1. ¿Baʼax jeʼel u beetik u maas talamtal u meyajtik máak Jéeobaeʼ?

¿BAʼAX jeʼel u beetik u maas talamtal u meyajtik máak Jéeobaeʼ? ¿U yantal tiʼ máak problemas wa le u bin maʼalobil tiʼoʼ? Kéen yanaktoʼon problemaseʼ tu séebaʼanil k-kaxtik u yáantaj Jéeoba. Chéen baʼaleʼ, ¿baʼax ku beetik máak kéen u yil bey maʼalob u bin tiʼeʼ? ¿Máasaʼ jeʼel u tuʼubul tiʼ máak unaj u seguer u tsʼáaik u yóol u meyajt Dioseʼ? Jéeobaeʼ tu yaʼalaj tiʼ le israelitaʼob ka u kanáantubaʼob utiaʼal maʼ u yúuchultiʼob beyoʼ (Deu. 6:10-12).

2. ¿Baʼax jeʼel k-kanik tiʼ le baʼax tu beetaj le rey Asáoʼ?

² Toʼoneʼ jach jeʼel k-kaanbal tiʼ le baʼax tu beetaj le rey Asáoʼ, letiʼeʼ jach tu tsʼáaj u yóol u meyajt Jéeoba. Asáeʼ tu meyajtaj Jéeoba teʼ kʼiinoʼob táan u aktáantik problemasoʼ bey xan teʼ kʼiinoʼob yaan jeetsʼelil kaʼach tiʼoʼ. Desde tu táankelmileʼ «tu meyajtaj Jéeoba yéetel tuláakal u puksiʼikʼal» (1 Rey. 15:14). Tu beetaj u xuʼulul u adorartaʼal yaanal diosoʼob tu luʼumil Judá. Le Bibliaoʼ ku yaʼalikeʼ «tu luʼsaj u altar u diosoʼob le j-táanxel luʼumiloʼoboʼ, tu luʼsaj le kaʼanal lugaroʼoboʼ, tu xiixkúuntaj le columnaʼoboʼ yéetel tu xoʼoxotʼaj le cheʼob ku adorartaʼaloʼ» (2 Cró. 14:3, 5). Hasta tu luʼsaj le nojoch puesto yaan kaʼach tiʼ Maaká u abuelaoʼ, tu luʼsajtiʼ tumen tu beetaj junpʼéel imagen utiaʼal ka adorartaʼak tumen le kaajoʼ (1 Rey. 15:11-13).

3. ¿Baʼax ken k-il teʼ xookaʼ?

³ Asáeʼ maʼ chéen tu beetaj u xuʼulul u adorartaʼal uláakʼ diosoʼobiʼ. Tu yáantaj xan u kajnáaliloʼob Judá utiaʼal u kaʼa adorarkoʼob  Jéeoba. Tu yoʼolal leloʼ Jéeobaeʼ tu beetaj u yantal jeetsʼelil * tiʼ Asá bey xan tiʼ u kajnáaliloʼob Judá. Durante diez añoseʼ mix máak taal baʼateʼel tu contraʼobiʼ (2 Cró. 14:1, 4, 6). Teʼ xookaʼ yáaxeʼ yaan k-ilik baʼax tu beetaj Asá teʼ kʼiinoʼob jeʼeloʼ. Kéen tsʼoʼokkeʼ yaan k-ilik baʼax tu beetaj le sukuʼunoʼob kajlajoʼob teʼ yáax siglo teʼ kʼiinoʼob yaan jeetsʼelil tiʼoboʼ. Yéetel tu tsʼookeʼ yaan k-ilik u núukil le kʼáatchiʼaʼ: wa kuxaʼanoʼon tiʼ junpʼéel lugar tuʼux ku chaʼabal k-meyajtik Jéeobaeʼ, ¿bix jeʼel k-aprovechartik le jeetsʼelil yanoʼ?

4. Jeʼex u yeʼesik 2 Crónicas 14:2, 6, 7, ¿baʼax tu beetaj Asá le ka yanchaj jeetsʼelil tiʼoboʼ?

⁴ (Xok 2 Crónicas 14:2, 6, 7). Asáeʼ tu yaʼalaj tiʼ le kaaj Jéeoba beetik u yantal jeetsʼelil tiʼoboʼ. Chéen baʼaleʼ letiʼeʼ maʼ tu tsʼáajuba chéen u kiʼimakkúunt u yóoliʼ, baʼaxeʼ tu tsʼáajuba meyaj. Tu líiʼsaj kaajoʼob, tu beetaj u pakʼiloʼob tu baʼpach, tu beetaj torreʼob bey xan nukuch joonajoʼob. Tsʼoʼoleʼ tu yaʼalaj tiʼ u kajnáaliloʼob Judá: «Le luʼumaʼ láayliʼ k-tiaʼaleʼ». Le baʼax tu yaʼalajtiʼobaʼ u kʼáat u yaʼaleʼ libreʼob utiaʼal u máanoʼob teʼ luʼum tsʼaʼantiʼob tumen Diosoʼ yéetel jeʼel u páajtal u líiʼskoʼob kaajoʼobeʼ tumen mix máak ku tsʼáaikuba tu contraʼob. Le oʼolal tu yaʼalaj tiʼ le kaaj ka u aprovechart le jeetsʼelil yanoʼ.

5. ¿Baʼaxten Asáeʼ tu yilaj u maas yaʼabkuntik u soldadoʼob?

⁵ Teʼ kʼiinoʼob xan jeʼeloʼ Asáeʼ tu yilaj u maas yaʼabkuntik u soldadoʼob (2 Cró. 14:8). ¿U kʼáat wa túun u yaʼal maʼ tu confiar kaʼach tiʼ Jéeoba? Maʼ, maʼ beyiʼ. Letiʼeʼ jach ku confiar tiʼ Jéeoba, chéen baʼaleʼ u yojel xaneʼ juntúul reyeʼ unaj u preparartik u kaajal utiaʼal le baʼax ku taal u kʼiinoʼ. U yojleʼ le jeetsʼelil yaantiʼoboʼ yaan u kʼuchul u kʼiinil u xuʼulul.

6. ¿Baʼax tu beetaj le cristianoʼob teʼ yáax siglo le ka yanchaj jeetsʼelil tiʼoboʼ?

⁶ Kex sen chʼaʼpachtaʼab le sukuʼunoʼob teʼ yáax siglooʼ kʼuch xan u kʼiinil u chan yantaltiʼob jeetsʼelil. ¿Baʼax túun tu beetoʼob? Letiʼobeʼ tu tsʼáajubaʼob u tsikbaltoʼob u tʼaan Dios. U libroil Hechoseʼ ku yaʼalikeʼ jach tu chʼaʼajoʼob saajkil tiʼ Jéeoba yéetel maʼ xuʼul u kʼaʼaytajoʼobiʼ, le oʼolal «seguernaj u maas yaʼabtaloʼob». Bendecirtaʼaboʼob tumen Jéeoba úuchik u seguer u kʼaʼaytajoʼob teʼ súutukil yaan jeetsʼeliloʼ (Hech. 9:26-31).

7, 8. ¿Bix úuchik u kʼaʼaytaj Pablo yéetel uláakʼ sukuʼunoʼob teʼ tuʼuxoʼob yanoʼoboʼ?

⁷ Le sukuʼunoʼob teʼ yáax siglooʼ tu yiloʼob u kʼaʼaytajoʼob jeʼel tuʼuxak ka yanakoʼobeʼ. Jeʼex le apóstol Pablooʼ pʼáat Éfeso le ka tu yilaj bey jeʼepaj «junpʼéel kóokoch joonaj» utiaʼal u béeytal u kaʼansik le máakoʼob yanoʼob teʼeloʼ (1 Cor. 16:8, 9).

⁸ Tu añoil 49, túuxtaʼab Pablo yéetel uláakʼ sukuʼunoʼob utiaʼal ka xiʼik u yaʼaloʼob baʼax tsʼoʼok u chʼaʼtuklaʼal yoʼolal u circuncidarkuba máakoʼ (Hech. 15:23-29). Le ka tsʼoʼok u yaʼalikoʼob tiʼ le múuchʼuliloʼob baʼax unaj u beetaʼaleʼ júupoʼob xan kʼaʼaytaj utiaʼal u tsʼáaikoʼob «ojéeltbil baʼax ku yaʼalik Jéeoba» (Hech. 15:30-35). ¿Baʼax úuch ka tsʼoʼoki? Le Bibliaoʼ ku yaʼalikeʼ «le múuchʼuliloʼoboʼ seguernaj u muʼukʼaʼantal u fejoʼob, yéetel cada kʼiin ku máaneʼ seguernaj u maas yaʼabtaloʼob» (Hech. 16:4, 5).

9. Yaan tuʼuxoʼobeʼ, ¿baʼax ku chaʼabal u beetaʼal, yéetel baʼax maʼalob ka k-tukle?

⁹ Teʼ kʼiinoʼobaʼ tiʼ yaʼab luʼumiloʼobeʼ ku chaʼabal k-kʼaʼaytaj. Wa kuxaʼanoʼon tiʼ junpʼéel lugar tuʼux ku chaʼabaltoʼon k-meyajtik Dioseʼ maʼalob ka k-tukleʼ: «¿Táan wa in aprovechartik le jeetsʼelil yanaʼ?». Teʼ kʼiinoʼobaʼ u kaajal Jéeobaeʼ táan u yilik u kʼaʼaytaj tuláakal tuʼux yéetel tiʼ tuláakal máak (Mar. 13:10). ¡Jach túun jatsʼuts le meyaj táan u beetaʼalaʼ! Toʼoneʼ yaʼab baʼax jeʼel u páajtal k-beetik utiaʼal k-maas meyajtik Jéeobaeʼ.

10. ¿Baʼax ku yaʼaliktoʼon ka k-beet 2 Timoteo 4:2?

¹⁰ ¿Bix jeʼel k-aprovechartik le jeetsʼelil yanoʼ? (Xok 2 Timoteo 4:2). Kʼaʼabéet k-ilik bix yaniloʼon, maʼ xaaneʼ toʼon wa juntúul tiʼ le máaxoʼob yanoʼob ichil k-familiaoʼ jeʼel u páajtal u maas táakpajal teʼ kʼaʼaytajoʼ wa tak u beetik u precursorileʼ. Beoraaʼ maʼ u yorail u chʼiikil máak u kaxt taakʼin wa uláakʼ baʼaloʼobiʼ, le baʼaloʼobaʼ mix baʼal u biilaloʼob kéen taalak le nojoch muʼyajiloʼ (Pro. 11:4; Mat. 6:31-33; 1 Juan 2:15-17).

11. ¿Baʼax tsʼoʼok u beetik jujuntúul sukuʼunoʼob utiaʼal u maas kʼaʼaytajoʼob?

¹¹ Yaʼab sukuʼunoʼobeʼ tsʼoʼok u kankoʼob uláakʼ idioma utiaʼal u béeytal u kaʼanskoʼob uláakʼ máakoʼob. U kaajal Jéeobaeʼ utiaʼal u yáantik le sukuʼunoʼobaʼ táan u jóoʼsik publicaciónoʼob ich jejeláas idiomaʼob. Tu añoil 2010 yaan kaʼach publicaciónoʼob ich óoliʼ 500 idiomaʼob. Pero bejlaʼeʼ tsʼoʼok u jóoʼsaʼaloʼob ich maas tiʼ 1,000 idiomaʼob.

12. ¿Bix u yuʼubikuba le máakoʼob kéen u yuʼub u tʼaʼanloʼob ichil u idiomaʼoboʼ? Tsikbalt baʼax uchaʼan.

¹² ¿Bix u yuʼubikuba le máakoʼob kéen u yuʼub u tʼaʼanloʼob ichil le idioma tu kanoʼob desde tu chichniloʼoboʼ? Utiaʼal k-ojéeltikeʼ koʼox ilik baʼax úuch tiʼ juntúul kiik. Letiʼeʼ bin tiʼ junpʼéel asamblea beetaʼab tu kaajil Memphis (Tennessee, Estados Unidos). Le asambleaaʼ beetaʼab ich kiniaruanda, le idioma suuk u tʼanik le kiikoʼ. Le idiomaaʼ suuk u tʼaʼanal tu luʼumil Ruanda, República Democrática del Congo bey xan Uganda. Ka tsʼoʼok le asambleaoʼ le kiikoʼ tu yaʼalaj: «Tsʼoʼok 17 años kajlaken Estados Unidos,  chéen baʼaleʼ yáax utéen in naʼatik tubeel junpʼéel asambleaaʼ». Jeʼex k-ilkoʼ úuchik u yuʼubik u tʼaan Dios ichil u idiomaeʼ jach kʼuch tu puksiʼikʼal. Wa ku béeytaleʼ maʼalob ka k-kan uláakʼ idioma utiaʼal k-áantik le máaxoʼob yanoʼob teʼ tuʼux k-kʼaʼaytajoʼ. Maʼ xaaneʼ maas jeʼel u yóotkoʼob tsikbal yéetel máaxoʼob tʼanik u idiomaʼobeʼ. K-ilik k-áantik u maasil máakoʼobeʼ jach yaan u beetik u kiʼimaktal k-óol.

13. Le sukuʼunoʼob yanoʼob Rusiaoʼ, ¿bix úuchik u aprovecharkoʼob le jeetsʼelil anchajtiʼoboʼ?

¹³ Yaan tuʼuxoʼobeʼ le gobiernooʼ tsʼoʼok u prohibirtik u kʼaʼaytaj le sukuʼunoʼoboʼ. Tuukulnakoʼon tiʼ baʼax úuch tu luʼumil Rusia, teʼeloʼ xáanchaj prohibirtaʼan u kʼaʼaytaj le sukuʼunoʼoboʼ. Chéen baʼaleʼ tu mesil marzo tiʼ 1991, le gobiernooʼ tu yaʼalaj jeʼel u páajtal u kʼaʼaytajoʼobeʼ. Teʼ año jeʼeloʼ yaan kaʼach 16,000 j-kʼaʼaytajoʼob tu luʼumil Rusia. Ka máan 20 añoseʼ tu chukoʼob maas tiʼ 160,000. Jeʼex k-ilkoʼ le sukuʼunoʼoboʼ jach tu aprovechartoʼob le jeetsʼelil yaan kaʼach teʼ kʼiinoʼob jeʼeloʼ. Yéetel kex tsʼoʼok u kaʼa prohibirtaʼal u kʼaʼaytajoʼobeʼ láayliʼ táan u beetkoʼob tuláakal le ku páajtal utiaʼal u meyajtikoʼob Jéeobaeʼ.

14, 15. ¿Bix tu yeʼesil Jéeoba ku yáantik u kaajal yéetel le nojoch poder yaantiʼoʼ?

¹⁴ Beoraaʼ koʼox kaʼa ilik baʼax úuch tu kʼiinil rey Asá. Le jeetsʼelil yaan kaʼach Judáoʼ xuʼuli tumen taal atacarbiloʼob tumen maas tiʼ junpʼéel millón etíopeʼob. Zérah, le máax nuʼuktik le etíopeʼoboʼ, tu tuklaj jach yaan u ganartik le israelitaʼoboʼ. Chéen baʼaleʼ Asáeʼ jach confiarnaj tiʼ Jéeoba, le oʼolal tu kʼáat óoltajtiʼ: «Kiʼichkelem Yuum Jéeoba Dios, áantoʼoniʼ tumen táan k-confiar tiʼ teech, tsʼoʼoleʼ ta kʼaabaʼ úuchik k-taal baʼateʼel tu contra le máakoʼob u muchʼmubaʼobaʼ» (2 Cró. 14:11).

¹⁵ Kex le etíopeʼob kaʼatéen u maas yaʼabiloʼob tiʼ le israelitaʼoboʼ Asáeʼ u yojel Jéeobaeʼ maas  yaan u poder tiʼ u enemigoʼoboʼ. Teʼ kʼiin jeʼeloʼ Jéeobaeʼ tu yeʼesaj de ke beyoʼ tumen tu yáantaj le israelitaʼob utiaʼal ka ganarnakoʼoboʼ (2 Cró. 14:8-13).

16. ¿Baʼaxten k-ojel yaan u kʼuchul u kʼiinil u xuʼulul le jeetsʼelil yaantoʼonoʼ?

¹⁶ Maʼ k-ojel jach baʼax kun úuchul tiʼ cada juntúul tiʼ le máaxoʼob meyajtik Jéeobaoʼ. Chéen baʼaleʼ k-ojleʼ le jeetsʼelil maʼ xaan yaantoʼonoʼ yaan u kʼuchul u kʼiinil u xuʼulul. Jesúseʼ tu yaʼaleʼ teʼ tu tsʼook kʼiinoʼobaʼ «tuláakal le kaajoʼob» kun pʼektik u discípuloʼoboʼ (Mat. 24:9). Le apóstol Pablooʼ tu yaʼalaj xan: «Tuláakal le máaxoʼob u kʼáatoʼob u tsʼáaʼob ichil u kuxtaloʼob baʼax tu kaʼansaj Cristo yéetel u adorartoʼob Dioseʼ yaan xan u chʼaʼpachtaʼaloʼob» (2 Tim. 3:12). Maʼ u tuʼubultoʼon xaneʼ le Kʼaasilbaʼaloʼ «jach pʼujaʼan», le oʼolal junpuliʼ maʼ unaj k-tuklik wa maʼ ken u afectartoʼon le baʼax ken u beetoʼ (Apo. 12:12).

17. ¿Baʼaxten yaan u kʼaʼabéettal k-eʼesik bukaʼaj muʼukʼaʼanil le fe yaantoʼonoʼ?

¹⁷ Maʼ kun xáantaleʼ yaan u kʼaʼabéettal k-eʼesik bukaʼaj muʼukʼaʼanil le fe yaantoʼonoʼ. Maʼ tun xáantaleʼ «yaan u yantal junpʼéel nojoch muʼyajil». Le Bibliaoʼ ku yaʼalikeʼ le muʼyaj kun antaloʼ «mix juntéen ilaʼak desde ka káaj yóokʼol kaab tak bejlaʼeʼ yéetel mix bikʼin kun kaʼa ilbil» (Mat. 24:21). Kéen úuchuk leloʼ maʼ xaaneʼ tak k-láakʼtsiloʼob ken u tsʼáaubaʼob t-contra, yéetel maʼ xaaneʼ yaan u prohibirtaʼal le kʼaʼaytajoʼ (Mat. 10:35, 36). Le oʼolaleʼ maʼalob ka k-tukle: «¿Kin confiar wa tiʼ Jéeoba jeʼex úuchik u beetik Asáeʼ? ¿Kin creertik wa jeʼel u yáantken yéetel u kanáantkeneʼ?».

18. Jeʼex u yeʼesik Hebreos 10:38, 39, ¿bix jeʼel k-preparartikba utiaʼal le baʼax ku taal u kʼiiniloʼ?

¹⁸ Jéeobaeʼ táan u prepararkoʼon utiaʼal le baʼax ku taal u kʼiin u yúuchloʼ. Le oʼolal táan u yilik u beetik u maas nojochtal k-fe. Utiaʼal leloʼ u tsʼaamaj le «esclavo chúukaʼan u yóol yéetel yaan u naʼat[oʼ]». Le esclavoaʼ ku tsʼáaiktoʼon le kaʼansaj kʼaʼabéettoʼon «jach tu yorailoʼ» (Mat. 24:45). Kex Jéeoba táan u yáantkoʼoneʼ toʼon xaneʼ kʼaʼabéet k-beetik tuláakal le ku páajtal utiaʼal k-muʼukʼaʼankúuntik k-fejoʼ (xok Hebreos 10:38, 39).

19, 20. Yoʼolal baʼax ku yaʼalik 1 Crónicas 28:9, ¿tiʼ baʼaxoʼob unaj k-tuukul, yéetel baʼaxten?

¹⁹ Toʼoneʼ unaj k-kaxtik Jéeoba jeʼex tu beetil  le rey Asáoʼ (2 Cró. 14:4; 15:1, 2). Toʼoneʼ káaj k-kaxtik Jéeoba le ka t-kʼaj óoltaj u jatsʼuts modosoʼob yéetel le ka okjaʼanajoʼonoʼ. K-kaxtik xan Jéeoba le kéen k-beet tuláakal le ku páajtal utiaʼal ka maas nojochchajak le yaabilaj k-uʼuyik tu yoʼolaloʼ. Utiaʼal k-ilik wa táan k-beetkeʼ maʼalob ka tuukulnakoʼon tiʼ lelaʼ: «¿Táan wa in wilik in wantal tiʼ tuláakal le muchʼtáambaloʼoboʼ?». Teʼ muchʼtáambaloʼoboʼ ku yáantaʼal máak utiaʼal ka seguernak u meyajtik Jéeoba yéetel ku líikʼil k-óol kéen k-il le sukuʼunoʼoboʼ (Mat. 11:28). Maʼalob xan ka k-tukle: «¿Kin jóoʼsik wa tiempo utiaʼal in xakʼalxook? ¿Ku yantaltoʼon wa le adoración ich familia cada semanaoʼ? Wa kajaʼanen tin juunaleʼ, ¿kin beetik wa in adoración ich familia? ¿Táan wa in tsʼáaik in wóol utiaʼal in kʼaʼaytaj yéetel utiaʼal in kaʼansik uláakʼ máakoʼob?».

²⁰ ¿Baʼaxten maʼalob ka tuukulnakoʼon tiʼ le baʼaloʼob tsʼoʼok k-aʼalikoʼ? Le Bibliaoʼ ku yaʼalikeʼ Jéeobaeʼ ku xakʼaltik baʼax yaan ichil k-tuukul bey xan ichil k-puksiʼikʼal. Toʼoneʼ bey unaj xan k-beetkoʼ (xok 1 Crónicas 28:9). Wa k-tsʼáaik cuenta kʼaʼabéet k-kʼexik le modos yaantoʼonoʼ, le bix k-tuukuloʼ wa le baʼaxoʼob taak k-beetkoʼ unaj k-kʼáatik tiʼ Jéeoba ka u yáantoʼon. Bejlaʼa u yorail u prepararkuba máak utiaʼal le baʼax ku taal u kʼiinil u yúuchloʼ. Le oʼolaleʼ koʼox aprovechartik le jeetsʼelil yaantoʼon beoraaʼ.