1. ¿Baʼax ku tsʼíiboltik tuláakal máak?

KOʼOX tuklikeʼ k-ilik juntúul máax k-kʼaj óol, baʼaleʼ letiʼeʼ maʼ kʼajaʼan k-kʼaabaʼ tiʼiʼ mix tu kʼaʼajaltiʼ máaxoʼoniʼ. ¿Bix jeʼel k-uʼuyikbaeʼ? Jeʼel u lúubul k-óoleʼ, tumen tuláakal máak u kʼáat ka kʼaʼajsaʼak tumen le máaxoʼob u kʼaj óoloʼ. Chéen baʼaleʼ maʼ chéen k-kʼáat ka ojéeltaʼak máaxoʼoniʼ, baʼaxeʼ k-kʼáat ka kʼaʼajsaʼakoʼon yoʼolal le baʼaxoʼob k-beetmoʼ bey xan yoʼolal bix k-modos (Núm. 11:16; Job 31:6).

2, 3. ¿Baʼax jeʼel u beetik k-tsʼíiboltik ka ilaʼakoʼon maas maʼalobil tumen u maasileʼ? (Ilawil le dibujo yaan tu káajbal le xookaʼ.)

² Chéen baʼaleʼ jeʼex u yúuchul yéetel uláakʼ baʼaxoʼob ku tsʼíiboltik máakeʼ, yoʼolal le kʼebanoʼ jeʼel u káajal k-tsʼíiboltik ka ilaʼakoʼon maas maʼalobil tumen u maasileʼ. Tsʼoʼoleʼ u yóokʼol kaab Satanaseʼ jeʼel u beetik k-tsʼíiboltik ka jach kʼaj óoltaʼakoʼoneʼ. Kéen úuchuk lelaʼ, ku pʼáatal maʼatech k-adorartik yéetel k-nojbeʼenkúuntik Jéeoba jeʼex uts tu tʼaaneʼ (Apo. 4:11).

³ Tu kʼiiniloʼob Jesuseʼ, jujuntúul u nuuktakil le judíoʼoboʼ u kʼáatoʼob kaʼach ka ilaʼakoʼob maas maʼaloboʼob tiʼ u maasil.  Jesuseʼ tu yaʼalaj tiʼ u disipuloʼob: «Kanáantabaʼex tiʼ le escribaʼob, máaxoʼob uts tu tʼaan u máanoʼob yéetel u chowak nookʼoʼob, u yutsultʼantaʼaloʼob teʼ kʼíiwikoʼoboʼ, u kutaloʼob teʼ sillaʼob yanoʼob táanil teʼ sinagogaʼoboʼ bey xan u kutaloʼob janal teʼ kúuchiloʼob maas maʼalobtakoʼ». Tsʼoʼoleʼ tu yaʼalaj: «Letiʼobeʼ maas yaj bix kun juzgartbiloʼob» (Luc. 20:46, 47). Chéen baʼaleʼ Jesuseʼ tʼaanaj maʼalob tiʼ juntúul koʼolel kimen u yíicham tu síiaj wa bajux, baʼaleʼ maʼ tu beetaj chéen utiaʼal ka lúubuk utsil tiʼ u maasiliʼ (Luc. 21:1-4). Beyoʼ Jesuseʼ tu yeʼesaj bix u yilik Jéeoba u tsʼíiboltik máak u lúubul utsil tiʼ u maasil. Le xookaʼ yaan u yáantkoʼon k-il bix u yilik Dios le k-kaxtik k-lúubul utsil tiʼ u maasiloʼ.

4. ¿Tiʼ máax maas maʼalob ka lúubkoʼon utsil, yéetel baʼaxten?

⁴ Toʼoneʼ maʼ k-kʼáat lúubul utsil tiʼ u máakiloʼob le yóokʼol kaab yéetel ka kʼaj óoltaʼakoʼon chéen tumen maʼalob k-xook, maʼalob k-meyaj wa tumen k-ojel k-beet uláakʼ baʼaloʼobiʼ. Bey túunoʼ ¿tiʼ máax maas maʼalob ka lúubkoʼon utsil? Apóstol Pabloeʼ tu yaʼalaj: «Beora tsʼoʼok u kʼuchul a kʼaj óolteʼex Diosaʼ, wa maas maʼalob ka k-aʼaleʼ, beora tsʼoʼok a kʼaj óoltaʼaleʼex tumen Diosaʼ, ¿bix a táabaleʼex suut tiʼ baʼaloʼob chéen kuneloʼob yéetel minaʼan u biilaloʼob suuk u beetaʼal tumen mejen paalal, yéetel a kʼáateʼex ka u palitsilteʼexoʼob tu kaʼatéen?» (Gal. 4:9). ¿Máasaʼ jach kiʼimak k-óol ‹k-kʼaj óoltaʼal tumen Dios›, u Reyil tuláakal baʼal? Letiʼeʼ u kʼáat u bisuba maʼalob t-éetel. Jeʼex tu tsolil juntúul máax ku xakʼaltik u tʼaaniloʼob le Bibliaoʼ «kéen kʼaj óoltaʼakoʼon tumen Dioseʼ k-kʼuchul lúubul utsil tiʼ». Kéen kʼuchuk u yiloʼon Jéeoba bey u amigoʼoneʼ ku yantal u biilal k-kuxtal (Ecl. 12:13, 14).

5. ¿Baʼax unaj k-beetik utiaʼal ka u yiloʼon Jéeoba bey u amigoʼoneʼ?

⁵ Moiseseʼ lúub utsil tiʼ Jéeoba. Le ka tu kʼáat óoltaj tiʼ Jéeoba ka áantaʼak utiaʼal ka u yojéelt baʼax unaj u beetkeʼ, aʼalaʼabtiʼ: «Le baʼax tsʼoʼok a waʼalikaʼ [...] in kaʼaj xan in beete, tumen kin woksik in wóol tiʼ teech, yéetel ka lúubul utsil tiʼ teen» (Éxo. 33:12-17). Toʼon xaneʼ k-kʼamik yaʼab bendicionoʼob kéen kʼaj óoltaʼakoʼon yéetel kéen lúubkoʼon utsil tiʼ Jéeoba. Chéen baʼaleʼ, ¿baʼax unaj k-beetik utiaʼal ka u yiloʼon bey u amigoʼoneʼ? Unaj k-yaabiltik yéetel k-kʼubik k-kuxtal tiʼ (xok 1 Corintoiloʼob 8:3).

6, 7. ¿Baʼax jeʼel u beetik u xuʼulul k-bisikba yéetel Jéeobaeʼ?

⁶ Baʼaleʼ kʼaʼabéet k-kanáantik maʼ u xuʼulul k-bisikba yéetel k-Taata yaan teʼ kaʼanoʼ. Jeʼex tu yaʼalil apóstol Pablo tiʼ le galaciailoʼoboʼ, unaj k-kanáantik maʼ k-palitsiltaʼal tumen le «baʼaloʼob chéen kuneloʼob yéetel minaʼan u biilaloʼob» yaan teʼ yóokʼol kaabaʼ, ichil lelaʼ táakaʼan k-kaxtik k-lúubul utsil tiʼ u maasil (Gal. 4:9). Le sukuʼunoʼob teʼ yáax siglooʼ jach tu tsʼáaj u yóoloʼob u beetoʼob baʼax uts tu tʼaan Dios. Baʼaleʼ Pabloeʼ tu yaʼaleʼ joʼopʼ u suutoʼob tiʼ le baʼaloʼob tu pʼatoʼoboʼ. Bey ka u yaʼaltiʼobeʼ: «Beora tsʼoʼok a kankeʼex baʼax uts tu tʼaan Diosaʼ, ¿baʼaxten ka suuteʼex tiʼ le baʼaloʼob minaʼan u biilaloʼob tsʼoʼok a pʼatkeʼexoʼ?».

⁷ ¿Jeʼel wa xan u yúuchultoʼon beyoʼ? Jeʼeleʼ. Ka t-kʼaj óoltaj Jéeobaeʼ, maʼ xaaneʼ t-pʼataj junpʼéel maʼalob meyaj wa uláakʼ baʼaloʼob ku tsʼáaik u kʼasaʼan yóokʼol kaab Satanás, jeʼex tu beetil apóstol Pabloeʼ (xok Filiposiloʼob 3:7, 8). Maʼ xaaneʼ t-chʼaʼtuklaj maʼ u maas kaʼantal k-xook, maʼ k-kʼamik junpʼéel meyaj maas maʼalob  wa k-náajaltik yaʼab taakʼin. Maʼ xaaneʼ k-ojel paax bey xan wa baʼax deporteil jeʼel u beetik k-náajaltik yaʼab taakʼin yéetel k-jach kʼaj óoltaʼaleʼ. Baʼaleʼ t-chʼaʼtuklaj k-pʼatik tuláakal leloʼ (Heb. 11:24-27). ¿Yaan wa u yaatal k-óol yoʼolal le baʼax t-chʼaʼtuklaj k-beetkoʼ? Wa ku yaatal k-óoleʼ k-eʼesik minaʼan k-naʼat. Jeʼel u káajal k-kaxtik baʼaloʼob k-ilik kaʼach bey «chéen kuneloʼob yéetel minaʼan u biilaloʼob[eʼ]». *

8. ¿Baʼax unaj k-beetik utiaʼal k-tsʼíiboltik k-lúubul utsil tiʼ Jéeoba?

⁸ Toʼoneʼ unaj k-ilik k-tsʼíiboltik k-lúubul utsil tiʼ Jéeoba, maʼ tiʼ le yóokʼol kaabaʼ. Utiaʼal lelaʼ unaj k-kʼaʼajsik kaʼapʼéel baʼal. Yáaxeʼ, Jéeobaeʼ maʼ tu tuʼubsik yéetel ku lúubul utsil tiʼ le máaxoʼob meyajtik yéetel chúukaʼan óolaloʼ (xok Hebreoʼob 6:10; 11:6). Letiʼeʼ jach u yaabiltmaj cada juntúul tiʼ letiʼob yéetel maʼ ken u pʼatoʼob. Tsʼoʼoleʼ «u kʼaj óol le máaxoʼob u tiaʼaloʼoboʼ» (2 Tim. 2:19). Jéeobaeʼ «ku kanáantik u kuxtal le máaxoʼob beetik baʼax utsoʼ» yéetel ku tokikoʼob tiʼ le túuntaj óolaloʼoboʼ (Sal. 1:6; 2 Ped. 2:9).

9. ¿Bix tsʼoʼok u yeʼesik Jéeoba ku kʼamik máaxoʼob meyajtik?

⁹ Jéeobaeʼ jejeláas bix tsʼoʼok u yeʼesik ku kʼamik le máaxoʼob meyajtikoʼ (2 Cró. 20:20, 29). Tuukulnakoʼon tiʼ bix tu salvartil le israelitaʼob teʼ Chak Kʼáaʼnáab le ka chʼaʼpachtaʼaboʼob tumen u soldadoʼob faraonoʼ (Éxo. 14:21-30; Sal. 106:9-11). Le bix tu salvartiloʼoboʼ jach kʼuch ojéeltbil tak tiʼ uláakʼ kaajoʼob, le oʼolal seguernaj u tsikbaltaʼal kex tsʼoʼok u máan cuarenta años úuchuk (Jos. 2:9-11). K-kʼaʼajsik bix tu salvartil u kaajal Jéeoba úuchjeakileʼ jach ku líiʼsik k-óol, maases tumen taʼaytak u líikʼil t-contra Gog tiʼ Magog (Eze. 38:8-12). Kéen kʼuchuk le kʼiin jeʼeloʼ jach yaan u kiʼimaktal k-óol, tumen t-kaxtaj k-lúubul utsil tiʼ Jéeoba, maʼ tiʼ le yóokʼol kaabaʼ.

10. ¿Máakalmáak le u kaʼapʼéel baʼax unaj k-kʼaʼajsikoʼ?

¹⁰ U kaʼapʼéel baʼax unaj k-kʼaʼajsikeʼ Jéeobaeʼ jejeláas bix u yeʼesik ku kʼamkoʼon. Letiʼeʼ maʼatech u kʼamik le máaxoʼob beetik baʼaxoʼob maʼalobtak chéen utiaʼal ka ilaʼakoʼoboʼ. ¿Baʼaxten? Tumen Jesuseʼ tu yaʼaleʼ le nojbeʼenil ku tsʼaʼabal tiʼ máak tumen u maasiloʼ chéen letiʼe boʼol kun tsʼaabiltiʼoʼ (xok Mateo 6:1-5). Chéen baʼaleʼ tu yaʼaleʼ Jéeobaeʼ ku yilik le máaxoʼob beetik uts tiʼ u maasil kex mix máak beetik u cuentail baʼax ku beetkoʼoboʼ. Le oʼolal ku bendecirtaʼaloʼob yoʼolal baʼax ku beetkoʼob, yaan horaeʼ mix tu tuukuloʼob ku máan baʼax bendicioniloʼob ken u kʼamoʼob tiʼ Dios. Koʼoneʼex ilik jujunpʼéel bix u beetik.

11. ¿Bix úuchik u yeʼesik Jéeoba ku kʼamik María?

¹¹ Ka kʼuch u kʼiinil u síijil u hijo Jéeoba way Luʼumeʼ tu yéeyaj juntúul x-chʼúupal óotsil utiaʼal u síijsik. Letiʼeʼ tiʼ kajaʼan kaʼach Nazareteʼ, junpʼéel chan kaaj náach yanil tiʼ Jerusalén, le tuʼux yaan le jatsʼuts templooʼ (xok Lucas 1:26-33). ¿Baʼaxten letiʼ yéeyaʼab tumen Jéeoba? Le ángel Gabrieloʼ tu yaʼalaj tiʼ María: «Tsʼoʼok a lúubul utsil tu táan Dios». Le baʼaxoʼob tu yaʼalaj María ka tsikbalnaj yéetel Elisabet, u láakʼtsiloʼ, tu yeʼesaj jach u yaabiltmaj Dios (Luc. 1:46-55). Lelaʼ ku yeʼesiktoʼoneʼ Jéeobaeʼ tsʼoʼok u jach ilik baʼaxoʼob ku  beetik María, le oʼolal tu yéeyaj utiaʼal u síijsik u Hijo.

12, 13. ¿Baʼax úuch le ka síij Jesusoʼ bey xan le ka bisaʼab teʼ templooʼ?

¹² Ka síij Jesuseʼ, Jéeobaeʼ maʼ tu tsʼáaj u yojéelt le máaxoʼob yaan autoridad tiʼob tu kaajil Jerusalén yéetel Belenoʼ. Baʼaxeʼ tu túuxtaj jujuntúul angeloʼob utiaʼal u yaʼalikoʼob tiʼ le máaxoʼob táan u kanáantik u yalakʼ tamanoʼob ich kʼáax naatsʼ tiʼ Belenoʼ (Luc. 2:8-14). Le j-kanan tamanoʼoboʼ bin u xíimbaltoʼob le chaambal táant u síijiloʼ (Luc. 2:15-17). Maʼ xaaneʼ María yéetel Joseeʼ kiʼimakchaj u yóoloʼob ka tu yiloʼob bin le j-kanan tamanoʼob ilik Jesusoʼ. Tuukulnakoʼon tiʼ u jelaʼanil baʼax ku beetik Jéeoba tiʼ le baʼax ku beetik le Kʼaasilbaʼaloʼ. Le ka túuxtaʼab le astrologoʼob tumen Satanás u xíimbaltoʼob Jesús yéetel u taataʼoboʼ, péeknaj u yóol u kajnáaliloʼob Jerusalén ka tu yojéeltoʼob tsʼoʼok u síijil Jesús (Mat. 2:3). Bey túunoʼ le úuchik u yojéeltaʼal tumen tuláakal u kajnáaliloʼob Jerusalén tsʼoʼok u síijil Jesusoʼ, tu beetaj tak u kíimsaʼal yaʼab mejen paalaloʼob (Mat. 2:16).

¹³ Cuarenta kʼiinoʼob síijik Jesuseʼ, Maríaeʼ bin u kʼub junpʼéel siibal tiʼ Jéeoba tu temploil Jerusalén, lelaʼ maas tiʼ dos leguas (nueve kilómetros) yanil tiʼ Belén (Luc. 2:22-24). Le táan u binoʼoboʼ, maʼ xaaneʼ Maríaeʼ joʼopʼ u tuklik: «¿Yaan wa u tsʼaʼabal nojbeʼenil tiʼ Jesús tumen le sacerdote yoʼolal le meyaj kun tsʼaabil u beetoʼ?». U jaajileʼ Jesuseʼ tsʼaʼab nojbeʼenil tiʼ, baʼaleʼ maʼ jeʼex le tu tukultaj wal Maríaoʼ. Jéeobaeʼ tu yéeyaj Simeón, «juntúul máak uts yéetel u chʼaʼamaj saajkilil tiʼ Dios», bey xan Ana, juntúul koʼolel ku profetizar yaan 84 años tiʼ, utiaʼal u yaʼalikoʼob Jesuseʼ yaan u kʼuchul u beetuba Cristoil, le Mesías aʼalaʼanoʼ (Luc. 2:25-38).

14. ¿Bix bendecirtaʼabik María tumen Jéeoba?

¹⁴ ¿Kʼaʼam wa María tumen Jéeoba úuchik u kanáantik yéetel úuchik u líiʼsik u Hijo? Kʼaʼami. Jéeobaeʼ tu beetaj u tsʼíibtaʼal teʼ Biblia le baʼaxoʼob tu beetoʼ yéetel le baʼaxoʼob tu yaʼaloʼ. Maríaeʼ maʼ páajchaj u viajar yéetel Jesús ichil le tres años y medio kʼaʼaytajnajoʼ. Maʼ xaaneʼ anchaj u pʼáatal Nazaret, tumen tsʼoʼok u kíimil u yíicham. Le oʼolal maʼ tu kʼamaj yaʼab tiʼ le utsiloʼob anchaj tiʼ le máaxoʼob máanoʼob yéetel Jesusoʼ. Baʼaleʼ le ka kíimsaʼab Jesusoʼ páajchaj u bin yéetel u maasil máaxoʼob binoʼob ilkoʼ (Juan 19:26). Tsʼoʼoleʼ tiaʼan ichil le disipuloʼob tu kaajil Jerusalén tu kʼiiniloʼob le Pentecostés tiʼ u añoil 33, le ka weʼek le kiliʼich muukʼ tu yóokʼoloʼoboʼ (Bax. 1:13, 14). Maʼ xaaneʼ tak letiʼ yéeyaʼab utiaʼal u bin kaʼan yéetel u maasil máakoʼoboʼ. Wa tak letiʼeʼ, u kʼáat u yaʼaleʼ anchaj u páajtalil tiʼ u yantal yéetel Jesús teʼ kaʼan utiaʼal mantatsʼoʼ. ¿Máasaʼ jach jatsʼuts le bix úuchik u kʼaʼamal tumen Dios yoʼolal le meyaj tu beetoʼ?

15. ¿Bix úuchik u yeʼesik Jéeoba tu kʼamaj Jesús le tiaʼan way Luʼumoʼ?

¹⁵ Jesuseʼ maʼ tu yilaj ka kʼaʼamak tumen u nuuktakil le judíoʼoboʼ mix tumen le autoridadoʼoboʼ. Baʼaxeʼ tu beetaj baʼax maʼalob utiaʼal ka kʼaʼamak tumen Jéeoba. Letiʼeʼ jach líikʼ wal u yóol le ka tʼaʼan óoxtéen tumen Dios teʼ kaʼanoʼ. Le ka tsʼoʼok u yokjaʼ teʼ río Jordanoʼ, Jéeobaeʼ tu yaʼalaj: «Lelaʼ in Paal, máax in yaabiltmaj, tu yoʼolal máax jach kiʼimak in wóol» (Mat. 3:17). Jeʼex u yeʼesik le Bibliaoʼ chéen Jesús yéetel Juan Bautista uʼuy baʼax tu yaʼalaj Dios. Kex junpʼéel año u bin u kíimsaʼal Jesuseʼ, óoxtúul tiʼ u apostoloʼobeʼ tu yuʼuboʼob u yaʼalaʼal tumen Dios: «Lelaʼ in Paal, máax in yaabiltmaj, tu yoʼolal máax  jach kiʼimak in wóol; uʼuyeʼex u tʼaan» (Mat. 17:5). Tu tsʼookeʼ Jéeobaeʼ tu kaʼa tʼanaj Jesús chéen wa jaypʼéel kʼiinoʼob táanil tiʼ u kíimsaʼal (Juan 12:28).

16, 17. ¿Baʼax tu beetaj Jéeoba utiaʼal u yeʼesik ku kʼamik u Hijo?

¹⁶ Jesuseʼ u yojel suʼtsil kun kíimsbil, tumen yaan u yaʼalaʼal u kʼaakʼastʼantmaj Dios. Le oʼolaleʼ tu kʼáataj ich oración ka beetaʼak baʼax u kʼáat Dios, maʼ baʼax u kʼáat letiʼiʼ (Mat. 26:39, 42). Le Bibliaoʼ ku yaʼalikeʼ «chúukpaj u yóol muʼyaj le ka tsʼaʼab tu cheʼil le muʼyajoʼ; tsʼoʼoleʼ maʼ tu beetaj u cuentail wa suʼtsil le baʼax beetaʼabtiʼoʼ». Beyoʼ tu yeʼesaj maʼ táan u kaxtik ka kʼaʼamak tumen le yóokʼol kaaboʼ, baʼaxeʼ ka kʼaʼamak tumen u Taata (Heb. 12:2). Jéeobaeʼ, ¿bix úuchik u yeʼesik ku kʼamik u Hijo?

¹⁷ Le tiaʼan Jesús way Luʼumoʼ tu yaʼalaj u kʼáat ka tsʼaʼabaktiʼ tu kaʼatéen le nojbeʼenil yaan kaʼach tiʼ tu tséel u Taataoʼ (Juan 17:5). Lelaʼ maʼ táan u yeʼesik wa u kʼáat ka tsʼaʼabak junpʼéel «puesto maas nojoch tiʼiʼ». ¿Baʼax túun tu beetaj Jéeoba? Tu yeʼesaj ku kʼamik, tumen le ka tsʼoʼok u kaʼa kuxkíintikoʼ tu tsʼáaj «junpʼéel puesto maas nojoch» tiʼ. Tsʼoʼoleʼ tu tsʼáaj u páajtalil tiʼ utiaʼal maʼ u kíimil mix bikʼin, lelaʼ mix tiʼ uláakʼ máak u tsʼáa kaʼachi (Fili. 2:9; 1 Tim. 6:16). * ¿Máasaʼ jach jatsʼuts le bix úuchik u yeʼesik Jéeoba ku kʼamik u Hijo úuchik u chúukpajal u yóoloʼ?

18. ¿Baʼax jeʼel u yáantkoʼon utiaʼal maʼ k-kaxtik k-lúubul utsil tiʼ le yóokʼol kaabaʼ?

¹⁸ ¿Baʼax jeʼel u yáantkoʼon utiaʼal maʼ k-kaxtik k-lúubul utsil tiʼ le yóokʼol kaabaʼ? Maʼ unaj u tuʼubultoʼoneʼ Jéeobaeʼ mantatsʼ ku yeʼesik ku kʼamik le máaxoʼob meyajtik yéetel chúukaʼan óolaloʼ yéetel le bendicionoʼob ku tsʼáaiktoʼonoʼ ku píit máansik le baʼax k-páaʼtikoʼ. U jaajileʼ maʼ k-ojel baʼax bendicioniloʼob ku taal u kʼiin u tsʼáaiktoʼon Jéeobaiʼ. Le oʼolal maʼ unaj k-kaxtik k-lúubul utsil teʼ yóokʼol kaab taʼaytak u xuʼulsaʼalaʼ (1 Juan 2:17). Jéeobaeʼ jach u yaabiltmoʼon yéetel maʼ kʼasaʼan utiaʼal u tuʼubsik le meyaj t-beetoʼ mix le yaabilaj t-eʼesaj tu yoʼolal u kʼaabaʼoʼ (Heb. 6:10). Lelaʼ ku yeʼesiktoʼoneʼ Jéeobaeʼ yaan u kʼamkoʼon yéetel yaan u tsʼáaiktoʼon yaʼab bendicionoʼob maʼ k-tukultmaj wa yaan k-kʼamkoʼobiʼ.