukultmaj u chúukpajal u yóol (2 Cor. 4:16). Baʼaleʼ u yojel kʼaʼabéet maʼ u xuʼulul u tuukul tiʼ le siibal utiaʼal ka chúukpajak u yóoloʼ. ¿Baʼax k-kanik tiʼ letiʼ? ¿Baʼaxoʼob tsʼoʼok u beetik jujuntúul sukuʼunoʼob teʼ kʼiinoʼob jeʼel u yáantkoʼon utiaʼal ka chúukpajak k-óol kex ka k-aktáant talamiloʼobeʼ? ¿Bix jeʼel u yáantkoʼon k-tuukul tiʼ le baʼaxoʼob u yaʼalmaj Dios u tsʼáaik utiaʼal ka chúukpajak k-óoloʼ?

4. ¿Baʼax tu beetaj Pablo kex maʼ tu páajtal u jóokʼol tu yotoch kaʼachi?

⁴ Tuukulnakoʼon tiʼ le baʼaxoʼob ku aktáantik Pablo le ka tu tsʼíibtaj le carta tiʼ le filiposiloʼoboʼ. Letiʼeʼ maʼ tu chaʼabal u jóokʼol tu yotoch yaan tu kaajil Romaoʼ, le oʼolal maʼ tu páajtal u jóokʼol kʼaʼaytaj. Kex beyoʼ tu tsikbaltaj le maʼalob péektsil tiʼ le máaxoʼob xíimbaltikoʼ yéetel tu tsʼíibtaj cartaʼob tiʼ le múuchʼuliloʼob yanoʼob náachoʼ. Bejlaʼa xaneʼ yaʼab sukuʼunoʼob maʼ tu páajtal u jóokʼloʼob tu yotochoʼobeʼ ku yilik u kʼaʼaytajoʼob tiʼ le máaxoʼob xíimbaltikoʼoboʼ. Ku tsʼíibtikoʼob cartaʼob utiaʼal u líiʼskoʼob u yóol le máaxoʼob maʼ tu páajtal u bin u xíimbaltoʼoboʼ.

5. Yoʼolal le baʼax tu yaʼalaj Pablo teʼ Filiposiloʼob 3:12 tak 14, ¿baʼax áant utiaʼal u tsʼoʼokbesik le meyaj kʼubéentaʼabtiʼoʼ?

⁵ Pabloeʼ maʼ chʼíik tuukul tiʼ le baʼaxoʼob maʼalobtak u beetmoʼ mix tiʼ le baʼaxoʼob maʼ maʼalobtak u beetmoʼ. Baʼaxeʼ tu yaʼaleʼ tsʼoʼok u «tuʼubsik le baʼaxoʼob yaan paachil» utiaʼal u páajtal u chukpachtik le baʼaxoʼob yaan táaniloʼ wa u tsʼoʼokbesik le meyaj kʼubéentaʼantiʼoʼ (xok Filiposiloʼob 3:12-14). ¿Tiʼ baʼax jeʼel u chʼíikil tuukul kaʼacheʼ? Yáaxeʼ, tiʼ le baʼaxoʼob u beetmaj ichil le judíoʼoboʼ. Baʼaleʼ letiʼeʼ kʼuch u yiloʼob bey «junpʼéel nikiʼ sojoleʼ» (Fili. 3:3-8). U kaʼapʼéeleʼ, u yaatal u yóol úuchik u chʼaʼpachtik le máaxoʼob tsaypachtik Cristooʼ. Baʼaleʼ maʼ tu chaʼaj u yaatal u yóoliʼ. U yóoxpʼéeleʼ, le meyajoʼob tu beetaj bey apostoliloʼ. Letiʼeʼ jach bin utsil tiʼ teʼ kʼaʼaytaj kex kʼaʼal carceloʼ, jaʼajatsʼaʼabi, chʼiʼinchʼinaʼabi, óolak búuluk ich kʼáaʼnáab yéetel pʼáat minaʼan baʼal u jaant yéetel u búukinte. Baʼaleʼ mix juntéen tu tuklaj wa tsʼoʼok u beetik le yaan u beetoʼ (2 Cor. 11:23-27). Kex yaʼab baʼaxoʼob maʼalobtak tsʼoʼok u beetik yéetel tsʼoʼok u sen muʼyajeʼ, u yojel unaj u seguer u chúukpajal u yóol. Toʼon xaneʼ bey unaj k-beetkoʼ.

6. ¿Máakalmáak «le baʼaxoʼob yaan paachil» unaj k-tuʼubsikoʼ?

⁶ ¿Bix jeʼel k-tuʼubsik «le baʼaxoʼob yaan paachil» jeʼex beetaʼabik tumen Pablooʼ? Maʼ xaaneʼ yaan máaxeʼ láayliʼ ku yaatal u yóol yoʼolal le baʼaxoʼob kʼaastak u beetmaj úuchjeakiloʼ. Wa ku yúuchultoʼon beyoʼ, maʼalob ka k-xakʼalt baʼax ku yaʼalik le Biblia yoʼolal le u kuxtal Cristo tu kʼuboʼ. U xakʼalxook máak, u tuukul tiʼ baʼax ku xokik yéetel u orareʼ jeʼel u yáantik utiaʼal u xuʼulul u yaatal u yóol yoʼolal le baʼaxoʼob u beetmoʼ, tumen ku naʼatik tsʼoʼok u perdonartaʼal tumen Jéeoba. Koʼoneʼex ilik uláakʼ baʼax k-kanik tiʼ Pablo. Yaan sukuʼunoʼobeʼ tsʼoʼok u pʼatkoʼob meyajoʼob maʼalob u boʼolil utiaʼal u tsʼáaikoʼob táanil u Reino Dios. Wa tsʼoʼok k-beetik beyoʼ, maʼ unaj u yaatal k-óol yoʼolal le baʼaxoʼob t-pʼatoʼ (Núm. 11:4-6; Ecl. 7:10). Ichil «le baʼaxoʼob yaan paachil» t-pʼatoʼ, maʼ xaaneʼ tiaʼan le baʼaxoʼob t-beetaj ichil u kaajal Jéeobaoʼ wa le talamiloʼob t-aktáantoʼ. U jaajileʼ u kʼaʼajsik máak bix tsʼoʼok u bendecirtaʼal yéetel u yáantaʼal tumen Jéeobaeʼ jeʼel u beetik u maas biskuba tu yéeteleʼ.  Baʼaleʼ maʼ unaj k-tuklik wa yaan yéetel le meyajoʼob tsʼoʼok k-beetkoʼ (1 Cor. 15:58).

7. Jeʼex u yaʼalik Yáax tiʼ Corintoiloʼob 9:24 tak 27, ¿baʼax unaj k-beetik utiaʼal k-kʼamik le siibaloʼ? Kete.

⁷ Pabloeʼ tu naʼataj le baʼax tu yaʼalaj Jesusaʼ: «Beeteʼex tuláakal le ku páajtal[eʼ]» (Luc. 13:23, 24). Letiʼeʼ u yojel unaj u tsʼáaik u yóol u meyajt Dios tak tu xuul u kuxtal, jeʼex tu beetil Cristooʼ. Le oʼolal tu ketaj u kuxtal juntúul máax meyajtik Dios yéetel junpʼéel ketlan áalkab (xok 1 Corintoiloʼob 9:24-27). Le máaxoʼob ku yáalkaboʼoboʼ ku chʼikik u paakatoʼob tak le tuʼux unaj u kʼuchloʼoboʼ, maʼatech u chaʼik u náaysaʼal u yóoloʼob. Jeʼex le ketlan áalkab ku beetaʼal ichil junpʼéel kaajoʼ, le máaxoʼob ku yáalkaboʼoboʼ ku máanoʼob aktáan tuʼux ku yúuchul koonol bey xan aktáan tiʼ uláakʼ baʼaloʼob jeʼel u beetik u náayal u yóoloʼobeʼ. ¿Ku waʼataloʼob wa u chaʼantoʼob le baʼaxoʼob ku koʼonoloʼ? Maʼatech, tumen u kʼáatoʼob ganar. Toʼon xaneʼ maʼ unaj k-chaʼik u náaysaʼal k-óoliʼ. Wa k-chʼikik k-paakat tiʼ le siibal yéetel k-tsʼáaik k-óol k-meyajt Jéeoba, jeʼex tu beetil Pablooʼ, yaan k-kʼamik le siibaloʼ.

8. ¿Baʼaxoʼob ken k-xakʼalte?

⁸ Koʼoneʼex xakʼaltik óoxpʼéel baʼal jeʼel u beetik u xuʼulul k-tsʼáaik k-óol k-meyajt Dioseʼ. Yáaxeʼ, letiʼe maʼ u jáan béeytal le baʼaxoʼob k-páaʼtikoʼ. U kaʼapʼéeleʼ, u pʼáatal minaʼan u muukʼ máak. U yóoxpʼéeleʼ, u xáantal táan u muʼyaj máak. Kéen k-il le baʼaxoʼob tsʼoʼok u beetik uláakʼ máaxoʼob meyajtik Diosoʼ jeʼel u yáantkoʼon utiaʼal ka chúukpajak k-óoleʼ (Fili. 3:17).

9. ¿Bix jeʼel k-uʼuyikba wa maʼ tu jáan béeytal le baʼaxoʼob k-páaʼtikoʼ?

⁹ Wa maʼ tu jáan béeytal le baʼaxoʼob k-páaʼtikoʼ. Maʼ kʼaas u tsʼíiboltik máak u yilik u béeytal le baʼaxoʼob u yaʼalmaj u beetik Diosoʼ. Jeʼex le ka tu yaʼalaj profeta Habacuc u kʼáat ka xuʼulsaʼak tiʼ le baʼaloʼob kʼaastak ku beetaʼal Judaoʼ, Jéeobaeʼ tu yaʼalajtiʼ maʼ u náayal u yóol u páaʼte (Hab. 2:3). Baʼaleʼ wa k-tuklik tsʼoʼok u xáantal maʼ béeyak le baʼax k-páaʼtikoʼ jeʼel u beetik u xuʼulul k-tsʼáaik k-óol k-meyajt Dioseʼ. Maʼ xaaneʼ jeʼel tak u lúubul k-óoleʼ  (Pro. 13:12). Lelaʼ bey úuchik tiʼ jujuntúul sukuʼunoʼob tu jaʼabil 1914. Teʼ kʼiinoʼob jeʼeloʼ le sukuʼunoʼob yéeyaʼanoʼoboʼ tu tukloʼob yaan u binoʼob kaʼan teʼ jaʼab jeʼeloʼ. ¿Baʼax túun tu beetoʼob ka tu yiloʼob maʼ béeychaj le baʼax ku páaʼtkoʼoboʼ?

10. ¿Baʼax tu beetaj juntúul sukuʼun yéetel u yatan ka tu yiloʼob maʼ béeychaj le baʼax ku páaʼtkoʼob kaʼachoʼ?

¹⁰ Koʼoneʼex ilik baʼax úuch tiʼ sukuʼun Royal yéetel Pearl Spatz. Le sukuʼunoʼ okjaʼanaj tu añoil 1908, le yaan 20 años tiʼoʼ. Letiʼeʼ jach u yojel taʼaytak u bisaʼaloʼob kaʼan. Le oʼolal le ka tu kʼáataj tiʼ le kiik Pearl tu añoil 1911 wa jeʼel u tsʼoʼokol u beeloʼoboʼ, tu yaʼalajtiʼ: «A wojel baʼax kun úuchul 1914. Le oʼolal wa yaan u tsʼoʼokol k-beeleʼ, maas maʼalob ka k-beet tu séebaʼanil». ¿Tu xulaj wa u meyajtikoʼob Dios tumen maʼ binoʼob kaʼan tu añoil 1914? Maʼatech, tumen u tsʼaamaj u yóol u meyajtoʼob Dios, maʼ chéen táan u páaʼtkoʼob u kʼamkoʼob le siibaloʼ. U chʼaʼtukultmoʼob u chúukpajal u yóoloʼob tak tu xuul. Lelaʼ bey tu beetiloʼoboʼ. Chúukpaj u yóoloʼob u meyajtoʼob Jéeoba ich yaʼab años tak ka xuʼul u kuxtaloʼob way Luʼumeʼ. Toʼon xaneʼ jach k-kʼáat k-il bix ken u kiliʼichkúuntil u kʼaabaʼ Jéeoba, u yeʼesik chéen tiʼ letiʼ yaan u derechoil u gobernar yéetel u béeykuntik tuláakal le baʼaxoʼob u yaʼalmaj u beetkoʼ. K-ojel yaan u béeykuntik jach teʼ kʼiin u tukultmoʼ. Le maʼ kʼuchuk le kʼiin jeʼeloʼ, unaj k-tsʼáaik k-óol k-meyajt Dios yéetel maʼ unaj u lúubul k-óol wa k-ilik maʼ tu jáan béeytal le baʼaxoʼob k-páaʼtikoʼ.

11, 12. ¿Baʼaxten jeʼel u páajtal u seguer k-meyajtik Jéeoba kex tsʼoʼok u pʼáatal minaʼan k-muukʼeʼ? Tʼaanen tiʼ junpʼéel baʼax uchaʼan.

¹¹ U pʼáatal minaʼan u muukʼ máak. Juntúul máax ku ketlan áalkabeʼ kʼaʼabéet yaan u muukʼ utiaʼal u beetik, baʼaleʼ le máaxoʼob meyajtik Diosoʼ jeʼel u páajtal u seguer u yáalkaboʼob kex tsʼoʼok u pʼáatal minaʼan u muukʼoʼobeʼ. Yaʼab sukuʼunoʼob tsʼoʼok u pʼáatal minaʼan u muukʼoʼob jeʼex kaʼacheʼ láayliʼ u chʼaʼtukultmoʼob u tsʼáaikoʼob u maas maʼalobil ku páajtal tiʼ Jéeobaeʼ (2 Cor. 4:16). Koʼoneʼex ilik baʼax tu yaʼalaj Arthur Secord. * Junpʼéel kʼiin, le tsʼoʼok cincuenticinco años joʼopʼok u meyaj Betel yéetel tsʼoʼok 88 años tiʼoʼ, aʼalaʼabtiʼ tumen le kiik kanáantikoʼ: «Sukuʼun Secord, techeʼ tsʼoʼok a xupkaba a meyajt Jéeoba». Baʼaleʼ Arthureʼ maʼatech u tuklik wa tsʼoʼok u beetik le yaan u beetoʼ. Tu pakteʼ ka tu yaʼalajtiʼ táan u cheʼej: «Jaaj a tʼaan. Baʼaleʼ u maas kʼaʼanaʼanileʼ, maʼ letiʼe baʼaxoʼob tsʼoʼok k-beetkoʼ, baʼaxeʼ letiʼe baʼax ken k-beet desde bejlaʼaʼ».

¹² ¿Úuch wa joʼopʼok k-meyajtik Jéeoba, baʼaleʼ bejlaʼeʼ maʼ tu páajtal k-beetik u maasil  tumen kʼojaʼanoʼon? Wa beyoʼ maʼ unaj u lúubul k-óoliʼ. Jéeobaeʼ jach koʼoj u yilik le baʼaxoʼob t-beetaj úuchjeakil utiaʼal k-meyajtikoʼ (Heb. 6:10). Tsʼoʼoleʼ kʼaʼabéet k-kʼaʼajsikeʼ Jéeobaeʼ maʼatech u yilik bukaʼaj k-beetik utiaʼal u yilik wa k-yaabiltmaj. Baʼaxeʼ k-eʼesik k-yaabiltmaj kéen k-beet tuláakal le ku páajtal utiaʼal k-meyajtik yéetel kiʼimak óolaloʼ (Col. 3:23). Letiʼeʼ ku naʼatik yaan baʼaxoʼob maʼ tu páajtal k-beetik, le oʼolal maʼ tu yaʼaliktoʼon ka k-beet junpʼéel baʼal u yojel maʼ tu páajtal k-beetik (Mar. 12:43, 44).

13. ¿Baʼax úuch tiʼ le sukuʼun Anatoly yéetel Lidiyaoʼ, yéetel bix u yáantkoʼon le baʼaxoʼob tu beetoʼob utiaʼal u chúukpajal k-óol kex ka xáanchajak táan k-muʼyajoʼ?

¹³ U xáantal táan u muʼyaj máak. Yaan máaxoʼob meyajtik Jéeobaeʼ tsʼoʼok u chúukpajal u yóoloʼob u aktáantoʼob chʼaʼpachtajil yéetel túuntaj óolaloʼob ich yaʼab años. Koʼoneʼex ilik baʼax úuch tiʼ Anatoly Melnik, * ku taal tu luʼumil Moldavia. Letiʼeʼ 12 años yaantiʼ ka maʼach u papá tumen le autoridadoʼoboʼ, kʼaʼal cárcel, tsʼoʼoleʼ ka bisaʼab tu luʼumil Siberia, maas tiʼ siete mil kilómetros (1,700 leguas) tiʼ u familia. Junpʼéel año tiʼ leloʼ, bisaʼab xan Anatoly, u maama yéetel u abueloʼob tu luʼumil Siberia. Ka máan kʼiineʼ páajchaj u binoʼob teʼ muchʼtáambaloʼoboʼ, baʼaleʼ unaj u xíimbaltikoʼob maas tiʼ 30 kilómetros (7 leguas yéetel táanchumuk) kex jach keʼel, tumen táan u kʼáaxal nieve. Ka máan kʼiineʼ le sukuʼun Melnikoʼ kʼaʼal cárcel ich tres años, beetaʼab u pʼatik tu juunal Lidiya, u yatan, yéetel u chan hija yaan junpʼéel año tiʼ. Kex xáanchaj táan u muʼyajtik yaʼab talamil le sukuʼun Anatoly yéetel u familiaoʼ chúukpaj u yóoloʼob. Bejlaʼeʼ le sukuʼunoʼ yaan 82 años tiʼ yéetel tiʼ ku meyaj ichil u comiteil junpʼéel u najil Betel yaan Asia centraleʼ. Jeʼex le sukuʼun Anatoly yéetel Lidiyaoʼ, unaj k-beetik tuláakal le ku páajtal utiaʼal k-meyajtik Jéeoba yéetel u chúukpajal k-óol jeʼex tu káajbaleʼ (Gal. 6:9).

14. ¿Baʼax u yojel Pablo unaj u beetik utiaʼal u kʼamik le siibaloʼ?

¹⁴ Pabloeʼ jach u yojel yaan u tsʼoʼoksik le meyaj kʼubéentaʼantiʼ utiaʼal u chukpachtik le siibaloʼ. Tumen yéeyaʼan utiaʼal u bin kaʼaneʼ, táan kaʼach u páaʼtik u kʼamik le kuxtal teʼ kaʼanoʼ. Baʼaleʼ u yojel unaj u chúukpajal u yóol utiaʼal u kʼamik (Fili. 3:14). Utiaʼal u yáantik le filiposiloʼob u chʼik u tuukuloʼob tiʼ le baʼax ku páaʼtkoʼoboʼ, meyajnajtiʼ junpʼéel kettʼaan.

15. ¿Baʼax kettʼaanil meyajnaj tiʼ Pablo utiaʼal u líiʼsik u yóol le filiposiloʼob utiaʼal u chúukpajal u yóoloʼoboʼ?

 ¹⁵ Pabloeʼ tu kʼaʼajsaj tiʼ le filiposiloʼoboʼ u kaajaloʼobeʼ tiaʼan teʼ kaʼanoʼ (Fili. 3:20). ¿Baʼaxten maʼ unaj u tuʼubultiʼobiʼ? Teʼ kʼiinoʼob jeʼeloʼ jach nojoch baʼal u yilaʼal u yantal tiʼ máak u derechoil u kajtal Roma. * Baʼaleʼ le sukuʼunoʼob yéeyaʼanoʼob utiaʼal u binoʼob kaʼanoʼ maas maʼalob le derechoʼob tsʼaʼantiʼoboʼ. Le derecho tsʼaʼab tiʼ u kajnáaliloʼob Romaoʼ mix baʼal tu tséel le yaan tiʼ le yéeyaʼanoʼoboʼ. Le oʼolal Pabloeʼ tu yaʼalaj tiʼ le filiposiloʼoboʼ: «Le bix a kuxtaleʼexoʼ ka u taas tsiikil tiʼ u maʼalob péektsilil Cristo» (Fili. 1:27). Le sukuʼunoʼob yéeyaʼanoʼob teʼ kʼiinoʼobaʼ ku yeʼeskoʼob baʼax unaj k-beetik, tumen letiʼobeʼ u tsʼaamaj u yóol u chukpachtoʼob le kuxtal minaʼan u xuul kun tsʼaabiltiʼob teʼ kaʼanoʼ.

16. Jeʼex u yaʼalik Filiposiloʼob 4:6 yéetel 7, ¿baʼax unaj k-beetik wa táan k-páaʼtik k-kuxtal utiaʼal minaʼan u xuul teʼ kaʼan wa teʼ Paraíso way Luʼumoʼ?

¹⁶ Toʼoneʼ unaj k-tsʼáaik k-óol utiaʼal k-kʼamik le kuxtal minaʼan u xuul kun antal teʼ kaʼanoʼ wa le kun antal teʼ Paraíso way Luʼumoʼ. Kex jeʼel baʼaxak ka k-aktáanteʼ, maʼ unaj k-tuukul tiʼ le baʼaxoʼob t-pʼataj paachil jeʼel u beetkoʼob u xuʼulul k-bin táaniloʼ (Fili. 3:16). Maʼ xaaneʼ jeʼel k-ilik bey tsʼoʼok u jach xáantal maʼ tu béeytal le baʼaxoʼob k-páaʼtikoʼ wa tsʼoʼok u pʼáatal minaʼan k-muukʼ jeʼex kaʼacheʼ. Maʼ xaan xaneʼ úuch joʼopʼok k-aktáantik wa baʼax talamil wa chʼaʼpachtajil. Kex jeʼel baʼalak ka k-aktáanteʼ maʼ unaj k-chiʼichnaktaliʼ, baʼaxeʼ unaj k-aʼalik tiʼ Dios baʼaxoʼob chiʼichnakkúuntikoʼon. Letiʼeʼ yaan u tsʼáaiktoʼon le jeetsʼelil jach kʼaʼabéettoʼonoʼ (xok Filiposiloʼob 4:6, 7).

17. ¿Baʼax ken k-xakʼalt teʼ tuláakʼ xookoʼ?

¹⁷ Jeʼex juntúul máak ku ketlan áalkab maas ku tsʼáaik u yóol kéen u yil taʼaytak u kʼuchul tu xuuleʼ, toʼoneʼ unaj xan k-tsʼáaik k-óol utiaʼal k-kʼuchul teʼ kuxtal minaʼan u xuuloʼ. Kʼaʼabéet k-beetik tuláakal le ku páajtal utiaʼal k-kʼamik le jatsʼuts siibaloʼ. ¿Baʼax unaj k-beetik utiaʼal u chúukpajal k-óol tak tu xuul? Le uláakʼ xookoʼ yaan u yáantkoʼon k-il bix jeʼel k-tsʼáaik táanil «le baʼaloʼob maas kʼaʼanaʼantakoʼ» (Fili. 1:9, 10).