1. ¿Baʼax ejemploil tu tsʼáaj Jesús tiʼ u discípuloʼob yéetel baʼax tu beetoʼob? (Ilawil le dibujo yaan teʼ yáax páginaoʼ).

JESÚSEʼ jach tu tsʼáaj u yóol teʼ kʼaʼaytajoʼ yéetel bey u kʼáat xan ka u beet u discípuloʼoboʼ (Juan 4:35, 36). Le táan kaʼach u kʼaʼaytaj Jesús yéetel u discípuloʼoboʼ letiʼobeʼ maʼ lúub u yóoloʼob teʼ kʼaʼaytajoʼ (Luc. 10:1, 5-11, 17). Chéen baʼaleʼ le ka maʼach Jesús yéetel ka kíimsaʼabeʼ lúub u yóoloʼob (Juan 16:32). Le ka kaʼa kuxkíintaʼab Jesúseʼ letiʼeʼ tu líiʼsaj u yóoloʼob utiaʼal ka seguernak u kʼaʼaytajoʼob. Le tsʼokaʼaniliʼ u bin teʼ kaʼanoʼ le discípuloʼoboʼ jach tu tsʼáaj u yóoloʼob teʼ kʼaʼaytajoʼ. Hasta le máaxoʼob pʼekmiloʼoboʼ tu yaʼaloʼobtiʼob: «Tsʼoʼok a chupkeʼex Jerusalén yéetel le baʼaxoʼob ka kaʼanskeʼexoʼ» (Hech. 5:28).

2. ¿Bix tsʼoʼok u bendecirtaʼal le kʼaʼaytaj tumen Jéeobaoʼ?

² Teʼ yáax siglooʼ Jesús nuʼukt le kʼaʼaytajoʼ. Yéetel u yáantaj Jéeobaeʼ yaʼab máakoʼob tu kʼamoʼob u jaajil. Jeʼex teʼ Pentecostés teʼ año 33, okjaʼanaj kex 3,000 máakoʼob (Hech. 2:41). Tsʼoʼoleʼ desde teʼ kʼiin jeʼeloʼ joʼopʼ u yaʼabtal le discípuloʼoboʼ (Hech. 6:7). Chéen baʼaleʼ Jesús xaneʼ tu yaʼaleʼ teʼ tu tsʼook kʼiinoʼobaʼ maas yaʼab máakoʼob ken u kʼamoʼob u jaajil (Juan 14:12; Hech. 1:8).

3, 4. 1) ¿Baʼaxten yaan tuʼuxoʼobeʼ maʼ chéen chʼaʼabil le kʼaʼaytajoʼ? 2) ¿Baʼax ken k-xakʼalt teʼ xookaʼ?

³ Tuláakloʼon k-tsʼaamaj k-óol teʼ kʼaʼaytajoʼ. Yaan tuʼuxoʼobeʼ chéen chʼaʼabil tumen le máakoʼoboʼ taak u kaanbaloʼob tiʼ le Bibliaoʼ. Hasta le sukuʼunoʼoboʼ maʼ tu páajtal u láaj tsʼáaikoʼob xook tiʼ le máakoʼob taak u kaanbaloʼoboʼ. Chéen baʼaleʼ yaan  tuʼuxoʼobeʼ maʼ chéen chʼaʼabiliʼ tumen le máakoʼoboʼ maʼ kulaʼanoʼob tu yotochoʼobiʼ yéetel le máaxoʼob yanoʼob tu yotochoʼoboʼ maʼ taak u kaanbaloʼob tiʼ le Bibliaoʼ.

⁴ Wa maʼ chéen chʼaʼabil le kʼaʼaytaj teʼ tuʼux kajaʼanoʼonoʼ le baʼax ken k-xakʼalt teʼ xookaʼ jach yaan u yáantkoʼon. Yaan k-ilik baʼax tsʼoʼok u beetik jujuntúul sukuʼunoʼob utiaʼal u béeytal u tsikbaloʼob yéetel le máakoʼoboʼ yéetel yaan k-ilik baʼax jeʼel u yáantkoʼon utiaʼal maʼ u lúubul k-óol kex maʼ taak u yuʼubikoʼon le máakoʼoboʼ.

5. ¿Baʼaxten maʼ chéen chʼaʼabil u kʼaʼaytaj yaʼab sukuʼunoʼobiʼ?

⁵ Yaʼab sukuʼunoʼobeʼ maʼ chéen chʼaʼabil u kʼaʼaytajoʼobiʼ. Yanoʼobeʼ kajaʼanoʼob tuʼux yaan nukuch najoʼob wa fraccionamientoʼob privadoʼob. Yaan horaeʼ teʼ lugaroʼob beyaʼ yaan máax kanáantik maʼ u yokol jeʼel máaxakeʼ. Uláakʼ tuʼuxoʼobeʼ le sukuʼunoʼoboʼ jeʼel u páajtal u kʼaʼaytajoʼob joonaj joonajileʼ, chéen baʼaleʼ óoliʼ mix máak yaan tu yotoch. Uláakʼ sukuʼunoʼobeʼ ku kʼaʼaytajoʼob tiʼ mejen kaajoʼob tuʼux maʼ yaʼab máaxoʼob kajaʼanoʼobiʼ. Maʼ xaaneʼ ku xáantal táan u viajaroʼob utiaʼal u kʼuchloʼob tu yotoch wa máax, pero le kéen kʼuchkoʼobeʼ maʼ kulaʼan u yuumil najiʼ. Wa bey u yúuchultoʼonoʼ, ¿baʼax jeʼel u yáantkoʼon utiaʼal maʼ u lúubul k-óol yéetel utiaʼal ka kʼaʼaytajnakoʼon tiʼ uláakʼ máakoʼobeʼ?

6. ¿Baʼaxten chíikaʼan le kʼaʼaytaj tiʼ u chuʼukul kayoʼ?

⁶ Jesúseʼ tu ketaj le kʼaʼaytaj yéetel le bix u chuʼukul kayoʼ (Mar. 1:17). Le máax ku chuukoʼ yaan horaeʼ ku máan kʼiinoʼob mix baʼal ku chukik. Chéen baʼaleʼ maʼ tu lúubul u yóol, baʼaxeʼ ku kʼexik u yorail u chuuk, le tuʼux ku bin chuukoʼ wa le bix u beetkoʼ. Toʼon xaneʼ bey unaj k-beetik kéen jóokʼkoʼon teʼ kʼaʼaytajoʼ.

7. ¿Baʼax jeʼel u yúuchul wa k-kʼexik u yorail k-kʼaʼaytajeʼ?

⁷ Unaj k-kʼexik u yorail k-kʼaʼaytaj. Wa k-kʼaʼaytaj le tiaʼan le máakoʼob tu yotochoʼoboʼ maas jeʼel k-tsikbal tu yéeteloʼobeʼ. Yaʼab sukuʼunoʼobeʼ ku kʼaʼaytajoʼob de tarde wa le táan u yáakʼabtaloʼ tumen maas kulaʼan le máakoʼob tu yotochoʼoboʼ. Tsʼoʼoleʼ tumen maʼ yaʼab baʼaloʼob ku beetkoʼob teʼ horaoʼ maas jeʼel u yuʼubikoʼob máakeʼ. Maʼ xaan xaneʼ jeʼel u páajtal k-beetik jeʼex juntúul sukuʼun ku kʼaabaʼtik Davidoʼ. Letiʼeʼ ku yaʼalikeʼ kéen tsʼoʼokok u kʼaʼaytaj jun chan súutukeʼ ku kaʼa suut teʼ najoʼob tuʼux mix máak jóokʼoʼ, ku yaʼalik: «Tsʼoʼok in tsʼáaik cuentaeʼ yaʼab máak ku jóokʼol kéen kaʼa suunaken teʼ najoʼob tuʼux mix máak kulaʼan kaʼachoʼ». *

8. ¿Baʼax ku animarkoʼon k-beet Eclesiastés 11:6?

⁸ U libroil Eclesiastéseʼ ku kʼaʼajsiktoʼoneʼ maʼ unaj u lúubul k-óoliʼ (xok Eclesiastés 11:6). David, le sukuʼun t-chʼaʼchiʼitaj teʼ párrafo 7, maʼ lúub u yóoliʼ. Letiʼeʼ yaʼab u téenel ku suut tʼaan teʼ najoʼob tuʼux mix máak ku jóokʼol kaʼachoʼ, tak ka kʼuch u kʼiinil u yilik juntúul máak tu yotoch. Le máakaʼ uts tu tʼaan u tsikbal tiʼ le Bibliaoʼ, tu yaʼalaj: «Tsʼoʼok ocho años kajlaken wayeʼ. Yáax juntéen in tsikbal yéetel juntúul u testigo Jéeoba way tin wotocheʼ». Davideʼ tu yaʼalaj: «Tsʼoʼok in tsʼáaik cuentaeʼ yaʼab tiʼ le máakoʼob k-ilik tu yotochoʼob kéen kaʼa suunakoʼonoʼ uts tu tʼaan u yuʼubikoʼob baʼax ku yaʼalik le Bibliaoʼ».

9. ¿Baʼax ku beetik le sukuʼunoʼob utiaʼal u kʼaʼaytajoʼob tiʼ le máakoʼob minaʼanoʼob tu yotochoʼoboʼ?

⁹ Unaj k-kʼaʼaytaj jejeláas tuʼux. Yaan sukuʼunoʼobeʼ kéen u yiloʼob minaʼan le máakoʼob tu yotochoʼoboʼ ku yilik u kʼaʼaytajoʼob tuláakʼ  tuʼux. Jeʼex teʼ tuʼuxoʼob maʼ tu páajtal u kʼaʼaytaj joonaj joonajil le sukuʼunoʼob tumen chéen nukuch edificioʼob yanoʼ, letiʼobeʼ ku yilik u kʼaʼaytajoʼob teʼ calleʼoboʼ wa yéetel le carritoʼoboʼ. Yaʼab sukuʼunoʼobeʼ tsʼoʼok u yilkoʼobeʼ kéen kʼaʼaytajnakoʼob teʼ parqueʼob, mercadoʼob yéetel teʼ tuʼuxoʼob ku yúuchul koonoloʼ le máakoʼoboʼ maas ku yuʼubikoʼob le baʼax ku yaʼalik le Bibliaoʼ. Floiran, juntúul superintendente yaan Boliviaeʼ, ku yaʼalik: «Toʼoneʼ k-bin kʼaʼaytaj teʼ mercadoʼob yéetel teʼ tiendaʼob kex bey láauna wa láas treseʼ tumen teʼ horaoʼ maʼ jach ocupado le máakoʼoboʼ. Tsʼoʼok u béeytal k-tsikbal yéetel jujuntúul máakoʼob, hasta tsʼoʼok k-káajsik k-xook tu yéeteloʼob».

10. ¿Bix uláakʼ jeʼel u páajtal k-kʼaʼaytaj tiʼ le máakoʼoboʼ?

¹⁰ Unaj k-kʼexik le bix k-kʼaʼaytajoʼ. Koʼox tuklikeʼ tsʼoʼok k-bin jejeláas horaʼob tu yotoch juntúul máak baʼaleʼ maʼ béeyak k-ilkiʼ. ¿Baʼax jeʼel u páajtal k-beetkeʼ? Juntúul kiik ku kʼaabaʼtik Katarínaeʼ, ku yaʼalik: «Teneʼ kin tsʼíibtik cartaʼob tiʼ le máaxoʼob minaʼanoʼob tu yotochoʼoboʼ yéetel kin waʼaliktiʼob le baʼaxoʼob jeʼel kaʼach in waʼaliktiʼob wa ka in wiloʼoboʼ». ¿Baʼax ku kaʼansiktoʼon leloʼ? Ku kaʼansiktoʼoneʼ jejeláas bix jeʼel u páajtal k-kʼaʼaytaj tiʼ le máakoʼoboʼ.

11. ¿Baʼaxten yaan máakoʼobeʼ maʼ uts tu tʼaan u yuʼubikoʼob le baʼax k-kʼaʼaytikoʼ?

¹¹ Yaan máakoʼobeʼ maʼ uts tu tʼaan u yuʼubikoʼob le baʼax k-kʼaʼaytikoʼ. Ku tuklikoʼobeʼ maʼ kʼaʼabéet u kaanbaloʼob tiʼ Diosiʼ mix tiʼ le Bibliaoʼ. Maʼ xaaneʼ maʼ tu creerkoʼob Dios tumen  ku yilkoʼob le bukaʼaj baʼaloʼob ku muʼyajtaʼal way yóokʼol kaabeʼ. Tsʼoʼoleʼ maʼ taak u kaanbaloʼob tiʼ le Bibliaoʼ tumen ku yilkoʼob le baʼaloʼob kʼaastak ku beetik u nuuktakil le religiónoʼoboʼ. Uláakʼ máakoʼobeʼ chʼiikiloʼob meyaj, tiʼ u problemaʼob wa u tsʼáaʼob baʼax kʼaʼabéet tiʼ u familiaʼob. Chéen baʼaleʼ maʼ tu tsʼáaikoʼob cuenta wa jeʼel u páajtal u yáantaʼaloʼob tumen le Bibliaoʼ. ¿Baʼax jeʼel u yáantkoʼon utiaʼal maʼ u lúubul k-óol kex yaʼab máakoʼob maʼ taak u yuʼubikoʼob le baʼax k-kʼaʼaytikoʼ?

12. ¿Bix jeʼel k-beetik le baʼax ku yaʼalik Filipenses 2:4?

¹² Unaj k-eʼesik taak k-áantik le máakoʼoboʼ. Yaʼab máakoʼob maʼ taak kaʼach u yuʼubikoʼob le baʼax k-kʼaʼaytikoʼ ku kʼexik u tuukuloʼob le kéen u yiloʼob jach tu jaajil taak k-áantkoʼob (xok Filipenses 2:4). David, le sukuʼun tsʼoʼok k-yáax chʼaʼchiʼitikoʼ, ku yaʼalik: «Wa juntúul máak ku yaʼalik maʼ taak u yuʼubik le baʼax k-kʼaʼaytikoʼ k-oksik le Biblia yéetel le publicaciónoʼob t-portafoliooʼ, tsʼoʼoleʼ k-kʼáatiktiʼ baʼaxten bey u tuukuloʼ. Le máakoʼoboʼ ku tsʼáaikoʼob cuenta wa jach tu jaajil taak k-áantkoʼob. Maʼ xaaneʼ jeʼel u tuʼubsikoʼob le baʼax k-aʼalikoʼ, baʼaleʼ mix bikʼin ken u tuʼubsoʼob le jatsʼuts modos k-eʼesiktiʼoboʼ. Tak wa juntúul máak junpuliʼ maʼ tu chaʼik k-tʼaaneʼ jeʼel u páajtal k-eʼesiktiʼ tak yéetel u táan k-ich jach tu jaajil taak áantkeʼ».

13. ¿Baʼax jeʼel u páajtal k-beetik utiaʼal u taaktal u yuʼubaʼal le baʼax k-kʼaʼaytikoʼ?

¹³ Junpʼéel bix k-eʼesik jach tu jaajil taak k-áantik le máakoʼoboʼ letiʼe kéen tsikbalnakoʼon tiʼ baʼaloʼob uts tu tʼaan u yuʼubikoʼoboʼ bey xan tiʼ baʼaxoʼob jeʼel u yáantkoʼobeʼ. Wa yaan baʼax eʼesik yaan u paalaloʼobeʼ jeʼel u páajtal k-tsikbal tiʼ bix jeʼel u líiʼsaʼal le paalaloʼoboʼ yéetel tiʼ bix jeʼel u yantal kiʼimak óolal ichil u familiaʼobeʼ. Wa k-ilik yaan u candadoil u jool u yotochoʼobeʼ jeʼel u páajtal k-tʼaan tiʼ le baʼaloʼob kʼaastak ku beetaʼal way yóokʼol kaabeʼ yéetel k-tsoliktiʼobeʼ maʼ tun xáantal kéen xuʼuluk le baʼaloʼob beyoʼ. Cada ken tsikbalnakoʼon yéetel wa máaxeʼ unaj k-eʼesiktiʼ bix jeʼel u yáantaʼal tumen le Bibliaoʼ. Katarína, le máax t-chʼaʼchiʼitaj teʼ párrafo 10, ku yaʼalik: «Teneʼ suuk in tuukul tiʼ bix tsʼoʼok u yáantken le Bibliaoʼ». Ikil u beetik beyoʼ le kéen tsikbalnak yéetel le máakoʼoboʼ ku tʼaan yéetel u jaajil u yóol, tsʼoʼoleʼ le máakoʼoboʼ ku tsʼáaikoʼob cuenta.

14. Jeʼex u yaʼalik Proverbios 27:17, ¿baʼaxten maʼalob ka u láakʼintoʼon wa máax teʼ kʼaʼaytajoʼ?

¹⁴ Unaj k-kaanbal tiʼ u maasil. Teʼ yáax siglooʼ Pabloeʼ tu kaʼansaj tiʼ Timoteo bix unaj u kʼaʼaytaj, yéetel tu yaʼalaj xan tiʼ ka u kaʼans u maasil (1 Cor. 4:17). Jeʼex Timoteoeʼ toʼon  xaneʼ unaj k-kaanbal tiʼ le sukuʼunoʼob yanoʼob teʼ múuchʼuliloʼ (xok Proverbios 27:17). Koʼoneʼex ilik baʼax úuch tiʼ Shawn, letiʼeʼ tu beetaj u precursoril tiʼ junpʼéel chan kaaj tuʼux u maas yaʼabil le máakoʼoboʼ kiʼimak u yóoloʼob yéetel u religiónoʼob. ¿Baʼax áant utiaʼal maʼ u lúubul u yóol? Letiʼeʼ ku yaʼalik: «Wa ku béeytaleʼ teneʼ kin wilik in jóokʼol kʼaʼaytaj yéetel wa máax. Le táan k-xíimbal utiaʼal k-bin tiʼ junpʼéel najoʼ k-tsikbaltik bix jeʼel k-maas maʼalobkíintik k-kaʼansajeʼ. U suukileʼ k-kʼaʼajsik bix úuchik k-tsikbal yéetel wa máax tsʼoʼoleʼ k-tuklik baʼax jeʼel k-aʼalik wa yaan máax ku kaʼa aʼaliktoʼon beyoʼ».

15. ¿Baʼaxten kʼaʼabéet k-orar antes tiʼ k-jóokʼol kʼaʼaytaj?

¹⁵ Unaj k-orar. Cada ken jóokʼkoʼon kʼaʼaytajeʼ unaj k-kʼáatik u yáantaj Jéeoba. Wa minaʼantoʼon u espíritu santo Jéeobaeʼ bejlaʼa maʼ tu páajtal k-beetik mix baʼaleʼ (Sal. 127:1; Luc. 11:13). Kéen orarnakoʼon tiʼ Jéeobaeʼ jach kʼaʼabéet k-aʼaliktiʼ baʼax k-kʼáat. Maʼ xaaneʼ jeʼel u páajtal k-aʼaliktiʼ k-kʼáat tsikbal yéetel juntúul máak taak u kaanbaleʼ. Kéen tsʼoʼokkeʼ unaj k-beetik k-parte yéetel k-tsʼáaik k-óol teʼ kʼaʼaytajoʼ.

16. ¿Baʼaxten kʼaʼabéet u xakʼalxook máak?

¹⁶ Unaj k-jóoʼsik tiempo utiaʼal k-xakʼalxook. Le Bibliaoʼ ku yaʼalik: «Beyoʼ ta juunaleʼex ken a wileʼexeʼ le baʼax u kʼáat Diosoʼ uts, kʼambeʼen yéetel jach chúukaʼan» (Rom. 12:2). Wa k-creertik baʼax ku yaʼalik Dioseʼ maas yaan k-kʼaʼaytaj yéetel u jaajil k-óol. Katarínaeʼ ku yaʼalik: «Tin tsʼáaj cuentaeʼ utiaʼal u muʼukʼaʼantal in fejeʼ kʼaʼabéet in naʼatik tubeel baʼax ku kaʼansik le Bibliaoʼ, le oʼolaleʼ tin xakʼaltaj le baʼaxoʼob eʼesik yaan Máax Beetmil tuláakal baʼaloʼ. Tin xakʼaltaj xan baʼax eʼesik le Bibliaoʼ u Tʼaan Dios, yéetel baʼax eʼesik yaan junpʼéel u kaajal Dios way Luʼumeʼ». Katarínaeʼ ku yaʼalikeʼ le xakʼalxookoʼ le áant utiaʼal ka muʼukʼaʼanchajak u fe yéetel utiaʼal u maas kiʼimaktal u yóol teʼ kʼaʼaytajoʼ.

17. ¿Baʼax áant Jesús utiaʼal u seguer u kʼaʼaytaj?

¹⁷ Jesúseʼ seguernaj u kʼaʼaytaj kex yaan máakoʼob maʼ tu kʼamoʼob le baʼax ku kaʼansikoʼ. ¿Baʼaxten? Tumen u yojel kʼaʼabéet u kʼaj óoltikoʼob u jaajil, tsʼoʼoleʼ taak kaʼach u yáantik le jaytúul máakoʼob ku páajtaleʼ. U yojel xaneʼ le kéen máanak kʼiineʼ yaan máakoʼobeʼ jeʼel u kʼamkoʼob le baʼax ku kaʼansikoʼ. Bey úuchik tiʼ u sukuʼunoʼob Jesúsoʼ. Ichil le tres años y medio táan kaʼach u kʼaʼaytaj Jesúsoʼ mix juntúul tiʼ u sukuʼunoʼob tu beetuba u discípulo (Juan 7:5). Chéen baʼaleʼ le ka tsʼoʼok u kaʼa kuxkíintaʼaleʼ tu beetubaʼob u discípulo (Hech. 1:14).

18. ¿Baʼaxten maʼ tu xuʼulul k-kʼaʼaytaj?

¹⁸ Maʼ k-ojel jach máaxoʼob kun kʼuchul u kʼiinil u meyajtikoʼob Jéeobaiʼ. Yaan máakoʼobeʼ ku máan kʼiin tak ken u chʼaʼtukult u meyajtikoʼob. Tak le máaxoʼob maʼ taak u yuʼubikoʼonoʼoboʼ ku jach ilkoʼob baʼaxoʼob k-beetik yéetel kéen máanak kʼiineʼ jeʼel xan u «alabarkoʼob Dios» jeʼex k-beetik toʼonoʼ (1 Ped. 2:12).

19. Jeʼex u yaʼalik 1 Corintios 3:6, 7, ¿baʼax maʼ unaj u tuʼubultoʼoniʼ?

¹⁹ Kéen jóokʼkoʼon teʼ kʼaʼaytajoʼ táan k-paakʼal yéetel táan k-jóoyab. Chéen baʼaleʼ maʼ unaj u tuʼubultoʼoneʼ Dios ‹beetik u nojochtal› le baʼax k-pakʼikoʼ (xok 1 Corintios 3:6, 7). Getahun, juntúul sukuʼun kajaʼan Etiopíaeʼ, ku yaʼalik: «Maas tiʼ 20 años chéen teen u testigoen Jéeoba teʼ tuʼux kajaʼanenoʼ. Chéen baʼaleʼ beoraaʼ yaan 14 j-kʼaʼaytajoʼobiʼ, 13 u túulaleʼ tsʼoʼok u yokjaʼob, ichileʼ tiaʼan in watan yéetel tu yóoxtúulal in paalaliʼ. Tsʼoʼoleʼ óoliʼ  32 máakoʼob ku binoʼob teʼ muchʼtáambaloʼoboʼ». Getahuneʼ kiʼimak u yóol tumen maʼ xuʼul u kʼaʼaytajiʼ. Tsʼoʼoleʼ tu yeʼesaj paciencia tumen tu páaʼtaj u natsʼik Dios uláakʼ máakoʼob ichil u kaajal (Juan 6:44).

20. ¿Tiʼ baʼax chíikaʼan le kʼaʼaytajoʼ, yéetel baʼaxten?

²⁰ Jéeobaeʼ jach koʼoj u yilik u kuxtal tuláakal máak. Letiʼeʼ u yaʼalmaj ka múul meyajnakoʼon yéetel u Hijo utiaʼal u salvartik le bukaʼaj máakoʼob ku páajtal antes tiʼ u taal le xuʼulsajiloʼ (Ageo 2:7). Toʼoneʼ beyoʼon jeʼex le máakoʼob ku túuxtaʼaloʼob u salvartoʼob le máakoʼob kéen búuluk junpʼéel barcooʼ. Kex chéen wa jaytúul máakoʼob ku páajtal u salvartaʼaleʼ u jaajileʼ jach kʼaʼanaʼan le meyaj ku beetik tuláakal le táakpajoʼoboʼ. Láayliʼ bey u yúuchul teʼ kʼaʼaytajoʼ, maʼ k-ojel jaytúul máakoʼob ken u salvartubaʼobiʼ, chéen baʼaleʼ Jéeobaeʼ jeʼel u péeksik jeʼel máaxak tiʼ toʼon utiaʼal u yáantkoʼobeʼ. Andreas, juntúul sukuʼun kajaʼan Boliviaeʼ, ku yaʼalik: «Tiʼ cada juntúul máak ku kanik u jaajil yéetel ku yokjaʼeʼ yaʼab máaxoʼob ku yáantajoʼobiʼ». Le oʼolaleʼ koʼoneʼex tsʼáaik k-óol teʼ kʼaʼaytajoʼ, wa k-beetkeʼ Jéeobaeʼ yaan u bendecirkoʼon yéetel jach yaan u kiʼimaktal k-óol.