1, 2. ¿Baʼax unaj u péeksikoʼon k-beet baʼax ku yaʼalik Hebreos 13:4?

TULÁAKLOʼON k-kʼáat k-eʼes tsiikil tiʼ Jéeoba. Letiʼeʼ ku náajmatik, tsʼoʼoleʼ ku yaʼalikeʼ wa k-beetkeʼ yaan u nojbeʼenkúuntkoʼon xan (1 Sam. 2:30; Pro. 3:9; Apo. 4:11). Tsʼoʼoleʼ ku yaʼaliktoʼon ka k-eʼes tsiikil tiʼ le autoridadoʼoboʼ (Rom. 12:10; 13:7). Baʼaleʼ yaan uláakʼ baʼax unaj k-eʼesik tsiikil tiʼ: letiʼe tsʼoʼokol beeloʼ.

² Apóstol Pabloeʼ tu yaʼalaj: «Tuláakal máakeʼ unaj u respetartik le tsʼoʼokol beeloʼ yéetel unaj u yilik maʼ u yantal mix baʼal kʼaas ichil» (Heb. 13:4). Lelaʼ ku yeʼesikeʼ le máaxoʼob meyajtik Diosoʼ, unaj u yilkoʼob le tsʼoʼokol beel bey junpʼéel baʼal jach koʼoj u tojoloʼ. ¿Bey wa k-ilik toʼon le tsʼoʼokol beeloʼ?

3. ¿Baʼax tsolnuʼukil tu tsʼáaj Jesús yoʼolal le tsʼoʼokol beeloʼ? (Ilawil le dibujo yaan tu káajbal le xookaʼ.)

³ Wa k-ilik koʼoj u tojol le tsʼoʼokol beel yéetel k-eʼesik tsiikil tiʼeʼ, k-beetik jeʼex tu beetil Jesuseʼ. Ka kʼáataʼabtiʼ tumen le fariseoʼob yoʼolal le divorciooʼ, letiʼeʼ tʼaanaj tiʼ le baʼax tu yaʼalaj Jéeoba le ka tu tsʼoʼoksaj u beel le yáax máakoʼoboʼ: «Le xiiboʼ yaan u pʼatik u papá yéetel u maama. Tu kaʼatúulaloʼobeʼ yaan u  suutoʼob junpʼéeliliʼ wíinklil». Tsʼoʼoleʼ ka tu yaʼalaj: «Le baʼax tsʼoʼok u nuʼupul tumen Diosoʼ mix máak unaj u jatsik» (xok Marcos 10:2-12; Gén. 2:24).

4. ¿Bukaʼaj tiempo u kʼáat kaʼach Jéeoba ka xáanchajak le tsʼoʼokol beeloʼ?

⁴ Jeʼex túun k-ilkoʼ, Jesuseʼ u yojel Dios beet u yantal le tsʼoʼokol beeloʼ, tsʼoʼoleʼ tu yaʼaleʼ utiaʼal tuláakal u kuxtal máak. Jéeobaeʼ maʼ tu yaʼalaj tiʼ Adán yéetel Eva wa jeʼel u páajtal u divorciarkubaʼobeʼ. Baʼaxeʼ tu yaʼaleʼ «tu kaʼatúulaloʼobeʼ» unaj u pʼáatloʼob juntúuliliʼob tuláakal u kʼiinil u kuxtaloʼob.

5. ¿Baʼax talamil ku taasik le kíimil tiʼ le tsʼokaʼan u beeloʼoboʼ?

⁵ Úuchik u kʼebantal Adaneʼ yaʼab talamiloʼob tu taasaj. Junpʼéeleʼ letiʼe kíimiloʼ, lelaʼ ku beetik u muʼyaj le tsʼokaʼan u beeloʼoboʼ. Apóstol Pabloeʼ tu kʼaʼajsaj le ka tu yaʼalaj tiʼ le máaxoʼob meyajtik Diosoʼ maʼ unaj u seguer u nuʼuktikubaʼob yéetel le baʼax ku yaʼalik u Ley Moisesoʼ. Tu yaʼaleʼ le kíimiloʼ ku jatsik le tsʼokaʼan u beeloʼoboʼ yéetel jeʼel u páajtal u kaʼa tsʼoʼokol u beel le máax pʼáat tu juunaloʼ (Rom. 7:1-3).

6. ¿Bix u chíikbesik u Ley Moisés bix u yilaʼal tumen Dios le tsʼoʼokol beeloʼ?

⁶ Teʼ Ley tu tsʼáaj Jéeoba tiʼ u kaajil Israeloʼ, k-ilik jujunpʼéel baʼaxoʼob tu yaʼalaj yoʼolal le tsʼoʼokol beeloʼ. Koʼoneʼex ilik junpʼéeliʼ. Le Leyoʼ ku chaʼik tiʼ le xiib ka yanak maas tiʼ juntúul u yatanoʼ, lelaʼ bey suukil u beetaʼal kaʼach táanil tiʼ u tsʼáaik le Ley tiʼ le israelitaʼoboʼ. Le oʼolal Jéeobaeʼ tu yilaj ka kanáantaʼak le koʼoleloʼob yéetel le mejen paalaloʼob yéetel ka tsʼaʼabak baʼax kʼaʼabéettiʼoboʼ. Tu yaʼaleʼ wa juntúul israelita ku tsʼoʼokol u beel yéetel juntúul x-palitsil, tsʼoʼoleʼ ku tsʼoʼokol u beel yéetel uláakʼ koʼoleleʼ, unaj u seguer u tsʼáaik baʼaxoʼob kʼaʼabéet tiʼ u yáax atan, jeʼex baʼal u jaante yéetel u nookʼ, tsʼoʼoleʼ unaj u seguer u núupchital tu yéetel. Dioseʼ tu yaʼalaj unaj u seguer u kanáantik (Éxo. 21:9, 10). Toʼoneʼ maʼ yáanal u nuʼuktaj le Ley yanoʼonoʼ, baʼaleʼ lelaʼ ku yeʼesiktoʼon bix u yilik Dios le tsʼoʼokol beeloʼ. Lelaʼ unaj u péeksikoʼon k-il le tsʼoʼokol beel jeʼex u yilik letiʼoʼ.

7, 8. 1) Jeʼex u yaʼalik Deuteronomio 24:1, ¿baʼax ku chaʼik u beetaʼal le Leyoʼ? 2) ¿Bix u yilik Jéeoba le divorciooʼ?

⁷ ¿Baʼax ku yaʼalik le Ley yoʼolal le divorciooʼ? Kex koʼoj u yilaʼal le tsʼoʼokol beel tumen Diosoʼ, tu chaʼaj u divorciarkuba le israelitaʼoboʼ (xok Deuteronomio 24:1). Le íichamtsiloʼ ku páajtal u divorciarkuba tiʼ u yatan wa ku yilik ‹yaan baʼax jach maʼ maʼalob tu beetkiʼ›. ¿Baʼax táakaʼan ichil lelaʼ? Le Leyoʼ maʼatech u yaʼalik. Baʼaleʼ táan u tʼaan tiʼ junpʼéel baʼal jach suʼtsil wa kʼaas tu beetaj (Deu. 23:14). Chéen baʼaleʼ tu kʼiiniloʼob Jesuseʼ yaʼab judíoʼobeʼ ku divorciarkubaʼob chéen yoʼolal jeʼel baʼaxakeʼ (Mat. 19:3). Toʼoneʼ maʼ unaj k-beetik jeʼex tu beetiloʼoboʼ.

⁸ Tu kʼiinil profeta Malaquíaseʼ suuk u divorciarkuba le íichamtsil tiʼ u yatanoʼ, maʼ xaaneʼ utiaʼal u tsʼoʼokol u beel yéetel juntúul koʼolel maas x-lóoʼbayan maʼatech u adorartik Dios. Malaquíaseʼ tu yaʼalaj bix ilaʼabik tumen Jéeoba le baʼax tu beetoʼoboʼ. Tu yaʼalaj: ««‹Teneʼ jach in pʼeek u divorciarkuba máak›, ku yaʼalik Jéeoba» (Mal. 2:14-16). Lelaʼ ku kʼaʼajsiktoʼon le baʼax tu yaʼalaj Dios yoʼolal le yáax tsʼoʼokol beeloʼ, tu yaʼaleʼ «le xiiboʼ yaan u [...] pʼáatal yéetel u yatan, tu kaʼatúulaloʼob túuneʼ yaan u suutoʼob junpʼéeliliʼ wíinklil» (Gén. 2:24). Jesuseʼ tu yeʼesaj ku tuukul jeʼex u Taata le ka tu yaʼalaj: «Le baʼax tsʼoʼok u nuʼupul tumen Diosoʼ mix máak unaj u jatsik» (Mat. 19:6).

9. ¿Bix unaj u naʼataʼal le baʼax tu yaʼalaj Jesús teʼ Marcos 10:11 yéetel 12?

⁹ Maʼ xaaneʼ yaan máax jeʼel u tuklikeʼ: «¿Yaan wa baʼax jeʼel u tsʼáaik u páajtalil u divorciarkuba máak utiaʼal ka jel tsʼoʼokok u  beeleʼ?». Jesuseʼ tu yaʼalaj baʼax ku tuklik yoʼolal le divorciooʼ: «Wa juntúul máak ku divorciarkuba tiʼ u yatan yéetel ku tsʼoʼokol u beel yéetel uláakʼ koʼoleleʼ le máakoʼ ku kʼebantal yéetel ku traicionartik u yatan. Wa juntúul koʼolel ku divorciarkuba tiʼ u yíicham, tsʼoʼoleʼ ku tsʼoʼokol u beel yéetel yaanaleʼ le koʼolelaʼ ku kʼebantal» (Mar. 10:11, 12; Luc. 16:18). Jeʼex túun k-ilkoʼ, Jesuseʼ ku yeʼesik tsiikil tiʼ le tsʼoʼokol beeloʼ yéetel u kʼáat ka k-eʼes tsiikil xan tiʼ. Le máax ku divorciarkuba chéen yoʼolal jeʼel baʼalak yéetel ku tsʼoʼokol u beel tu kaʼatéen yéetel yaanaleʼ ku lúubul tiʼ adulterio. Dioseʼ bey u yilkoʼ, tumen le divorciooʼ maʼatech u tsʼáaik u xuul tiʼ le tsʼoʼokol beeloʼ. Utiaʼal Jéeobaeʼ láayliʼ «juntúuliliʼob[eʼ]». Tsʼoʼoleʼ Jesuseʼ tu yaʼaleʼ le máax ku divorciarkuba tiʼ u yataneʼ ku tsʼáaik tuʼux u lúubul tiʼ adulterio. ¿Baʼaxten? Tumen le koʼolel ku pʼáatal tu juunaloʼ jeʼel u tuklik kʼaʼabéet u tsʼoʼokol u beel utiaʼal u yantal máax tsʼáaik baʼax kʼaʼabéettiʼeʼ. Bey túunoʼ, kéen kaʼa tsʼoʼokok u beeleʼ táan u lúubul tiʼ adulterio.

10. ¿Chéen baʼax oʼolal jeʼel u páajtal u divorciarkuba máak utiaʼal u kaʼa tsʼoʼokol u beeleʼ?

¹⁰ Baʼaleʼ Jesuseʼ tu yaʼalaj chéen baʼax oʼolal jeʼel u páajtal u divorciarkuba máakeʼ. Tu yaʼalaj: «Teneʼ kin waʼalikteʼexeʼ wa juntúul máak ku divorciarkuba tiʼ u yatan kex le koʼolel maʼ núupkʼebanchajaʼanoʼ, le máakoʼ ku kʼebantal wa ku kaʼa tsʼoʼokol u beel yéetel uláakʼ koʼolel» (Mat. 19:9, nota). Lelaʼ tsʼokaʼaniliʼ u yáax aʼalik tu Kaʼansajil le Puʼukoʼ (Mat. 5:31, 32). Letiʼeʼ tʼaanaj tiʼ núupkʼeban wa u tusik máak u núup yéetel yaanal (ich griegoeʼ pornéia). Ichil lelaʼ táakaʼan le adulteriooʼ, prostitución, u núupchital máaxoʼob maʼ tsʼokaʼan u beeloʼobiʼ, homosexualidad bey xan u núupchital máak yéetel baʼalcheʼob. Wa juntúul xiib tsʼokaʼan u beel ku lúubul tiʼ núupkʼebaneʼ, u yataneʼ jeʼel u páajtal u chʼaʼtuklik wa yaan u divorciarkuba tiʼeʼ wa maʼ. Wa ku divorciarkubaʼobeʼ, tu táan Dioseʼ ku pʼáatal maʼ tsʼokaʼan u beeloʼobiʼ.

11. ¿Baʼaxten jeʼel u chʼaʼtuklik maʼ u divorciarkuba juntúul máax meyajtik Dios kex yaan baʼax oʼolal u beetkeʼ?

¹¹ Jesuseʼ maʼ tu yaʼaleʼ le máax ku tuʼusul tumen u núupoʼ unaj u divorciarkuba. Maʼ xaaneʼ le atantsiloʼ jeʼel u chʼaʼtuklik maʼ u divorciarkuba tiʼ u yíicham kex tsʼoʼok u tuʼusleʼ. Maʼ xaaneʼ láayliʼ u yaabiltmeʼ, jeʼel u yóotik u perdonarteʼ yéetel jeʼel u yáantik utiaʼal maʼ u divorciarkubaʼobeʼ. U jaajileʼ wa ku divorciarkuba yéetel maʼ tu kaʼa tsʼoʼokol u beeleʼ yaan u aktáantik jujunpʼéel talamiloʼob, jeʼex u kaxtik baʼaxoʼob kʼaʼabéettiʼ utiaʼal u  kuxtal bey xan le baʼaloʼob yaan yil yéetel le núupchitaloʼ. Maʼ xaaneʼ yaan u yuʼubikuba chéen tu juunal. Tsʼoʼoleʼ wa yaan u paalaleʼ, yaan u talamtal u líiʼskoʼob ichil u kaajal Jéeoba chéen tu juunal (1 Cor. 7:14). Jeʼex túun k-ilkoʼ, kéen u divorciartuba le máax ku tuʼusloʼ yaan u aktáantik yaʼab talamiloʼob.

12, 13. 1) ¿Baʼax úuch tiʼ Oseas yéetel u yatan? 2) ¿Baʼaxten tu kaʼa kʼamaj Oseas u yatan tu yotoch? 3) ¿Baʼax ku kaʼansiktoʼon le baʼax úuch tiʼ Oseas yoʼolal le tsʼoʼokol beeloʼ?

¹² Le baʼax úuch tiʼ profeta Oseas ichil u kuxtaloʼ ku kaʼansiktoʼon bix u yilik Dios le tsʼoʼokol beeloʼ. Jéeobaeʼ tu yaʼalajtiʼ ka tsʼoʼokok u beel yéetel juntúul koʼolel ku kʼaabaʼtik Gómer. Le Bibliaoʼ ku yaʼalikeʼ «le koʼolelaʼ yaan u prostituirkuba» yéetel yaan u yantal u paalal yéetel yaanal xiib. Oseas yéetel Gomereʼ anchaj juntúul u hijoʼob (Ose. 1:2, 3). Ka máan kʼiineʼ Gomereʼ anchaj juntúul u hija yéetel juntúul u hijo, maʼ xaaneʼ yéetel yaanal xiib. Kex yaʼab u téenel tuʼus Oseas tumen u yataneʼ, letiʼeʼ maʼ tu divorciartuba tiʼiʼ. Baʼaleʼ ka máan kʼiineʼ Gomereʼ tu xúumpʼattaj u yíichameʼ ka palitsiltaʼab tumen yaanal máak. Chéen baʼaleʼ Oseaseʼ tu kaʼa manaj (Ose. 3:1, 2). Jéeobaeʼ meyajnajtiʼ le baʼax úuch tiʼ Oseas utiaʼal u yeʼesik le jaytéen tu perdonartaj u kaajil Israel kex tu adorartoʼob yaanal diosoʼob. ¿Baʼax ku kaʼansiktoʼon leloʼ?

¹³ Jeʼex tsʼoʼok k-ilkoʼ, wa juntúul máax meyajtik Dios ku lúubul tiʼ núupkʼebaneʼ, u núupeʼ unaj u chʼaʼtuklik baʼax ken u beete. Jesuseʼ tu yaʼaleʼ le máax tuʼusoʼ jeʼel u páajtal u divorciarkuba utiaʼal u kaʼa tsʼoʼokol u beeleʼ. Baʼaleʼ jeʼel xan u páajtal u perdonartik u núupeʼ. Lelaʼ maʼ kʼaas ka u beetiʼ. Le Bibliaoʼ ku yaʼalikeʼ Oseaseʼ tu kaʼa bisaj Gómer tu yotoch. Desde teʼ kʼiin jeʼeloʼ, Gomereʼ maʼ unaj u núupchital yéetel uláakʼ xiibiʼ. Oseaseʼ maʼ núupchilaj tu yéetel ichil junpʼéel tiempoiʼ (Ose. 3:3, tsolajil, TNM). Baʼaleʼ ka máan kʼiineʼ kaʼa núupchilaj tu yéetel. Lelaʼ tu chíikbesaj bix úuchik u kaʼa kʼamik Jéeoba u kaajal utiaʼal u kaʼa biskuba tu yéetel (Ose. 1:11; 3:3-5). Lelaʼ ku kaʼansiktoʼoneʼ le máax tuʼus tumen u núup maʼ u kʼáat u divorciartuba tiʼoʼ, ku yeʼesik tsʼoʼok u perdonartik wa ku kaʼa núupchital tu yéetel (1 Cor. 7:3, 5). Wa ku beetkeʼ maʼ tu páajtal u divorciarkuba tiʼ u núupoʼ. Desde teʼ súutuk jeʼeloʼ, tu kaʼatúulal kʼaʼabéet u yilkoʼob le tsʼoʼokol beel jeʼex u yilik Jéeobaoʼ.

14. Jeʼex u yaʼalik Yáax tiʼ Corintios 7:10 yéetel 11, ¿baʼax jeʼel u yúuchul tiʼ jujuntúul máaxoʼob tsʼokaʼan u beeloʼobeʼ?

¹⁴ Tuláakal le máaxoʼob meyajtik Diosoʼ unaj u yeʼeskoʼob tsiikil tiʼ le tsʼoʼokol beel jeʼex u beetik Jéeoba yéetel Jesusoʼ. Baʼaleʼ yoʼolal le kʼebanoʼ, yanoʼobeʼ maʼatech u beetkoʼob (Rom. 7:18-23). Le oʼolal tak le máaxoʼob meyajt Dios teʼ yáax siglooʼ anchaj talamil tiʼob. Pabloeʼ tu yaʼaleʼ «le atantsiloʼ maʼ unaj u pʼatik u yíichamiʼ», baʼaleʼ yaneʼ tu beetaj (xok 1 Corintios 7:10, 11).

15, 16. 1) ¿Baʼax unaj u beetik le máaxoʼob tsʼokaʼan u beeloʼob kéen yanak talamil tiʼoboʼ, yéetel baʼaxten? 2) ¿Baʼax unaj u beetik máak wa maʼatech u meyajtaʼal Dios tumen u núup?

¹⁵ Pabloeʼ maʼ tu yaʼalaj baʼaxten tu pʼatubaʼobiʼ. Maʼ tumen wa le íichamtsil tu tusaj u núup yéetel yaanaloʼ, tumen leloʼ jeʼel kaʼach u tsʼáaik u páajtalil u divorciarkuba le atantsil utiaʼal ka tsʼoʼokok u beel tu kaʼatéenoʼ. Pabloeʼ tu yaʼaleʼ le atantsil u pʼatmaj u yíichamoʼ maʼ unaj u tsʼoʼokol u beel tu kaʼatéeniʼ, baʼaxeʼ maas maʼalob ka suunak yiknal u yíicham. Tu táan Dioseʼ láayliʼ juntúuliliʼobeʼ. Pabloeʼ tu yaʼalaj tiʼ le máaxoʼob u pʼatmubaʼoboʼ, wa maʼ tu yoʼolal núupkʼeban u pʼatmubaʼobeʼ, unaj u yilik u suutoʼob múul kajtal tu kaʼatéen. Tsʼoʼoleʼ unaj u kʼáatkoʼob áantaj tiʼ le ancianoʼoboʼ. Letiʼobeʼ maʼ ken u tsʼáaubaʼob tu tséel mix juntúuliʼ, baʼaxeʼ yaan u yilik u yáantkoʼob yéetel le Bibliaoʼ.

 ¹⁶ Maʼ xaaneʼ maas jeʼel u talamtal wa u núup máakeʼ maʼatech u meyajtik Dios. Baʼaleʼ ¿maʼalob wa ka u pʼatubaʼob chéen yoʼolal jeʼel baʼalak talamileʼ? Jeʼex tsʼoʼok k-ilkoʼ, le Bibliaoʼ ku yaʼalikeʼ jeʼel u páajtal u divorciarkuba máak yoʼolal núupkʼebaneʼ, baʼaleʼ maʼatech u yaʼalik baʼax oʼolal jeʼel u béeytal u pʼatkubaʼobeʼ. Pabloeʼ tu yaʼalaj: «Wa juntúul kiik yaan u yíicham maʼatech u meyajtik Dios, chéen baʼaleʼ le íichamtsiloʼ uts tu tʼaan kajlik yéetel le kiikoʼ, le kiikoʼ maʼ unaj u pʼatik u yíichamiʼ» (1 Cor. 7:12, 13). Lelaʼ láayliʼ bey unaj u beetaʼal teʼ kʼiinoʼobaʼ.

17, 18. ¿Baʼaxten yaan máaxoʼob meyajtik Dioseʼ maʼ u pʼat u núupoʼob kex ku beetaʼal u sen muʼyajoʼobiʼ?

¹⁷ Yaan kʼiin xaneʼ ‹le íichamtsil maʼatech u meyajtik Diosoʼ› maʼ «uts tu tʼaan kajlik yéetel le kiikoʼ». Maʼ xaaneʼ ku jaʼajatsʼik wa ku beetik loob tiʼ, le oʼolal le atantsiloʼ ku tuklik jeʼel tak u kíimsaʼaleʼ. Wa maʼ xaaneʼ maʼ tu tsʼáaik baʼax kʼaʼabéet tiʼ u yatan yéetel tiʼ u paalal mix tech u chaʼik u meyajtikoʼob Jéeoba. Teʼ súutukiloʼob beyaʼ, yaan kiikeʼ ku chʼaʼtuklik u pʼatik u yíicham, tumen ku tsʼáaik cuenta maʼ «uts tu tʼaan kajlik» tu yéeteliʼ. Baʼaleʼ yaan kiikoʼobeʼ maʼ bey u beetkoʼob kex ku máanskoʼob yaʼab talamiloʼobiʼ. Ku chúukpajal u yóoloʼob yéetel ku beetkoʼob tuláakal le ku páajtal utiaʼal u yutskíintikoʼob le talamiloʼ. ¿Baʼaxten?

¹⁸ Tumen le máaxoʼob ku pʼatkubaʼoboʼ láayliʼ tsʼokaʼan u beeloʼobeʼ, le oʼolal yaan u muʼyajtikoʼob le talamiloʼob tsʼoʼok k-aʼalikoʼ. Apóstol Pabloeʼ tu yaʼalaj uláakʼ baʼax oʼolal maʼ unaj u pʼatkubaʼobiʼ. Tu yaʼalaj: «Le íichamtsil maʼatech u meyajtik Diosoʼ ku pʼáatal santoil tu yoʼolal u yatan, le atantsil xan maʼatech u meyajtik Diosoʼ ku pʼáatal santoil tu yoʼolal le sukuʼunoʼ; wa maʼeʼ u paalaloʼobeʼ jeʼel u pʼáatloʼob maʼ limpioʼob tu táan Dioseʼ, pero beoraaʼ santoʼob» (1 Cor. 7:14). Yaʼab máaxoʼob meyajtik Dioseʼ maʼ u pʼat u núupoʼob kex ku beetaʼal u sen muʼyajoʼobiʼ. Yaan tiʼ letiʼobeʼ jach ku kiʼimaktal u yóoloʼob kéen u yiloʼob u káajal u meyajtaʼal Jéeoba tumen u núupoʼob (xok 1 Corintios 7:16; 1 Ped. 3:1, 2).

19. ¿Baʼaxten teʼ múuchʼuliloʼoboʼ yaan yaʼab sukuʼunoʼob yéetel kiikoʼob kiʼimak u yóoloʼob tsʼokaʼanil u beeloʼob?

¹⁹ Jesuseʼ tʼaanaj tiʼ le divorciooʼ yéetel apóstol Pabloeʼ tu yaʼalaj yáanal u nuʼuktaj Jéeoba baʼax unaj u beetik le ku pʼatkubaʼoboʼ. Letiʼobeʼ u kʼáatoʼob ka eʼesaʼak tsiikil tiʼ le tsʼoʼokol beeloʼ. Teʼ múuchʼuliloʼob bejlaʼaʼ yaan yaʼab sukuʼunoʼob yéetel kiikoʼob kiʼimak u yóoloʼob tsʼokaʼanil u beeloʼobiʼ. Maʼ xaaneʼ t-múuchʼulileʼ yaan íichamtsiloʼob jach u yaabiltmaj u yatanoʼob yéetel yaʼab kiikoʼob jach ku yeʼeskoʼob tsiikil tiʼ u yíichamoʼob. Letiʼobeʼ ku yeʼeskoʼob jeʼel u páajtal u yeʼesaʼal tsiikil tiʼ le tsʼoʼokol beeloʼ. Jach ku kiʼimaktal k-óol k-ilik u millonesil íichamtsiloʼob yéetel atantsiloʼobeʼ ku yeʼeskoʼob jaaj le tʼaanoʼobaʼ: «Tu yoʼolal lelaʼ le xiiboʼ yaan u pʼatik u papá yéetel u maama utiaʼal u pʼáatal yéetel u yatan, yéetel tu kaʼatúulaloʼobeʼ yaan u suutoʼob junpʼéeliliʼ wíinklil» (Efe. 5:31, 33).