1, 2. ¿Baʼax ku tuklik le máakoʼob kéen u yuʼuboʼob le tʼaan paraísooʼ?

KA TSʼOʼOK le asamblea beetaʼab tu kaajil Seúl, Coreaoʼ, jach kiʼimak u yóol le sukuʼunoʼoboʼ. Yaʼab sukuʼunoʼob coreailoʼobeʼ tu baʼpachtoʼob le sukuʼunoʼob ku taaloʼob tiʼ uláakʼ luʼumiloʼob táan u jóokʼloʼob teʼ tuʼux anchaj le asambleaoʼ. Le táan u piʼikʼtik u kʼaboʼob utiaʼal u despedirkubaʼoboʼ joʼopʼ u yaʼalikoʼob: «¡Jeʼel k-ilikba teʼ Paraísooʼ!». ¿Tiʼ baʼax Paraísoil tʼaanajoʼob?

² Bejlaʼeʼ le tʼaan paraísooʼ jeʼel u taasik jejeláas baʼaloʼob tu tuukul máakeʼ. Yaan máaxeʼ ku yaʼalikeʼ maʼ kun béeytal. Yaan máaxoʼob xaneʼ ku yaʼalikoʼobeʼ junpʼéel jatsʼuts kúuchil tuʼux yaan kiʼimak óolal chuup yéetel jatsʼuts looloʼob. Yaan máax jach wiʼij xaneʼ ku yaʼalik tiaʼan teʼ paraíso kéen kulak janaloʼ. Baʼaleʼ ¿baʼax le Paraíso utiaʼal le máaxoʼob meyajtik Diosoʼ? ¿Junpʼéel baʼax wa táan k-páaʼtik u yúuchul?

3. ¿Tuʼux ku yáax úuchul tʼaan tiʼ le Paraíso ichil le Bibliaoʼ?

³ Le Bibliaoʼ ku tʼaan tiʼ junpʼéel Paraíso anchaj úuchjeakil bey xan tiʼ le kun antal maʼ kun xáantaloʼ. Desde tu yáax libroil le Bibliaoʼ ku tʼaan tiʼ le paraísooʼ. Teʼ Biblia católica Scío de San Miguel, traducirtaʼab tiʼ le latinoʼ, Génesis 2:8, ku yaʼalik: «Yuumtsil Dioseʼ tu beetaj junpʼéel u paraísoil kiʼimak óolal desde tu káajbal: tiʼ tu tsʼáaj le wíinik ka tsʼoʼok u beetkoʼ» (toʼon tsʼaamil u cursivasil).  Ich hebreoeʼ, le versiculoaʼ ku yaʼalik «u jardinil Edén». Le tʼaan Edenoʼ u kʼáat u yaʼal «Kiʼimak óolal», lelaʼ junpʼéel kʼaabaʼ jach maʼalob utiaʼal u yeʼesik bix le kúuchiloʼ. Yaan kaʼach yaʼab baʼal jaantbiliʼ, jatsʼuts paakʼaloʼob yéetel maʼ sajak le baʼalcheʼob tiʼ le wíinikoʼ (Gén. 1:29-31).

4. ¿Baʼaxten jeʼel u páajtal u yaʼalaʼal paraíso tiʼ u jardinil Edenoʼ?

⁴ Le tʼaan hebreo ku traducirtaʼal jardinoʼ ich griegoeʼ parádeisos. Junpʼéel enciclopediaeʼ ku yaʼalikeʼ, kéen uʼuyaʼak le tʼaan tumen juntúul griegooʼ, ku tuukul tiʼ junpʼéel jatsʼuts parque tuʼux minaʼan kʼasaʼaniliʼ, yaan nukuch cheʼob ku yichankiloʼobiʼ, le áalkab jaʼob yanoʼ limpio yéetel yaʼax u xíiwiloʼob tuʼux ku tséentkuba le baʼalcheʼoboʼ (Cyclopaedia, de MʼClintock y Strong; ket yéetel Génesis 2:15, 16). Lelaʼ ku yáantkoʼon k-il baʼaxten k-aʼalik paraíso tiʼ u jardinil Edén.

5, 6. 1) ¿Baʼaxten saʼat le Paraísooʼ? 2) ¿Baʼax jeʼel u tuklik máak yoʼolal le Paraísooʼ?

⁵ Dioseʼ tu tsʼáaj Adán yéetel Eva tiʼ junpʼéel jardín beyoʼ, baʼaleʼ ka tsʼoʼokeʼ tu jóoʼsoʼobiʼ, tumen maʼ tu yuʼuboʼob tʼaaniʼ. Bey úuchik u peʼertikoʼob le Paraíso paʼteʼ yéetel u paalaloʼoboʼ (Gén. 3:23, 24). Pʼáat mix máak kajaʼan teʼ jatsʼuts kúuchil tak ka saʼat le úuchik u taal le Búulkabaloʼ.

⁶ Maʼ xaaneʼ yaan máaxeʼ jeʼel u tuklikeʼ: «¿Yaan wa u kaʼa antal junpʼéel Paraíso way Luʼumeʼ?». ¿Baʼaxoʼob eʼesik yaan u yantal junpʼéel Paraíso? ¿Baʼax beetik k-creertik yaan k-kuxtal teʼ Paraíso yéetel le máaxoʼob k-yaabiltmoʼ? ¿Jeʼel wa u páajtal k-tsolik baʼaxten k-creertik yaan u yantal junpʼéel Paraísoeʼ?

7, 8. 1) ¿Baʼax aʼalaʼab tiʼ Abrahán tumen Jéeoba? 2) ¿Tiʼ baʼax tuukulnaj Abrahán le ka tu yuʼubaj le baʼax aʼalaʼabtiʼoʼ?

⁷ Le tuʼux maas maʼalob jeʼel k-kaxtik u núukil le kʼáatchiʼobaʼ letiʼe Bibliaoʼ, le libro nuʼuktaʼab u tsʼíibtaʼal tumen le Máax beet le yáax Paraísooʼ. Le Bibliaoʼ ku yaʼalikeʼ Jéeobaeʼ tu yaʼalaj tiʼ Abrahán yaan u yaʼabkuntik u chʼiʼibal «jeʼel bix xan yaʼabil u [arenail] u jáal kʼáaʼnáabeʼ». Tsʼoʼoleʼ tu yaʼalajtiʼ: «Tuláakal xan u múuchʼ kaajiloʼob yóokʼol kaabeʼ bíin kiʼtʼantaʼakoʼob tu yoʼolaloʼob, tu yoʼolal ta wuʼuyajtʼantajen» (Gén. 22:17, 18). Ka máan kʼiineʼ Dioseʼ bey tu yaʼalil xan tiʼ u hijo Abrahán yéetel tiʼ u yáabil (xok Génesis 26:4; 28:14).

⁸ Mix tuʼux ku chíikpajal ichil le Biblia wa Abrahaneʼ ku creertik yaan u bisaʼal máak kajtal tiʼ junpʼéel paraíso teʼ kaʼanoʼ. Le oʼolal le ka aʼalaʼabtiʼ tumen Dios tuláakal u «múuchʼ kaajiloʼob yóokʼol kaab» kun bendecirtbiloʼobeʼ, maʼ xaaneʼ tu tuklaj way Luʼum kun ilbileʼ. ¿Baʼax uláakʼ ku yaʼalik le Biblia áantkoʼon k-il yaan u yantal junpʼéel Paraíso way Luʼumeʼ?

9, 10. ¿Baʼaxoʼob ku yaʼalik le Biblia ku yáantkoʼon k-il yaan u yantal junpʼéel Paraíso way Luʼumoʼ?

⁹ David, taal ichil u chʼiʼibal Abrahaneʼ, tʼaanaj tiʼ le kʼiin maʼ kun antal j-kʼasaʼan máakoʼoboʼ (Sal. 37:1, 2, 10). Tu yaʼaleʼ «le j-kabal óoloʼoboʼ bíin u tiaʼalintoʼob le luʼumaʼ, bíin kuxlakoʼob ichil nojoch jeetsʼel óolal[iʼ]». Tsʼoʼoleʼ tu yaʼalaj xan: «Le utsil máakoʼoboʼ bíin u tiaʼalintoʼob le luʼumaʼ; tiʼ bíin kajlakoʼob utiaʼal jaʼaboʼob minaʼan u xuul[iʼ]» (Sal. 37:11, 29; 2 Sam. 23:2). ¿Bix áantaʼabik le máaxoʼob u kʼáat u beetoʼob baʼax uts tu tʼaan Dios tumen le baʼax ku yaʼalik le Bibliaaʼ? Áantaʼaboʼob u maas creertoʼob yaan u yantal junpʼéel Paraíso, jeʼex u jardinil Edeneʼ, tumen ku yaʼalik chéen le utsul máakoʼob kun kuxtaloʼob teʼ Luʼumaʼ.

¹⁰ Ka máan kʼiineʼ, u maas yaʼabil le israelitaʼob ku yaʼalikoʼob táan u adorartikoʼob Diosoʼ, náachchajoʼob tiʼ. Le oʼolal Jéeobaeʼ tu chaʼaj u xuʼulsaʼal tiʼ u kaajaloʼob tumen le babilonioʼoboʼ yéetel ka bisaʼakoʼob Babilonia (2 Cró. 36:15-21; Jer. 4:22-27). Baʼaleʼ u  profetaʼob Dioseʼ tu yaʼaloʼobeʼ kéen tsʼoʼokok u máan setenta añoseʼ, le israelitaʼoboʼ yaan u suutoʼob tu luʼumoʼob. Le profecíaʼobaʼ béeychajoʼob teʼ kʼiinoʼob jeʼeloʼ, baʼaleʼ yaneʼ maʼ láaj béeychajkoʼobiʼ. Koʼoneʼex ilik jujunpʼéeliʼ, tumen leloʼobaʼ ku yeʼeskoʼob yaan u yantal junpʼéel Paraíso way Luʼumeʼ.

11. 1) ¿Bix béeychajik Isaías 11:6 tak 9? 2) ¿Baʼax kʼáatchiʼil ku bineltik u núukaʼal?

¹¹ (Xok Isaías 11:6-9.) Yáanal u nuʼuktaj Dioseʼ, Isaíaseʼ tu yaʼaleʼ yaan u yantal jeetsʼelil teʼ luʼum kéen suunak le israelitaʼoboʼ yéetel maʼ kun sajaktaloʼob ka beetaʼak loob tiʼob tumen le baʼalcheʼoboʼ mix tumen le j-kʼasaʼan máakoʼoboʼ. Le mejen paalal yéetel le nukuch máakoʼoboʼ mix baʼal kun úuchultiʼob. ¿Máasaʼ lelaʼ ku beetik k-tuukul tiʼ bix le kuxtal yaan kaʼach tu jardinil Edenoʼ? (Isa. 51:3.) Le baʼax ku yaʼalik le profecíaoʼ béeychaj teʼ kʼiinoʼob jeʼeloʼ. Baʼaleʼ le profecíaoʼ ku yaʼalik xaneʼ «bíin chuʼupuk le múuchʼ kaajoʼob yéetel u kʼaj óolal Yuumtsil[oʼ]», lelaʼ ku yeʼesikeʼ tiʼ tuláakal le luʼum kun ilbiloʼ, maʼ chéen tu luʼumil Israeliʼ. ¿Baʼax kʼiin kéen béeychajak le baʼax ku yaʼalik le profecíaoʼ?

12. 1) ¿Baʼax bendicioniloʼob tu yilaj le israelitaʼob jóokʼoʼob Babiloniaoʼ? 2) ¿Baʼaxten k-aʼalik Isaías 35:5 tak 10, táan u taal u kʼiin u béeytal baʼax ku yaʼalik?

¹² (Xok Isaías 35:5-10.) Isaíaseʼ tu yaʼaleʼ le máaxoʼob kun jóokʼloʼob Babiloniaoʼ maʼ kun sajaktaloʼob ka beetaʼak loob tiʼob tumen j-kʼasaʼan máakoʼob mix tumen le baʼalcheʼoboʼ. Le luʼumaʼ yaan u tsʼáaik yaʼab baʼal utiaʼal jaantbil, tumen yaan u jóoyabtaʼal tubeel, jeʼex tu jardinil Edén kaʼacheʼ (Gén. 2:10-14; Jer. 31:12). ¿Chéen wa teʼ kʼiinoʼob béeychaj le baʼax ku yaʼalik le profecíaoʼ? Teʼeloʼ ku yaʼalik xaneʼ yaan u suʼutul u paakat le chʼóopoʼoboʼ, le móochoʼob yéetel le máaxoʼob kóoktakoʼoboʼ yaan u tsʼaʼakaloʼob. Baʼaleʼ lelaʼ maʼ béeychaj tu kʼiinil le israelitaʼoboʼ, lelaʼ ku yeʼesikeʼ táan u taal u kʼiinil u béeytaloʼob.

13, 14. ¿Bix ilaʼabik u béeytal Isaías 65:21 tak 23 tumen le israelitaʼob ka jóokʼoʼob Babiloniaoʼ, baʼaleʼ máakalmáak le profecía maʼ béeychajkoʼ? (Ilawil le dibujo yaan tu káajbal le xookaʼ.)

¹³ (Xok Isaías 65:21-23.) Le ka suunaj le judíoʼob tu luʼumoʼoboʼ, maʼ tu yiloʼob jatsʼuts najoʼob yéetel u kúuchil u paʼakʼal uva jatsʼutstakoʼobiʼ. Baʼaleʼ béeychaj u yilkoʼob yéetel u yáantaj Dios. Letiʼobeʼ tu beetaj u yotochoʼob yéetel kiʼimak óolal, tu beetoʼob paakʼaloʼob yéetel tu jaantoʼob u yichoʼob.

¹⁴ Le profecíaaʼ ku yaʼalikeʼ u kʼiinil k-kuxtaleʼ yaan u pʼáatal bey «jeʼel bix u kuxtal junkúul cheʼeʼ». Yaan cheʼobeʼ ku xáantal u milesil años kuxaʼanoʼob. Toʼoneʼ kʼaʼabéet jach toj k-óol utiaʼal ka kuxlakoʼon le bukaʼaj tiempooʼ. Le oʼolaleʼ jeʼel k-tuklikeʼ le kuxtal ku yaʼalik Isaíasoʼ maʼ kun béeytal. Baʼaleʼ jach yaan u béeytal.

15. ¿Baʼaxoʼob ku yaʼalik u libroil Isaías ku taal u kʼiinil u béeytaloʼob?

¹⁵ Tuláakal le profecíaʼobaʼ ku yáantkoʼon k-ileʼ yaan u yantal junpʼéel Paraíso. Dioseʼ yaan u bendecirtik tuláakal u kajnáaliloʼob le Luʼumaʼ. Mix máak kun beetbil loob tiʼ tumen le baʼalcheʼoboʼ mix tumen le j-kʼasaʼan máakoʼoboʼ. Le chʼóopoʼob, le kóokoʼob yéetel le móochoʼoboʼ yaan u tsʼaʼakaloʼob. Le máakoʼoboʼ yaan u beetik u yotochoʼob yéetel yaan u beetik u paakʼaloʼob utiaʼal u jaantkoʼob u yich. Yaan u kuxtaloʼob maas yaʼab años tiʼ le cheʼoboʼ. Jeʼex túun k-ilkoʼ, le Bibliaoʼ ku yeʼesikeʼ jach jatsʼuts le baʼax k-páaʼtik u yúuchloʼ. Baʼaleʼ ¿baʼax jeʼel k-aʼalik tiʼ wa máax ku yaʼalik maʼ jaaj le baʼax ku yaʼalik le profecíaʼobaʼ? ¿Baʼaxten k-creertik jach yaan u yantal junpʼéel Paraíso way Luʼumeʼ? Le máak maas nojoch anchajaʼanoʼ ku yáantkoʼon utiaʼal k-creertik.

16, 17. ¿Baʼax súutukil ka tʼaanaj Jesús yoʼolal le Paraíso?

¹⁶ Jesuseʼ kíim teʼ cheʼ kex mix baʼal kʼaas u beetmaj. Tiʼ cada juntséel tiʼeʼ yaan kaʼach juntúul kʼasaʼan máakiʼ. Juntúul tiʼ letiʼobeʼ ku creertik Jesuseʼ juntúul Rey, le oʼolal táanil tiʼ u kíimileʼ tu yaʼalajtiʼ: «Kʼaʼajsen ken ookkech ta Reino» (Luc. 23:39-42). Le baʼax tu núukaj Jesús teʼ Lucas 23:43, yaan baʼax u yil yéetel le baʼax k-páaʼtikoʼ. Jejeláas baʼax ku tuklaʼal yoʼolal tuʼux unaj u bin u puntoil le versiculoaʼ. Yaan máaxoʼobeʼ ku tsʼáaikoʼob junpʼéel coma wa kaʼapʼéel punto táanil tiʼ le tʼaan «bejlaʼeʼ». Le teksto túunoʼ ku pʼáatal beyaʼ: «Tu jaajil kin waʼaliktech: bejlaʼeʼ yaan a wantal tin wéetel teʼ Paraísooʼ». Baʼaleʼ ¿letiʼe wa le baʼax tu yóotaj u yaʼal Jesusoʼ?

¹⁷ Tiʼ yaʼab idiomaʼobeʼ le coma wa le puntooʼ ku meyaj utiaʼal u maas naʼataʼal le baʼax ku tsʼíibtaʼaloʼ. Baʼaleʼ teʼ úuchben tsʼíiboʼob ich griegooʼ maʼ tiʼ tuláakal tuʼux tsʼaʼaniʼ. Le oʼolal yaan máaxeʼ maʼ u jach ojel baʼax tu yóotaj u yaʼal Jesusiʼ: «¿Tu jaajil kin waʼaliktech: bejlaʼeʼ yaan a wantal tin wéetel teʼ Paraísooʼ?», wa «¿Tu jaajil kin waʼaliktech bejlaʼeʼ: yaan a wantal tin wéetel teʼ Paraísooʼ?». Yaan traductoroʼobeʼ ku tsʼáaikoʼob kaʼapʼéel punto wa coma táanil wa ken tsʼoʼokok le tʼaan «bejlaʼeʼ», jeʼel bix u tuklikoʼob tu yóotaj u yaʼal Jesusoʼ. Bey tsʼíibtaʼanil tiʼ jejeláas Bibliaʼoboʼ.

18, 19. ¿Baʼax jeʼel u yáantkoʼon k-naʼat le baʼax tu yaʼalaj Jesusoʼ?

¹⁸ Baʼaleʼ unaj k-kʼaʼajsik kaʼapʼéel baʼal tu yaʼalaj Jesús tiʼ u disipuloʼob táanil tiʼ lelaʼ: «U Paal máakeʼ óoxpʼéel kʼiin yéetel óoxpʼéel áakʼab kun yantal yáanal luʼum». Tu yaʼalaj xan: «U Paal máakeʼ aʼalaʼan yaan u kʼuʼubul tu kʼab le máaxoʼob pʼekmiloʼ yéetel yaan u kíimsaʼal; tu yóoxpʼéel kʼiin túuneʼ yaan u líiʼsaʼal» (Mat. 12:40; 16:21; 17:22, 23; Mar. 10:34). Apóstol Pedroeʼ tu yaʼalaj jach bey úuchikoʼ (Bax. 10:39, 40). Le oʼolaleʼ Jesús yéetel le j-kʼasaʼan máakoʼ maʼ binoʼob tiʼ junpʼéel Paraíso le kʼiin ka kíimoʼoboʼ. Baʼaxeʼ pʼáat «teʼ Muknal» wa jaypʼéel kʼiin tak ka kaʼa kuxkíintaʼab tumen Jéeobaoʼ (Bax. 2:31, 32). *

¹⁹ Jeʼex tun k-ilkoʼ Jesuseʼ táanileʼ tu yaʼalaj tiʼ le j-kʼasaʼan máak «tu jaajil kin waʼaliktech bejlaʼeʼ». Lelaʼ bey suukil u yaʼalaʼal desde tu kʼiinil Moisesoʼ. Letiʼeʼ juntéenjeakeʼ, tu yaʼalaj: «Tʼilkúunt ta tuukul tuláakal le baʼaxoʼob tsʼoʼok in waʼaliktech bejlaʼaʼ» (Deu. 6:6; 7:11; 8:1, 19; 30:15).

20. ¿Baʼax tʼaanil áantkoʼon k-il maʼalob bix k-naʼatmil le baʼax tu yaʼalaj Jesusoʼ?

²⁰ Juntúul máax traducirtik le Biblia kajaʼan teʼ Oriente Mediooʼ tu tsolaj le baʼax tu yaʼalaj Jesusoʼ: «Teʼ tekstoaʼ le tʼaan ‹bejlaʼoʼ› letiʼe maas kʼaʼanaʼanoʼ, le oʼolal unaj u xoʼokol, ‹tu jaajil kin waʼaliktech bejlaʼeʼ: Yaan a wantal tin wéetel teʼ Paraísooʼ›. Le promesaoʼ beetaʼab teʼ kʼiin jeʼeloʼ, baʼaleʼ yaan u béeytal yaanal kʼiin. Lelaʼ bey suukil u tʼaan le máakoʼob teʼ lakʼinoʼ, le promesa ku beetkoʼob ichil junpʼéel kʼiinoʼ u yojloʼob jach yaan u béeytal. Le oʼolaleʼ junpʼéel Biblia jóoʼsaʼab teʼ siglo cincooʼ bey u traducirtik le baʼax tu yaʼalaj Jesusoʼ: «Tu jaajil kin waʼaliktech bejlaʼeʼ yaan a wantal tin wéetel tu Jardinil Edén». Le oʼolal le promesaaʼ jach ku líiʼsik k-óol.

21. ¿Baʼaxten k-aʼalik maʼ yéeyaʼab le j-kʼasaʼan máak utiaʼal u bin kaʼanoʼ?

²¹ Le j-kʼasaʼan máakoʼ maʼ yéeyaʼan utiaʼal u bin kaʼaniʼ. Letiʼeʼ maʼ u yojel wa Jesuseʼ tsʼokaʼaniliʼ u beetik junpʼéel pacto yéetel u apostoloʼob utiaʼal u gobernaroʼob tu yéetel teʼ  kaʼanoʼ (Luc. 22:29). Tsʼoʼoleʼ mix okjaʼanajaʼaniʼ (Juan 3:3-6, 12). Le oʼolal jeʼel u páajtal k-aʼalikeʼ Jesuseʼ táan kaʼach u tʼaan tiʼ junpʼéel Paraíso kun antal way Luʼumeʼ. Ka maan kʼiineʼ apóstol Pabloeʼ tu yaʼaleʼ juntúul máakeʼ tu yilaj ichil junpʼéel náayeʼ «téek bisaʼab teʼ paraísooʼ» (2 Cor. 12:1-4). Pablo yéetel le uláakʼ apostoloʼoboʼ yéeyaʼaboʼob utiaʼal u binoʼob kaʼan gobernar yéetel Jesús, baʼaleʼ le j-kʼasaʼan máakoʼ maʼatech. Chéen baʼaleʼ Pabloeʼ táan u tʼaan tiʼ junpʼéel ‹paraíso› ku taal u kʼiin u yilaʼal. * ¿Táan wa u tʼaan tiʼ junpʼéel paraíso kun antal way Luʼumeʼ? ¿Jeʼel wa u páajtal k-kuxtal teʼ Paraísooʼ?

22, 23. ¿Baʼax táan k-páaʼtik u kʼiinil u yúuchul?

²² Kʼaʼajaktoʼoneʼ Davideʼ tu yaʼaleʼ «le utsil máakoʼoboʼ bíin u tiaʼalintoʼob le luʼumaʼ» (Sal. 37:29; 2 Ped. 3:13). Letiʼeʼ táan u tʼaan tiʼ le kʼiin ken beetaʼak baʼax uts tu tʼaan Dios tumen tuláakal u kajnáaliloʼob le Luʼumaʼ. Isaías 65:22, ku yaʼalik: «In kaajaleʼ bíin chowakchajak u kuxtal jeʼel bix u kuxtal junkúul cheʼeʼ». Lelaʼ u kʼáat u yaʼaleʼ wíinikeʼ yaan u kuxtal u milesil años. ¿Jach wa tu jaajil k-creertik yaan u yúuchul lelaʼ? Jach tu jaajil, tumen Apocalipsis 21:1 tak 4, ku yaʼalikeʼ maʼ tun antal kíimil teʼ túumben luʼumoʼ, Dioseʼ yaan u bendecirtik tuláakal le máaxoʼob meyajtikoʼ.

²³ Tuláakal lelaʼ ku yeʼesikeʼ kex saʼat le yáax Paraísooʼ yaan u kaʼa antal. Dioseʼ tu yaʼaleʼ yaan u bendecirtaʼal tuláakal u kajnáaliloʼob le Luʼumaʼ. Tsʼoʼoleʼ Davideʼ tu yaʼaleʼ le máaxoʼob kabal u yóoloʼob yéetel le utsul máakoʼoboʼ yaan u kajtaloʼob teʼ Luʼum utiaʼal mantatsʼoʼ. Tsʼoʼoleʼ u profecíailoʼob Isaíaseʼ ku beetik k-tsʼíiboltik k-ilik bix kun béeytal le baʼax tu yaʼalaj Jesús tiʼ le j-kʼasaʼan máakoʼ. Techeʼ jeʼel u páajtal a kuxtal teʼ Paraísooʼ. Kéen kʼuchuk le kʼiin jeʼeloʼ yaan u béeytal le baʼax tu yaʼalaj le sukuʼunoʼob binoʼob teʼ asamblea tu luʼumil Coreaoʼ: «¡Jeʼel k-ilikba teʼ Paraísooʼ!».