1. ¿Máaxoʼob áantajnajoʼob utiaʼal u yantal le múuchʼulil tu kaajil Filiposoʼ?

KA KʼUCH apóstol Pablo, Silas, Lucas yéetel Timoteo tu kaajil Filiposeʼ, jach yaʼab máaxoʼob taak u yuʼubikoʼob u maʼalob péektsilil le Reinooʼ. Le kantúul sukuʼunoʼobaʼ jach áantajnajoʼob utiaʼal u yantal junpʼéel múuchʼulil teʼ kaajoʼ. Tuláakal le disipuloʼoboʼ joʼopʼ u muchʼkubaʼob, maʼ xaaneʼ tu yotoch Lidia, juntúul kiik jach suuk u kʼamik maʼalob u yuʼulaboʼob (Bax. 16:40).

2. ¿Baʼax talamiloʼob tu aktáantaj le múuchʼulil yaan kaʼach Filiposoʼ?

² Le maʼ úuch anchajak le múuchʼuliloʼ jach aktáantaʼab yaʼab talamiloʼob tumen le sukuʼunoʼoboʼ. Satanaseʼ tu beetaj u chʼaʼpachtaʼal le kantúul sukuʼunoʼob utiaʼal maʼ u kʼaʼamal le baʼax ku kʼaʼaytikoʼoboʼ. Le autoridadoʼoboʼ tu machoʼob Pablo yéetel Silas, tu jaʼajatsʼoʼob yéetel cheʼ, tsʼoʼoleʼ ka kʼaʼaloʼob cárcel. Ka sáaschaj tuláakʼ kʼiineʼ jáalkʼabtaʼaboʼob. ¿Baʼax tu beetoʼob ka tsʼoʼoki? Binoʼob u xíimbaltoʼob le túumben disipuloʼob utiaʼal u líiʼskoʼob u yóoloʼoboʼ. Tsʼoʼoleʼ lukʼoʼob yéetel Timoteo teʼ kaajoʼ, baʼaleʼ Lucaseʼ pʼáatiʼ. ¿Baʼax túun tu beetaj le túumben disipuloʼoboʼ? Áantaʼaboʼob tumen le kiliʼich muukʼ utiaʼal u seguer u meyajtikoʼob Jéeobaoʼ (Fili. 2:12). Le oʼolal Pabloeʼ jach kiʼimakchaj u yóol yoʼolal le baʼax tu beetoʼoboʼ.

3. Jeʼex u yeʼesik Filiposiloʼob 1:9 tak 11, ¿baʼax ku kʼáatik kaʼach Pablo ich oración?

³ Kex diez años tsʼoʼokkeʼ Pabloeʼ tu túuxtaj junpʼéel carta tiʼ le múuchʼuliloʼ. Kéen k-xokeʼ k-tsʼáaik cuenta jach yaabiltaʼab  le sukuʼunoʼob tumen Pablooʼ. Tu yaʼalajtiʼobeʼ jach taak u yilkoʼob, tsʼoʼoleʼ ka tu yaʼalajtiʼob: «In yaabiltmeʼex jeʼex u yaabiltmileʼex Cristo Jesuseʼ» (Fili. 1:8). Tu yaʼalaj xan tiʼobeʼ ku orar tu yoʼolaloʼob. Ku kʼáatik tiʼ Jéeoba ka áantaʼakoʼob utiaʼal ka maas yaʼabchajak u yaabilajoʼob, ka u yiloʼob máakalmáak le baʼaloʼob maas kʼaʼanaʼantakoʼ, maʼ u yantal u siʼipiloʼob, maʼ u beetkoʼob u tʼóochpajal u maasil yéetel ka yanaktiʼob le utsil kuxtal tu kaʼansaj Cristooʼ. Le baʼaxoʼob tu yaʼalajtiʼoboʼ jach jeʼel u yáantkoʼon xan teʼ kʼiinoʼobaʼ (xok Filiposiloʼob 1:9-11). Teʼ xookaʼ yaan k-xakʼaltik le baʼaxoʼob tu yaʼaloʼ yéetel bix jeʼel k-tsʼáaik ichil k-kuxtaleʼ.

4. 1) Jeʼex u yaʼalik U yáax tsʼíib Juan 4:9 yéetel 10, ¿bix tsʼoʼok u yeʼesik Jéeoba jach u yaabiltmoʼon? 2) ¿Bix unaj k-yaabiltik Dios?

⁴ Jéeobaeʼ tu yeʼesaj jach u yaabiltmoʼon le ka tu túuxtaj u Hijo way Luʼum utiaʼal u tsʼáaik u kuxtal t-oʼolaloʼ (xok 1 Juan 4:9, 10). Yoʼolal le yaabilaj tu yeʼesajtoʼonoʼ ku péeksikoʼon k-yaabilt xan (Rom. 5:8). ¿Bix túun unaj k-yaabiltik Dios? Jesuseʼ tu núukaj le kʼáatchiʼ le ka tu yaʼalaj tiʼ juntúul fariseooʼ: «Kʼaʼabéet a yaabiltik Jéeoba yéetel tuláakal a puksiʼikʼal, tuláakal a kuxtal yéetel tuláakal a tuukul» (Mat. 22:36, 37). Toʼoneʼ k-kʼáat k-yaabilt Jéeoba tu jaajil k-óol. Sáamsamal k-kʼáat ka maas nojochchajak le yaabilaj k-uʼuyik tu yoʼolaloʼ. Pabloeʼ tu yaʼalaj tiʼ le filiposiloʼoboʼ maʼ u jáawal u maas yaʼabtal u yaabilajoʼob. ¿Baʼax unaj k-beetik utiaʼal k-maas yaabiltik Dios?

5. ¿Baʼax unaj k-beetik utiaʼal k-maas yaabiltik Dios?

⁵ Utiaʼal k-yaabiltik Dioseʼ unaj k-kʼaj óoltik tubeel. Le Bibliaoʼ ku yaʼalik: «Jeʼel máaxak minaʼan u yaabilajeʼ maʼ kʼuchuk u kʼaj óolt Diosiʼ, tumen Dioseʼ yaabilaj» (1 Juan 4:8). Apóstol Pabloeʼ tu yaʼaleʼ k-yaabilajeʼ ku maas nojochtal kéen «[k-]chúukaʼan kʼaj óolt» Jéeoba yéetel kéen «[k-]jach naʼat» bix u yilik tuláakal baʼal (Fili. 1:9). Ka káaj k-xokik le Bibliaoʼ t-kanaj jujunpʼéel baʼaloʼob tiʼ Dios, leloʼ tu beetaj k-yaabiltik. Baʼaleʼ k-yaabilajeʼ joʼopʼ u maas nojochtal le ka t-kanaj u maasil yoʼolal letiʼ bey xan tiʼ le jatsʼuts modos ku yeʼesikoʼ. Le oʼolal toʼoneʼ jach kʼaʼanaʼan k-ilik k-xakʼalxoktik le Bibliaoʼ yéetel k-tuukul tiʼ le baʼax ku yaʼalikoʼ (Fili. 2:16).

6. Jeʼex u yaʼalik U yáax tsʼíib Juan 4:11, 20 yéetel 21, ¿máax uláakʼ unaj k-yaabiltik utiaʼal k-eʼesik tsʼoʼok u nojochtal k-yaabilaj?

⁶ Le yaabilaj ku yeʼesiktoʼon Diosoʼ ku péeksikoʼon k-yaabilt k-sukuʼunoʼob (xok 1 Juan 4:11, 20, 21). Maʼ xaaneʼ jeʼel k-tuklikeʼ le yaabilaj beyaʼ chéen bey u síijil tu puksiʼikʼal máakoʼ, tumen táan k-meyajtik Jéeoba yéetel k-ilik k-eʼesik u jatsʼuts modosoʼob. Tsʼoʼoleʼ táan k-ilik k-beetik jeʼex Jesuseʼ, yoʼolal u yaabilajeʼ tu kʼubaj u kuxtal t-oʼolal. Chéen baʼaleʼ u jaajileʼ ku talamtaltoʼon k-paklan yaabiltikba. Koʼoneʼex ilik baʼax úuch teʼ múuchʼulil yaan kaʼach Filiposoʼ.

7. ¿Baʼax k-kanik tiʼ le baʼax tu yaʼalaj Pablo tiʼ Evodia yéetel Síntiqueoʼ?

⁷ Evodia yéetel Síntiqueeʼ múul meyajnajoʼob yéetel apóstol Pablo. Baʼaleʼ xuʼul u biskubaʼob yoʼolal le talamil anchajtiʼoboʼ. Pabloeʼ tu chʼaʼchiʼitoʼob teʼ carta tu túuxtoʼ yéetel tu tsolaj u nuʼuk tiʼob. Tu yaʼalajtiʼob ka «yanak junpʼéeliliʼ tuukul tiʼob» (Fili. 4:2, 3). Tsʼoʼoleʼ tu yaʼalaj xan tiʼ le múuchʼuliloʼ: «Seguernak a beetkeʼex tuláakal baʼal x-maʼ tutukchiʼil mix yéetel baʼateltʼaanil» (Fili. 2:14). Le baʼaxoʼob tu yaʼalaj Pablooʼ áantajnaj utiaʼal u paklan yaabiltikuba le kaʼatúul  kiikoʼobaʼ bey xan u maasil sukuʼunoʼob teʼ múuchʼuliloʼ.

8. ¿Baʼax jeʼel u beetik u talamtal k-yaabiltik le sukuʼunoʼoboʼ, yéetel baʼax jeʼel u yáantkoʼoneʼ?

⁸ Jeʼex úuchik tiʼ Evodia yéetel Síntiqueeʼ, jeʼel u talamtal k-yaabiltik le sukuʼunoʼob wa k-chʼíikil k-il chéen le baʼaloʼob maʼ maʼalobtak ku beetkoʼoboʼ. Tuláakloʼon k-beetik baʼaloʼob maʼ maʼalobtak sáamsamaliʼ. Le oʼolaleʼ wa k-chʼíikil k-il chéen le baʼaxoʼob maʼ maʼalobtak ku beetik u maasiloʼ yaan u maas talamtal k-yaabiltikoʼob. Koʼox ketik beyaʼ. Juntúul sukuʼuneʼ maʼ tu yáantkoʼon k-limpiart u Najil Reino, le oʼolal k-kʼuuxil tu yéetel. Wa ku káajal k-kʼaʼajsik tuláakal le baʼaloʼob maʼ maʼalobtak u beetmoʼ yaan k-maas kʼuuxil tu yéetel, tsʼoʼoleʼ yaan u jáawal k-yaabiltik. Wa yaan kʼiin tsʼoʼok u yúuchultoʼon beyoʼ, unaj k-kʼaʼajsikeʼ Jéeobaeʼ ku yilik le baʼaxoʼob maʼ maʼalobtak k-beetkoʼ bey xan le ku beetik k-sukuʼunoʼ, baʼaleʼ kex beyoʼ láayliʼ u yaabiltmoʼoneʼ. Le oʼolaleʼ unaj k-yaabiltik u maasil jeʼex letiʼoʼ yéetel unaj k-ilik le baʼaxoʼob maʼalobtak ku beetkoʼoboʼ. Kéen k-yaabilt le sukuʼunoʼoboʼ k-uʼuyik junmúuchʼ yaniloʼon tu yéeteloʼob (Fili. 2:1, 2).

9. ¿Máakalmáak jujunpʼéel tiʼ «le baʼaloʼob maas kʼaʼanaʼantak» tu yaʼalaj Pablo tiʼ le filiposiloʼoboʼ?

⁹ Jéeobaeʼ tu nuʼuktaj Pablo utiaʼal u yaʼalik tiʼ le filiposiloʼob yéetel tiʼ u maasil sukuʼunoʼoboʼ ka u jach iloʼob «máakalmáak le baʼaloʼob maas kʼaʼanaʼantakoʼ» (Fili. 1:10). Ichil lelaʼ táakaʼan u kiliʼichkúuntaʼal u kʼaabaʼ Dios, u béeytal le baʼaxoʼob u tukultmaj u beetkoʼ, u múul biskuba le sukuʼunoʼoboʼ yéetel u yantal jeetsʼelil ichiloʼob (Mat. 6:9, 10; Juan 13:35). Kéen k-tsʼáa táanil ichil k-kuxtal le baʼaloʼobaʼ k-eʼesik k-yaabiltmaj Jéeoba.

10. ¿Baʼax unaj k-beetik utiaʼal u yilik Jéeoba minaʼan k-siʼipil?

¹⁰ Pabloeʼ tu yaʼalaj xan maʼ unaj u yantal k-siʼipiliʼ. Lelaʼ maʼ u kʼáat u yaʼal wa mix juntéen ken k-beet baʼax maʼ maʼalobiʼ. Toʼoneʼ maʼ beyoʼon jeʼex Jéeobaeʼ, letiʼeʼ minaʼan u kʼeban. Baʼaleʼ letiʼeʼ jeʼel u yilik minaʼan k-siʼipil wa k-beetik tuláakal le ku páajtal utiaʼal k-maas yaabiltik le sukuʼunoʼoboʼ bey xan wa k-ilik máakalmáak le baʼaloʼob maas kʼaʼanaʼantakoʼ. Junpʼéel bix jeʼel k-eʼesik yaabilajeʼ letiʼe kéen k-beet tuláakal le ku páajtal utiaʼal maʼ k-beetik u tʼóochpajal u maasiloʼ.

11. ¿Baʼaxten maʼ unaj k-beetik u tʼóochpajal u maasiliʼ?

¹¹ Jeʼex tu yaʼalil Pablooʼ jach unaj k-ilik maʼ k-beetik u tʼóochpajal u maasil. Le baʼaxoʼob yéetel k-náaysik k-óoloʼ, k-nookʼ wa le meyaj k-beetkoʼ jeʼel u beetik u tʼóochpajal u maasileʼ. Maʼ xaaneʼ maʼ táan k-beetik mix baʼal kʼaasiʼ, baʼaleʼ jach junpuliʼ maʼ maʼalob ka k-beet wa baʼax jeʼel u beetik u chiʼichnaktal u conciencia u maasil yéetel u tʼóochpajloʼobeʼ. Jesuseʼ tu yaʼaleʼ maas maʼalob ka chʼuykíintaʼak junpʼéel u nojoch tuunichil juuchʼ t-kaal utiaʼal k-búulul tu taamil le kʼáaʼnáaboʼ ke ka k-beet u tʼóochpajal juntúul tiʼ u mejen tamanoʼob (Mat. 18:6).

12. ¿Baʼax k-kanik tiʼ le baʼax tu beetaj juntúul sukuʼun yéetel u yatan ku beetik u precursoriloʼoboʼ?

¹² Koʼoneʼex ilik baʼax tu beetaj juntúul sukuʼun yéetel u yatan utiaʼal maʼ u beetkoʼob u tʼóochpajal u maasil. Letiʼobeʼ precursoroʼob, teʼ múuchʼulil tuʼux yanoʼoboʼ yaan juntúul sukuʼun yéetel u yatan maʼ úuch okjaʼanakoʼobiʼ, letiʼobeʼ líikʼoʼob ichil junpʼéel familia maʼ tu chaʼabal u beetkoʼob jujunpʼéel baʼaloʼob. Ku tuklikoʼobeʼ le máaxoʼob meyajtik Diosoʼ maʼ unaj u bin u chaʼantoʼob mix junpʼéel peliculaiʼ. Le oʼolal jach maʼ maʼalob úuchik u yilkoʼob le precursoroʼoboʼ binoʼob  u chaʼantoʼob junpʼéel película. Yoʼolal leloʼ le precursoroʼoboʼ tu chʼaʼtukloʼob maʼ u binoʼob cine tak kéen u kaʼans tubeel u conciencia le sukuʼun yéetel u yatanoʼ bey xan kéen u kan u yiloʼob baʼax uts yéetel baʼax kʼaas (Heb. 5:14). Beyoʼ tu yeʼesoʼob u yaabiltmoʼob le sukuʼunoʼob tak yéetel le baʼaxoʼob ku beetkoʼoboʼ (Rom. 14:19-21; 1 Juan 3:18).

13. ¿Bix jeʼel k-beetik u lúubul wa máax tiʼ kʼebaneʼ?

¹³ Toʼoneʼ jeʼel k-beetik xan u tʼóochpajal wa máax wa k-beetik u lúubul tiʼ kʼebaneʼ. Tuukulnakoʼon tiʼ lelaʼ. Juntúul j-xoknáaleʼ ku pʼatik u káaltal kex talamchajtiʼ. Letiʼeʼ u chʼaʼtukultmaj maʼ u yukʼik mix junpʼíitiʼ. Ku kʼexik u kuxtal yéetel ku yokjaʼ. Junpʼéel kʼiineʼ juntúul sukuʼuneʼ ku invitartik letiʼ yéetel uláakʼ sukuʼunoʼob tu yotoch. Le sukuʼunoʼ ku tsʼáaik cerveza wa aguardiente tiʼ yéetel ku yaʼalik: «Tsʼoʼok a wokjaʼ, Jéeobaeʼ tsʼoʼok u tsʼáaiktech u kiliʼich muukʼ. Kʼaʼajaktecheʼ junpʼéel tiʼ u yich le kiliʼich muukʼoʼ letiʼe u kanik u controlartuba máakoʼ. Wa ka kanik a controlartabaeʼ jeʼel u béeytal a wukʼik kex chéen junpʼíiteʼ». Wa le sukuʼun ku beetik le baʼax aʼalaʼabtiʼoʼ jach jeʼel u bin kʼaasil tiʼeʼ.

14. ¿Bix u yáantkoʼon le muchʼtáambaloʼob utiaʼal k-beetik le baʼax ku yaʼalik Filiposiloʼob 1:10?

¹⁴ Le muchʼtáambaloʼoboʼ ku yáantkoʼon utiaʼal k-beetik le baʼax ku yaʼalik Filiposiloʼob 1:10. Yáaxeʼ, ku kʼaʼajsaʼaltoʼon máakalmáak le baʼaxoʼob maas kʼaʼanaʼantak u yilik Jéeobaoʼ. U kaʼapʼéeleʼ, ku kaʼansaʼaltoʼon k-beet le baʼax k-kanik utiaʼal maʼ u yantal k-siʼipiloʼ. U yóoxpʼéeleʼ ku péeksikoʼon k-eʼes yaabilaj tiʼ  u maasil yéetel k-beetik baʼaloʼob maʼalobtak (Heb. 10:24, 25). Kéen líiʼsaʼak k-óol tumen le sukuʼunoʼoboʼ k-maas yaabiltikoʼob yéetel k-maas yaabiltik Dios. Wa k-yaabiltik Jéeoba bey xan le sukuʼunoʼob yéetel tuláakal k-puksiʼikʼaloʼ yaan k-beetik tuláakal le ku páajtal utiaʼal maʼ k-beetik u tʼóochpajloʼoboʼ.

15. ¿Baʼax u kʼáat u yaʼal u yantal mantatsʼ tiʼ máak le «utsil kuxtal[oʼ]»?

¹⁵ Pabloeʼ tu kʼáat óoltaj tiʼ Jéeoba ka yanak mantatsʼ le «utsil kuxtal» tiʼ le filiposiloʼoboʼ (Fili. 1:11). Ichil lelaʼ táakaʼan u yaabiltikoʼob Jéeoba bey xan u kaajal. Táakaʼan xan u tʼaanoʼob tiʼ le fe yaantiʼob tiʼ Jesús bey xan tiʼ le jatsʼuts baʼaloʼob ku páaʼtkoʼoboʼ. Tsʼoʼoleʼ Pabloeʼ tu yaʼaleʼ ku léembaloʼob «jeʼex sáasiloʼob teʼ yóokʼol kaabaʼ» (Fili. 2:15). Lelaʼ ku kʼaʼajsiktoʼon le baʼax tu yaʼalaj Jesusoʼ, letiʼeʼ tu yaʼaleʼ le máaxoʼob tsaypachtikoʼ «u sáasil[oʼob] yóokʼol kaab» (Mat. 5:14-16). Tu yaʼalaj xan tiʼob ka u beetoʼob disipuloʼob, tsʼoʼoleʼ yaan u kʼaʼaytikoʼob u kʼaabaʼ «tak tu maas náachil le Luʼumaʼ» (Bax. 1:8; Mat. 28:18-20). Toʼoneʼ k-eʼesik yáantoʼon mantatsʼ le «utsil kuxtal» kéen táakpajkoʼon teʼ meyaj jach kʼaʼanaʼanaʼ.

16. ¿Bix u yeʼesik Filiposiloʼob 1:12 tak 14 jeʼel u páajtal u juul k-sáasil kex k-aktáantik wa baʼax talamileʼ? (Ilawil le dibujo yaan tu yáax táan juʼunil le revistaaʼ).

¹⁶ Kex jeʼel baʼalak ka k-aktáanteʼ jeʼel u páajtal u juul k-sáasil mantatsʼeʼ. Yaan kʼiineʼ le baʼaxoʼob beetik u talamtal k-kʼaʼaytajoʼ jeʼel u tsʼáaik tuʼux k-maas kʼaʼaytajeʼ. Lelaʼ bey úuchik tiʼ apóstol Pablo. Ka tu tsʼíibtaj le carta tiʼ le filiposiloʼoboʼ, maʼ xaaneʼ kʼalaʼan tu yotoch yaan tu kaajil Romaoʼ. Kex beyoʼ kʼaʼaytajnaj yéetel kiʼimak oʼolal tiʼ le soldadoʼob kanáantikoʼ bey xan tiʼ le máaxoʼob bin xíimbaltikoʼ. Le baʼax tu beetoʼ tu líiʼsaj u yóol le  sukuʼunoʼob utiaʼal u tsikbaltikoʼob «u tʼaan Dios yéetel x-maʼ saajkilil[oʼ]» (xok Filiposiloʼob 1:12-14; 4:22).

17. ¿Baʼax ku beetik jujuntúul sukuʼunoʼob utiaʼal u kʼaʼaytajoʼob kex ku aktáantkoʼob talamiloʼob?

¹⁷ Yaʼab sukuʼunoʼobeʼ jach maʼ saajkoʼob jeʼex Pabloeʼ. Letiʼobeʼ kajaʼanoʼob teʼ luʼumiloʼob tuʼux maʼ tu chaʼabal u kʼaʼaytajoʼob tuʼux yaʼab u máan máak mix joonaj joonajil, le oʼolal ku yilik u beetkoʼob uláakʼ bixi (Mat. 10:16-20). Tiʼ junpʼéel tiʼ le luʼumiloʼobaʼ, juntúul superintendente tiʼ circuitoeʼ tu yaʼalaj tiʼ le j-kʼaʼaytajoʼoboʼ ka kʼaʼaytajnakoʼob tiʼ u láakʼtsiloʼob, u vecinoʼob, u yéet xookoʼob, u yéet meyajoʼob yéetel tiʼ uláakʼ máaxoʼob u kʼaj óoloʼob. Ka máan kaʼapʼéel añoseʼ yaʼabchaj le múuchʼuliloʼob teʼ circuitooʼ. Maʼ xaaneʼ toʼoneʼ maʼ prohibirtaʼan k-kʼaʼaytajiʼ. Baʼaleʼ le baʼax ku beetik le sukuʼunoʼobaʼ ku kaʼansiktoʼoneʼ unaj k-kaxtik bix jeʼel k-maas táakpajal teʼ kʼaʼaytajoʼ. Wa k-beetkeʼ Jéeobaeʼ yaan u tsʼáaiktoʼon u muukʼil utiaʼal k-aktáantik jeʼel baʼalak talamileʼ (Fili. 2:13).

18. ¿Baʼax unaj k-chʼaʼtuklik k-beetik?

¹⁸ Teʼ kʼiinoʼobaʼ unaj k-chʼaʼtuklik k-beetik le baʼax tu yaʼalaj Pablo teʼ carta tu tsʼíibtaj tiʼ le filiposiloʼoboʼ. Unaj k-ilik máakalmáak le baʼaloʼob maas kʼaʼanaʼantakoʼ, maʼ u yantal k-siʼipil, maʼ k-beetik u tʼóochpajal u maasil yéetel mantatsʼ unaj u yantaltoʼon le utsil kuxtaloʼ. Wa k-beetkeʼ maʼ kun jáawal u maas yaʼabtal k-yaabilaj yéetel yaan k-nojbeʼenkúuntik Jéeoba, k-Taata jach u yaabiltmoʼonoʼ.