TU AÑOILOʼOB 1910, in taataʼobeʼ lukʼoʼob tu kaajil Tiflis, Georgiaeʼ, ka binoʼob kajtal tiʼ junpʼéel chan kajtalil naatsʼ tiʼ u kaajil Pelly, Saskatchewan tu chikʼinil Canadá. Síijen tu añoil 1928, teen u tʼuupil tiʼ le seis paaloʼoboʼ. Seis meses u bin in síijil ka kíim in papá, chaambalen xan ka kíim in maama. Tsʼoʼoleʼ maʼ xáanchajeʼ Lucy, u maas nojchil in kiikeʼ, kíim le yaan 17 años tiʼoʼ. Le oʼolal in tío Nick kanáantoʼon.

Juntéenjeak le yaanten kex dos añosoʼ, in láakʼtsiloʼobeʼ tu yiloʼob táan in kóokolik u nej juntúul nuxiʼ tsíimin. Letiʼobeʼ jach sajakchajoʼob tumen tu tukloʼob yaan u kóochakʼken, le oʼolal joʼopʼ u sen awtikoʼobten ka in pʼate. Teneʼ kúulpach aniken yéetel maʼ tin wuʼuyiʼ. U maʼalobileʼ mix baʼal úuchten, pero desde leloʼ in láakʼtsiloʼobeʼ tu tsʼáajoʼob cuenta kóoken.

Juntúul u amigo in láakʼtsiloʼobeʼ tu yaʼaleʼ maas maʼalob ka bisaʼaken xook yéetel uláakʼ mejen paalal kóoktakoʼob. Le oʼolal in tío Nickeʼ, tu bisen tiʼ junpʼéel escuela tu kaajil Saskatoon, Saskatchewan. Lelaʼ chan náach teʼ tuʼux kajaʼan in láakʼtsiloʼoboʼ. Jach sajakchajen tumen chéen cinco años yaanten. Chéen ku chaʼabal in bin in wil in láakʼtsiloʼob le ken yanak wa baʼax kʼiinbesajil wa le ken jóokʼken vacaciones. Ka máan kʼiineʼ tin kanaj señas yéetel jatsʼuts in wilik in báaxal yéetel u maasil paalaloʼoboʼ.

Marion, juntúul tiʼ in kiikoʼobeʼ, tsʼoʼok u beel yéetel Bill Danylchuck tu añoil 1939. Letiʼobeʼ tu kanáantenoʼob yéetel tu kanáantoʼob xan Frances, uláakʼ in kiik. Ichil in láakʼtsiloʼobeʼ, yáax letiʼob tu kʼaj óoltoʼob u j-jaajkunajoʼob Jéeoba. Ken yanakten vacacioneseʼ jach ku yilkoʼob u kaʼanskoʼobten baʼax tsʼoʼok u kankoʼob teʼ Bibliaoʼ. U jaajileʼ maʼ chéen chʼaʼabil k-naʼatikbaiʼ, tumen maʼ u yojloʼob señasiʼ. Kex beyoʼ tu yiloʼob uts tin wich in kaanbal.  Tin tsʼáaj cuentaeʼ le bix u kuxtaloʼoboʼ bey u kaʼansik le Bibliaoʼ, le oʼolal tin láakʼintoʼob kʼaʼaytaj. Maʼ úuch tiʼ leloʼ taakchaj in wokjaʼ, bey túunoʼ 5 tiʼ septiembre tiʼ 1941, Billeʼ tu tsʼáaj in wokjaʼ tiʼ junpʼéel barril de acero chuup yéetel u jaʼil chʼeʼen, táaj máanjaʼan síisil le jaʼoʼ.

Ka jóokʼen vacaciones 1946, binoʼon tiʼ junpʼéel asamblea beetaʼab tu kaajil Cleveland, Ohio (Estados Unidos). Tu yáax kʼiinileʼ in kiikoʼobeʼ tu turnartubaʼob utiaʼal u tsʼíibtikoʼob ten le baʼax ku tsoʼololoʼ. Pero tu kaʼapʼéel kʼiinileʼ tin wojéeltaj yaan máax traducirtik le asamblea ich señas tiʼ máaxoʼob kóokoʼoboʼ. Jach kiʼimakchaj in wóol, ¡hasta ka béeychaj in naʼatik tubeel baʼax ku kaʼansik le Bibliaoʼ!

Jach táan u taal u tsʼoʼokol le Segunda Guerra Mundialoʼ, le oʼolal yaʼab máax jach ku defendertik u luʼumil. Ka tsʼoʼok le asambleaoʼ tin chʼaʼtuklaj in defendertik teʼ escuela baʼax kin creertikoʼ. Xuʼul in saludartik le banderaoʼ, in kʼayik le himno nacional ich señasoʼ, in táakpajal teʼ kʼiinbesajoʼoboʼ yéetel kex jach obligatorioeʼ, xuʼul in bin xan in wuʼuy le kaʼansaj ku tsʼáaik u religionil le escuelaoʼ. Lelaʼ jach kʼaas tu yilil le máaxoʼob nuʼuktik le escuelaoʼ, le oʼolal joʼopʼ u suʼlakkúuntikenoʼob yéetel u yaʼalikoʼob baʼaloʼob maʼ jaajtak utiaʼal u beetkoʼob in kʼexik in tuukuliʼ. Leloʼ tu beetaj u sen chiʼichnaktal in wéet xookoʼob, teen túuneʼ tin aprovechartaj in kʼaʼaytaj tiʼ letiʼob. Ka máan kʼiineʼ jujuntúul tiʼ letiʼob jeʼex Larry Androsoff, Norman Dittrick yéetel Emil Schneidereʼ, káaj u meyajtikoʼob Jéeoba yéetel tak bejlaʼa chúukaʼan u yóoloʼobeʼ.

Cada ken xiʼiken tiʼ yaanal kaajeʼ kin wilik in kʼaʼaytaj tiʼ le máaxoʼob kóokoʼoboʼ. Jeʼex tu kaajil Montrealeʼ yaan junpʼéel grupo máaxoʼob kóokoʼobiʼ, teʼeloʼ kʼaʼaytajnajen tiʼ juntúul xiʼipal ku kʼaabaʼtik Eddie Tager. Letiʼeʼ tiʼ anchaj teʼ múuchʼulil ich señas tu kaajil Laval, Quebec, tak ka kíim le año máanoʼ. Tsikbalnajen xan yéetel Juan Ardanez. Le xiʼipalaʼ jeʼex le sukuʼunoʼob bereailoʼoboʼ tu xakʼalxoktaj le Biblia utiaʼal u yilik wa jaaj le baʼax ku yaʼalikoʼ (Bax. 17:10, 11). Tsʼoʼoleʼ tu beetuba u j-jaajkunaj Jéeoba, yéetel tu beetaj u ancianoil tiʼ junpʼéel múuchʼulil yaan tu kaajil Ottawa, Ontario, letiʼeʼ jach chúukpaj u yóol tak ka kíimi.

Tu añoil 1950, binen kajtal tu kaajil Vancouver. Kex uts tin wich in kʼaʼaytaj tiʼ máaxoʼob kóokoʼobeʼ jach maʼ tin tuʼubsik baʼax úuchten le ka kʼaʼaytajnajen tiʼ Chris Spicer, juntúul koʼolel maʼ kóok tin wilaj calleiʼ. Letiʼeʼ tu yaʼalaj jeʼel u kʼamik le túumben revistaʼob cada ken jóokʼokoʼ, tu yaʼaleʼ u kʼáat ka in kʼaj óolt Gary, u yíicham. Le oʼolaleʼ binen xíimbal tu yotoch, utiaʼal u béeytal k-tsikbaleʼ t-tsʼíibtaj le baʼaxoʼob taak k-aʼalikoʼ, xáanchaj táan k-tsikbal. Chéen juntéen tsikbalnajoʼon, ka máan wa jaypʼéel  añoseʼ tiʼ tu yilenoʼob ichil le yaʼabkach sukuʼunoʼob bijaʼanoʼob tiʼ junpʼéel asamblea tu kaajil Toronto, Ontariooʼ. ¡Jach jaʼakʼ in wóol! Garyeʼ yaan u yokjaʼ teʼ kʼiin jeʼeloʼ. Le baʼax úuchtenaʼ tu kʼaʼajsajten u kʼaʼanaʼanil u seguer k-kʼaʼaytaj, tumen maʼ k-ojel tuʼux wa baʼax kʼiin ken u tsʼáa u yich le meyaj k-beetkaʼ.

Ka máan kʼiineʼ suunajen tu kaajil Saskatoon. Teʼeloʼ tin kʼaj óoltaj juntúul koʼolel yaan kaʼatúul u hijaʼob gemelasoʼob yéetel kóoktakoʼob. Le koʼolelaʼ tu yaʼalajten ka in tsʼáa xook tiʼ u paalaloʼ. U kʼaabaʼobeʼ Jean yéetel Joan Rothenberger. Letiʼobeʼ táan kaʼach u xookoʼob teʼ escuela tuʼux xooknajenoʼ. Jach maʼ xáanchaj ka káaj u tsikbaltikoʼob tiʼ u yéet xookoʼob le baʼax ku kankoʼoboʼ. Ka máan kʼiineʼ tu yáantoʼob cinco x-chʼúupalal u meyajtoʼob Jéeoba. Juntúul tiʼ letiʼobeʼ Eunice Colin, le x-chʼúupalaʼ tin kʼaj óoltaj teʼ tsʼook año tin beetaj teʼ escuelaoʼ. Kʼajaʼanteneʼ náatsʼ tin wiknaleʼ ka tu síiajten junpʼéel chʼujuk yéetel tu kʼáatajten wa jeʼel k-amigotikbaeʼ. Ka máan kʼiineʼ tsʼoʼok in beel yéetel le x-chʼúupalaʼ.

Ka tu yojéeltaj u maama Eunice táan u xokik le Bibliaoʼ, tu yaʼalaj tiʼ u directoril le escuela ka u beet wa baʼax utiaʼal u xuʼulul u xokikoʼ. Letiʼeʼ bey tu beetiloʼ, kʼuch tak u toktiʼ le publicacionoʼob yaantiʼoʼ. Pero Euniceeʼ tsʼoʼok kaʼach u chʼaʼtuklik u meyajtik Jéeoba kex jeʼel baʼaxak ka úuchkeʼ. Le ka tu yaʼalaj tiʼ u taataʼob taak u yokjaʼeʼ letiʼobeʼ tu yaʼaloʼobtiʼeʼ wa ku beetkeʼ yaan u jóoʼsaʼal tu yotoch. Bey xan úuchikoʼ, 17 años yaantiʼ ka lukʼ tu yotoch. Junpʼéel familia u j-jaajkunajoʼob Jéeoba teʼ kaajoʼ tu kʼamoʼob Eunice tu yotochoʼob. Letiʼeʼ seguernaj u xokik le Biblia tak ka okjaʼanajoʼ. Le ka tsʼoʼok k-beel 1960, u taataʼobeʼ maʼ taaloʼobiʼ. Chéen baʼaleʼ ka máan kʼiineʼ tu respetartoʼob baʼax k-creertik bey xan bix k-líiʼsik k-paalal.

Anchaj siete k-paalal, mix juntúul tiʼ letiʼob kóokiʼ. Kex maʼ chéen chʼaʼabil t-líiʼsiloʼobeʼ t-ilaj u kankoʼob señas. Beyoʼ béeychaj k-tsikbal tu yéeteloʼob utiaʼal k-kaʼansiktiʼob u jaajil. Le sukuʼunoʼob xan teʼ múuchʼuliloʼ yaʼab tu yáantiloʼon. Juntéenjeakeʼ juntúul taatatsileʼ tu tsʼíibtajtoʼoneʼ juntúul k-hijoeʼ táan u poochʼil teʼ Najil Reinooʼ. Toʼoneʼ t-ilaj k-utskíintik le problema teʼ súutukiloʼ. Kantúul tiʼ k-paalal James, Jerry, Nicholas yéetel Steveneʼ táan u meyajtikoʼob Jéeoba yéetel u yatanoʼob. Tu kantúulaloʼobeʼ ancianoʼob. Nicholas yéetel Deborah, u yataneʼ, ku yáantajoʼob utiaʼal u beetaʼal le traduccionoʼob ich señas tu Betelil Gran Bretañaoʼ. Steven yéetel Shannan, u yataneʼ, traductoroʼob ich señas tu Betelil Estados Unidos.

Jach junpʼéel mes ku bineltik k-cumplirtik cuarenta años tsʼoʼokok k-beeleʼ kíim Eunice yoʼolal le cáncer yaan kaʼach tiʼoʼ. Letiʼeʼ jach chúukpaj u yóol teʼ kʼiinoʼob jach táan u muʼyajoʼ. Junpʼéel baʼax áanteʼ letiʼe u kʼaʼajsik yaan u kaʼa kuxtal le kimenoʼoboʼ. Jach kin tsʼíiboltik u kʼuchul u kʼiinil in kaʼa ilik.

Tu mesil febrero tiʼ 2012, lúubeneʼ ka káach in cadera. Como kʼaʼabéetchaj in kanáantaʼaleʼ binen kajtal yiknal juntúul in hijo yéetel u yatan. Bejlaʼeʼ tiaʼanoʼon tiʼ junpʼéel múuchʼulil ich señas tu kaajil Calgaryeʼ, tiʼ kin beetik in ancianoiliʼ. Maʼ ten a creerteʼex, baʼaleʼ yáax in wantal tiʼ junpʼéel múuchʼulil ich señasoʼ. ¿Bix úuchik u kanáantken Jéeoba wa desde 1946 tiaʼanen kaʼach teʼ múuchʼuliloʼob ich inglesoʼ? Letiʼeʼ tsʼoʼok u béeykuntik le baʼax u prometermoʼ, u yáantik le máaxoʼob minaʼan u taataʼoboʼ (Sal. 10:14). Jach kin tsʼáaik u diosboʼotikil tiʼ le máaxoʼob ku tsʼíibtikoʼob notas utiaʼal k-tsikbaloʼ, le tu kanoʼob señasoʼ, bey xan le ku tsʼáaik u yóoloʼob u traducirtoʼob ten le baʼax maʼ tu páajtal in wuʼuyikoʼ.

U jaajileʼ kaʼacheʼ ku lúubul in wóol tumen maʼ tin naʼatik le baʼaxoʼob ku yaʼalaʼaloʼ wa tumen kin tuklik maʼ tu chʼaʼabal en cuenta le máaxoʼob kóokoʼoboʼ. Chéen baʼaleʼ teʼ súutukiloʼoboʼ ku kʼaʼajalten le baʼax tu yaʼalaj Pedro tiʼ Jesusoʼ: «Yuumtsil, ¿máax yiknal jeʼel k-bineʼ? Techeʼ ka kaʼansik baʼaloʼob ku bisik máak tiʼ kuxtal minaʼan u xuul» (Juan 6:66-68). Jeʼex uláakʼ máaxoʼob kóokoʼob in wéet kʼiiniloʼob ku meyajtikoʼob Jéeobaoʼ, tsʼoʼok in kanik in weʼes paciencia, in páaʼtik in wilik bix ken u yáantilen Jéeoba bey xan u kaajal. Leloʼ jach tsʼoʼok u yáantken. Bejlaʼeʼ ich señas americanoeʼ tsʼoʼok u beetaʼal yaʼab publicacionoʼob. Jach kin disfrutartik in wantal teʼ muchʼtáambaloʼob yéetel le sukuʼunoʼob bey xan teʼ asambleaʼob ku beetaʼal ich señasoʼ. U jaajileʼ jach kiʼimak in wóol ikil in meyajtik Jéeoba k-Dios.