1. ¿Baʼaxten unaj k-beetik le baʼax tu yaʼalaj Jesusoʼ?

KA TʼAANAJ Jesús tiʼ le baʼaxoʼob kun úuchul tu tsʼook kʼiinoʼoboʼ, tu yaʼalaj: «Jach kanáantabaʼex utiaʼal maʼ u sen chuʼupul a puksiʼikʼaleʼex [...] yoʼolal u chiʼichnakiloʼob le kuxtalaʼ» (Luc. 21:34). ¿Baʼaxten unaj k-beetik le baʼax tu yaʼalaj Jesusoʼ? Tumen teʼ kʼiinoʼobaʼ k-aktáantik le talamiloʼob ku muʼyajtik u maasil máakoʼoboʼ.

2. ¿Baʼax talamiloʼob ku aktáantik yaʼab sukuʼunoʼob?

² Yaan kʼiineʼ k-muʼyajtik yaʼab talamiloʼob. Koʼoneʼex ilik baʼax tu aktáantaj jujuntúul sukuʼunoʼob. Juaneʼ * yaan esclerosis múltiple tiʼ, letiʼeʼ jach yaachaj u yóol ka pʼaʼat tumen u yatan, tumen tsʼoʼok diecinueve años tsʼoʼokok u beeloʼob. Tsʼoʼoleʼ tu kaʼatúulal u paalaloʼobeʼ náachchajoʼob tiʼ Jéeoba. Bob yéetel Linda, u yataneʼ, tu aktáantoʼob xan yaʼab talamiloʼob. Tu kaʼatúulal pʼáat minaʼan meyaj tiʼob, le oʼolal anchaj u máanoʼob kajtal tiʼ junpʼéel naj maas chichan. Lindaeʼ yaan artritis tiʼ, tsʼoʼoleʼ le doctoroʼoboʼ tu yiloʼobeʼ yaan junpʼéel kʼojaʼanil tiʼ tu puksiʼikʼal jeʼel u beetik u kíimileʼ.

3. ¿Baʼax ken u beet Jéeoba jeʼex u yaʼalik Filiposiloʼob 4:6 yéetel 7?

³ Toʼoneʼ k-ojleʼ Jéeoba, le Máax beetmiloʼon yéetel k-Taata jach u yaabiltmoʼonoʼ, ku naʼatik bix k-uʼuyikba kéen muʼyajnakoʼon. Le oʼolal ku yáantkoʼon k-aktáant le talamiloʼoboʼ (xok Filiposiloʼob 4:6, 7). Teʼ Bibliaoʼ k-ilik baʼaxoʼob tu muʼyajtaj le máaxoʼob meyajt Jéeoba úuchjeakiloʼ yéetel bix úuchik  u yáantaʼaloʼob tumen Dios. Koʼoneʼex ilik jujunpʼéeliʼ.

4. ¿Baʼax talamiloʼob tu aktáantaj Elías, yéetel baʼax jach u yojel ken u beet Jéeoba?

⁴ Elíaseʼ tu meyajtaj Jéeoba teʼ kʼiinoʼob jach yaan talamiloʼ, le oʼolal yaʼab baʼaxoʼob tu muʼyajtaj. Acab, juntúul tiʼ le reyoʼob beet baʼaloʼob kʼaastak tu luʼumil Israeloʼ, tsʼoʼok u beel yéetel Jezabel, juntúul x-kʼasaʼan koʼolel ku adorartik Baal. Letiʼobeʼ tu chupoʼob u luʼumil Israel yéetel le maʼ jaajil adoracionoʼ yéetel tu kíimsoʼob yaʼab u profetaʼob Jéeoba. Baʼaleʼ Elíaseʼ púutsʼi. Tsʼoʼoleʼ tumen tu kʼubaj u yóol tiʼ Jéeobaeʼ, maʼ kíim le ka anchaj junpʼéel nojoch wiʼijil teʼ luʼumiloʼ (1 Rey. 17:2-4, 14-16). Letiʼeʼ tu kʼáataj u yáantaj Jéeoba le ka tʼaanaj yéetel le profetaʼob bey xan yéetel máaxoʼob adorartik Baaloʼ, tu yaʼalaj xan tiʼ le israelitaʼob ka u adorartoʼob Jéeoba, u jaajil Diosoʼ (1 Rey. 18:21-24, 36-38). Elíaseʼ yaʼab u téenel tu yilaj ku yáantaʼal yéetel ku kanáantaʼal tumen Jéeoba teʼ kʼiinoʼob jeʼeloʼ.

5, 6. Jeʼex u yaʼalik Yáax tiʼ Reyes 19:1 tak 4, ¿bix tu yuʼubiluba Elías, yéetel baʼax tu beetaj Jéeoba utiaʼal u yeʼesiktiʼ u yaabiltmaj?

⁵ (Xok 1 Reyes 19:1-4). Elíaseʼ sajakchaj le ka aʼalaʼabtiʼ yaan u kíimsaʼal tumen le reina Jezabeloʼ. Le oʼolal púutsʼeʼ ka bin tak Beer-seba. Letiʼeʼ jach lúub u yóol, le oʼolal tu tsʼíiboltaj ka kíimik. ¿Baʼaxten tu yuʼububa beyoʼ? Tumen letiʼeʼ juntúul máak «jeʼex toʼoneʼ» (Sant. 5:17). Maʼ xaaneʼ maas yaachaj u yóol le ka jach kaʼanoʼ. Letiʼeʼ tu tukleʼ chéen  kunel tuláakal le baʼaxoʼob tu beetaj utiaʼal u adorartaʼal Jéeobaoʼ, tu tukleʼ le israelitaʼoboʼ maʼ u kʼex u tuukuloʼobiʼ yéetel chéen letiʼ adorartik Jéeoba (1 Rey. 18:3, 4, 13; 19:10, 14). Maʼ xaaneʼ jelaʼan k-ilik le baʼax tu beetaj Elíasoʼ, baʼaleʼ Jéeobaeʼ tu naʼataj bix tu yuʼubiluba.

⁶ Dioseʼ maʼ tu kʼeyaj Elías úuchik u yaʼalik bix u yuʼubikubaiʼ, baʼaxeʼ tu líiʼsaj u yóol (1 Rey. 19:5-7). Tsʼoʼoleʼ tu yáantaj yéetel yaabilaj utiaʼal u kʼexik u tuukul le ka tu yeʼesajtiʼ u nojoch páajtaliloʼ. Tu yaʼalaj xan tiʼeʼ yaan 7,000 israelitaʼob maʼ xolakoʼob u adorartoʼob Baaliʼ (1 Rey. 19:11-18). Jéeobaeʼ yaʼab bix úuchik u yeʼesik tiʼ Elías u yaabiltmaj.

7. ¿Baʼaxten ku líikʼil k-óol kéen k-il bix áantaʼabik Elías tumen Jéeoba?

⁷ ¿Táan wa k-aktáantik junpʼéel talamil? Kéen k-il bix úuchik u naʼataʼal tumen Jéeoba bix tu yuʼubiluba Elíaseʼ jach ku líikʼil k-óol. Tsʼoʼoleʼ ku líikʼil k-óol k-ojéeltik ku naʼatik bix k-uʼuyikba yoʼolal le baʼaxoʼob k-muʼyajtikoʼ. Letiʼeʼ u yojel yaan baʼaxoʼob maʼ tu páajtal k-beetik, u yojel xan baʼaxoʼob k-tuklik yéetel bix k-uʼuyikba (Sal. 103:14; 139:3, 4). Wa k-kʼáatik u yáantaj Jéeoba jeʼex tu beetil Elíaseʼ, letiʼeʼ yaan u yáantkoʼon k-aktáant le baʼaxoʼob k-muʼyajtikoʼ (Sal. 55:22).

8. ¿Bix jeʼel u yáantkoʼon Jéeoba utiaʼal k-aktáantik le talamiloʼoboʼ?

⁸ Wa jach chiʼichnakoʼoneʼ jeʼel u káajal k-tuklik baʼaloʼob maʼ maʼalobtakeʼ yéetel jeʼel u lúubul k-óoleʼ. Wa ku yúuchultoʼon beyoʼ, unaj k-kʼaʼajsikeʼ jeʼel u yáantkoʼon Jéeobaeʼ. ¿Bix jeʼel u yáantkoʼoneʼ? Letiʼeʼ ku yaʼaliktoʼon ka k-aʼaltiʼ baʼaxoʼob chiʼichnakkúuntikoʼon, tsʼoʼoleʼ ku yaʼalik jeʼel u tsʼáaiktoʼon le baʼaxoʼob k-kʼáatiktiʼoʼ (Sal. 5:3; 1 Ped. 5:7). Le oʼolaleʼ unaj k-aʼaliktiʼ jach baʼax ku yúuchultoʼon. Kex maʼ tu tʼankoʼon jeʼex úuchik u tʼanik Elíaseʼ, jeʼel u tʼankoʼon yéetel le baʼax ku yaʼalik le Bibliaoʼ bey xan yéetel le baʼax ku yaʼalik u kaajaloʼ. Le baʼaxoʼob k-xokik teʼ Bibliaoʼ jeʼel u líiʼsik k-óoleʼ yéetel jeʼel u tsʼáaiktoʼon esperanzaeʼ. Tsʼoʼoleʼ jeʼel xan u líiʼsaʼal k-óol tumen le sukuʼunoʼoboʼ (Rom. 15:4; Heb. 10:24, 25).

9. ¿Bix jeʼel u yáantkoʼon juntúul máax yéetel k-bisikbaeʼ?

⁹ Jéeobaeʼ tu yaʼalaj tiʼ Elías ka u tsʼáa tiʼ Eliseo u jaats tiʼ le meyajoʼob ku beetkoʼ. Beyoʼ anchaj juntúul máax yéetel u biskuba utiaʼal u yáantaʼal yéetel utiaʼal u líiʼsaʼal u yóol. Toʼon xaneʼ, wa yaan juntúul máax yéetel k-bisikbaeʼ, jeʼel u yáantkoʼon kéen muʼyajnakoʼoneʼ (2 Rey. 2:2; Pro. 17:17). ¿Kux túun wa k-tuklik minaʼan mix máak utiaʼal k-tsikbaltik baʼaxoʼob ku yúuchultoʼon? Wa beyoʼ unaj k-kʼáatik tiʼ Jéeoba ka u yáantoʼon k-kʼaj óolt juntúul sukuʼun yiijchajaʼan u tuukul utiaʼal u líiʼsik k-óol kéen kʼaʼabéetchajak.

10. 1) ¿Bix u yáantkoʼon le baʼax úuch tiʼ Elíasoʼ? 2) ¿Bix u yáantkoʼon le baʼax ku yaʼalik Isaías 40:28 yéetel 29?

¹⁰ Jéeobaeʼ tu yáantaj Elías u aktáant le talamiloʼoboʼ, beyoʼ páajchaj u chúukpajal u yóol ich yaʼab años. Le baʼax úuchtiʼoʼ ku tsʼáaiktoʼon esperanza. Maʼ xaaneʼ k-aktáantik talamiloʼob jeʼel u beetkoʼob u lúubul k-óoleʼ. Baʼaleʼ wa k-kʼubik k-óol tiʼ Jéeobaeʼ, letiʼeʼ yaan u tsʼáaiktoʼon u muukʼil utiaʼal maʼ u xuʼulul k-meyajtik (xok Isaías 40:28, 29).

11-13. ¿Baʼax úuch tiʼ óoxtúul máaxoʼob meyajt Dios úuchjeakil?

¹¹ Le Bibliaoʼ ku tʼaan tiʼ uláakʼ máaxoʼob jach muʼyajnajoʼob. Jeʼex Anaeʼ jach yaachaj  u yóol, tumen maʼ tu páajtal u yantal u paalal, tsʼoʼoleʼ jach ku pʼaʼastaʼal tumen uláakʼ juntúul u yatan Elqaná, u yíicham (1 Sam. 1:2, 6). Tumen jach táaj yaachaj u yóoleʼ joʼopʼ u sen okʼol ka pʼáat maʼ taak mix u jaanliʼ (1 Sam. 1:7, 10).

¹² Rey David xaneʼ tu muʼyajtaj yaʼab talamiloʼob. Koʼoneʼex ilik jujunpʼéeliʼ. Letiʼeʼ jach yaachaj u yóol yoʼolal le baʼaxoʼob maʼ maʼalobtak tu beetoʼ (Sal. 40:12). Chʼaʼpachtaʼab tumen Absalón, u hijo, tu tsʼookeʼ Absaloneʼ kíim yoʼolal u kʼasaʼanil (2 Sam. 15:13, 14; 18:33). Tsʼoʼoleʼ traicionartaʼab tumen juntúul tiʼ le máaxoʼob jach ku biskuba tu yéetel kaʼachoʼ (2 Sam. 16:23–17:2; Sal. 55:12-14). Yaʼab tiʼ le salmoʼob tu tsʼíibtoʼ ku chíikbeskoʼob bix úuchik u lúubul u yóol, baʼaleʼ ku chíikbeskoʼob xan bix úuchik u kʼubik u yóol tiʼ Jéeoba (Sal. 38:5-10; 94:17-19).

¹³ Ka máan kʼiineʼ, juntúul salmista ku meyaj kaʼach «ichil u yotoch [Dioseʼ]» jach lúub u yóol, maʼ xaaneʼ letiʼeʼ juntúul levita ku taal tiʼ u chʼiʼibal Asaf. Le salmistaoʼ joʼopʼ u tsʼíiboltik le baʼaloʼob yaan tiʼ le kʼasaʼan máakoʼoboʼ, le oʼolal jach lúub u yóol. Joʼopʼ tak u tuklik Dioseʼ maʼatech u bendecirtik le máaxoʼob meyajtikoʼ (Sal. 73:2-5, 7, 12-14, 16, 17, 21).

14, 15. ¿Baʼax k-kanik tiʼ Ana, rey David yéetel tiʼ le salmistaoʼ?

¹⁴ Letiʼobeʼ tu kʼáatoʼob u yáantaj Jéeoba. Sen orarnajoʼob. Tu yaʼaloʼobtiʼ jach baʼax chiʼichnakkúuntikoʼob. Tsʼoʼoleʼ maʼ xuʼul u binoʼob teʼ tuʼux ku adorartaʼal Jéeobaoʼ (1 Sam. 1:9, 10; Sal. 55:22; 73:17; 122:1).

¹⁵ Le Dios jach ku chʼaʼik óotsililoʼ tu yuʼubaj baʼax tu yaʼaloʼob. Anaeʼ xuʼul u chiʼichnaktal (1 Sam. 1:18). Davideʼ tu tsʼíibtaj:  «Máak toj u kuxtaleʼ ku muʼyajtik yaʼabkach kʼaasoʼob, baʼaleʼ tiʼ tuláakal baʼal ku toʼokol tumen Yuumtsil» (Sal. 34:19). Le salmistaoʼ tu yuʼubaj machaʼan tu «x-noʼoj kʼab» tumen Jéeoba yéetel tsʼaʼab maʼalob tsolnuʼukoʼob tiʼ. Le oʼolal tu yaʼalaj ich junpʼéel kʼaay: «Teneʼ yaan in natsʼkinba tiʼ Yuum [Dios], tumen in tiaʼal teneʼ letiʼ u maʼalobil. Tiʼ teech kin taʼakbesikinba» (Sal. 73:23, 24, 28). ¿Baʼax k-kanik tiʼ le baʼax úuchtiʼoboʼ? Ku kaʼansiktoʼoneʼ yaan kʼiineʼ jeʼel k-chiʼichnaktal yoʼolal le talamiloʼoboʼ. Baʼaleʼ wa k-tuukul tiʼ bix úuchik u yáantaʼal uláakʼ máakoʼob tumen Jéeoba, k-orar tiʼ letiʼ yéetel k-beetik tuláakal le baʼaxoʼob ku yaʼaliktoʼonoʼ yaan u béeytal k-aktáantik le talamiloʼoboʼ (Sal. 143:1, 4-8).

16, 17. 1) ¿Baʼaxten maʼ unaj k-náachtal tiʼ Jéeoba yéetel tiʼ le sukuʼunoʼoboʼ? 2) ¿Baʼax jeʼel u yáantkoʼon utiaʼal u kaʼa líikʼil k-óoleʼ?

¹⁶ Le baʼax úuch ichil u kuxtal le óoxtúul máakoʼobaʼ ku kaʼansik xan toʼoneʼ maʼ unaj k-náachtal tiʼ Jéeobaiʼ mix tiʼ le máaxoʼob meyajtikoʼ (Pro. 18:1). Nancieʼ jach muʼyajnaj ka pʼaʼat tumen u yíicham. Letiʼeʼ ku yaʼalik: «Máan yaʼab kʼiinoʼob maʼ taak in tʼaan yéetel mix máakiʼ. Baʼaleʼ tin tsʼáaj cuentaeʼ wa maas  kin náachtal tiʼ u maasileʼ maas ku yaatal in wóol». Chéen baʼaleʼ ka káaj u yáantik uláakʼ máaxoʼob táan u muʼyajoʼobeʼ joʼopʼ u yuʼubikuba maʼalobil. Letiʼeʼ ku yaʼalik: «Kin chʼenxikintikoʼob kéen u tsikbaltoʼobten bix u yuʼubikubaʼob. Tin tsʼáaj cuentaeʼ wa kin wilik in naʼatik bix u yuʼubikubaʼobeʼ, maas maʼ tin sen tuukul tiʼ le baʼaxoʼob ku yúuchultenoʼ».

¹⁷ Jeʼel xan u líikʼil k-óol kéen xiʼikoʼon teʼ muchʼtáambaloʼoboʼ. Kéen k-beeteʼ k-tsʼáaik tuʼux k-áantaʼal yéetel u líiʼsaʼal k-óol tumen Jéeoba (Sal. 86:17). Teʼeloʼ ku líiʼsik k-óol yéetel u kiliʼich muukʼ, le Bibliaoʼ bey xan yéetel u maasil sukuʼunoʼoboʼ. Tsʼoʼoleʼ teʼ muchʼtáambaloʼoboʼ ku páajtal xan k-líiʼsik u yóol u maasil (Rom. 1:11, 12). Juntúul kiik ku kʼaabaʼtik Sofíaeʼ, tu yaʼalaj: «Jéeoba yéetel le sukuʼunoʼoboʼ jach tu yáantenoʼob. Tin wilaj maʼ u xuʼulul in bin teʼ muchʼtáambaloʼoboʼ. Tsʼoʼok in wilkeʼ wa maas kin táakpajal teʼ kʼaʼaytaj yéetel kin wilik in wáantik le sukuʼunoʼoboʼ, maas maʼ talam in aktáantik le talamiloʼoboʼ».

18. ¿Baʼax jeʼel u tsʼáaiktoʼon Jéeoba wa lubaʼan k-óoleʼ?

¹⁸ Kéen lúubuk k-óoleʼ unaj kʼaʼajsikeʼ Jéeobaeʼ maʼ chéen ku yaʼalik yaan u luʼsik le muʼyajiloʼob maʼ kun xáantaloʼ, baʼaxeʼ ku yaʼalik xan yaan u yáantkoʼon teʼ kʼiinoʼobaʼ. Letiʼeʼ ku tsʼáaiktoʼon u «tsʼíibolalil yéetel u páajtalil» k-aktáantik le baʼaxoʼob beetik u lúubul k-óol yéetel chiʼichnakkúuntikoʼonoʼ (Fili. 2:13).

19. ¿Baʼax ku yaʼaliktoʼon Romailoʼob 8:37 tak 39?

¹⁹ (Xok Romailoʼob 8:37-39). Apóstol Pabloeʼ ku yaʼaliktoʼoneʼ mix baʼal jeʼel u beetik k-náachtal tiʼ u yaabilaj Dioseʼ. Baʼaleʼ ¿bix jeʼel k-áantik le sukuʼunoʼob táan u aktáantkoʼob talamiloʼoboʼ? Teʼ tuláakʼ xookoʼ yaan k-ilik bix jeʼel k-chʼaʼik óotsilil tiʼob yéetel k-áantkoʼob jeʼex u beetik Jéeobaoʼ.