1, 2. ¿Baʼax ku aktáantik le sukuʼunoʼoboʼ?

APÓSTOL Pabloeʼ tu yaʼalaj tiʼ Timoteo ka u tsʼoʼokbes tubeel le meyaj kʼubéentaʼantiʼoʼ (2 Tim. 4:5). U jaajileʼ tuláakloʼon táan k-ilik k-beetik le baʼax tu yaʼalaj Pablooʼ, chéen baʼaleʼ yaan kʼiineʼ maʼ chéen chʼaʼabiliʼ. Yaan tuʼuxeʼ le sukuʼunoʼoboʼ kʼaʼabéet maʼ saajkoʼob utiaʼal u jóokʼloʼob kʼaʼaytajiʼ (2 Tim. 4:2). ¿Baʼaxten? Tumen yaan tuʼuxeʼ maʼ tu chaʼabal u kʼaʼaytajoʼob wa prohibido. Le sukuʼunoʼob kajaʼanoʼob teʼ lugaroʼobaʼ kex u yojloʼob jeʼel u kʼaʼaloʼobeʼ ku jóokʼloʼob kʼaʼaytaj.

² Le máaxoʼob meyajtik Jéeobaoʼ láayliʼ ku aktáantkoʼob problemaseʼ. Yaʼab sukuʼunoʼobeʼ kʼaʼabéet u sen meyajoʼob utiaʼal u tsʼáaikoʼob baʼax kʼaʼabéet tiʼ u familiaʼob. Le kéen tsʼoʼokkeʼ kaʼanaʼanoʼob, le oʼolal kex u kʼáat u tsʼáa u yóoloʼob teʼ kʼaʼaytajoʼ maʼ tu páajtal u beetkoʼob. Uláakʼ sukuʼunoʼobeʼ kʼojaʼanoʼob, tsʼoʼok u chʼíijloʼob, maʼ tu páajtal u jóokʼloʼob tu yotochoʼob wa mantatsʼ lubaʼan u yóoloʼob. Mary, * juntúul kiik kajaʼan Oriente Medioeʼ, ku yaʼalik: «Teneʼ mantatsʼ lubaʼan in wóol, leloʼ ku beetik in wuʼuyik kaʼanaʼanen. Yaan horaeʼ maʼ maʼalob in wuʼuyikinbaiʼ tumen kex in wojel kʼaʼabéet in tsʼáaik in wóol kʼaʼaytajeʼ maʼ tu páajtal in beetik».

3. ¿Baʼax ken k-il teʼ xookaʼ?

³ Jeʼel baʼaxak problemail ka k-aktáanteʼ Jéeobaeʼ jeʼel u  tsʼáaiktoʼon u muukʼil utiaʼal k-aguantarkeʼ. Teʼ xookaʼ yaan k-ilik bix úuchik u yáantaʼal Pablo yéetel Timoteo tumen Jéeoba utiaʼal maʼ u xuʼulul u tsʼáaik u yóoloʼob teʼ kʼaʼaytajoʼ. Tsʼoʼoleʼ yaan k-ilik xan bix u yáantkoʼon Jéeoba teʼ kʼiinoʼobaʼ.

4. ¿Baʼaxoʼob tu sen aktáantaj Pablo?

⁴ Pabloeʼ yaʼab baʼaloʼob tu aktáantaj. Jaʼajatsʼaʼabi, chʼiʼinchʼinaʼabi yéetel kʼaʼal cárcel (2 Cor. 11:23-25). Yaan kʼiineʼ tu yuʼubaj maʼ chéen chʼaʼabil u beetik baʼax ku yaʼalik Diosiʼ (Rom. 7:18, 19, 24). Juntéenjeakeʼ hasta tu kʼáataj tiʼ Jéeoba ka luʼsaʼak le «kʼiʼix» wa le baʼax beetik u muʼyajoʼ (2 Cor. 12:7, 8).

5. ¿Baʼax tu beetaj Pablo kex kʼalaʼan kaʼachi?

⁵ Jéeobaeʼ tu tsʼáaj muukʼ tiʼ Pablo utiaʼal u seguer u kʼaʼaytaj kex yaʼab baʼaxoʼob tu aktáantaj. Le maʼ tu chaʼabal kaʼach u jóokʼol tu yotochoʼ kʼaʼaytajnaj tiʼ u nuuktakil le judíoʼoboʼ bey xan tiʼ le máaxoʼob yaan autoridad tiʼoboʼ (Hech. 28:17; Fili. 4:21, 22). Kʼaʼaytajnaj xan tiʼ le soldadoʼoboʼ bey xan tiʼ le máaxoʼob xíimbaltoʼ (Hech. 28:30, 31; Fili. 1:13). Teʼ kʼiinoʼob kʼalaʼanoʼ Pabloeʼ tu tsʼíibtaj xan cartaʼob jach tu líiʼsaj u yóol le sukuʼunoʼoboʼ. Leloʼ tu yáantaj le sukuʼunoʼob yanoʼob Romaoʼ. Le oʼolal letiʼobeʼ tu tsʼáaj «u yóoloʼob u tsikbaltoʼob u tʼaan Dios yéetel x-maʼ saajkilil» (Fili. 1:14). Pabloeʼ jach tu tsʼáaj u yóol kʼaʼaytaj, hasta tu yaʼaleʼ le úuchik u kʼaʼalaloʼ áantajnaj utiaʼal u maas kʼaj óoltaʼal u Tʼaan Dios (Fili. 1:12).

6. Jeʼex u yaʼalik 2 Corintios 12:9, 10, ¿baʼax áant Pablo utiaʼal maʼ u xuʼulul u kʼaʼaytaj?

⁶ Pabloeʼ u yojel chéen yéetel u yáantaj Dios jeʼel u páajtal u beetik kaʼach tuláakal baʼaleʼ. Letiʼeʼ tu yaʼaleʼ u poder Dioseʼ ku maas chíikpajal le kéen pʼáatak minaʼan u muukʼ (xok 2 Corintios 12:9, 10). Jéeobaeʼ tu tsʼáaj u espíritu santo tiʼ Pablo utiaʼal u kʼaʼaytaj kex táan u chʼaʼpachtaʼal, kex kʼaʼal cárcel wa kex tu muʼyajtaj uláakʼ baʼaloʼob.

7. ¿Baʼax problemasil tu aktáantaj Timoteo?

⁷ Timoteo xaneʼ áantaʼab tumen Jéeoba utiaʼal u tsʼoʼokbesik le meyaj kʼubéentaʼabtiʼoʼ. Tu láakʼintaj Pablo utiaʼal u bin kʼaʼaytaj jejeláas tuʼuxoʼob. Tsʼoʼoleʼ aʼalaʼabtiʼ ka u  xíimbalt le múuchʼuliloʼoboʼ (1 Cor. 4:17). Maʼ xaaneʼ Timoteoeʼ tu yuʼubaj maʼ tu tsaʼayal yéetel le meyajoʼ. Le oʼolal aʼalaʼabtiʼ tumen Pablo: «Maʼ a chaʼik tiʼ mix máak ka u mixbaʼalkúunt a táankelmil» (1 Tim. 4:12). Timoteo xaneʼ tu yuʼubaj bey chʼiikil kʼiʼix tu wíinklileʼ tumen ku sen kʼojaʼantal kaʼachi (1 Tim. 5:23). Chéen baʼaleʼ u yojel xan yaan u yáantaʼal tumen u espíritu santo Jéeoba. Lelaʼ letiʼe baʼax kun tsʼáaiktiʼ u muukʼil utiaʼal u kʼaʼaytaj yéetel utiaʼal u líiʼsik u yóol le sukuʼunoʼoboʼ (2 Tim. 1:7).

8. ¿Bix u yáantkoʼon Jéeoba teʼ kʼiinoʼobaʼ?

⁸ Teʼ kʼiinoʼobaʼ Jéeobaeʼ ku tsʼáaiktoʼon «le páajtalil ku píitmáan tiʼ u muukʼ wíinik» utiaʼal maʼ u xuʼulul k-tsʼáaik k-óol k-meyajte (2 Cor. 4:7). Koʼoneʼex ilik bix u yáantkoʼon Jéeoba yéetel le oraciónoʼ, le Bibliaoʼ, le sukuʼunoʼoboʼ yéetel le kʼaʼaytajoʼ.

9. ¿Bix u yáantkoʼon le oraciónoʼ?

⁹ Le oraciónoʼ. Apóstol Pabloeʼ tu yaʼalaj: «Tiʼ jeʼel baʼalak súutukileʼ kʼub a wóoleʼex orar» (Efe. 6:18). Wa k-beetik beyoʼ Jéeobaeʼ yaan u yáantkoʼon. Lelaʼ bey tu beetil Jonnie, juntúul sukuʼun kajaʼan Bolivia. Letiʼeʼ kʼojaʼanchaj u taataʼob bey xan u yatan. Tu yuʼubaj maʼ tu páajtal kaʼach u kanáantkoʼob. U maamaeʼ kíimi, tsʼoʼoleʼ xáanchaj táan u kanáantik u taata yéetel u yatan tak ka utschajoʼob. Jonnieeʼ ku yaʼalik: «Le kéen in wuʼuy maʼ tu páajtal in aguantartik le baʼax ku yúuchultenoʼ kin orar tiʼ Jéeoba». Jéeobaeʼ tu tsʼáaj u muukʼil tiʼ Jonnie utiaʼal u aguantartik le baʼax ku yúuchultiʼoʼ. Uláakʼ juntúul sukuʼun ku kʼaabaʼtik Ronaldeʼ aʼalaʼabtiʼeʼ u maamaeʼ yaan cáncer tiʼ. Junpʼéel mes túun tiʼ leloʼ u maamaeʼ kíimi. ¿Baʼax áant le sukuʼun utiaʼal maʼ u lúubul u yóoloʼ? Letiʼeʼ ku yaʼalik: «Le kéen orarnakeneʼ kin jeʼekʼabtik in puksiʼikʼal tiʼ Jéeoba. In wojel letiʼeʼ ku naʼatik bix in wuʼuyikinba». Maʼ xaaneʼ yaan kʼiineʼ tumen jach lubaʼan k-óoleʼ maʼ t-kaxtik bix k-aʼalik tiʼ Jéeoba bix k-uʼuyikba, kex beyoʼ letiʼeʼ ku yaʼaliktoʼon ka orarnakoʼon tiʼ letiʼ (Rom. 8:26, 27).

10. Jeʼex u yaʼalik Hebreos 4:12, ¿baʼaxten kʼaʼabéet k-xokik le Biblia yéetel k-tuukul tiʼ le baʼax ku yaʼalikoʼ?

¹⁰ Le Bibliaoʼ. Jeʼex tu beetil Pabloeʼ toʼoneʼ jeʼel u páajtal xan k-xokik le Biblia utiaʼal u kaʼa antal k-muukʼoʼ (Rom. 15:4). Le kéen k-xok le Biblia yéetel le kéen tuukulnakoʼon tiʼ le baʼax ku yaʼalikoʼ Jéeobaeʼ ku yáantkoʼon yéetel u espíritu santo utiaʼal k-ilik bix jeʼel k-tsʼáaik ichil k-kuxtaleʼ (xok Hebreos 4:12). Ronald, le sukuʼun t-chʼaʼchiʼitaj teʼ párrafo 9, ku yaʼalik: «Yaʼab utsil tin kʼamaj ikil in xokik le Biblia sáamsamaloʼ. Teneʼ kin tuukul kaʼach tiʼ u jatsʼuts modos Jéeoba yéetel tiʼ le yaabilaj ku yeʼesikoʼ. Leloʼ tu yáanten utiaʼal u kaʼa antal in muukʼ».

11. ¿Bix áantaʼabik juntúul kiik tumen le Bibliaoʼ?

¹¹ Wa k-tuukul tiʼ le baʼax ku yaʼalik le Bibliaoʼ jeʼel u yáantkoʼon utiaʼal k-aktáantik le problemas k-máansikoʼ. Juntúul kiik kíim u yíichameʼ aʼalaʼabtiʼ tumen juntúul anciano ka u xok u libroil Job. Le ka tu xokeʼ tu yaʼalaj: «Job, ¡jach túun maʼ maʼalob bix a tuukuliʼ!». Le kiikoʼ tu tsʼáaj cuenta bey u tuukul jeʼex Joboʼ, leloʼ le áant utiaʼal u kʼexik bix u tuukul. Tsʼoʼoleʼ tu tsʼáajtiʼ u muukʼil u aktáantik le baʼax ku yúuchultiʼoʼ.

12. ¿Bix u tsʼáaiktoʼon muukʼ Jéeoba yéetel u yáantaj le sukuʼunoʼoboʼ?

¹² Le sukuʼunoʼoboʼ. Jéeobaeʼ ku tsʼáaiktoʼon xan muukʼ yéetel u yáantaj le sukuʼunoʼoboʼ. Pabloeʼ tu yaʼaleʼ jach jatsʼuts u yilik u tsikbal yéetel le sukuʼunoʼoboʼ tumen  ku múul líiʼsik u yóoloʼob (Rom. 1:11, 12). Mary, le kiik t-chʼaʼchiʼitaj teʼ párrafo 2, ku yaʼalik: «Jéeobaeʼ tsʼoʼok u yáantken yéetel le sukuʼunoʼoboʼ. Kex yaan hora letiʼob maʼ u yojloʼob baʼax ku yúuchulteneʼ yéetel le baʼax ku yaʼalikoʼob wa ku beetkoʼoboʼ jach ku líiʼskoʼob in wóol teʼ súutuk maas kʼaʼabéettenoʼ. Yaʼab baʼaxoʼob xan kin kanik tiʼ le kiikoʼob tsʼoʼok u máanskoʼob problemas jeʼel bix tenoʼ. Le ancianoʼob xanoʼ jach ku beetkoʼob in wuʼuyik yaabiltaʼanen teʼ múuchʼuliloʼ».

13. ¿Bix jeʼel u páajtal k-líiʼsik u yóol le sukuʼunoʼob teʼ muchʼtáambaloʼ?

¹³ Teʼ muchʼtáambaloʼoboʼ jeʼel u páajtal k-líiʼsik u yóol le sukuʼunoʼoboʼ. Jeʼel u páajtal k-aʼaliktiʼob k-yaabiltmoʼob yéetel k-agradecertik le baʼaxoʼob maʼalobtak ku beetkoʼoboʼ. Lelaʼ bey tu beetil juntúul anciano ku kʼaabaʼtik Peter, letiʼeʼ tu yaʼalaj tiʼ juntúul kiik maʼ Testigo u yíichamiʼ: «Jach kiʼimak k-óol k-ilkech wayeʼ. K-ilkeʼ jach ka wáantik a mejen paalal utiaʼal u comentaroʼob». Le kiikoʼ kʼuch tu puksiʼikʼal le baʼax aʼalaʼabtiʼoʼ ka joʼopʼ u yokʼol, tsʼoʼoleʼ tu yaʼalaj tiʼ le sukuʼunoʼ: «Jach tsʼoʼok a beetik u kiʼimaktal in wóol yoʼolal le baʼax ta waʼalajtenoʼ».

14. ¿Bix u yáantkoʼon le kʼaʼaytajoʼ?

¹⁴ Le kʼaʼaytajoʼ. Le kéen jóokʼkoʼon kʼaʼaytajeʼ jach ku kiʼimaktal k-óol, kex ka u yuʼuboʼon le máakoʼoboʼ wa maʼ (Pro. 11:25). Lelaʼ bey úuchik tiʼ juntúul kiik ku kʼaabaʼtik Stacy. Letiʼeʼ expulsartaʼab juntúul u láakʼtsileʼ ka jach lúub u yóol. Tumen ku tuklik kaʼacheʼ tsʼoʼok u páajtal u beetik wa baʼax utiaʼal u yáantik u láakʼtsiloʼ. ¿Baʼax áant utiaʼal u kaʼa líikʼil u yóol? Letiʼe kʼaʼaytajoʼ. Le kéen jóokʼok kʼaʼaytajeʼ ku jach tsʼáaik u yóol u yáant le máaxoʼob taak u kaanbaloʼoboʼ. Le kiikoʼ tu yaʼalaj: «Jéeobaeʼ tu yáanten in kaxt juntúul koʼolel taak u xook yéetel séeb úuchik u progresar, lelaʼ tu beetaj u jach kiʼimaktal in wóol. Le baʼax maas áantenoʼ letiʼe kʼaʼaytajoʼ».

15. ¿Baʼax ku kaʼansiktoʼon le baʼax úuch tiʼ Maryoʼ?

¹⁵ Maʼ xaaneʼ yaan kʼiineʼ k-uʼuyik yaan baʼaloʼob maʼ tu páajtal k-beetik teʼ kʼaʼaytajoʼ. Chéen baʼaleʼ unaj k-kʼaʼajsikeʼ Jéeobaeʼ jach ku kiʼimaktal u yóol yoʼolal tuláakal le baʼax k-beetkoʼ. Mary, le kiik tsʼoʼok k-yáax chʼaʼchiʼitikoʼ, le ka bin áantaj tiʼ junpʼéel múuchʼulil ich yaanal idiomaeʼ tu yaʼalaj: «Máan tiempoeʼ utiaʼal in comentareʼ chéen kin waʼalik jujunpʼéel wa baʼax wa chéen kin xokik junpʼéel teksto tiʼ le Bibliaoʼ. Tsʼoʼoleʼ teʼ kʼaʼaytajoʼ chéen kin pʼatik kaʼach junpʼéel chan tratado». Le kiikaʼ ku yuʼubik kaʼacheʼ maʼ tu páajtal u jach áantaj jeʼex u beetik u maasiloʼ. Chéen baʼaleʼ tu tsʼáaj cuentaeʼ kex maʼ u yojel maʼalob le idiomaoʼ jeʼel u páajtal u yáantajeʼ. Letiʼeʼ ku yaʼalik: «Le baʼax ku yaʼalik le Bibliaoʼ maʼ difícil u naʼataʼaliʼ, letiʼe baʼax áantik le máakoʼob u kʼex u kuxtaloʼoboʼ».

16. ¿Baʼax jeʼel u yáantik le máaxoʼob maʼ tu páajtal u jóokʼloʼob tu yotochoʼoboʼ?

¹⁶ Wa maʼ tu páajtal k-jóokʼol t-otocheʼ maʼalob ka k-kʼaʼajseʼ Jéeobaeʼ ku yilik taak k-meyajtik. Letiʼeʼ jeʼel u yáantkoʼon kʼaʼaytaj tiʼ le máaxoʼob kanáantkoʼonoʼ wa tiʼ le doctoroʼoboʼ. Wa k-chʼíikil tuukul tiʼ le baʼax maʼ tu páajtal k-beetkoʼ jeʼel u lúubul k-óoleʼ. Chéen baʼaleʼ wa k-chʼíikil k-il bix u yáantkoʼon Jéeobaeʼ leloʼ jeʼel u tsʼáaiktoʼon u muukʼil k-aguantartik jeʼel baʼaxakeʼ.

17. Jeʼex u yeʼesik Eclesiastés 11:6, ¿baʼaxten maʼ unaj u xuʼulul k-kʼaʼaytajiʼ?

¹⁷ Toʼoneʼ maʼ k-ojel máakalmáak tiʼ le semillaʼob  k-pakʼik ken u tsʼáa u yichoʼ (xok Eclesiastés 11:6). Barbara, juntúul kiik tsʼoʼok 80 años tiʼeʼ, ku kʼaʼaytaj tiʼ teléfono yéetel tiʼ carta. Tiʼ junpʼéel tiʼ le cartaʼob tu túuxtoʼ tu tsʼáaj u revistail U Pʼíich Tulumil Kanan 1 tiʼ marzo tiʼ 2014, ku taasik le xook ku kʼaabaʼtik: «¿Baʼax u beetmaj Dios ta woʼolal?». Le cartaaʼ kʼuch tiʼ juntúul máak yéetel u yatan, letiʼobeʼ u testigoʼob Jéeoba kaʼachi. Chéen baʼaleʼ tsʼoʼok 27 años xuʼuluk u beetkubaʼob u testigoʼob Jéeoba. Letiʼobeʼ yaʼab u téenel tu xokoʼob le revistaoʼ. Le máakoʼ tu yuʼubeʼ bey letiʼ ku tʼaʼanal tumen Jéeobaeʼ. Letiʼ túun yéetel u yataneʼ joʼopʼ u kaʼa binoʼob muchʼtáambal yéetel ka máan kʼiineʼ tu kaʼa meyajtoʼob Jéeoba. Le kiik Barbaraoʼ jach kiʼimakchaj wal u yóol le ka tu yilaj le utsil tu taasaj le carta tu túuxtoʼ.

18. ¿Baʼax kʼaʼabéet k-beetik utiaʼal u yáantkoʼon Jéeoba?

¹⁸ Jeʼex tsʼoʼok k-ilkoʼ Jéeobaeʼ jejeláas bix u yáantkoʼon. Le oʼolal unaj k-ilik k-jóoʼsik u yutsil le oraciónoʼ, le Bibliaoʼ, le sukuʼunoʼoboʼ yéetel le kʼaʼaytajoʼ. Wa k-beetik beyoʼ, k-eʼesik k-creertik taak u yáantkoʼon. Bey túunoʼ, koʼoneʼex kʼáatik mantatsʼ u yáantaj Jéeoba «tumen letiʼeʼ taak u yáantik le máaxoʼob meyajtik yéetel tuláakal u puksiʼikʼaloʼoboʼ» (2 Cró. 16:9).