1, 2. Jeʼex u yaʼalik U yáax tsʼíib Pedro 4:7 yéetel 8, ¿baʼax jeʼel u yáantkoʼon k-aktáant le talamiloʼoboʼ?

 JEʼEX u bin u náatsʼal u xuul le u «tsʼook kʼiinoʼob[aʼ]», maʼ xaaneʼ yaan k-aktáantik nukuch talamiloʼob (2 Tim. 3:1). Jeʼex ka tsʼoʼok u yúuchul votar tiʼ junpʼéel u luʼumil África occidentaleʼ, káaj u sen baʼateʼel le máakoʼoboʼ. Ichil le maas tiʼ seis meses táan le baʼateloʼ, sajbeʼentsil kaʼach u kuxtal le sukuʼunoʼoboʼ. ¿Baʼax áantoʼob? Yaan tiʼ letiʼobeʼ utiaʼal maʼ u beetaʼal loob tiʼobeʼ bin u kʼubéentubaʼob tu yotoch uláakʼ sukuʼunoʼob kajaʼanoʼob táanxel tuʼux. Juntúul sukuʼuneʼ tu yaʼalaj: «Teʼ kʼiinoʼob jeʼeloʼ jach kiʼimakchaj in wóol tumen jach tu yáanten in amigoʼob. T-paklan líiʼsaj k-óol».

² Le kéen káajak «le nojoch yaayaj óolaloʼ» yaan xan u kiʼimaktal k-óol kéen eʼesaʼaktoʼon yaabilaj tumen k-amigoʼob (Apo. 7:14). Le oʼolal jach kʼaʼabéet k-bisikba maʼalob yéetel u maasil desde bejlaʼeʼ (xok 1 Pedro 4:7, 8). Le baʼax úuch tiʼ Jeremíasoʼ yaʼab baʼax ku kaʼansiktoʼon, letiʼeʼ áantaʼab tumen u amigoʼob le taʼaytak u xuʼulsaʼal Jerusalenoʼ. * ¿Bix jeʼel k-beetik jeʼex tu beetiloʼ?

3. 1) ¿Baʼax jeʼel u beetik u náachtal kaʼach Jeremías tiʼ u maasileʼ? 2) ¿Baʼax tu tsikbaltaj Jeremías tiʼ u secretario, yéetel baʼax utsil tu taasajtiʼob?

³ Tu yáamil cuarenta añoseʼ Jeremíaseʼ kuxlaj ich máaxoʼob maʼ tu beetkoʼob baʼax ku yaʼalik Jéeoba, ichiloʼobeʼ tiaʼan u vecinoʼobiʼ yéetel jujuntúul tiʼ u láakʼtsiloʼob kajaʼanoʼob Anatot, u  kaajal (Jer. 11:21; 12:6). Baʼaleʼ Jeremíaseʼ maʼ náachchaj tiʼ u maasiliʼ, baʼaxeʼ tu kaxtaj máaxoʼob yéetel u biskuba, jeʼex Baruk, u secretariooʼ. Tu tsikbaltaj tiʼ Baruk bix u yuʼubikuba yéetel le baʼaxoʼob tu yaʼaloʼ tsʼíibtaʼabi, le oʼolal ku páajtal k-ojéeltik xan (Jer. 8:21; 9:1; 20:14-18; 45:1). Tuláakal le tiempo tu máansoʼob le táan u tsʼíibtik Baruk le baʼaxoʼob úuch tiʼ Jeremíasoʼ áantajnaj utiaʼal u biskubaʼob tubeel yéetel utiaʼal u yaabiltikubaʼob (Jer. 20:1, 2; 26:7-11).

4. 1) ¿Baʼax tu yaʼalaj Jéeoba tiʼ Jeremías ka u beete? 2) ¿Bix úuchik u yáantaʼaloʼob tumen le meyaj tu múul beetoʼoboʼ?

⁴ Jeremíaseʼ maʼ sajakchaj u yaʼal tiʼ le israelitaʼob yaan u xuʼulsaʼal Jerusalenoʼ (Jer. 25:3). Tu tsʼookeʼ utiaʼal u yáantik le máakoʼob u kʼex u kuxtaloʼoboʼ, Jéeobaeʼ tu yaʼalaj tiʼ Jeremías ka u tsʼíibt tiʼ junpʼéel rollo le baʼaxoʼob ku taal u kʼiinoʼ (Jer. 36:1-4). Jeremías yéetel Barukeʼ máan wal yaʼab mesoʼob táan u múul meyajoʼob utiaʼal u tsʼoʼokbeskoʼob le meyaj kʼubéentaʼabtiʼob tumen Diosoʼ. Teʼ kʼiinoʼob jeʼeloʼ tu tsikbaltoʼob baʼaloʼob jeʼel u muʼukʼaʼankúuntik u fejoʼobeʼ.

5. ¿Bix úuchik u yeʼesik Baruk jach u amigo Jeremías?

⁵ Ka kʼuch u kʼiinil u tsʼaʼabal ojéeltbil baʼax ku yaʼalik le rollooʼ, Jeremíaseʼ tu kʼubéentaj tiʼ Baruk, u amigo, ka u beete (Jer. 36:5, 6). Kex sajbeʼentsileʼ Barukeʼ maʼ sajakchaj u beet le baʼax aʼalaʼabtiʼoʼ. ¡Chéen máans ta tuukul bix tu yuʼubiluba Jeremías le ka bin u amigo tu táankabil le templo u xok tu táan le máakoʼob baʼax ku yaʼalik le rollooʼ! (Jer. 36:8-10). Ka ojéeltaʼab tumen u nuuktakil u luʼumil Judá le baʼax tu beetaj Barukoʼ, tu yaʼaloʼob xan tiʼ ka u xok le rollo tu táanoʼoboʼ (Jer. 36:14, 15). Letiʼob túuneʼ tu chʼaʼtukloʼob u tsikbaltikoʼob tiʼ rey Jehoiaquim le baʼax tsʼoʼok u yaʼalik Jeremíasoʼ. Letiʼobeʼ tu yaʼaloʼob tiʼ Baruk baʼax unaj u beetkoʼob: «Teech yéetel Jeremíaseʼ  unaj a bin a taʼakabaʼex, mix máak unaj u yojéeltik tuʼux yaneʼex» (Jer. 36:16-19).

6. ¿Baʼax tu beetaj Jeremías yéetel Baruk le ka aʼalaʼab ka kʼaʼalkoʼoboʼ?

⁶ Ka tu yuʼubaj rey Jehoiaquim le baʼax tu tsʼíibtaj Jeremíasoʼ, jach kʼuuxilnajeʼ ka tu yaʼalaj ka tóokaʼak le rollooʼ yéetel ka kʼaʼalak le profeta yéetel u secretariooʼ. Baʼaleʼ Jeremíaseʼ maʼ sajakchajiʼ. Tu tsʼáaj junpʼéel rollo tiʼ Barukeʼ ka joʼopʼ u yaʼaliktiʼ baʼaxoʼob ku yaʼalik Jéeoba ka u tsʼíibtiʼ. Baruk túuneʼ tu tsʼíibtaj «tuláakal le baʼax tsʼíibtaʼan kaʼach teʼ rollo tóokaʼab tumen Jeoyakim u reyil Judáoʼ» (Jer. 36:26-28, 32).

7. ¿Baʼax úuch le ka múul meyajnaj Jeremías yéetel Barukoʼ?

⁷ U suukileʼ le máaxoʼob ku múul aktáantkoʼob junpʼéel talamiloʼ ku maas biskubaʼob. Le tiempo tu máansaj Jeremías yéetel Baruk ka tu jel tsʼíibtoʼob le rollo tóokaʼab tumen le kʼasaʼan rey Jehoiaquimoʼ áantajnaj utiaʼal u maas biskubaʼob. ¿Baʼax k-kanik tiʼ letiʼob?

8. 1) ¿Baʼax jeʼel u talamkúuntik k-kaxtik k-amigoʼobeʼ? 2) ¿Baʼax unaj k-beetik wa k-kʼáat ka yanaktoʼon maʼalob amigoʼob?

⁸ Wa yaan máax u beetmaj k-muʼyaj bey xan wa u ofendermoʼoneʼ jeʼel u talamtal k-tsikbaltik jach bix k-uʼuyikbaeʼ (Pro. 18:19, 24). Tsʼoʼoleʼ maʼ xaaneʼ jeʼel k-tuklik minaʼantoʼon tiempo yéetel kaʼanaʼanoʼoneʼ, le beetik maʼ t-kaxtik k-amigoʼob. Baʼaleʼ maʼ unaj k-tuklik wa maʼ tu páajtal u yantal k-amigoʼobiʼ. Wa k-kʼáat ka áantaʼakoʼon tumen le sukuʼunoʼob kéen k-aktáant talamiloʼoboʼ, desde bejlaʼa unaj k-bisikba tubeel tu yéeteloʼobeʼ, beyoʼ yaan k-tsikbaltiktiʼob baʼax k-tuklik yéetel bix k-uʼuyikba. Chéen jaʼaliʼ bey jeʼel u yantaltoʼon maʼalob amigoʼoboʼ (1 Ped. 1:22).

9. 1) ¿Bix úuchik u yeʼesik Jesús ku confiar tiʼ u amigoʼob? 2) ¿Baʼax jeʼel u yáantkoʼon utiaʼal k-bisikba maʼalob yéetel u maasileʼ? Tsikbalt junpʼéel baʼax uchaʼan.

⁹ Jesuseʼ tu yeʼesaj ku confiar tiʼ u amigoʼob tumen tu tsikbaltajtiʼob baʼaxoʼob u yojel (Juan 15:15). Toʼoneʼ jeʼel xan u páajtal k-tsikbaltik tiʼ u maasil baʼaxoʼob kiʼimakkúuntik k-óoleʼ, baʼaxoʼob chiʼichnakkúuntikoʼon yéetel baʼaxoʼob beetik u yaatal k-óol. Tsʼoʼoleʼ unaj k-chʼenxikintik u maasil kéen joʼopʼok u tsikbaloʼob t-éetel, beyoʼ yaan k-tsʼáaik cuentaeʼ ku tuukuloʼob jeʼex toʼoneʼ yéetel yaan tiʼ le baʼaxoʼob taak k-beetkoʼ letiʼe baʼaxoʼob u kʼáatoʼob xanoʼ. Koʼoneʼex ilik baʼax úuch tiʼ Cindy, juntúul kiik yaan 29 años tiʼ. Letiʼeʼ joʼopʼ u biskuba yéetel Marie-Louise, juntúul precursora yaan maas tiʼ 60 años tiʼ. Letiʼobeʼ ku jóokʼloʼob kʼaʼaytaj cada jueves temprano yéetel ku tsikbaloʼob tiʼ jejeláas baʼaloʼob. Cindyeʼ ku yaʼalik:  «Jach uts tin wich in tsikbal yéetel in amigoʼob, tumen ku yáantken in kʼaj óoltoʼob tubeel yéetel in naʼatik bix u yuʼubikubaʼob». Wa ku tsikbaltik máak jach bix u yuʼubikuba tiʼ u amigoeʼ maas ku biskuba tu yéetel. Le oʼolaleʼ unaj k-beetik jeʼex Cindyeʼ, toʼon unaj k-káajsik k-tsikbaltik bix k-uʼuyikba utiaʼal k-bisikba tubeel yéetel u maasil (Pro. 27:9).

10. Jeʼex u yaʼalik Proverbios 27:17, ¿baʼax utsil jeʼel u taasik wa k-múul kʼaʼaytaj yéetel le sukuʼunoʼoboʼ?

¹⁰ Jeʼex múul meyajnajik Jeremías yéetel Barukeʼ, toʼon xaneʼ wa k-múul kʼaʼaytaj yéetel le sukuʼunoʼob yéetel k-beetik u cuentail le jatsʼuts modos ku yeʼeskoʼoboʼ yaan k-kaanbal tiʼ letiʼob yéetel yaan k-maas bisikba tu yéeteloʼob (xok Proverbios 27:17). Uláakʼ baʼax jeʼel u yáantkoʼon k-maas yaabilt le sukuʼunoʼoboʼ, letiʼe kéen k-il bix u tsʼáaik u yóoloʼob kʼaʼaytaj utiaʼal u yeʼeskoʼob ku creertikoʼob baʼax ku yaʼalik le Bibliaoʼ yéetel maʼ saajkoʼob u kaʼansoʼob baʼax ku yaʼalik Jéeobaiʼ.

11, 12. ¿Bix jeʼel u yáantkoʼon k-múul kʼaʼaytaj yéetel le sukuʼunoʼoboʼ? Tsikbalt junpʼéel baʼax uchaʼan.

¹¹ Kéen múul kʼaʼaytajnakoʼon yéetel le sukuʼunoʼoboʼ k-maas bisikba tu yéeteloʼob. Bey u yeʼesik le kaʼapʼéel experienciaʼob ken k-ilaʼ. Adeline, juntúul kiik yaan 23 años tiʼeʼ tu yaʼalaj tiʼ Candice, u amiga, ka xiʼikoʼob kʼaʼaytaj tuʼux óoliʼ maʼatech u yúuchul kʼaʼaytaj. Adelineeʼ ku yaʼalik: «Taak k-maas k-tsʼáaik k-óol teʼ kʼaʼaytajoʼ. Tu kaʼatúulaloʼon taak k-ilik bix jeʼel k-tsʼáaik u maas maʼalobil tiʼ Jéeobaeʼ». ¿Baʼax utsil tu kʼamoʼob úuchik u múul kʼaʼaytajoʼob? Adelineeʼ ku yaʼalik: «Kéen áakʼabchajkeʼ k-tsikbaltik bix k-uʼuyikba, bix úuchik u líiʼsik k-óol le baʼaxoʼob t-tsikbaltaj yéetel le máakoʼoboʼ yéetel bix úuchik u nuʼuktikoʼon Jéeoba. Jach ku kiʼimaktal k-óol kéen k-tsikbalt bix biniktoʼon, tsʼoʼoleʼ tu yáantoʼon utiaʼal k-maas kʼaj óoltikba».

¹² Laïla yéetel Marianne, kaʼatúul kiikoʼob maʼ tsʼokaʼan u beeloʼob kajaʼanoʼob Franciaeʼ, binoʼob kʼaʼaytaj cinco semanaʼob tu kaajil Bangui, u noj kaajil República Centroafricana.  Laïlaeʼ ku yaʼalik: «Teen yéetel Marianneeʼ t-aktáantaj jujunpʼéel baʼaloʼob, baʼaleʼ tumen suuk k-tsikbaltik baʼax ku yúuchultoʼon yéetel k-paklan eʼesik yaabilajeʼ maas maʼalobchaj k-bisikba. Maas taakchaj in biskinba tu yéetel le ka tin wilaj séeb u suuktal jeʼel tuʼuxakeʼ, tu yaabiltaj le máakoʼob teʼ tuʼux binoʼonoʼ yéetel kiʼimak u yóol táan u kʼaʼaytaj». U jaajileʼ maʼ tsaaj ka xiʼikoʼon yaanal luʼumil utiaʼal k-kʼamik le utsiloʼobaʼ. Kéen jóokʼkoʼon kʼaʼaytaj yéetel juntúul sukuʼun wa juntúul kiik teʼ múuchʼuliloʼ ku páajtal k-kʼaj óoltik tubeel yéetel k-maas bisikba tu yéetel.

13. ¿Baʼax jeʼel u yúuchul kéen kʼaʼaytajnakoʼon yéetel le sukuʼunoʼoboʼ?

¹³ Kéen kʼaʼaytajnakoʼon yéetel le sukuʼunoʼoboʼ k-ilik le baʼaxoʼob maʼalobtak ku beetkoʼoboʼ, baʼaleʼ yaan horaeʼ jeʼel u káajal k-ilik le baʼaloʼob maʼ maʼalobtakoʼ. ¿Baʼax jeʼel u yáantkoʼon wa ku yúuchultoʼon beyoʼ? Tuukulnakoʼon tu kaʼatéen tiʼ Jeremías. ¿Baʼax áant utiaʼal maʼ u chʼíikil u yil chéen le baʼaxoʼob kʼaastak ku beetik u maasiloʼ?

14. ¿Baʼax tu kanaj Jeremías tiʼ Jéeoba, yéetel bix áantaʼabik tumen le baʼax tu kanoʼ?

¹⁴ Jeremías tsʼíibt u libroil le Biblia bisik u kʼaabaʼoʼ, ku tuklaʼal xaneʼ letiʼ tsʼíibt u yáax libroil yéetel u kaʼapʼéel libroil Reyes. Úuchik u beetik le jatsʼuts meyajaʼ tu tsʼáaj cuentaeʼ, Jéeobaeʼ jach ku chʼaʼik óotsilil tiʼ le j-kʼeban máakoʼoboʼ. Jeʼex le ka arrepentirnaj rey Acabeʼ, Jeremíaseʼ tu tsʼáaj cuenta bix chʼaʼabik óotsilil tiʼ tumen Jéeoba, tumen maʼ tu chaʼaj u yilik bix kun xuʼulsbil tuláakal u familiaiʼ (1 Rey. 21:27-29). Tu yojéeltaj xaneʼ kex Manasés maas kʼebanchaj tu táan Jéeoba ke Acabeʼ, perdonartaʼab tumen Jéeoba úuchik u arrepentir (2 Rey. 21:16, 17; 2 Cró. 33:10-13). Lelaʼ le áant Jeremías utiaʼal ka chúukpajak u yóol yéetel ka u chʼaʼ óotsilil tiʼ u amigoʼob jeʼex u beetik Dioseʼ (Sal. 103:8, 9).

15. ¿Bix úuchik u chúukpajal u yóol Jeremías u yáant Baruk jeʼex u beetik Jéeobaoʼ?

¹⁵ Tuukulnakoʼon tiʼ baʼax tu beetaj Jeremías le ka saʼat u yóol tiʼ yaanal baʼal Barukoʼ. Jeremíaseʼ maʼ tu tuklaj wa tsʼoʼok bey tiʼ u amigooʼ, baʼaxeʼ tu yaʼalajtiʼ baʼax ku yaʼalik Jéeoba unaj u beetik (Jer. 45:1-5). ¿Baʼax ku kaʼansiktoʼon le baʼax tu beetoʼ?

16. Jeʼex u yeʼesik Proverbios 17:9, ¿baʼax unaj k-beetik utiaʼal maʼ u xuʼulul k-bisikba yéetel k-amigoʼob?

¹⁶ U jaajileʼ láaj kʼeban máakoʼon, le oʼolal maʼ unaj k-tuklik wa mix bikʼin ken u beet baʼax kʼaas le sukuʼunoʼoboʼ. Le beetik unaj k-yaabiltikoʼob yéetel k-bisikba tubeel tu yéeteloʼob. Wa juntúul k-amigo ku beetik baʼax maʼ maʼalobeʼ, maʼ xaaneʼ yaan u kʼaʼabéettal k-aʼaliktiʼ. Chéen baʼaleʼ unaj k-beetik yéetel yaabilaj yéetel teʼ Biblia unaj k-chʼaʼik le tsolnuʼukoʼ (Sal. 141:5). Tsʼoʼoleʼ wa ku beetiktoʼon baʼax maʼ maʼalobeʼ unaj k-perdonartik. Kéen k-perdonarteʼ unaj k-kanáantik maʼ k-kʼaʼajsiktiʼ tu kaʼatéen (xok Proverbios 17:9). Teʼ talam kʼiinoʼobaʼ maas unaj k-beetik u cuentail le baʼaxoʼob maʼalobtak ku beetik le sukuʼunoʼoboʼ, maʼ le baʼaxoʼob maʼ maʼalobtak ku beetkoʼoboʼ. Beyoʼ yaan k-maas bisikba maʼalob tu yéeteloʼob. Lelaʼ jach unaj k-beetik, tumen kéen káajak le nojoch muʼyajiloʼ jach yaan u kʼaʼabéettaltoʼon u yáantaj k-amigoʼob.

17. ¿Baʼaxten k-aʼalik Jeremíaseʼ jach tu yáantaj u amigoʼob ka muʼyajnajoʼob?

¹⁷ Profeta Jeremíaseʼ jach tu yáantaj u amigoʼob ka muʼyajnajoʼob. Koʼoneʼex ilik bix úuchik u yáantik Ébed-Mélec, juntúul máak ku meyaj tu palacio le reyoʼ. Letiʼeʼ tu salvartaj  Jeremías ka puʼul ichil junpʼéel chʼeʼen. Baʼaleʼ ka tsʼoʼokeʼ Ébed-Mélekeʼ sajakchaj u beetaʼal loob tiʼ tumen u nuuktakil le kaajoʼ. Ka tu yojéeltaj Jeremíaseʼ tu yilaj bix ken u yáantil. Kex kʼalaʼaneʼ tu beetaj tuláakal le ku páajtal utiaʼal u tsʼáaik u yojéelt le jatsʼuts baʼaloʼob ken u beet Jéeobaoʼ (Jer. 38:7-13; 39:15-18).

18. Jeʼex u yaʼalik Proverbios 17:17, ¿baʼax unaj k-beetik kéen muʼyajnak juntúul sukuʼun?

¹⁸ Teʼ kʼiinoʼobaʼ yaʼab baʼax ku aktáantik le sukuʼunoʼoboʼ. Yanoʼobeʼ ku muʼyajoʼob kéen jaatsʼnak junpʼéel chak ikʼal wa ikil u sen beetik u kʼasaʼanil wíinik. Teʼ kʼiinoʼob beyoʼ maʼ xaaneʼ jeʼel u páajtal k-kʼamik t-otoch le sukuʼunoʼoboʼ. Yanoʼob xaneʼ jeʼel u síikoʼob taakʼin utiaʼal u yáantajoʼobeʼ. Baʼaleʼ tuláakloʼon jeʼel u páajtal k-kʼáatik tiʼ Jéeoba ka u yáant le máaxoʼob táan u muʼyajoʼoboʼ. Wa k-ojéeltik lubaʼan u yóol juntúul sukuʼuneʼ, maʼ xaaneʼ maʼ t-kaxtik baʼax k-aʼaltiʼ wa baʼax jeʼel k-beetkeʼ. Baʼaleʼ u jaajileʼ tuláakloʼon jeʼel u páajtal k-áantajeʼ. Maʼ xaaneʼ jeʼel u páajtal k-bin xíimbalteʼ, k-uʼuyik baʼax ku yaʼalik yéetel k-aʼaliktiʼ baʼax tekstoil líiʼsik k-óol (Isa. 50:4). Junpuliʼ maʼ unaj k-tuʼubsik k-amigoʼob kéen kʼaʼabéetchajak áantajtiʼobiʼ (xok Proverbios 17:17).

19. Wa desde bejlaʼaʼ k-chʼaʼtuklik k-bisikba maʼalob yéetel k-sukuʼunoʼobeʼ, ¿baʼax utsil ken u taastoʼon?

¹⁹ Unaj k-chʼaʼtuklik k-bisikba maʼalob yéetel k-sukuʼunoʼob desde bejlaʼeʼ. ¿Baʼaxten? Tumen le máaxoʼob pʼekmiloʼonoʼ yaan u yaʼalikoʼob tuusoʼob t-contra wa yaan u kaxtik baʼax u beetoʼob utiaʼal u xuʼulul k-bisikbaoʼ. Yaan u yilik u beetkoʼob u xuʼulul k-paklan áantikba yéetel k-confiar tiʼ u maasil sukuʼunoʼob. Baʼaleʼ maʼ tun tsaʼayloʼob. Maʼ tun páajtal u beetkoʼob u xuʼulul k-paklan yaabiltikba. Kex jeʼel baʼalak ka u beetoʼobeʼ maʼ tun páajtal u beetkoʼob u xuʼulul k-bisikba yéetel le sukuʼunoʼoboʼ. Toʼoneʼ yaan u seguer k-bisikba yéetel k-amigoʼob, maʼ chéen teʼ kʼiinoʼobaʼ, baʼaxeʼ yaan k-bisikba tu yéeteloʼob utiaʼal mantatsʼ.