1. ¿Bix jeʼel u páajtal k-beetik jeʼex Jéeoba, k-Taata jach u yaabiltmoʼonoʼ?

JÉEOBA, k-Taata yaan teʼ kaʼanoʼ, jach u yaabiltmoʼon (Juan 3:16). Tumen k-kʼáat k-beet jeʼex u beetkoʼ, k-ilik k-naʼatik bix u yuʼubikuba u maasil, k-eʼesik yaabilaj yéetel k-chʼaʼik óotsilil tiʼob, «maases tiʼ le sukuʼunoʼob yéetel le kiikoʼob teʼ múuchʼuliloʼ» (Gal. 6:10; 1 Ped. 3:8). Toʼoneʼ k-ilik k-áantik le sukuʼunoʼob yanoʼob teʼ múuchʼulil kéen u aktáantoʼob talamiloʼoboʼ.

2. ¿Baʼax ken k-il teʼ xookaʼ?

² Tuláakal le máaxoʼob ku yookloʼob ichil u kaajal Jéeobaoʼ yaan u aktáantkoʼob talamiloʼob (Mar. 10:29, 30). Maʼ xaaneʼ yaan u maas talamtal jeʼex u bin u náatsʼal le xuʼulsajiloʼ. ¿Bix jeʼel k-paklan áantikba teʼ kʼiinoʼob jeʼeloʼ? Koʼoneʼex ilik baʼaxoʼob úuch tiʼ Lot, Job yéetel Noemí. Tsʼoʼoleʼ yaan k-ilik baʼaxoʼob ku aktáantik yaʼab sukuʼunoʼob yéetel bix jeʼel k-áantkoʼobeʼ.

3. Jeʼex u yaʼalik U kaʼapʼéel tsʼíib Pedro 2:7 yéetel 8, ¿baʼax maʼ maʼalob tu chʼaʼtuklaj u beetik Lotiʼ, yéetel baʼax talamiloʼob tu taasajtiʼ?

³ Ka bin kajtal Lot Sodomaeʼ chuup le kaaj yéetel baʼaloʼob kʼaastakoʼ, le oʼolal maʼ maʼalob úuchik u chʼaʼtuklik u biniʼ (xok 2 Pedro 2:7, 8). U jaajileʼ yaan tuláakal baʼax kʼaʼabéettiʼ kaʼach teʼ kaajoʼ, baʼaleʼ tu aktáantaj yaʼab talamiloʼob úuchik u biniʼ (Gén. 13:8-13; 14:12). U yataneʼ jach utschaj tu yich le kaajoʼ wa utschaj tu yich u biskuba yéetel jujuntúul máaxoʼob yaniʼ, le oʼolal talamchaj u beetik baʼax aʼalaʼab tumen Jéeoba. Kíim  le ka beetaʼab u kʼáaxal kʼáakʼ yéetel azufre tumen Dios teʼ tuʼux kajaʼanoʼob kaʼachoʼ. Tsʼoʼoleʼ le máaxoʼob yéetel kun tsʼoʼokol u beel u hijas Lotoʼ kíimoʼob tu kaajil Sodoma. Bey túunoʼ Loteʼ tu peʼertaj u yotoch, le baʼaxoʼob yaan kaʼach tiʼoʼ bey xan u yatan (Gén. 19:12-14, 17, 26). Baʼaleʼ kex jach yaj le baʼax úuchtiʼoʼ, maʼ pʼaʼat tumen Jéeobaiʼ.

4. ¿Bix úuchik u chúukpajal u yóol Jéeoba tiʼ Lot? (Ilawil le dibujo yaan tu yáax táan juʼunil le revistaaʼ).

⁴ Kex Lot chʼaʼtukult u bin kajtal Sodomaeʼ, chʼaʼab óotsilil tiʼ tumen Jéeobaeʼ ka tu túuxtaj u angeloʼob utiaʼal u salvartik letiʼ yéetel u familia. Chéen baʼaleʼ kex aʼalaʼabtiʼ tumen le angeloʼob ka jóokʼok tu séebaʼaniloʼ joʼopʼ «u xáantal». Taal machbil tak u kʼab letiʼ, u yatan yéetel tu kaʼatúulal u paalal tumen le angeloʼob utiaʼal ka jóoʼsaʼakoʼob tu kaajil Sodomaoʼ (Gén. 19:15, 16). Ka tsʼoʼokeʼ le angeloʼoboʼ tu yaʼaloʼobtiʼob ka xiʼikoʼob teʼ puʼukoʼoboʼ. Baʼaleʼ Loteʼ maʼ tu beetiʼ, baʼaxeʼ tu yaʼalaj tiʼ Dios ka chaʼabak u bin tiʼ junpʼéel kaaj yaan naatsʼ (Gén. 19:17-20). Jéeobaeʼ chúukpaj u yóol tiʼ Loteʼ ka tu chaʼaj u biniʼ. Ka máan kʼiineʼ Loteʼ sajakchaj pʼáatal teʼeloʼ ka bin kajtal teʼ puʼukoʼob, le tuʼux aʼalaʼabtiʼ tumen Jéeoba ka xiʼik kaʼachoʼ (Gén. 19:30). Jeʼex túun k-ilkoʼ Jéeobaeʼ jach chúukpaj u yóol tiʼ Lot. Koʼoneʼex ilik bix jeʼel k-beetik jeʼex Jéeobaoʼ.

5, 6. ¿Bix u yáantkoʼon Yáax tiʼ Tesalonicailoʼob 5:14 utiaʼal k-beetik jeʼex Dioseʼ?

⁵ Jeʼex Loteʼ, maʼ xaaneʼ juntúul sukuʼun teʼ múuchʼuliloʼ jeʼel u chʼaʼtuklik u beetik wa baʼax maʼ maʼalobeʼ, tsʼoʼoleʼ ku joʼopʼol u muʼyaj tu yoʼolal. Wa ku yúuchultiʼ beyoʼ, ¿baʼax ken k-beete? Maʼ xaaneʼ jeʼel u taaktal k-aʼaliktiʼ táan u jochik le baʼax tu pakʼoʼ (Gal. 6:7). Baʼaleʼ yaan baʼax maas maʼalob jeʼel u páajtal k-beetkeʼ, k-áantik jeʼex úuchik u yáantaʼal Lot tumen Jéeobaeʼ. ¿Bix jeʼel u páajtal k-beetkeʼ?

⁶ Jéeobaeʼ tu túuxtaj u angeloʼob utiaʼal u yaʼalikoʼob tiʼ Lot yaan u xuʼulsaʼal Sodoma, baʼaleʼ tu yáantoʼob xan utiaʼal ka jóokʼok teʼ kaajoʼ. Bey túun xanoʼ, maʼ xaaneʼ jeʼel k-aʼalik tiʼ juntúul sukuʼun le baʼax ku beetkoʼ jeʼel u taasik talamiloʼob tiʼeʼ. Baʼaleʼ maʼ xaaneʼ jeʼel xan u páajtal k-áantikeʼ. Kex maʼ u séeb beetik le baʼax ku yaʼalik le Bibliaoʼ, unaj u chúukpajal k-óol k-áante. Unaj k-beetik jeʼex le kaʼatúul angeloʼoboʼ. Maʼ unaj k-pʼatik le sukuʼunoʼ, baʼaxeʼ unaj k-kaxtik bix jeʼel u páajtal k-áantikeʼ (1 Juan 3:18). Maʼ xaaneʼ bey yaan u kʼaʼabéettal k-machik u kʼab utiaʼal k-áantik u beet le baʼax ku yaʼalik le Bibliaoʼ (xok 1 Tesalonicailoʼob 5:14).

7. ¿Baʼax maas unaj k-beetik u cuentail jeʼex tu beetil Jéeoba tiʼ Loteʼ?

⁷ Jéeobaeʼ jeʼel kaʼach u maas beetik u cuentail le baʼaxoʼob maʼ maʼalobtak beetaʼab tumen Lotoʼ, baʼaleʼ maʼ tu beetiʼ. Tsʼoʼoleʼ ka máan kʼiineʼ tu nuʼuktaj apóstol Pedro utiaʼal u yaʼalik Loteʼ juntúul máak toj kuxlajik. ¿Máasaʼ jach ku kiʼimaktal k-óol k-ilik Jéeobaeʼ maʼatech u beetik u cuentail le baʼaxoʼob maʼ maʼalobtak k-beetkoʼ? (Sal. 130:3). Toʼon xaneʼ unaj k-maas beetik u cuentail le baʼaxoʼob maʼalobtak ku beetik le sukuʼunoʼoboʼ. Wa k-beetkeʼ yaan u chúukpajal k-óol tiʼob, tsʼoʼoleʼ maas jeʼel u kʼamkoʼob le áantaj k-tsʼáaiktiʼoboʼ.

8. ¿Baʼax jeʼel u yáantkoʼon k-beet le chʼaʼ óotsilaloʼ?

⁸ Jobeʼ tu muʼyajtaj yaʼab talamiloʼob, baʼaleʼ maʼ yoʼolal baʼax tu beetaj, jeʼex úuchik tiʼ Loteʼ. Jeʼex k-ojliloʼ, tu peʼertaj tuláakal baʼaxoʼob yaantiʼ, le páajtalil yaan tiʼ teʼ kaajoʼ, kʼojaʼanchaji yéetel kíim tuláakal u paalal. Tsʼoʼoleʼ  óoxtúul máakoʼob ku yaʼalikoʼob u amigoʼob kaʼacheʼ tu yaʼaloʼob baʼaloʼob maʼ jaajtak tu contraiʼ, maʼ tu líiʼsoʼob u yóoliʼ. ¿Baʼaxten maʼ tu chʼaʼajoʼob óotsilil tiʼ Jobiʼ? Tumen maʼ tu yilaj u naʼatkoʼob jach baʼax oʼolal ku muʼyajiʼ. Le oʼolal tu yaʼaloʼob tiʼ Job yaan u culpail baʼaxoʼob ku yúuchultiʼ. ¿Baʼax jeʼel u yáantkoʼon utiaʼal maʼ k-beetik beyoʼ? Yáaxeʼ unaj k-naʼatikeʼ chéen Jéeoba jeʼel u páajtal u yojéeltik jach baʼax ku aktáantik máakeʼ. Tsʼoʼoleʼ unaj k-chʼenxikintik baʼaxoʼob ku yaʼalik juntúul sukuʼun táan u muʼyaj. Baʼaleʼ maʼ chéen unaj k-uʼuyik baʼax ku yaʼalikiʼ, baʼaxeʼ unaj k-ilik k-naʼatik bix u yuʼubikuba. Chéen bey jeʼel u páajtal k-tsʼáaikba tu lugaroʼ.

9. ¿Baʼax maʼ ken k-beet wa k-chʼaʼik óotsilil, yéetel baʼaxten?

⁹ Wa k-chʼaʼik óotsilileʼ maʼ ken k-máan k-tsikbalt baʼaloʼob maʼ jaajtak yoʼolal wa baʼax talamil ku aktáantik juntúul sukuʼuniʼ. Le máax beetik beyoʼ ku beetik u pʼektikuba le sukuʼunoʼoboʼ, maʼatech u líiʼsik u yóoloʼob (Pro. 20:19; Rom. 14:19). Maʼatech u yeʼesik yaabilaj, tsʼoʼoleʼ le baʼaxoʼob ku yaʼalikoʼ jeʼel u beetik u maas yaatal u yóol le máax ku muʼyajoʼ (Pro. 12:18; Efe. 4:31, 32). Le oʼolal maas maʼalob ka k-il le baʼaxoʼob maʼalobtak ku beetik wa máaxoʼ yéetel unaj k-ilik bix jeʼel k-áantkoʼob u aktáantoʼob le baʼax ku yúuchultiʼoboʼ.

10. ¿Baʼax ku kaʼansiktoʼon le baʼax ku yaʼalik Job 6:2 yéetel 3?

¹⁰ (Xok Job 6:2, 3). Teʼ kʼiinoʼob táan u muʼyaj Joboʼ joʼopʼ u «sen tʼaan» chéen minaʼan u cuentail. Baʼaleʼ ka máan kʼiineʼ tu yaʼalaj maʼ maʼalob le baʼax tu yaʼaloʼ (Job 42:6). Jeʼex úuch tiʼ Jobeʼ, le máax ku muʼyajoʼ, maʼ xaaneʼ jeʼel u tʼaan chéen minaʼan u cuentaileʼ wa jeʼel u yaʼalik junpʼéel baʼax maʼ maʼalobeʼ. ¿Baʼax unaj k-beetik wa ku yúuchul beyoʼ? Maʼ unaj  k-aʼalik maʼ maʼalob le baʼax ku yaʼalikoʼ, baʼaxeʼ unaj k-chʼaʼik óotsilil tiʼ. Kʼaʼajaktoʼoneʼ Jéeobaeʼ maʼ u kʼáat kaʼach ka muʼyajnak máakiʼ. Le oʼolal k-naʼatik baʼaxten yaan kʼiineʼ juntúul máax meyajtik Dioseʼ ku tʼaan chéen minaʼan u cuentail yoʼolal baʼaxoʼob ku yúuchultiʼ. Kex ka u yaʼal baʼaloʼob maʼ jaajtak yoʼolal Jéeoba wa t-oʼolaleʼ maʼ unaj k-pʼuʼujul tu contraiʼ mix unaj k-juzgartikiʼ (Pro. 19:11).

11. Le ancianoʼoboʼ, ¿bix jeʼel u beetkoʼob jeʼex Elihú kéen u tsolnuʼuktoʼob juntúul sukuʼuneʼ?

¹¹ Yaan kʼiineʼ kéen joʼopʼok u muʼyaj juntúul sukuʼuneʼ ku kʼaʼabéettal u tsolnuʼuktaʼal (Gal. 6:1). ¿Bix jeʼel u yáantaʼal tumen le ancianoʼoboʼ? Unaj u beetkoʼob jeʼex Elihú úuchjeakileʼ, letiʼeʼ jach tu chʼenxikintaj baʼax ku yaʼalik Job (Job 33:6, 7). Táanil tiʼ u tsolnuʼuktik Jobeʼ, Elihueʼ tu yilaj u naʼatik baʼax ku tuklik. Le ancianoʼob xanoʼ jach unaj u yuʼubikoʼob baʼax ku yaʼalik le máax ku muʼyajoʼ yéetel u naʼatkoʼob bix u yuʼubikuba. Beyoʼ maas yaan u kʼaʼamal le tsolnuʼuk ken u tsʼáaʼoboʼ.

12. ¿Bix tu yuʼubiluba Noemí ka kíim u yíicham yéetel tu kaʼatúulal u paalal?

¹² Noemí úuchjeakileʼ jach tu yaabiltaj Jéeoba yéetel chúukpaj u yóol u meyajte. Baʼaleʼ le ka tsʼoʼok u kíimil u yíicham yéetel tu kaʼatúulal u paalaleʼ, tu yaʼalaj ka kʼeʼexek u kʼaabaʼ yéetel Mara, lelaʼ u kʼáat u yaʼaleʼ «kʼáajil» (Rut 1:3, 5, 20, tsolajil, 21). Rut, juntúul tiʼ u yiliboʼob Noemíeʼ, jach chúukpaj u yóol u yáante. Maʼ chéen tu yáantaj yéetel le baʼaxoʼob kʼaʼabéettiʼoʼ, baʼaxeʼ tu líiʼsaj u yóol yéetel le baʼaxoʼob tu yaʼaloʼ. Tu yaʼalajtiʼ tu jaajil u yóol jach u yaabiltmaj (Rut 1:16, 17).

13. ¿Baʼaxten jach ku kʼaʼabéettal k-líiʼsik u yóol le máaxoʼob ku kíimil u núupoʼoboʼ?

¹³ Kéen kíimik u núup juntúul sukuʼun teʼ múuchʼuliloʼ jach ku kʼaʼabéettal k-áantik. Le máaxoʼob tsʼokaʼan u beeloʼoboʼ jeʼel u páajtal u keʼeteloʼob yéetel kaʼakúul cheʼ ku múul nojochtaloʼobeʼ. Kéen máanak kʼiineʼ ku kʼaxkuba u mootsoʼob. Wa ku joʼokol junkúuleʼ, le uláakʼ junkúul ku pʼáatloʼ jach ku kʼojaʼantal. Bey túun xanoʼ, kéen kíimik juntúul íichamtsil wa atantsileʼ, jeʼel u xáantal táan u muʼyaj le u núup ku pʼáatloʼ. Koʼoneʼex ilik baʼax úuch tiʼ Paula, * letiʼeʼ chéen ka jáan kíim u yíicham. Letiʼeʼ ku yaʼalik: «Jach kʼexpaj in kuxtal, tin wuʼuyaj mix máak jeʼel u páajtal u kanáantkeneʼ. Kíim in maas maʼalob amigo. Kaʼacheʼ kin tsikbaltiktiʼ tuláakal baʼax ku yúuchulten. Letiʼeʼ ku kiʼimaktal u yóol tin wéetel yéetel jach ku yáantken kéen lúubuk in wóol. Jach ku chúukpajal u yóol u yuʼub baʼax kin waʼaliktiʼ. Le ka kíimoʼ tin wuʼuyaj bey yaan baʼax joʼok tin puksiʼikʼaleʼ».

14, 15. ¿Bix jeʼel k-líiʼsik u yóol juntúul máax tsʼoʼok u kíimil u núupeʼ?

¹⁴ ¿Bix jeʼel k-líiʼsik u yóol juntúul máax tsʼoʼok u kíimil u núupeʼ? Yáaxeʼ unaj k-tsikbal tu yéetel, kex maʼ t-kaxtik baʼax k-aʼaltiʼ wa kex ku talamtal k-aʼaliktiʼ baʼax k-tuklik. Paulaeʼ ku yaʼalik: «In wojel kéen kíimik wa máaxeʼ ku talamtal u yaʼalik máak baʼax ku tuklik. Yaan máaxeʼ ku sajaktal u yaʼal baʼax maʼ unajiʼ. Baʼaleʼ maas jelaʼan maʼ u yaʼalik máak mix baʼal». Maʼ xaaneʼ le máax kíim u núupoʼ maʼ táan u páaʼtik ka k-aʼal junpʼéel baʼal jach nojochiʼ. Paulaeʼ ku yaʼalik: «Jach tu líiʼsaj in wóol tak chéen úuchik u yaʼalaʼalten tumen in amigoʼob jach yaj tu yóoloʼob xan».

¹⁵ William, maʼ jach úuch kíimik u yataneʼ, ku yaʼalik: «Jatsʼuts in wuʼuyik u yaʼalik u maasil le baʼaxoʼob jatsʼutstak tu beetaj in watanoʼ. Leloʼ ku yáantken in wileʼ jach tu yaabiltoʼob. Lelaʼ jach tu líiʼsaj xan in wóol. Le baʼaxoʼob tu  yaʼaloʼoboʼ jach tu yáantenoʼob, tumen jach tin yaabiltaj in watan». Biancaeʼ ku yaʼalik: «Jach ku líiʼsik in wóol u orar le sukuʼunoʼob tin wéeteloʼ yéetel u xokikoʼobten junpʼéel wa kaʼapʼéel tekstoʼob. Jach ku líikʼil in wóol kéen u kʼaʼajsoʼobten in wíicham yéetel kéen u yuʼuboʼob baʼax kin waʼalik tu yoʼolal».

16. 1) ¿Baʼax unaj u seguer k-beetik yoʼolal le máaxoʼob tsʼoʼok u kíimil u núupoʼoboʼ? 2) Jeʼex u yaʼalik Santiago 1:27, ¿baʼax ku yaʼalik Jéeoba ka k-beete?

¹⁶ Jeʼex Rut maʼ tu pʼataj Noemíeʼ, toʼon xaneʼ maʼ unaj k-pʼatik le máaxoʼob tsʼoʼok u kíimil u núupoʼoboʼ. Paula, tsʼoʼok k-yáax chʼaʼchiʼitikeʼ, ku yaʼalik: «Le ka tsʼoʼok u kíimil in wíichamoʼ jach áantaʼaben. Ka máan kʼiineʼ u maasil máakoʼoboʼ seguernaj u kuxtaloʼob jeʼex suukileʼ. Baʼaleʼ teneʼ jach kʼexpaj in kuxtal. Jach maʼalob ka naʼataʼak tumen u maasil le máax ku kíimil u núupoʼ kʼaʼabéet u líiʼsaʼal u yóol tak kéen máanak yaʼab meses wa tak años». U jaajileʼ cada máakeʼ jelaʼan bix u yuʼubikuba tiʼ u maasil kéen kíimik juntúul máax u yaabiltmaj. Yaneʼ bey maʼ tu xáantal yaachajaʼan u yóoleʼ. Baʼaleʼ yaneʼ jach ku yaatal u yóol kéen kʼaʼabéetchajak u beetik junpʼéel baʼal suuk u múul beetkoʼob kaʼachi. Maʼ u tuʼubultoʼoneʼ Jéeobaeʼ ku yaʼaliktoʼon ka k-kanáant le máaxoʼob tsʼoʼok u kíimil u núupoʼoboʼ (xok Santiago 1:27).

17. ¿Baʼaxten jach kʼaʼabéet k-áantik le máaxoʼob ku pʼaʼatloʼob tumen u núupoʼoboʼ?

¹⁷ Uláakʼ baʼax jach ku beetik u yaatal u yóol máakeʼ letiʼe kéen pʼaʼatak tumen u núupoʼ. Lelaʼ bey úuchik tiʼ Joyce, letiʼeʼ pʼaʼat tumen u yíicham yoʼolal uláakʼ koʼolel. Joyceeʼ ku yaʼalik: «Le divorciooʼ maas tu beetaj u yaatal  in wóol ke ka kíimik kaʼach in wíicham. Wa ka kíimik yoʼolal junpʼéel accidente wa yoʼolal junpʼéel kʼojaʼanileʼ, maʼ letiʼ chʼaʼtukult kaʼachiʼ. Baʼaleʼ letiʼ chʼaʼtukult u pʼatken. Tin wuʼuyaj jach tu mixbaʼalkúunten».

18. ¿Baʼax unaj k-beetik utiaʼal k-áantik le máaxoʼob tsʼoʼok u kíimil u núupoʼoboʼ?

¹⁸ Le máaxoʼob kimen u núupoʼob wa tsʼoʼok u pʼaʼatloʼoboʼ jach kʼaʼabéet máax yéetel u biskubaʼob (Pro. 17:17). ¿Bix jeʼel k-eʼesiktiʼob jach k-kʼáat k-bisba tu yéeteloʼobeʼ? Unaj k-eʼesik k-utsil tiʼob tak yéetel baʼaloʼob mejentak. Maʼ xaaneʼ jeʼel u páajtal k-invitartikoʼob janal t-otocheʼ, k-jáan bin xíimbaltoʼob utiaʼal k-tsikbal tu yéeteloʼob wa ka jóokʼkoʼon kʼaʼaytaj tu yéeteloʼob. Tsʼoʼoleʼ jeʼel xan u páajtal k-invitartikoʼob cada wa baʼax kʼiin kéen k-beet k-adoración ich familiaeʼ. Wa k-beetkeʼ yaan k-kiʼimakkúuntik u yóol Jéeoba, tumen letiʼeʼ naatsʼ yanil tiʼ le máaxoʼob yaachajaʼan u yóoloʼoboʼ yéetel ku kanáantik le koʼoleloʼob kimen u yíichamoʼoboʼ (Sal. 34:18; 68:5).

19. Jeʼex u yaʼalik U yáax tsʼíib Pedro 3:8, ¿baʼax tsʼoʼok k-chʼaʼtuklik k-beetik?

¹⁹ Maʼ kun xáantal, kéen káajak u meyaj u Reino Dios way Luʼumeʼ, yaan u tuʼubultoʼon tuláakal le baʼaxoʼob k-muʼyajtmoʼ. Jach k-tsʼíiboltik ka kʼuchuk u kʼiinil k-tuʼubsik le baʼax tsʼoʼok u yúuchloʼ, le baʼaxoʼob k-muʼyajtmoʼ «maʼ bíin kʼaʼajak tiʼ mix máakiʼ» (Isa. 65:16, 17). Baʼaleʼ le maʼ kʼuchuk le kʼiin jeʼeloʼ, maʼ unaj u xuʼulul k-paklan áantikbaiʼ, tsʼoʼoleʼ yéetel le baʼaxoʼob k-aʼalik bey xan yéetel le baʼaxoʼob k-beetkoʼ unaj k-eʼesik k-yaabiltmaj tuláakal le máaxoʼob yanoʼob ichil u kaajal Jéeobaoʼ (xok 1 Pedro 3:8).