JOSÉ TIʼ ARIMATEAEʼ mix letiʼ u yojel bix úuchik u lukʼul u saajkil utiaʼal u bin tʼaan yéetel Poncio Pilato, tumen ojéelaʼan jach tsʼíik. Chéen baʼaleʼ u yojel kʼaʼabéet u bin kʼáatbil u wíinklil Jesús utiaʼal u muʼukul jeʼex unajeʼ. Ka tsʼoʼokeʼ jóokʼ yéetel le baʼax tu tukultoʼ. Ka aʼalaʼab tumen juntúul soldado jach tu jaajil tsʼoʼok u kíimil Jesuseʼ, Pilatoeʼ tu yaʼalajtiʼ jeʼel u páajtal u bisik u mukeʼ. Bey túunoʼ kex jach yaachajaʼan u yóoleʼ, suunaj tu séebaʼanil teʼ tuʼux kíimsaʼab Jesusoʼ (Mar. 15:42-45).

• ¿Máax José tiʼ Arimatea?

• ¿Bix tu kʼaj óoltil Jesús?

• ¿Bix jeʼel u yáantkoʼon k-ojéeltik le baʼax tu beetoʼ?

U Evangelioil Marcoseʼ ku yaʼalikeʼ, José tiʼ Arimateaeʼ «juntúul tiʼ le máaxoʼob jach kʼaj óolaʼanoʼob teʼ Sanedrinoʼ». Le máaxoʼob yanoʼob ichil le Sanedrín ku yaʼalik le tekstoaʼ ku meyajoʼob bey u maas nuuktakil u jueziloʼob le judíoʼoboʼ yéetel letiʼob ilik ka beetaʼak tuláakal le baʼax ku yaʼalik le ley yaan tiʼ le judíoʼoboʼ (Mar. 15:1, 43). Joseeʼ juntúul u nojchil le judíoʼoboʼ, le oʼolal páajchaj u kʼáatik ka chaʼabak u yokol tʼaan yéetel u gobernadoril Roma. Le oʼolal xan jach ayikʼal (Mat. 27:57).

Tuláakal le máaxoʼob ku meyajoʼob ichil le Sanedrinoʼ, tu tsʼáajubaʼob tu contra Jesús, le oʼolal joʼopʼ u tuklikoʼob bix ken u kíimsiloʼob. Baʼaleʼ Joseeʼ «juntúul máak uts yéetel toj u kuxtal» (Luc. 23:50). Letiʼeʼ maʼ tu beetaj jeʼex u maasiloʼ, baʼaxeʼ tu yilaj u beetik baʼax maʼalob yéetel tu yuʼubaj u tʼaan Dios. Tsʼoʼoleʼ letiʼeʼ «táan xan u páaʼtik u Reino Dios», maʼ xaaneʼ le oʼolal joʼopʼ u tsaypachtik Jesús (Mar. 15:43; Mat. 27:57). Letiʼeʼ u yaabiltmaj u jaajil yéetel uts tu tʼaan u beetik baʼax toj, le oʼolal jatsʼuts tu yuʼubil le baʼax ku kaʼansik Jesusoʼ.

Juan 19:38, ku yaʼalikeʼ Joseeʼ «juntúul máak taʼakumbail úuchik u beetkuba disipulo tiʼ Jesús tumen sajak tiʼ le judíoʼoboʼ». ¿Baʼaxten sajak tiʼob? Tumen maʼ uts u lúubul tiʼob Jesusiʼ yéetel u yojel jeʼel tak u tojolchʼintaʼal teʼ sinagoga jeʼel máaxak ka u yaʼal ku tsʼáaik u fe tiʼoʼ (Juan 7:45-49; 9:22). U tojolchʼintaʼal máak teʼ sinagogaoʼ ku yeʼesik maʼatech u kʼaʼamal yéetel ku taasaʼal mix baʼalil tumen u maasil judíoʼoboʼ. Joseeʼ maʼ tu yaʼalaj tiʼ mix máak wa ku tsʼáaik u fe tiʼ Jesusiʼ, tumen jeʼel u luʼsaʼal le meyaj yéetel le páajtalil tsʼaʼantiʼoʼ.

Baʼaleʼ maʼ chéen José sajakchajiʼ. Juan 12:42, ku yaʼalikeʼ «tak le gobernanteʼoboʼ, yaʼab tiʼ letiʼobeʼ tu tsʼáaj u fejoʼob tiʼ letiʼ, baʼaleʼ yoʼolal le fariseoʼoboʼ maʼatech u yaʼalikoʼob kaʼach utiaʼal maʼ u tojolchʼintaʼaloʼob tiʼ le sinagogaoʼ». Juntúul tiʼ letiʼobeʼ Nicodemo, letiʼeʼ táakaʼan xan ichil le máaxoʼob ku meyajoʼob ichil le Sanedrinoʼ (Juan 3:1-10; 7:50-52).

Joseeʼ u disipulo Jesús, chéen maʼ u yaʼalmaj tiʼ mix máakiʼ. Le baʼax úuch tiʼ Joseoʼ maʼ maʼalobiʼ, tumen Jesuseʼ tu yaʼalaj: «Jeʼel máaxak ka u yaʼal u kʼaj óolen tu táan le máakoʼoboʼ, teen xaneʼ yaan in waʼalik in kʼaj óol tu táan in Taata yaan teʼ kaʼanoʼ; baʼaleʼ jeʼel máaxak ka u yaʼal maʼ u kʼaj óolen tu táan le máakoʼoboʼ, teen xaneʼ yaan in waʼalik maʼ in kʼaj óol tu táan in Taata yaan teʼ kaʼanoʼ» (Mat. 10:32, 33). Joseeʼ maʼ tu yaʼalaj wa maʼ u kʼaj óol Jesusiʼ, baʼaxeʼ chéen sajak u yaʼal wa letiʼeʼ juntúul u disipulo. ¿Kux túun toʼon?

Uláakʼ baʼax maʼalob tu beetaj José tiʼ Arimatea, jeʼex u yaʼalik le Bibliaoʼ, maʼ tu tsʼáajuba tu contra Jesús jeʼex tu beetil u  maasil yanoʼob ichil le Sanedrinoʼ (Luc. 23:51). Ku tuklaʼaleʼ minaʼan ichiloʼob le ka tu juzgartoʼob Jesusoʼ. Baʼaleʼ wa tiaʼan ichiloʼobeʼ, maʼ utschaj tu tʼaan le baʼax beetaʼaboʼ, chéen baʼaleʼ maʼ béeychaj u beetik mix baʼal utiaʼal maʼ u kíimsaʼaliʼ.

Le ka kíim Jesusoʼ, Joseeʼ tsʼokaʼaniliʼ u xuʼulul u sajaktaleʼ yéetel tsʼokaʼaniliʼ u chʼaʼtuklik u tsʼáaikuba tu tséel u disipuloʼobeʼ. Lelaʼ k-ojéeltik yoʼolal le baʼax ku yaʼalik Marcos 15:43, ku yaʼalik: «Yéetel x-maʼ saajkilil ook tu táan Pilatoeʼ ka tu kʼáataj u wíinklil Jesús».

Lelaʼ ku yeʼesikeʼ Joseeʼ tu yilaj bix kíimsaʼabik Jesús, tumen táanil letiʼ ojéelt tsʼoʼok u kíimil. Le oʼolal le ka bin u kʼáat u wíinklil Jesuseʼ, Pilatoeʼ «u kʼáat u yojéelt kaʼach wa tsʼoʼok u kíimil» (Mar. 15:44). Wa tu yilaj José bix yajil úuchik u kíimil Jesuseʼ, maʼ xaaneʼ letiʼe baʼax áant u kʼex u tuukul yéetel utiaʼal ka xuʼuluk u sajaktal u yaʼal letiʼeʼ u disipulo Cristo. Le baʼax k-ojloʼ, le baʼax tu yiloʼ le péeks u kʼex u kuxtal. Tu yeʼesaj tiʼ u maasil letiʼeʼ juntúul u disipulo Jesús.

U ley le judíoʼoboʼ ku yaʼalikeʼ le máaxoʼob ku kíimsaʼaloʼoboʼ kʼaʼabéet u muʼukloʼob táanil tiʼ u tʼúubul le Kʼiinoʼ (Deu. 21:22, 23). Baʼaleʼ le romailoʼoboʼ ku pʼatkoʼob chʼuytal teʼ cheʼ u wíinklil le máaxoʼob ku kíimsaʼaloʼob tak ken tuʼuchajkoʼ, tsʼoʼoleʼ ku puʼululoʼob tuʼux ku tsʼaʼabal u maasil kimenoʼoboʼ. Baʼaleʼ Joseeʼ maʼ u kʼáat ka beetaʼak  tiʼ Jesús beyoʼ. Naatsʼ teʼ tuʼux kíimsaʼab Jesusoʼ, yaan kaʼach tiʼ José junpʼéel muknal túumben chʼakaʼanil tiʼ tuunichiʼ. Teʼ muknalaʼ mix máak yáax mukaʼaniʼ. Lelaʼ ku yeʼesikeʼ Joseeʼ maʼ úuch lukʼuk Arimatea * utiaʼal u bin kajtal Jerusaleniʼ yéetel tiʼ u kʼáat ka muʼukuk xan u láakʼtsiloʼobiʼ (Luc. 23:53; Juan 19:41). Úuchik u yaʼalik ka muʼukuk Jesús teʼ tuʼux u tukultmaj José kun mukbiloʼ, ku yeʼesikeʼ maʼ tsʼuʼutiʼ, tsʼoʼoleʼ meyajnaj utiaʼal u béeytal le profecía tuʼux ku yaʼalik le Mesíasoʼ yaan u muʼukul «ichil ayikʼal máakoʼob» (Isa. 53:5, 8, 9, TNM).

Le kanpʼéel Evangelioʼoboʼ ku yaʼalikoʼobeʼ le ka éemsaʼab u wíinklil Jesús teʼ cheʼoʼ, toʼab u wíinklil tumen José tiʼ Arimatea yéetel nookʼ de lino jach koʼoj u tojol yéetel tu bisaj teʼ muknal u beetmoʼ (Mat. 27:59-61; Mar. 15:46, 47; Luc. 23:53, 55; Juan 19:38-40). Ku yaʼalikoʼob xaneʼ chéen Nicodemo áante, tumen tu bisaj kiʼibok polvo yéetel kiʼibok bálsamo utiaʼal u choʼobol tu wíinklil Jesús. Yoʼolal le nojoch páajtalil yaan tiʼ le kaʼatúul máakoʼobaʼ, maʼ xaaneʼ áantaʼaboʼob tumen u j-meyajoʼob utiaʼal u bis u mukoʼob. Jeʼel bixakeʼ, letiʼob nuʼukt u beetaʼal. Le máax machik juntúul kimeneʼ ku pʼáatal siete kʼiinoʼob maʼ limpio tu táan Diosiʼ bey xan jeʼel baʼaxak ka u macheʼ (Núm. 19:11; Ageo 2:13). Le oʼolaleʼ letiʼobeʼ maʼ páajchaj u binoʼob tu kʼiinbesajil le Pascua bey xan uláakʼ baʼaloʼob ku beetaʼal teʼ kʼiinoʼob jeʼeloʼ (Núm. 9:6). Úuchik u yilik u muʼukul Jesuseʼ, Joseeʼ tu tsʼáaj tuʼux u pʼektaʼal tumen u maasil. Baʼaleʼ teʼ kʼiinoʼob jeʼeloʼ tu chʼaʼtuklaj u aktáantik jeʼel baʼalak utiaʼal u mukik Jesús jeʼex unajeʼ yéetel u yeʼesik tiʼ tuláakal letiʼeʼ u disipulo.

Le Bibliaoʼ maʼatech u kaʼa chʼaʼchiʼitik José tiʼ Arimatea le ka tsʼoʼok u mukik Jesusoʼ. Le oʼolal yaan máax jeʼel u tuklikeʼ: «¿Bix túun tsʼoʼokik tiʼ?». U jaajileʼ maʼ ojéelaʼaniʼ. Yoʼolal tuláakal le baʼaxoʼob tsʼoʼok k-ilkaʼ, maʼ xaaneʼ tu yaʼalaj tu táan u maasil letiʼeʼ juntúul u disipulo Jesús. Tumen teʼ kʼiinoʼob maas talamtakoʼ tu yeʼesaj u fe yéetel maʼ saajkiʼ. Le oʼolal k-ojel seguernaj u beetik beyoʼ.

Le baʼax tu beetaj Joseoʼ unaj u péeksikoʼon k-tukult baʼax beetik u talamtal k-meyajtik Jéeoba, maʼ xaaneʼ yoʼolal baʼax autoridadil tsʼaʼantoʼon, baʼax meyajil k-beetik, baʼaxoʼob yaantoʼon, k-familia wa le baʼaxoʼob uts t-tʼaan k-beetkoʼ.