1, 2. ¿Baʼax maas tsʼoʼok u beetik kʼaas tiʼ wíinik, yéetel máax beet u yantal?

LE TELEFONOOʼ, le focooʼ, le cocheʼob yéetel le refrigeradoroʼ chéen jujunpʼéel baʼaloʼob tsʼoʼok u beetaʼal jach ku yáantaj teʼ kʼiinoʼobaʼ. Baʼaleʼ yaan uláakʼ baʼaloʼob tsʼoʼok u beetaʼaleʼ ku beetkoʼob loob tiʼ máak, jeʼex le polvoraoʼ, le bombaʼob ku muʼukloʼob teʼ luʼumoʼ, le chamal yéetel le bomba atomicaoʼ. Chéen baʼaleʼ le baʼax maas ku beetik loob tiʼ máakoʼ maas úuch yanak. ¿Baʼax ta tʼaaniʼ? Letiʼe tuusoʼ, lelaʼ junpʼéel baʼal ku yaʼalaʼal kex ojéelaʼan maʼ jaajiʼ. Le Kʼaasilbaʼaloʼ letiʼe yáax máax tuusnajoʼ, le oʼolal Jesucristoeʼ tu yaʼaleʼ Satanaseʼ «u taatail le tuusoʼ» (xok Juan 8:44). ¿Baʼax kʼiin ka yáax tuusnaji?

² Tsʼoʼok u máan u milesil años, lelaʼ tu beetaj tu jardinil Edén. Adán yéetel Evaeʼ tiʼ kajaʼanoʼob kaʼach teʼ paraíso tsʼaʼabtiʼob tumen Diosoʼ. Baʼaleʼ tu yaʼalajtiʼob maʼ unaj u jaantkoʼob u yich «le cheʼ utiaʼal u kʼaj óoltaʼal baʼax uts yéetel baʼax kʼaasoʼ». Wa ku jaantkoʼobeʼ yaan u kíimloʼob. Satanaseʼ u yojel lelaʼ, kex beyoʼ meyajnajtiʼ juntúul kaan utiaʼal u tusik Eva. Tu yaʼalajtiʼ: «Maʼ ta kíimleʼex». Tsʼoʼoleʼ ka tu yaʼalajtiʼ: «[Dioseʼ] u sen ojel, le kʼiin bíin a jaanteʼex u yich le cheʼoʼ yaan [a kʼuchleʼex] a wojéelteʼex baʼax uts yéetel baʼax kʼaas; bey túunoʼ bíin pʼáatkeʼex beyeʼex [Dioseʼ]» (Gén. 2:15-17; 3:1-5).

3. 1) ¿Baʼaxten k-aʼalik Satanaseʼ tuusnaj yoʼolal u kʼasaʼanil? 2) ¿Baʼax talamiloʼob tsʼoʼok u taasik le baʼax tu beetoʼ?

 ³ Satanaseʼ tuusnaj yoʼolal u kʼasaʼanil, tumen jach u yojleʼ Evaeʼ yaan u kíimil wa ku jaantik u yich le cheʼ aʼalaʼan maʼ u jaantaʼaloʼ. Letiʼ yéetel u yíichameʼ maʼ tu yuʼuboʼob u tʼaan Jéeobaiʼ, le oʼolal ka máan kʼiineʼ kíimoʼob (Gén. 3:6; 5:5). Baʼaleʼ u maas talamileʼ «máan le kíimil tiʼ tuláakal máakoʼ», tumen le kʼebanoʼ «reinarnaj tak tu yóokʼol le máaxoʼob maʼ kʼebanchajoʼob jeʼex úuchik u kʼebantal Adanoʼ» (Rom. 5:12, 14). Le wíinikoʼ maʼ tu páajtal u kuxtal utiaʼal minaʼan u xuul, jeʼex u tukultmil Dios kaʼachoʼ, baʼaxeʼ chéen 70 años, chéen wa chan tʼaʼajeʼ jeʼel u kuxtal tak 80 añoseʼ. Baʼaleʼ ichil tuláakal u kʼiinil u kuxtaleʼ chuup yéetel «yaj óolal yéetel meyaj» (Sal. 90:10). ¡Jach túun yaʼab talamil ku muʼyajtik máak! Tuláakal lelaʼ ku yúuchul yoʼolal le tuus tu beetaj le Kʼaasilbaʼaloʼ.

4. 1) ¿Baʼax kʼáatchiʼiloʼob ken k-xakʼalte? 2) Jeʼex u yaʼalik Salmo 15:1 yéetel 2, ¿chéen máaxoʼob jeʼel u páajtal u biskubaʼob yéetel Jéeobaeʼ?

⁴ Ka tu tsolaj Jesús baʼax ku beetik Satanaseʼ, tu yaʼalaj: «Maʼ pʼáat ichil le jaajoʼ, tumen le jaajoʼ minaʼan tu puksiʼikʼal». Letiʼeʼ maʼ kʼexpajkiʼ. Láayliʼ «táan u tusik tuláakal yóokʼol kaab[eʼ]» (Apo. 12:9). Chéen baʼaleʼ toʼoneʼ maʼ k-kʼáat k-chaʼa u tuskoʼoniʼ. Le oʼolaleʼ yaan k-xakʼaltik le óoxpʼéel kʼáatchiʼobaʼ: ¿Bix u tuʼusul le máakoʼob tumen Satanasoʼ? ¿Baʼaxten ku tuus le máakoʼoboʼ? Tsʼoʼoleʼ, tumen maʼ k-kʼáat ka xuʼuluk k-bisikba yéetel Jéeoba, jeʼex tu beetil Adán yéetel Evaeʼ, ¿baʼax unaj k-beetik utiaʼal k-aʼalik u jaajil tuláakal súutukil? (Xok Salmo 15:1, 2).

5. ¿Bix u tuʼusul le máakoʼob tumen Satanasoʼ?

⁵ Apóstol Pabloeʼ tu yaʼaleʼ jeʼel u páajtal k-kanáantik maʼ u tuskoʼon le Kʼaasilbaʼaloʼ, «tumen k-ojel baʼax ku tuklik u beetik» (2 Cor. 2:11). K-ojel Satanás gobernartik le yóokʼol kaabaʼ, le religión maʼatech u kaʼansik u jaajiloʼ, le j-kʼasaʼan gobiernoʼoboʼ yéetel u j-koonoliloʼob le yóokʼol kʼaab ku kaxtik chéen u yutsiloʼoboʼ (1 Juan 5:19). K-ojleʼ letiʼ yéetel u demonioʼob nuʼuktik le máakoʼob tsʼaʼan autoridad tiʼob utiaʼal ka tuusnakoʼoboʼ (1 Tim. 4:1, 2). Yaʼab j-koonoloʼobeʼ ku tuusoʼob teʼ anuncioʼob ku beetkoʼob utiaʼal u konkoʼob baʼaloʼob jeʼel u beetik kʼaas tiʼ máakeʼ wa chéen utiaʼal u chʼaʼikoʼob u taakʼinoʼob.

6, 7. 1) ¿Baʼaxten tiʼ u nuuktakil le religionoʼob yaan u culpail le baʼax ku beetik yaʼab máakoʼ? 2) ¿Baʼax maʼ jaaj tsʼoʼok a wuʼuyik u yaʼalaʼal tumen u nuuktakil le religionoʼoboʼ?

⁶ U nuuktakil le religionoʼob maʼatech u kaʼansik u jaajiloʼ tiʼ letiʼob yaan u culpail baʼax ku beetik yaʼab máak. ¿Baʼaxten k-aʼalik beyoʼ? Tumen le máaxoʼob creertik baʼaxoʼob ku yaʼalikoʼob yéetel ku beetkoʼob le baʼaxoʼob u pʼeek Diosoʼ maʼ kun kuxtaloʼob utiaʼal minaʼan u xuul (Ose. 4:9). Jesuseʼ u yojel u nuuktakil le judíoʼoboʼ ku tuskoʼob le máakoʼoboʼ. Le oʼolal tu yaʼalajtiʼob: «¡Óotsileʼex, escribaʼex yéetel fariseoʼex, j-kaʼapʼéel icheʼex!, tumen ka kʼáatmáanskeʼex luʼum yéetel kʼáaʼnáab utiaʼal a woksikeʼex chéen juntúul máak ichil a religioneʼex, yéetel ken ookkeʼ ka beetkeʼex u maas náajmatik u puʼulul Gehena [le xuʼulsajil utiaʼal mantatsʼoʼ]» (Mat. 23:15). Jesuseʼ tu yaʼalajtiʼob maʼ maʼalob le baʼax ku beetkoʼoboʼ, le oʼolal tu yaʼalaj: «Teʼexeʼ tiʼ a taataʼex le Kʼaasilbaʼal a taaleʼexoʼ», letiʼeʼ «j-kíimsaj wíinik» (Juan 8:44).

⁷ Yaan máaxeʼ ku yaʼalaʼaltiʼob pastoroʼob, curaʼob, padreʼob wa uláakʼ kʼaabaʼob. Baʼaleʼ jeʼel bixak ka aʼalaʼaktiʼobeʼ, tuláakal yóokʼol kaab chuup yéetel máaxoʼob ku kaʼanskoʼob baʼaloʼob maʼ jaajtakiʼ. Jeʼex le fariseoʼoboʼ, «maʼ tu chaʼikoʼob u kʼaj óoltaʼal u jaajil» yaan teʼ Bibliaoʼ yéetel ku kʼexkoʼob «le u jaajil tiʼ  Dios yoʼolal le tuusoʼ» (Rom. 1:18, 25). Ku kaʼanskoʼob baʼaloʼob maʼ jaajtak kéen u yaʼaloʼob «wa tsʼoʼok a kʼamik Cristo ta puksiʼikʼaleʼ, tsʼoʼok a salvarkaba», yaan baʼax ku pʼáatal kuxaʼanil tiʼ máak kéen kíimik, ku jel síijil máak, ku kʼaʼamal tumen Dios le homosexualoʼoboʼ bey xan le u tsʼoʼokol u beel máak yéetel u yéet xiibil wa u yéet koʼolelil.

8. 1) ¿Baʼax tuusil ken u yaʼal le politicoʼob maʼ kun xáantaloʼ? 2) ¿Baʼax unaj k-beetik?

⁸ Le politicoʼoboʼ tsʼoʼok xan u tuskoʼob yaʼab máakoʼob. Junpʼéel tiʼ le baʼaloʼob maʼ jaajtak ken u yaʼaloʼob maʼ kun xáantaloʼ, letiʼ lelaʼ: «¡Tuláakal jejetsʼkil yéetel maʼalob yanil!». Baʼaleʼ «letiʼ túun ken téek taalak xuʼulsajil tu yóokʼoloʼob». Maʼ unaj k-chaʼik u tuskoʼonoʼobiʼ, tumen k-ojel baʼax kun úuchul tiʼ le yóokʼol kaabaʼ. K-ojleʼ «u kʼiinil Jéeobaeʼ yaan u taal jach jeʼex u taal juntúul j-ookol de áakʼabeʼ» (1 Tes. 5:1-4).

9, 10. 1) ¿Baʼaxten ku tuus máak, yéetel baʼax talamiloʼob ku taasik? 2) ¿Baʼax unaj k-kʼaʼajsik yoʼolal Jéeoba?

⁹ Teʼ kʼiinoʼobaʼ maʼ jelaʼan u yilaʼal u tuus máakiʼ. Lelaʼ maʼ chéen le máaxoʼob yaan autoridad tiʼob beetkoʼ. Junpʼéel revista jach kʼaj óolaʼaneʼ tu taasaj le xook ku kʼaabaʼtik «Baʼaxten k-tuus», teʼeloʼ ku yaʼalik: «Le tuusoʼ junpʼéel baʼax jach suukaʼan u beetik wíinik». U suukileʼ le máakoʼoboʼ maases ku tuusoʼob utiaʼal maʼ u castigartaʼaloʼob, utiaʼal u tsʼaʼabal junpʼéel puesto maas nojoch tiʼob wa utiaʼal u boʼotaʼaloʼob maas maʼalob. Le xookoʼ tu yaʼalaj xaneʼ le máakoʼoboʼ «jach séeb u tuusoʼob tiʼ baʼaloʼob mejentak wa nuuktak, ku tuskoʼob máaxoʼob maʼ u kʼaj óoloʼobiʼ, u yéet meyajoʼob, u amigoʼob bey xan u láakʼtsiloʼob».

¹⁰ ¿Baʼax talamil ku taasik le sen tuus ku beetaʼaloʼ? Ku xuʼulul u creertaʼal baʼaxoʼob ku yaʼalik máak yéetel ku xuʼulul u biskuba u maasil tu yéetel. Tuukulnakoʼon tiʼ bix u yuʼubikuba juntúul íichamtsil ku traicionartaʼal tumen u yatan, tsʼoʼoleʼ ku tuʼusul utiaʼal maʼ u yojéeltik baʼax ku yúuchul. Jeʼel xan u páajtal k-tuukul tiʼ juntúul xiib ku tratartik wa ku tʼanik yéetel kiʼimak óolal u yatan wa u paalal, baʼaleʼ kéen yanakoʼob chéen tu juunaloʼobeʼ ku jaʼajatsʼkoʼob wa ku yaʼalik baʼal tiʼob. Baʼaleʼ kʼaʼajaktoʼoneʼ, le máaxoʼob beetik beyaʼ maʼ tu páajtal u taʼakikoʼob mix baʼal tiʼ Jéeoba, tumen utiaʼal letiʼeʼ «láaj jéechkab yéetel jeʼekʼab tu táan u yich» tuláakal baʼal (Heb. 4:13).

11. ¿Baʼax k-kanik tiʼ le baʼax tu beetaj Ananías yéetel Safiraoʼ? (Ilawil le dibujo yaan tu káajbal le xookaʼ.)

¹¹ Le Bibliaoʼ ku tʼaan tiʼ baʼax tu beetaj Ananías yéetel Safira teʼ yáax siglooʼ, letiʼobeʼ tu chaʼaj u táabsaʼaloʼob tumen Satanás utiaʼal u tuskoʼob Dios. Tu konoʼob junxóotʼ kʼáaxeʼ ka tu yaʼaloʼob tiʼ le apostoloʼob táan u kʼubkoʼobtiʼob tuláakal u tojoloʼ, baʼaleʼ u jaajileʼ chéen junjaats ku tsʼáaikoʼobiʼ. U kʼáatoʼob pʼáatal utsil tu táan le sukuʼunoʼoboʼ yéetel ka tuklaʼak jach utsoʼob ikil u síikoʼob baʼax yaantiʼob. Baʼaleʼ Jéeobaeʼ tu yilaj táan u tusoʼob, le oʼolal tu castigartoʼob (Bax. 5:1-10).

12. ¿Baʼax kun úuchul tiʼ le máaxoʼob ku tuusoʼoboʼ, yéetel baʼaxten?

¹² ¿Bix u yilik Jéeoba le tuusoʼ? Satanás bey xan le máaxoʼob ku tuusoʼob maʼ tu kʼexik u tuukuloʼoboʼ yaan u píikchʼintaʼaloʼob «ichil le kʼáaʼnáab de kʼáakʼ[oʼ]». Lelaʼ ku yeʼesikeʼ yaan u xuʼulsaʼaltiʼob (Apo. 20:10; 21:8; Sal. 5:6). ¿Baʼaxten? Tumen Jéeobaeʼ ku yilik le máaxoʼob ku tuusoʼob bey jeʼex «le máaxoʼob beetik baʼaloʼob kʼaastak yéetel suʼtsiltak tu táan[oʼ]» (Apo. 22:15, tsolajil).

13. ¿Baʼax k-ojel yoʼolal Jéeoba, yéetel baʼax ku péeksikoʼon k-beete?

¹³ K-ojel Jéeobaeʼ maʼatech «u tuus, mix tu kʼexik u tʼaan». Letiʼeʼ «maʼ tu páajtal u tuus» (Núm. 23:19; Heb. 6:18). Le Bibliaoʼ ku yaʼalikeʼ u pʼekmaj «le chiʼob ku tuusoʼoboʼ»  (Pro. 6:16, 17). Utiaʼal u kʼamkoʼoneʼ kʼaʼabéet k-beetik le baʼax ku yaʼalikoʼ yéetel k-aʼalik u jaajil mantatsʼ. Unaj k-beetik le baʼax ku yaʼalik le tekstoaʼ: «Maʼ a paklan tuskabaʼex» (Col. 3:9).

14. 1) ¿Tiʼ baʼax jelaʼanoʼon tiʼ le máaxoʼob yanoʼob ichil le religionoʼob maʼatech u kaʼanskoʼob u jaajiloʼ? 2) ¿Baʼax ku kaʼansiktoʼon Lucas 6:45?

¹⁴ ¿Baʼax u jelaʼanil juntúul máax meyajtik Dios tiʼ juntúul máax tiaʼan ichil le religión maʼatech u kaʼansik u jaajiloʼ? Le máaxoʼob meyajtik Diosoʼ mantatsʼ ku yaʼalikoʼob u jaajil (xok Zacarías 8:16, 17). Pabloeʼ tu yaʼaleʼ kéen k-aʼal u jaajileʼ «k-eʼesik noʼojaʼanoʼon utiaʼal k-meyajtik Dios» (2 Cor. 6:4, 7). Jesuseʼ tu yaʼaleʼ tu chiʼ máak ku jóokʼol tuláakal baʼax chupmil u puksiʼikʼal (Luc. 6:45). Le oʼolal wa tiaʼan t-puksiʼikʼal u jaajileʼ, yaan k-aʼalik u jaajil. Maʼ ken k-tuus tiʼ baʼaloʼob nuuktak mix mejentak, baʼaxeʼ yaan k-aʼalik u jaajil mantatsʼ tiʼ máaxoʼob maʼ k-kʼaj óoliʼ, tiʼ k-éet meyajoʼob, k-amigoʼob yéetel k-láakʼtsiloʼob. Koʼoneʼex ilik tiʼ baʼax súutukiloʼob unaj k-aʼalik u jaajil.

15. 1) ¿Baʼaxten maʼ unaj a beetik baʼax kʼaas taʼakumbailiʼ? 2) ¿Baʼax jeʼel u yáantkech wa ka túulchʼintaʼal a beet baʼax kʼaaseʼ? (Ilawil le tsolajiloʼ.)

¹⁵ Wa táankelmecheʼ, uts ta tʼaan ka kʼaʼamkech tumen a wéet táankelmiloʼob, baʼaleʼ junpuliʼ maʼ unaj a beetik baʼax kʼaas taʼakumbail, jeʼex u beetik jujuntúuloʼobeʼ. Wa tiaʼanoʼob yiknal u láakʼtsiloʼob wa yiknal le sukuʼunoʼoboʼ, ku beetkoʼob bey jach u tsʼaamaj u yóol u meyajtoʼob Dioseʼ, baʼaleʼ ku beetkoʼob baʼaloʼob kʼaastak kéen yanakoʼob yéetel uláakʼ táankelmoʼob maʼatech u meyajtikoʼob Dios wa kéen meyajnaktiʼob le redes socialesoʼ. Ku yaʼalikoʼob baʼaloʼob kʼaastak, ku takikoʼob nookʼoʼob jelaʼantak, ku yuʼubikoʼob paaxoʼob kʼaastak, ku píitmáan u yukʼikoʼob aguardiente wa cerveza, ku drogarkubaʼob, yaan u noviaʼob wa u novioʼob taʼakumbail wa ku beetkoʼob uláakʼ baʼaloʼob maas kʼaastak. Bey túunoʼ ku tusik u taataʼob, le sukuʼunoʼoboʼ bey xan Dios (Sal. 26:4, 5). Jéeobaeʼ u yojel wa k-tsʼáaik nojbeʼenil tiʼ yéetel k-chiʼ, baʼaleʼ k-puksiʼikʼaleʼ náach yanil tiʼ letiʼ (Mar. 7:6). Maas maʼalob ka a beet jeʼex u yaʼalik le tekstoaʼ: «Maʼ tsʼíiboltik [baʼax ku beetik] le j-kʼebanoʼoboʼ, mantatsʼ tsʼáa tsiikil tiʼ Yuumtsil» (Pro. 23:17). *

16. ¿Baʼax maʼ unaj k-beetik kéen k-chup u solicitudil utiaʼal k-maas xupikba k-meyajt Diosiʼ?

¹⁶ Maʼ xaaneʼ taak a beetik a precursor regularil wa a maas xupkaba a meyajt Dios,  jeʼex ka xiʼikech meyaj Betel. Kéen a chup a solicitudeʼ, maʼ unaj a tuus kéen a núuk tuláakal le kʼáatchiʼob yaan yil yéetel a toj óolal, bix a náaysik a wóol yéetel uláakʼ baʼaxoʼob suukaʼan a beetik (Heb. 13:18). ¿Kux túun wa tsʼoʼok a beetik baʼax kʼaas, maʼ a waʼal tiʼ le ancianoʼoboʼ? Wa beyoʼ, aʼaltiʼob utiaʼal ka u yáantechoʼob a meyajt Jéeoba yéetel junpʼéel maʼalob conciencia (Rom. 9:1; Gal. 6:1).

17. ¿Baʼax unaj k-beetik wa ku kʼáataʼaltoʼon wa baʼax tu yoʼolal le sukuʼunoʼoboʼ?

¹⁷ Koʼox tuklikeʼ le gobiernooʼ ku prohibirtik le kʼaʼaytajoʼ yéetel ku kʼáatiktoʼon wa baʼax yoʼolal le sukuʼunoʼoboʼ. ¿Unaj wa k-aʼalik tuláakal le baʼax k-ojel tu yoʼolaloʼoboʼ? Kʼaʼajaktoʼon le baʼax tu beetaj Jesús le ka kʼáatchiʼitaʼab tumen juntúul u gobernadoril Romaoʼ. Jesuseʼ tu beetaj le baʼax ku yaʼalik le tekstoaʼ: «Yaan junsúutuk utiaʼal mak chiʼ, yaan junsúutuk utiaʼal tʼaan», le oʼolal maʼ tu núukiʼ (Ecl. 3:1, 7; Mat. 27:11-14). Wa ka úuchuktoʼon beyoʼ, maas maʼalob maʼ k-aʼalik mix baʼal utiaʼal maʼ u beetaʼal loob tiʼ le sukuʼunoʼoboʼ (Pro. 10:19; 11:12).

18. ¿Baʼax unaj k-beetik kéen kʼáataʼaktoʼon tumen le ancianoʼob wa baʼax yoʼolal juntúul sukuʼunoʼ?

¹⁸ Koʼox tuklik xaneʼ t-ilaj wa t-ojéeltaj tsʼoʼok u lúubul tiʼ junpʼéel nojoch kʼeban juntúul sukuʼun wa kiik. Le ancianoʼoboʼ ku yilkoʼob ka pʼáatak limpioil le múuchʼuliloʼ, le oʼolal jeʼel u kʼáatkoʼobtoʼon baʼax k-ojel yoʼolal le baʼax uchaʼanoʼ. ¿Baʼax ken k-beet, maases wa le máax kʼebanchajaʼanoʼ juntúul k-amigo wa juntúul k-láakʼtsil? Le Bibliaoʼ ku yaʼalikeʼ le máax chúukaʼan u yóol tiʼ Jéeobaoʼ «ku yaʼalik baʼal jaaj» (Pro. 12:17; 21:28). Le oʼolaleʼ unaj k-aʼalik tuláakal baʼax k-ojel tiʼ le ancianoʼoboʼ, maʼ unaj k-kʼexik mix baʼaliʼ mix k-taʼakik u jaajil tiʼobiʼ. Letiʼobeʼ unaj u yojéeltikoʼob u jaajil utiaʼal u yilkoʼob bix ken u yáantiloʼob le máax tsʼoʼok u kʼebantal utiaʼal u kaʼa biskuba yéetel Jéeobaoʼ (Sant. 5:14, 15).

19. ¿Baʼax ken k-il teʼ tuláakʼ xookoʼ?

¹⁹ Davideʼ tu yaʼalaj tiʼ Jéeoba: «Techeʼ ku kiʼimaktal a wóol kéen a wil junpʼéel puksiʼikʼal maʼatech u tuus» (Sal. 51:6, TNM). Bey túunoʼ Davideʼ u yojel jach kʼaʼanaʼan u yantal u jaajil t-puksiʼikʼal. Tiʼ tuláakal baʼax k-beetkeʼ, k-aʼalik u jaajil, jeʼex u yaʼalik u tekstoil le xookaʼ. Uláakʼ bix jeʼel k-eʼesik maʼ beyoʼon jeʼex le máaxoʼob ku tuusoʼoboʼ letiʼe kéen k-kaʼans u jaajil tiʼ uláakʼ máakoʼoboʼ. Teʼ tuláakʼ xookoʼ yaan k-ilik bix jeʼel k-beetkeʼ.