1, 2. ¿Baʼax u kʼáat u yaʼal u chʼikik u paakat máak tiʼ Jéeoba?

KUXAʼANOʼON tiʼ «yaayaj kʼiinoʼob yéetel istikyaj» u máansik u kuxtal máak, tsʼoʼoleʼ yaan u maas talamtal táanil tiʼ u yantal le jeetsʼelil teʼ túumben luʼumoʼ (2 Tim. 3:1). Le oʼolal unaj k-tuklik: «¿Tuʼux k-chʼikik k-paakat?», wa ¿tiʼ máax k-kʼáatik áantaj? Maʼ xaaneʼ u taatsʼ k-aʼalik: «Tiʼ Jéeoba». U jaajileʼ letiʼe baʼax maas maʼalob jeʼel k-núukikoʼ.

² ¿Baʼax u kʼáat u yaʼal u chʼikik u paakat máak tiʼ Jéeoba? ¿Bix jeʼel k-eʼesik k-chʼikmaj k-paakat tiʼ Jéeoba kéen k-aktáant baʼaloʼob talamtak ichil k-kuxtaleʼ? Juntúul salmista úuchjeakileʼ tu yaʼalaj jach kʼaʼabéet k-chʼikik k-paakat tiʼ Jéeoba utiaʼal u yáantkoʼon kéen k-aktáant talamiloʼob (xok Salmo 123:1-4). Letiʼeʼ tu ketaj yéetel baʼax ku beetik juntúul palitsil. Le ka tu yaʼalaj le palitsil ku paktik u kʼab u tsʼuuliloʼ, maʼ chéen tu yóotaj u yaʼal jach u yojel yaan u tsʼaʼabal baʼal u jaant yéetel yaan u kanáantaʼaliʼ. Baʼaxeʼ tu tsʼáaj xan naʼatbileʼ ku paktik u tsʼuulil utiaʼal u yilik  baʼax u kʼáat, beyoʼ ku beetik baʼax uts tu tʼaan. Toʼon xaneʼ kʼaʼabéet k-xokik sáamsamal le Biblia utiaʼal k-ilik baʼax u kʼáat Jéeoba ka k-beetoʼ. Chéen bey jeʼel u yáantkoʼonoʼ (Efe. 5:17).

3. ¿Baʼax jeʼel u beetik u xuʼulul k-chʼikik k-paakat tiʼ Jéeobaeʼ?

³ Kex k-ojel unaj k-chʼikik k-paakat tiʼ Jéeoba mantatsʼeʼ, yaan horaeʼ jeʼel u náayal k-óol tiʼ yaanal baʼaleʼ. Lelaʼ letiʼe baʼax úuch tiʼ Marta, juntúul koʼolel jach ku biskuba kaʼach yéetel Jesusoʼ. Letiʼeʼ náay u yóol, tumen chʼíik «u beet yaʼabkach baʼaloʼob» (Luc. 10:40-42). Wa bey úuchik tiʼ juntúul máax chúukaʼan u yóol kex tiaʼan Jesús tu yiknaloʼ, u kʼáat u yaʼaleʼ jeʼel xan u yúuchultoʼoneʼ. ¿Baʼaxoʼob jeʼel u beetik u náayal k-óoleʼ? Teʼ xookaʼ yaan k-ilik bix jeʼel u náayal k-óol yoʼolal le baʼaxoʼob ku beetik u maasiloʼ. Tsʼoʼoleʼ yaan k-ilik baʼax unaj k-beetik utiaʼal maʼ u xuʼulul k-chʼikik k-paakat tiʼ Jéeoba.

4. ¿Baʼaxten jelaʼan k-uʼuyik maʼ páajchaj u yokol Moisés teʼ Luʼum Aʼalaʼan u Tsʼaʼabaloʼ?

⁴ Moiseseʼ mantatsʼ ku kaxtik kaʼach u nuʼuktaj Jéeoba. «Letiʼeʼ pʼáat jeetsʼel tiʼ u fe bey táan u yilik le Máax maʼ tu páajtal u yilaʼaloʼ.» (Xok Hebreoʼob 11:24-27.) Le Bibliaoʼ ku yaʼalikeʼ mix juntéen anchaj tu kaʼatéen tu kaajil Israel uláakʼ profeta jeʼex Moiseseʼ, letiʼeʼ tʼaanaj yéetel Jéeoba jeʼex u tʼaan juntúul máak yéetel u yéet máakileʼ (Deu. 34:10). Chéen baʼaleʼ kex jach ku biskuba maʼalob yéetel Jéeobaeʼ tu peʼertaj u páajtalil u yokol teʼ Luʼum Aʼalaʼan u Tsʼaʼabaloʼ (Núm. 20:12). ¿Baʼax ta tʼaan tu beetaj?

5-7. 1) ¿Baʼax talamil anchaj le maʼ úuch jóokʼok le israelitaʼob Egiptooʼ? 2) ¿Baʼax tu beetaj Moisés?

⁵ Mix u chuk dos meses jóokʼok le israelitaʼob Egipto yéetel maʼ kʼuchkoʼob tu witsil Sinaíoʼ, anchaj junpʼéel talamil. Le israelitaʼoboʼ joʼopʼ u kʼuuxiloʼob tu contra Moisés, tumen minaʼan jaʼ u yukʼoʼob. Tumen jach pʼuʼujoʼobeʼ, Moiseseʼ tu yaʼalaj tiʼ Jéeoba: «¿Baʼax bíin in beet yéetel le máakoʼobaʼ? ¡Chéen yoʼolal junpʼíiteʼ maʼ tu kíimsenoʼob yéetel chʼiiniʼ!» (Éxo. 17:4). Jéeobaeʼ tu yaʼalajtiʼ baʼax unaj u beetik: u jatsʼik junpʼéel nojoch tuunich yéetel u xóolteʼ tu witsil Horeb utiaʼal u jóokʼol jaʼiʼ. Le Bibliaoʼ ku yaʼalik: «Moiseseʼ bey tu beetajil tu táan u nuukil Israel». Le israelitaʼoboʼ tu yukʼoʼob le bukaʼaj jaʼ ku páajtaleʼ ka xuʼul u kʼuuxiloʼob (Éxo. 17:5, 6).

⁶ Le Bibliaoʼ ku yaʼalikeʼ Moiseseʼ tu tsʼáaj u kʼaabaʼt le kúuchiloʼ Masah, lelaʼ u kʼáat u yaʼaleʼ «Túuntaj óol», yéetel Meribá, u kʼáat u yaʼaleʼ «Kʼuuxilil». ¿Baʼaxten jach maʼalob le kʼaabaʼob tu tsʼáajtiʼoʼ? Le Bibliaoʼ ku yaʼalik: «Úuchik u tsʼaʼabal túuntajil Dios le ka tu yaʼalajoʼob: ¿Tiʼ wa yaan Yuumtsil t-éeteleʼ, wa maʼ?» (Éxo. 17:7).

⁷ ¿Bix tu yilil Jéeoba le baʼax úuch Meribaoʼ? Tu yilaj tu contra letiʼ tu tsʼáajuba le israelitaʼoboʼ, maʼ chéen tu contra Moisesiʼ (xok Salmo 95:8, 9). Bey túunoʼ maʼ maʼalob baʼax tu beetaj le israelitaʼoboʼ. Baʼaleʼ Moiseseʼ tu kʼáataj u yáantaj Jéeoba yéetel tu beetaj baʼax aʼalaʼabtiʼ.

8. ¿Baʼax talamil anchaj tiʼ le israelitaʼob le tiaʼanoʼob naatsʼ teʼ Luʼum Aʼalaʼan u Tsʼaʼabaloʼ?

⁸ Kex cuarenta años tiʼ lelaʼ úuch junpʼéel baʼal xan beyoʼ. Le israelitaʼoboʼ tiaʼanoʼob kaʼach teʼ luʼum tsʼaʼab xan  u kʼaabaʼt Meribaoʼ. Lelaʼ naatsʼ tiʼ Qadés yaan, tu jáal le Luʼum Aʼalaʼan u Tsʼaʼabaloʼ. * Teʼeloʼ le israelitaʼoboʼ joʼopʼ u kʼuuxiloʼob tu kaʼatéen, tumen minaʼan jaʼ u yukʼoʼob (Núm. 20:1-5). Baʼaleʼ ka úuch lelaʼ Moiseseʼ yaanal baʼax tu beetaj.

9. ¿Baʼax tu yaʼalaj Jéeoba tiʼ Moisés ka u beete, baʼaleʼ baʼax tu beetaj letiʼ? (Ilawil le dibujo yaan tu káajbal le xookaʼ.)

⁹ ¿Baʼax tu beetaj Moisés le ka joʼopʼ u kaʼa kʼuuxil le israelitaʼoboʼ? Kaʼa bin u kʼáat áantaj tiʼ Jéeoba utiaʼal u yojéeltik baʼax ken u beete. Baʼaleʼ Dioseʼ maʼ tu yaʼalajtiʼ ka u jatsʼ le nojoch tuunichoʼ. Baʼaxeʼ tu yaʼalajtiʼ ka u chʼaʼ u xóolteʼ yéetel ka u muchʼ le israelitaʼob tu baʼpach le nojoch tuunichoʼ, tsʼoʼoleʼ ku tʼanik utiaʼal ka jóokʼok jaʼiʼ (Núm. 20:6-8). Baʼaleʼ Moiseseʼ maʼ tu tʼanaj le nojoch tuunichoʼ. Baʼaxeʼ, tumen jach pʼujaʼaneʼ tu yawtaj tiʼ le máakoʼoboʼ: «Uʼuyeʼex j-maʼ uʼuyajtʼaaneʼex; ¿yaan wa xan [k-jóoʼsik] jaʼ tiʼ le [nojoch tuunich] utiaʼal ka [k-]tsʼáa a wukʼeʼex[oʼ]?». Tsʼoʼoleʼ ka tu jatsʼaj le nojoch tuunich kaʼatéenoʼ (Núm. 20:10, 11).

10. ¿Bix tu yuʼubiluba Jéeoba yoʼolal le baʼax tu beetaj Moisesoʼ?

¹⁰ Jéeobaeʼ jach pʼuʼuj tu contra Moisés (Deu. 1:37; 3:26). ¿Baʼaxten? Maʼ xaaneʼ yoʼolal jejeláas baʼaloʼob. Le yáaxoʼ tumen maʼ tu beetaj le baʼax tu yaʼalajtiʼoʼ.

11. Ka tu jatsʼaj Moisés le nojoch tuunichoʼ, ¿baʼaxten jeʼel kaʼach u tuklik le israelitaʼob maʼ Jéeoba beet u jóokʼol jaʼoʼ?

¹¹ Koʼoneʼex ilik uláakʼ baʼax oʼolal wal pʼuʼuj Jéeoba tu contra Moiseseʼ. Le tuunich yaan teʼ yáax luʼum tu kʼaabaʼtaj Meribaoʼ jach tokʼ tuunich. Kex jeʼel bukaʼaj chichil ka jaʼatsʼakeʼ mix máak jeʼel u tukultik wa jeʼel u jóokʼol jaʼeʼ. Baʼaleʼ teʼ tuláakʼ luʼum tu kʼaabaʼtaj Meribaoʼ bey sajkab tuunich yaneʼeʼ. Le oʼolal séeb jeʼel u kaxtaʼal jaʼ tumen le máakoʼoboʼ. Le úuchik u jaʼatsʼal le tuunich tumen Moisesoʼ, maʼ xaaneʼ le máakoʼoboʼ tu tukloʼobeʼ yaniliʼ jaʼ teʼ tuunichoʼ, maʼ Jéeoba beet u jóokʼoliʼ. *

12. Maʼ xaaneʼ, ¿baʼax uláakʼ beet u kʼuuxil Jéeoba tu contra Moisés yéetel Aarón?

¹² Yaan uláakʼ baʼax oʼolal ku tuklaʼal beet u kʼuuxil Jéeoba tu contra Moisés yéetel Aarón. Koʼoneʼex ilik le baʼax tu yaʼalaj Moisés tiʼ le israelitaʼoboʼ: «¿Yaan wa xan [k-jóoʼsik] jaʼ tiʼ le [nojoch tuunich] utiaʼal ka [k-]tsʼáa a wukʼeʼex[aʼ]?». Le ka tu yaʼalaj «k-jóoʼsik», maʼ xaaneʼ táan u tʼaan tiʼ letiʼ yéetel Aarón. Le baʼaxoʼob tu yaʼalaj Moisesoʼ maʼ tu yeʼesaj tsiikil tiʼ Jéeoba, le Máax beet le milagrooʼ. Lelaʼ bey u chíikbesik Salmo 106:32 yéetel 33, tuʼux ku yaʼalik: «Tu beetoʼob xan u pʼuʼujul Dios tu jáal u jaʼil Meribá, yéetel tu yoʼolaloʼobeʼ jach kʼaas binik tiʼ Moisés, tumen tu beetoʼob u kʼáajtal u yóoleʼ, letiʼ túuneʼ tʼaanaj mix táan u tuklik baʼax ku yaʼalikiʼ» * (Núm. 27:14). Le baʼax tu beetaj Moisesoʼ maʼ tu tsʼáaj nojbeʼenil tiʼ Jéeobaiʼ. Le  oʼolal tu yaʼalaj tiʼ Moisés yéetel tiʼ Aarón: «Teʼexeʼ ta x-maʼ uʼuyajtʼanteʼex le baʼax tin waʼalajoʼ» (Núm. 20:24). Bey túunoʼ lúuboʼob tiʼ junpʼéel nojoch kʼeban.

13. ¿Baʼaxten maʼ jelaʼan le castigo tu tsʼáaj Jéeoba tiʼ Moisesoʼ?

¹³ Tumen Moisés yéetel Aarón nuʼuktik u kaajal Dioseʼ, maas yaʼab cuenta anchaj u kʼubkoʼob tiʼ letiʼ (Luc. 12:48). Táanil tiʼ u yúuchultiʼob lelaʼ, Jéeobaeʼ maʼ tu chaʼaj u yokol tu luʼumil Canaán tuláakal le israelitaʼob tu tsʼáajubaʼob tu contraoʼ (Núm. 14:26-30, 34). Le oʼolal láayliʼ letiʼe castigo tu tsʼáaj xan tiʼ Moisés yoʼolal le baʼax tu beetoʼ: maʼ tu chaʼaj u yokol teʼ Luʼum Aʼalaʼan u Tsʼaʼabaloʼ.

14, 15. ¿Baʼax péeks Moisés u beet baʼax maʼ maʼalobiʼ?

¹⁴ ¿Baʼax péeks Moisés u beet baʼax maʼ maʼalobiʼ? Koʼoneʼex ilik tu kaʼatéen baʼax ku yaʼalik Salmo 106:32 yéetel 33: «Tu beetoʼob xan u pʼuʼujul Dios tu jáal u jaʼil Meribá, yéetel tu yoʼolaloʼobeʼ jach kʼaas binik tiʼ Moisés, tumen tu beetoʼob u kʼáajtal u yóoleʼ, letiʼ túuneʼ tʼaanaj mix táan u tuklik baʼax ku yaʼalikiʼ». Le versiculooʼ ku yaʼalikeʼ le israelitaʼoboʼ tu beetoʼob u pʼuʼujul Jéeoba, baʼaleʼ Moiseseʼ maʼ tu kanáantaj baʼax tu yaʼaliʼ. Tumen maʼ tu controlartubaeʼ maʼ tu tukultaj baʼax talamil jeʼel u taasik le baʼax tu yaʼaloʼ.

¹⁵ Moiseseʼ náay u yóol yoʼolal le baʼax tu beetaj u maasiloʼ, le oʼolal maʼ tu chʼikaj u paakat tiʼ Jéeobaiʼ. Le yáax juntéen ka kʼuuxilnaj le israelitaʼob tumen minaʼan jaʼoʼ, Moiseseʼ tu beetaj baʼax maʼalob (Éxo. 7:6). Baʼaleʼ, le uláakʼ juntéenoʼ, maʼ xaaneʼ tsʼoʼok u kaʼanal yéetel tsʼoʼok u náakal u yóol u yil bix u sen tsʼíikil le israelitaʼoboʼ. Maʼ xaaneʼ maas tuukulnaj tiʼ bix u yuʼubikuba letiʼ, maʼ tiʼ u tsʼáaik nojbeʼenil tiʼ Jéeobaiʼ.

16. ¿Baʼaxten unaj k-ilik k-kaanbal tiʼ le baʼax tu beetaj Moisesoʼ?

¹⁶ Wa le profeta Moisés náay u yóol yéetel kʼebanchaj kex chúukaʼan u yóol kaʼacheʼ, u kʼáat u yaʼaleʼ jeʼel xan u yúuchultoʼon beyoʼ. Toʼon xaneʼ taʼaytak k-okol teʼ túumben luʼum u yaʼalmaj Dios u tsʼáaikoʼ (2 Ped. 3:13). Mix juntúul tiʼ toʼon u kʼáat u peʼertiʼ. Baʼaleʼ wa jach tu jaajil k-kʼáat k-ileʼ unaj k-chʼikik k-paakat tiʼ Jéeoba yéetel k-beetik mantatsʼ baʼax uts tu tʼaan (1 Juan 2:17). ¿Baʼaxoʼob k-kanik tiʼ le baʼax úuch tiʼ Moisesoʼ?

17. ¿Baʼax jeʼel u yáantkoʼon utiaʼal maʼ k-jáan kʼuuxileʼ?

¹⁷ Maʼ k-jáan kʼuuxil. Yaan kʼiineʼ ku xáantal táan k-muʼyajtik wa baʼax talamil. Baʼaleʼ le Bibliaoʼ ku yaʼaliktoʼon: «Maʼ u xuʼulul k-beetik baʼax jach maʼalob, tumen wa maʼ t-kaʼanleʼ yaan k-jooch jach tu kʼiinil» (Gal. 6:9; 2 Tes. 3:13). Kéen k-aktáant wa baʼax jeʼel u beetik k-kʼuuxil yéetel wa máaxeʼ, ¿yaan wa k-kanáantik baʼax k-beetik yéetel baʼax k-aʼalik? (Pro. 10:19; 17:27; Mat. 5:22). Wa ku beetaʼal k-kʼuuxil tumen wa máaxeʼ, unaj k-ilik k-pʼatik «tu kʼab Dios» (xok Romailoʼob 12:17-21). Lelaʼ jeʼel k-beetik wa k-chʼikik k-paakat tiʼ Dioseʼ yéetel wa ku chúukpajal k-óol k-páaʼt u kʼuchul u kʼiinil u yutskíintik. Baʼaleʼ wa k-sutik u jeel baʼax ku beetaʼaltoʼoneʼ u  kʼáat u yaʼaleʼ maʼatech k-eʼesik tsiikil tiʼ Jéeoba.

18. ¿Baʼax unaj k-beetik kéen kaʼansaʼaktoʼon túumben baʼaloʼob?

¹⁸ Unaj k-séeb beetik le túumben baʼaloʼob ku kaʼansaʼaltoʼonoʼ. Kéen kaʼansaʼaktoʼon túumben baʼaloʼob tumen le máaxoʼob tsʼaʼan tumen Jéeobaoʼ unaj k-séeb beetik. Maʼ unaj k-pechikba tiʼ le baʼaloʼob suukaʼan k-beetik kaʼachoʼ (Heb. 13:17). Baʼaleʼ unaj k-kanáantik maʼ «[k-]píitmáan tiʼ le baʼaxoʼob tsʼíibtaʼanoʼ» (1 Cor. 4:6). Kéen k-beet beyaʼ k-eʼesik k-chʼikmaj k-paakat tiʼ Jéeoba.

19. ¿Baʼax unaj k-beetik utiaʼal maʼ u xuʼulul k-meyajtik Jéeoba yoʼolal baʼaxoʼob ku beetik u maasil?

¹⁹ Maʼ u xuʼulul k-bisikba yéetel Jéeoba yoʼolal le baʼaxoʼob maʼ maʼalobtak ku beetik u maasiloʼ. Wa k-chʼikmaj k-paakat tiʼ Jéeobaeʼ maʼ ken k-kʼuuxil yoʼolal baʼax ku beetik u maasil ka tak xuʼuluk k-meyajtik Jéeoba. Lelaʼ maases unaj u beetik le máaxoʼob tsʼaʼan junpʼéel nojoch meyaj u beetoʼob ichil u kaajal Dios, jeʼex Moisés kaʼachoʼ. U jaajileʼ tuláakloʼon unaj k-beetik tuláakal le ku páajtal utiaʼal k-beetik baʼax ku yaʼalik Jéeoba utiaʼal k-salvartikbaoʼ. Unaj u kʼaʼajaltoʼoneʼ Dioseʼ yaʼab baʼax ku chʼaʼik en cuentail kéen u juzgart wa máax (Fili. 2:12). Wa maas yaʼab meyaj tsʼaʼantoʼon k-beeteʼ, maas yaʼab baʼax ken u kʼáattoʼon Dios (Luc. 12:48). Wa jach tu jaajil k-yaabiltmaj Jéeobaeʼ, mix baʼal kun beetik k-lúubul yéetel mix baʼal kun náachkuntkoʼon tiʼ u yaabilaj (Sal. 119:165; Rom. 8:37-39).

20. ¿Baʼax unaj k-chʼaʼtuklik k-beetik?

²⁰ Teʼ kʼiinoʼob talamtakaʼ unaj k-chʼikik k-paakat tiʼ le Máax kulukbal tu trono teʼ kaʼan utiaʼal k-ilik baʼax u kʼáat ka k-beetoʼ. Maʼ k-náachtal tiʼ Dios chéen yoʼolal baʼax ku beetik u maasil. Maʼ unaj u tuʼubultoʼon le baʼax úuch tiʼ Moisesoʼ. Maʼ k-kʼuuxil yoʼolal baʼax ku beetik u maasil, baʼaxeʼ unaj k-ilik maʼ u xuʼulul «k-tsʼáaik paakat tiʼ Yuumtsil [k-Dios], tak ken u chʼaʼtoʼon óotsilil» (Sal. 123:1, 2).