Antes in tsʼok tsikbaltikteʼex tuláakal le baʼax úuchtoʼon teʼ kʼiin jeʼeloʼ paʼatik in waʼalikteʼex bix káajik in meyajtik Jéeoba.

Síijen tu añoil 1942, tu jatsʼuts islail Curazao. In papáeʼ síij Surinam, chéen baʼaleʼ bin meyaj Curazaoeʼ ka pʼáatiʼ. Letiʼeʼ okjaʼanaj kex kaʼapʼéel jaʼaboʼob antes in síijil. Letiʼ juntúul tiʼ le yáax máaxoʼob tu beetaj u Testigoiloʼob tu islail Curazao. a Letiʼeʼ ku yilik u xokik le Biblia kaʼach t-éeteloʼ, cinco u túulaloʼon kaʼachi. Kex u jaajileʼ maʼ tuláakloʼon k-tsʼáaik k-óol teʼ xookoʼ. Le yaanten 14 añosoʼ in papáeʼ tu chʼaʼtuklaj k-bin kajtal Surinam utiaʼal k-kanáantik in abuela.

Tu luʼumil Surinameʼ tin amigota táankelmoʼob u tsʼaamaj u yóol u meyajtoʼob Jéeoba. Casi in wéet edadiloʼob, letiʼobeʼ precursor regularoʼob. Le kéen u tsikbaltoʼob bix u bintiʼob teʼ kʼaʼaytajoʼ chíikaʼan jach kiʼimak u yóoloʼob. Teen yéetel letiʼobeʼ le kéen tsʼoʼokok le muchʼtáambaloʼoboʼ uts t-tʼaan kaʼach k-tsikbal tiʼ baʼax ku yaʼalik le Bibliaoʼ; leloʼ yaan kʼiineʼ k-beetik mientras táan k-chaʼantik le estrellaʼoboʼ. In amigoʼobeʼ tu yáantenoʼob in wil baʼax ken in beet yéetel in kuxtal: taakchaj in meyajtik Jéeoba. Le yaanten 16 añosoʼ tin chʼaʼtuklaj in wokjaʼ yéetel le yaanten 18 añosoʼ káaj in beetik in precursor regularil.

Le táan in beetik in precursoriloʼ tin kanaj yaʼab baʼaloʼob tu yáantenoʼob in maas meyajt Jéeoba. Le yáax baʼax tin kanoʼ letiʼe u kʼaʼanaʼanil in kaʼansik u maasil sukuʼunoʼoboʼ. Le táan in beetik in precursoriloʼ juntúul misionero ku kʼaabaʼtik Willem van Seijl  tu yilaj u yáantken. b Letiʼeʼ tu kaʼansajten in beet jejeláas meyajoʼob ichil le múuchʼuliloʼ. Teʼ kʼiinoʼob jeʼeloʼ maʼ máan tin tuukul bukaʼaj ken u yáantilen le baʼaxoʼob tu kaʼansajtenoʼ. Ka máan junpʼéel añoeʼ káaj in beetik in precursor especialil, ka tsʼoʼokeʼ joʼopʼ in wáantik mejen grupoʼob yanoʼob tu tsʼuʼ u kʼáaxil Surinam. ¡Jach kin apreciartik le baʼax tu kaʼansajten le sukuʼunoʼoboʼ! Teen xaneʼ tsʼoʼok in wilik in kaʼansik u maasil jeʼex úuchik u kaʼanskenoʼoboʼ.

U kaʼapʼéel baʼax tin kaneʼ letiʼe u kʼaʼabéetil in kuxtal yéetel chéen junpʼíit baʼaloʼoboʼ. Tu káajbal le mesoʼ teen yéetel uláakʼ juntúul precursor especialeʼ k-ilik baʼax kun kʼaʼabéettaltoʼon bul mes. Bey túunoʼ juntúul tiʼ toʼoneʼ ku jóokʼol tiʼ junpʼéel nojoch kaaj utiaʼal u máanik le baʼaxoʼob kun kʼaʼabéettaltoʼonoʼ. T-ilaj k-kanáantik le taakʼinoʼ bey xan le baʼaxoʼob k-manikoʼ utiaʼal ka chúukpajaktoʼon bul mes, tumen wa ka xuʼupuk wa baʼaxeʼ jach istikyaj ka áantaʼakoʼon tumen wa máax teʼ tsʼuʼ kʼáaxoʼ. Úuchik in kanik desde tin táankelmil kuxtal yéetel junpʼíit baʼaloʼobeʼ tsʼoʼok u yáantken utiaʼal in maas meyajtik Jéeoba.

U yóoxpʼéel baʼax tin kaneʼ letiʼe u kʼaʼanaʼanil in kaʼansik u jaajil tiʼ uláakʼ máakoʼob ichil u idiomaʼoboʼ. Tin chichnileʼ tin kanaj in tʼan holandés, inglés, papiamento yéetel surinamés (kʼaj óolaʼan xan bey sranan), le idioma jeʼelaʼ suuk u tʼaʼanal Surinam. Chéen baʼaleʼ tin tsʼáa cuentaeʼ le máakoʼoboʼ maas ku kʼamkoʼob u jaajil wa ku tʼaʼanloʼob ichil u idiomaʼob. Yaan tiʼ le idiomaʼoboʼ maʼ chéen chʼaʼabil in tʼankiʼ, jeʼex le saramacanooʼ, chéen baʼaleʼ yoʼolal leloʼ tsʼoʼok u béeytal in wáantik yaʼab máakoʼob u kanoʼob u jaajil.

Le táan in kanik saramacanooʼ yaʼab baʼaloʼob úuchten. Yaan kʼiineʼ jach suʼlakchajen. Juntéenjeakeʼ taakchaj in wojéeltik bix yanil juntúul j-xoknáal, tumen tin wojéelteʼ yaachajaʼan u nakʼ, chéen baʼaleʼ tu lugar leloʼ tin kʼáatajtiʼ wa embarazada. Le baʼax tin kʼáatajtiʼoʼ maʼ utschaj tu tʼaaniʼ. U jaajileʼ kex yaʼab baʼaloʼob úuchteneʼ tin wilaj in tʼanik le máakoʼob tu idiomaʼoboʼ.

Tu añoil 1970, káaj in beetik in superintendenteil tiʼ circuito. Teʼ año jeʼeloʼ tin xíimbaltaj le mejen grupoʼob yanoʼob teʼ tsʼuʼ kʼáaxoʼ. Le táan in xíimbaltikoʼoboʼ tin máansaj u yuʼuboʼob le discurso ku kʼaabaʼtik: «Xíimbalt le tuʼux ku nuʼuktaʼal le meyaj ku beetik u testigoʼob Jéeobaoʼ». Utiaʼal k-xíimbaltik le mejen grupoʼoboʼ teen yéetel uláakʼ sukuʼunoʼobeʼ k-viajar kaʼach tiʼ junpʼéel chan barco. Le kéen xiʼikoʼoneʼ k-bisik kaʼach junpʼéel u generadoril corriente, lámparaʼob, u tanqueil gas yéetel tuláakal baʼax kʼaʼabéet utiaʼal in tsʼáaik u chaʼantoʼob jujunpʼéel baʼaloʼob le táan in máansik le discursooʼ. Le kéen kʼuchkoʼoneʼ k-éemsik tuláakal le baʼax t-taasaj tu jáal le ríooʼ,  ku tsʼoʼokoleʼ k-kuchik utiaʼal k-bis tak teʼ tuʼux yaan le grupoʼoboʼ. Junpʼéel baʼal jach kin kʼaʼajsikeʼ letiʼe kiʼimak óolal ku yeʼesik le máakoʼob le kéen u yuʼuboʼob le discursooʼ. Jach kiʼimakchaj in wóol in wáantik le máakoʼob u kʼaj óoltoʼob Jéeoba yéetel u kaajaloʼ. Kex jach kin kaʼanal kaʼacheʼ ku kiʼimaktal in wóol kéen in wil bix u náatsʼal le máakoʼob yiknal Jéeobaoʼ.

Teneʼ in wojel kaʼach ku taasik utsil maʼ u tsʼoʼokol u beel máak, kex beyoʼ teneʼ in kʼáat kaʼach ka yanak in watan. Le oʼolaleʼ tin kʼáataj u yáantaj Jéeoba utiaʼal in kaxtik juntúul in watan ka béeyak u taal servir teʼ tuʼux yanenoʼ. Junpʼéel año máaneʼ káaj in kʼaj óoltik Ethel, juntúul precursora especial jach u tsʼaamaj u yóol u meyajt Jéeoba kex yaan kʼiin maʼ chéen chʼaʼabiliʼiʼ. Desde tu paalileʼ Etheleʼ jach u kʼáat u tsʼáa u yóol u meyajt Jéeoba jeʼex tu beetil apóstol Pabloeʼ. Tsʼoʼok k-beel tu mesil septiembre tiʼ 1971, yéetel seguernaj k-beetik k-circuitoil.

Etheleʼ líikʼ ich óotsilil le oʼolaleʼ maʼ jach difícil tu yilil k-xíimbaltik le grupoʼob yanoʼob teʼ tsʼuʼ kʼáaxoʼ. Le táan k-líiʼsikba utiaʼal k-bin xíimbalt le múuchʼuliloʼob yanoʼob maas náachoʼ maʼatech k-bisik yaʼab baʼaloʼob. K-pʼoʼik k-nookʼ teʼ ríooʼ yéetel tiʼ k-ichkíil xaniʼ. Suukchaj k-jaantik le baʼax ku siʼibiltoʼon tumen le sukuʼunoʼoboʼ, yaan kʼiineʼ t-jaantaj juuj, piraña bey xan uláakʼ baʼaloʼob. Wa yaan kʼiin minaʼan platoeʼ k-janal yóokʼol u leʼ jaʼas. Le kʼiin minaʼan cuchara wa trinchanteiʼ ku meyajtoʼon k-dedos. Teen yéetel Etheleʼ k-tuklikeʼ ikil k-meyajtik Jéeoba jeʼex tsʼoʼok k-aʼalikoʼ tsʼoʼok u yáantkoʼon utiaʼal ka pʼáatkoʼon jeʼex le suum óoxchʼoot ku yaʼalik le Bibliaoʼ (Ecl. 4:12). ¡Maʼatech k-tuʼubsik tuláakal le baʼaxoʼob t-beetoʼ!

Le baʼax tin waʼalaj tu káajbaloʼ úuch le táan k-suut tiʼ junpʼéel tiʼ le lugaroʼob náach  yaniloʼoboʼ. Le ka máanoʼon tuʼux chich u máan le jaʼoʼ le chan barco tuʼux k-binoʼ búuli, chéen baʼaleʼ kaʼa jóokʼ yóokʼol le jaʼoʼ. U maʼalobileʼ t-bisik kaʼach chaleco salvavidas, pʼáatoʼon ichil le chan barco kex chuup yéetel jaʼoʼ. Le oʼolal t-jóoʼsaj tuláakal le baʼax yaan ichil le nuʼukuloʼob tuʼux k-bisik janaloʼ ka meyajnajoʼobtoʼon utiaʼal k-jóoʼsik le jaʼ tiʼ le barcooʼ.

Tumen pʼáat minaʼan mix baʼal utiaʼal k-jaanteʼ t-ilaj wa jeʼel u béeytal k-chukik kay teʼ ríooʼ. Chéen baʼaleʼ mix juntúul t-chukiʼ. Le oʼolal orarnajoʼon tiʼ Jéeoba utiaʼal ka u tsʼáatoʼon le janal kʼaʼabéettoʼon tiʼ le kʼiin jeʼeloʼ. Le táant u tsʼoʼokol k-oraroʼ juntúul sukuʼuneʼ tu chukaj juntúul kayeʼ ka t-cenartaj, kex cinco u túulaloʼoneʼ naʼajchajoʼon.

Cinco años táan k-beetik k-circuitoileʼ t-ojéeltaj embarazada Ethel. Teneʼ kiʼimak in wóol kaʼachi, chéen baʼaleʼ maʼ in wojel bix kun bintoʼoniʼ. Teen yéetel Ethel kaʼacheʼ taak k-seguer k-tsʼáaik k-óol k-meyajt Jéeoba tak tuʼux ku béeytaleʼ. Tu añoil 1976, yanchaj Ethniël k-yáax paal, tsʼoʼoleʼ ka máan dos años y medioeʼ síij Giovanni.

Tumen jach kʼaʼabéet kaʼach áantaj Surinameʼ u najil Beteleʼ tu yaʼalajten ka seguernak in beetik in circuitoil. Teʼ kʼiinoʼob todavía mejentak le paalaloʼ k-xíimbaltik circuitoʼob junpʼíit múuchʼuliloʼob yanoʼobiʼ. Le oʼolal kaʼapʼéel semana tiʼ cada meseʼ kin beetik in circuitoil yéetel le uláakʼ kaʼapʼéel semanaoʼ kin beetik in precursoril tin múuchʼulil. Ethel yéetel le paalaloʼoboʼ ku láakʼintikenoʼob kéen in xíimbalt múuchʼuliloʼob naatsʼ yaniloʼob t-otoch. Chéen baʼaleʼ le kéen yanak asambleaʼob wa le kéen in xíimbalt le múuchʼuliloʼob yanoʼob tu tsʼuʼ kʼáaxoʼ kin bin tin juunal.

Tumen yaʼab baʼax yaan kaʼach in beeteʼ kʼaʼabéet in organizarkinba tubeel. Tin wilaj in beetik le adoración ich familia cada semanaoʼ. Le táan in xíimbaltik le múuchʼuliloʼob náach yaniloʼoboʼ Ethel yéetel le paalaloʼoboʼ ku beetkoʼob le adoración ich familiaoʼ. Suuk xan k-jóoʼsik tiempo utiaʼal k-beetik wa baʼax ich familia, jeʼex k-báaxal bey xan k-bin xíimbalt jatsʼuts lugaroʼob naatsʼ teʼ tuʼux kajaʼanoʼonoʼ. U suukileʼ tak de áakʼab kaʼach kin prepararkinba utiaʼal in beetik tuláakal le meyaj u kʼubéentmajten  u kaajal Diosoʼ. Etheleʼ bey jeʼex le atantsil ku yaʼalik Proverbios 31:15. Temprano tu líikʼil utiaʼal k-múul xokik u tekstoil le kʼiinoʼ bey xan utiaʼal k-ukʼul táanil tiʼ u bin escuela le paalaloʼoboʼ. Jach kiʼimak in wóol yaanten juntúul atantsil ku yáantken in beet le meyajoʼob tsʼaʼanten tumen u kaajal Diosoʼ.

Teen yéetel Etheleʼ t-tsʼáaj k-óol k-kaʼans tiʼ le paalaloʼob u yaabiltoʼob Jéeobaoʼ bey xan u meyajtoʼob. K-kʼáat kaʼach ka u maas meyajtoʼob Jéeoba maʼ tumen wa toʼon aʼaliktiʼobiʼ baʼaxeʼ tumen letiʼob u kʼáatoʼob. Mantatsʼ k-aʼaliktiʼob kaʼach le kiʼimak óolal ku taasik u tsʼáaik u yóol máak u meyajt Jéeobaoʼ. Kex k-aʼaliktiʼob kaʼach le baʼaxoʼob t-aktáantoʼ maases k-aʼaliktiʼob le bix tu yáantiloʼon Jéeobaoʼ bey xan bix tu bendecirtiloʼon bey familiaeʼ. Tsʼoʼoleʼ k-ilik ka u máansoʼob tiempo yéetel sukuʼunoʼob u tsʼaamaj u yóoloʼob u meyajtoʼob Jéeoba.

Gracias tiʼ Jéeobaeʼ mix baʼal tu bineltajtoʼon. Chéen baʼaleʼ teen xaneʼ tin wilaj in tsʼáaik baʼax kʼaʼabéet tiʼ in familia. Le baʼax tin kanaj le táan in beetik in precursor especialiloʼ jach tu yáanten utiaʼal in kanáantik le taakʼin ku yantaltenoʼ. Kex beyoʼ yaan kʼiineʼ ku pʼáatal minaʼantoʼon taakʼin, chéen baʼaleʼ teʼ súutukoʼob jeʼeloʼ Jéeobaeʼ ku yáantkoʼon. Jeʼex tu añoil 1986 tak 1992, yanchaj junpʼéel guerra tu luʼumil Surinam. Le oʼolal yaan horaeʼ pʼáat istikyaj u yantaltoʼon le baʼaloʼob jach kʼaʼabéettoʼonoʼ, chéen baʼaleʼ Jéeobaeʼ mantatsʼ tu kanáantoʼon (Mat. 6:32).

Jéeobaeʼ mix juntéen u pʼatoʼon yéetel tsʼoʼok u yáantkoʼon utiaʼal ka yanak kiʼimak óolal ichil k-kuxtal. K-paalaloʼobeʼ junpʼéel u regalo Jéeoba. Toʼoneʼ yéetel kiʼimak óolal k-kaʼansiktiʼob u yaabiltoʼob Dios. Bejlaʼeʼ kiʼimak k-óol k-ilik bix u tsʼaamil u yóoloʼob u meyajtoʼob Jéeoba. Ethniël yéetel Giovannieʼ graduadoʼob tiʼ le escuelaʼob ku beetik u kaajal Diosoʼ, bejlaʼeʼ letiʼob yéetel u yatanoʼobeʼ ku meyajoʼob tu sucursalil Surinam.

Teen yéetel Etheleʼ tsʼoʼok u yantal k-jaʼabil, chéen baʼaleʼ láayliʼ táan k-meyajtik Jéeoba bey precursor especialileʼ. Tumen yaʼab baʼax yaan in beeteʼ tak bejlaʼa maʼ in jóoʼs u tiempoil utiaʼal in kanik le báaboʼ. Chéen baʼaleʼ maʼ tin arrepentir. Jeʼel u páajtal in waʼalikeʼ le tin chʼaʼtuklil in tsʼáaik in wóol in meyajt Jéeoba tin táankelmiloʼ letiʼe baʼax maas maʼalob tsʼoʼok in beetkoʼ.