Le kuxtal u tsʼaamajtoʼon Dioosaʼ, kʼaʼabéet k-ilik jeʼex u yilik letiʼeʼ
Le kuxtal u tsʼaamajtoʼon Dioosaʼ, kʼaʼabéet k-ilik jeʼex u yilik letiʼeʼ
«[Kriistoeʼ] yéetel u kʼiʼikʼeleʼ ku pʼoʼik k-tuukul tiʼ le meyajoʼob ku bisikoʼob máak tiʼ kíimiloʼ, utiaʼal ka páatak k-meyajtik le kuxaʼan Jajal Dioosoʼ.» (HEBREOʼOB 9:14, El Nuevo Testamento en Maya, NT.)
1. ¿Baʼax eʼesik jach k-yaabilmaj le kuxtaloʼ?
WA KA kʼáataʼaktech bajux u tojol a kuxtaleʼ, ¿bajux jeʼel a kʼáatik tu yoʼolaleʼ? U jaajileʼ, jach yaabilmaj k-kuxtal yéetel k-yaabilmaj u kuxtal u maasil máakoʼob. Le oʼolal ken kʼojaʼanchajkoʼoneʼ k-bin ospitaal, tumen k-kʼáat kuxtal yéetel ka yanaktoʼon toj óolal. Óoliʼ mix máak u kʼáat kíimil, mix le chʼijaʼanoʼoboʼ mix le íimbalidoʼoboʼ; letiʼob xaneʼ láayliʼ utstuyichoʼob le kuxtalaʼ.
2, 3. 1) ¿Baʼax kiaʼalik Proverbios 23:22 kʼaʼabéet k-beetik? 2) ¿Baʼaxten kʼaʼabéet k-uʼuyik u tʼaan Dioos?
2 Le bix k-bisikba yéetel u maasiloʼ ku yeʼesik bix k-ilik le kuxtaloʼ. Le Biibliaoʼ kiaʼalik: «Táan óolt [wa uʼuy u tʼaan] a taata, máax tu beetajech; maʼ a kʼex óoltik [wa a pʼektik] a maama le ken x-nuukak» (Proverbios 23:22). Le tʼaan «táan óolt [wa uʼuy u tʼaan] a taata» maʼ chéen u kʼáat yaʼal u yuʼubal baʼax kiaʼalikoʼobiʼ; le probeerbioaʼ táan u tʼaan tiʼ u yuʼubaʼal yéetel u beetaʼal le baʼax kiaʼalikoʼob (Éxodo 15:26; Deuteronomio 7:12; 13:18; 15:5; Josué 22:2; Salmo 81:13). ¿Baʼax oʼolal kiaʼalik le Biiblia kʼaʼabéet u yuʼubal u tʼaan le taatatsiloʼoboʼ? Kʼaʼabéet k-uʼuyik u tʼaanoʼob tumen letiʼob beet k-síijil, maʼ chéen tumen maas yaan u jaʼabiloʼob yéetel maas yaʼab baʼal yojloʼob tiʼ toʼoniʼ. Yaan Biibliaʼobeʼ bey u sutkoʼob le teekstoaʼ: «Uʼuy u tʼaan a taata tumen letiʼ tsʼáaj a kuxtal». Jach u jaajileʼ, máax u yaabilmaj u kuxtaleʼ, ku yuʼubik yaan u pʼaax tiʼ máax tsʼaamil u kuxtal.
3 Baʼaleʼ, wa teech utúul jaajil kristiaanoecheʼ, a wojel Jéeoba tsʼaamil a kuxtal. Yoʼolal letiʼeʼ «kuxaʼanoʼon»; «k-péek», u kʼáat yaʼaleʼ ku páajtal k-ilik baʼax kiúuchul t-baʼpaach; «yanoʼon» yéetel ku páajtal k-tuukul tiʼ baʼax kun úuchul tu kʼiinil sáamal, k-tuukul tiʼ baʼax ken k-beete, k-ojel jeʼel tak u páajtal k-kʼamik kuxtal minaʼan u xuuleʼ (Baʼaxoʼob [Hechos] 17:28; Salmo 36:9; Eclesiastés 3:11). Yoʼolal baʼax kiaʼalik Proverbios 23:22, k-naʼatik kʼaʼabéet k-uʼuyik u tʼaan Dioos; kʼaʼabéet xan u taaktal k-naʼatik bix yilik le kuxtaloʼ yéetel k-nuʼuktikba yoʼolal le baʼax ku tuklikoʼ maʼ yoʼolal baʼax ku tuklik chéen máakoʼobiʼ.
Kʼaʼabéet yaabiltik le kuxtaloʼ
4. Tu káajbal wíinik way yóokʼol kaabeʼ, ¿bix eʼesaʼabik kʼaʼabéet u yaabiltik máak le kuxtaloʼ?
4 Tu káajbal wíinik way yóokʼol kaabeʼ, Jéeobaeʼ tu yeʼesaj maʼ tu chaʼik tiʼ wíinik u beetik jeʼel baʼalak u kʼáat yéetel u kuxtaleʼ mix xan yéetel u kuxtal yaanal máak. Kaineʼ, yoʼolal jach pʼujaʼan yéetel u pʼekmaj Abel, u yíitsʼneʼ, ka tu kíimsaj. A tuklikeʼ, ¿tsʼaʼab wa u páajtalil tiʼ Kain u luʼsik u kuxtal u yíitsʼin? Diooseʼ tieʼesaj maʼatech, le oʼolal tu kʼáataj tiʼ Kain: «¿Baʼaxten ta beetaj le loobaʼ? U kʼiʼikʼel a wíitsʼin le tsʼoʼok a wekik yóokʼol le luʼumoʼ, awatbil u kʼáatik ka in beet baʼax noʼojaʼan» (Génesis 4:10). Le teekstoaʼ kieʼesikeʼ u kʼiʼikʼel Abel weʼekoʼ ku keʼetel yéetel u kuxtal. Jach yaj bix úuchik u luʼsaʼal u kuxtal Abel, yéetel u kʼiʼikʼeleʼ táan u kʼáat óoltik tiʼ Dioos ka pʼis óoltaʼak le máax wekoʼ (Tiʼ Hebreob 12:24).
5. 1) Tu kʼiiniloʼob Noeiʼ, ¿baʼax tiaʼalaj Dioos maʼ kʼaʼabéet u beetaʼaliʼ, yéetel utiaʼal máaxoʼob aʼalaʼabi? 2) ¿Baʼax tu jach táanilkunsaj Dioos yoʼolal le baʼax tiaʼalaj tiʼ Noeoʼ?
5 Ka tsʼoʼok le Búul kabaloʼ, oocho máak jel káajs wíinikoʼob way yóokʼol kaabeʼ. Dioos túuneʼ, tiaʼalaj upʼéel baʼal utiaʼal tuláakal wíinikoʼob. Le baʼax tiaʼalaʼ tu yeʼesaj bix u yilik le kuxtal yéetel le kʼiʼikʼoʼ. Tiʼ Noe yéetel u láakʼtsilileʼ tiaʼalaj jeʼel u páajtal u jaantkoʼob u bakʼel baʼalcheʼobeʼ, baʼaleʼ yaan baʼax tiaʼalaj maʼ kʼaʼabéet u beetkoʼobiʼ: «Jeʼel u páajtal a jaantikeʼex tuláakal le baʼalcheʼob bey le áakʼ xíiwoʼob a kʼáateʼexeʼ. Teen kin tsʼáaik teʼex. Baʼaleʼ yaan jumpʼéel baʼax maʼ u náajmal a jaantikeʼexiʼ: Bakʼ paʼteʼ yéetel u kʼiʼikʼel, tumen teʼ j-kʼiʼikʼ yaan le kuxtaloʼ» (Génesis 9:3, 4). Jujuntúul judiiyoʼobeʼ ku tuklikoʼobeʼ le teekstoaʼ u kʼáat yaʼal maʼ uts u jaantaʼal u bakʼel wa u kʼiʼikʼel utúul baʼalcheʼ kuxaʼaniʼ. Baʼaleʼ ka máan kʼiineʼ kʼuch naʼatbileʼ le baʼax tiaʼalaj Dioos maʼ utsoʼoʼ letiʼe u jaantaʼal le kʼiʼikʼ utiaʼal u chowakkúuntaʼal le kuxtaloʼ. Tsʼoʼoleʼ, le baʼax tiaʼalaj Dioos tiʼ Noeoʼ, tu jach táanilkunsaj le baʼax u tukulmaj u beetikoʼ; le baʼax u tukulmaj u beetkoʼ yaan yil yéetel le kʼiʼikʼoʼ, yéetel ku béeykuntik u yantal kuxtal minaʼan u xuul.
6. Diooseʼ, yoʼolal le baʼax tiaʼalaj tiʼ Noeoʼ, ¿bix tu kaʼa eʼesil bix yilik le kuxtaloʼ?
6 Diooseʼ tiaʼalaj xan:«Yaan in kʼáatchiʼitik tiʼ jujuntúul máak bey tiʼ jujuntúul baʼalcheʼ tu yoʼolal u kʼiʼikʼel jujuntúul tiʼ teʼex. Tiʼ jujuntúul [wa tiʼ kaada] wíinikeʼ yaan in kʼáatchiʼitik tu yoʼolal u kuxtal u láakʼ. Wa máax ku kíimsik juntúul wíinikeʼ, uláakʼ wíinik bíin kíimsik xan. Tumen wíinikeʼ beetaʼab chikaʼan tiʼ Kʼu [wa Dioos]» (Génesis 9: 5, 6). Le baʼax tiaʼalaj Dioos utiaʼal tuláakal wíinikoʼobaʼ, ku yeʼesik utiaʼal letiʼeʼ, u kuxtal wíinikeʼ tiaʼan teʼ kʼiʼikʼoʼ. Dioos tsʼáaik u kuxtal wíinik, le oʼolal mix máak unaj u wekik u kʼiʼikʼel wa u luʼsik u kuxtal yaanal máak. Wa utúul máak ku kíimsik u yéetel máakil jeʼex tu beetaj Kaineʼ, Diooseʼ yaan u pʼis óoltik yoʼolal lelaʼ.
7. ¿Baʼaxten maʼalob ka k-ojéelteʼex baʼax oʼolal jach yaan u tojol le kʼiʼikʼ tu táan Dioosoʼ?
7 Le baʼax tiaʼalaj Dioos tiʼ Noeoʼ, kieʼesik Diooseʼ maʼ tu chaʼik u beetaʼal chéen jeʼel baʼalak yéetel le kʼiʼikʼoʼ. ¿Baʼaxten jach yaan u tojol le kʼiʼikʼ tu táan Dioosoʼ? U núukileʼ yaan yil yéetel upʼéel u noj kaʼansajil le Biibliaoʼ. Le noj kaʼansajaʼ tiaʼan ichil le baʼaloʼob maas kʼaʼanantak ku kaʼansik le jaajil kristiaanoʼoboʼ, baʼaleʼ yaʼab réelijionoʼobeʼ maʼ u kʼáat u kaʼansoʼobiʼ. ¿Tiʼ baʼax noj kaʼansajil táan k-tʼaan? ¿Baʼax yaan yil yéetel k-kuxtal? ¿Baʼax yaan yil yéetel baʼaxoʼob k-chʼaʼatukultik beetik?
¿Bix unaj u meyaj le kʼiʼikʼoʼ?
8. Teʼ Leey tu tsʼáaj tiʼe íisraelitaʼoboʼ, ¿baʼax tiaʼalaj Jéeoba maʼ unaj u beetaʼal yéetel le kʼiʼikʼoʼ?
8 Le ka tu tsʼáaj le Leey tiʼ u kaajil Íisraeloʼ, Jéeobaeʼ tu tsʼáaj uláakʼ nuʼuktajiloʼob kieʼesik bix yilik le kuxtal yéetel le kʼiʼikʼoʼ. Le ka tu tsʼáaj le Leeyaʼ tu maas táanilkunsaj baʼax u tukulmaj u beetik. Jeʼex wal a wojliloʼ, le Leeyoʼ ku kʼáatik kaʼach ka kʼuʼubuk tiʼ Dioos janalbeʼen neekʼoʼob, áaseite yéetel biino (Levítico 2:1-4; 23:13; Números 15:1-5). Ku kʼáatik xan ka kʼuʼubuk tiʼ Dioos kíimsbil baʼalcheʼob. Diooseʼ tiaʼalaj yoʼolal le kíimsbil baʼalcheʼobaʼ: «Tumen tuláakal baʼax kuxaʼaneʼ, kuxaʼan tumen yaan u kʼiʼikʼel, teneʼ tsʼoʼok in tsʼáaik tiʼ teʼex tu yóokʼol u múultunil kʼuʼultaj [wa áaltar] utiaʼal a boʼotikeʼex u lojil [wa u sáalbasion] a kuxtaleʼex, tumen letiʼ le kʼiʼikʼ boʼotik u lojil [wa u sáalbasion] le kuxtaloʼ. Le t-oʼolal kin waʼalik tiʼ[e] j-íisraelitaʼob[oʼ]: Mix juntúul tiʼ teʼex, mix le j-táanxel luʼumiloʼob kajnáal ichileʼex unaj [u] jaantik kʼiʼikʼ». Jéeoba xaneʼ tiaʼaleʼ, wa utúul máak ku tsʼonik utúul baʼalcheʼ wa ku kíimsik u yalakʼ baʼalcheʼ utiaʼal u jaanteʼ, unaj u wekik u kʼiʼikʼel teʼ luʼumoʼ yéetel u mukik. Le Luʼumaʼ bey u kúuchil tuʼux ku jetsʼkúuntik u yook Diooseʼ, le oʼolal ken wekaʼak le kʼiʼikʼ teʼ luʼumoʼ, bey ka jel suʼutuk le kuxtal tiʼ Máax tsʼaamailoʼ (Levítico 17:11-13; Isaías 66:1).
9. Yáanal u Leey Moiseseʼ, ¿chéen utiaʼal baʼax jeʼel u páajtal u meyaj le kʼiʼikʼ kaʼachoʼ?
9 Le baʼax aʼalaʼab tiʼe íisraelitaʼob yoʼolal le kʼiʼikʼoʼ maʼ chéen tsʼaʼab utiaʼal ka suukak u beetkoʼob ichil u áadorasionoʼobiʼ, yaan upʼéel nojoch baʼal ku kaʼansiktoʼon. ¿Ta naʼataj wa baʼax oʼolal maʼ uts ka jaantaʼak kʼiʼikʼ tumen le íisraelitaʼoboʼ? Diooseʼ tiaʼalaj: «Le t-oʼolal kin waʼalik tiʼ[e] j-íisraelitaʼob[oʼ]: Mix juntúul tiʼ teʼex, mix le j-táanxel luʼumiloʼob kajnáal ichileʼex unaj [u] jaantik kʼiʼikʼ». ¿Baʼax oʼolal? «Teneʼ tsʼoʼok in tsʼáaik [...] [le kʼiʼikʼ] tu yóokʼol u múultunil kʼuʼultaj utiaʼal a boʼotikeʼex u lojil [wa u sáalbasion] a kuxtaleʼex.» Le tʼaanoʼobaʼ ku yeʼesik baʼax oʼolal Diooseʼ tiaʼalaj tiʼ Noe mix utúul wíinik unaj u jaantik kʼiʼikʼ. Jéeoba, le Máax beetmailoʼonoʼ, tu chʼaʼatukultaj u meyaj le kʼiʼikʼ chéen utiaʼal upʼéel baʼal jeʼel u sáalbartik u kuxtal yaʼab máakoʼobeʼ. Yaan u meyaj utiaʼal u boʼotaʼal u kʼeban wíinikoʼob. Le oʼolaleʼ, yáanal u Leey Moiseseʼ, Diooseʼ tiaʼaleʼ le kʼiʼikʼoʼ chéen kʼaʼabéet u meyaj utiaʼal u weʼekel yóokʼol le áaltar utiaʼal u boʼotaʼal u kʼeban le íisraelitaʼob táan kaʼach u kaxkoʼob ka saʼasaʼak u kʼebanoʼob tumen Jéeobaoʼ.
10. ¿Baʼax maʼ tu páajtal u beetik u kʼiʼikʼel le baʼalcheʼoboʼ ku kʼuʼubul kaʼach tiʼ Dioosoʼ, baʼaleʼ baʼax u beelaloʼob yáanal u Leey Moises?
10 Le yáax kristiaanoʼob kaʼachoʼ u yojloʼob le kʼiʼikʼoʼ ku saʼasik kʼebanoʼob. Le ka tʼaanaj yoʼolal lelaʼ, Paabloeʼ tu tsʼíibtaj: «Jeʼebix ku yaʼalik le aʼalmajtʼaanoʼ, óol tuláakal [baʼal] kʼaʼabéet u pʼoʼobol yéetel kʼiʼikʼ; yéetel minaʼan saʼatsaj siʼipil wa maʼ tu weʼekel kʼiʼikʼ» (Hebreob 9:22, NT). Baʼaleʼ, Paabloeʼ tu yeʼeseʼ le kíimsbil baʼalcheʼob ku kʼubik le íisraelitaʼob tiʼ Dioosoʼ, maʼ tu jach luʼsik u kʼebanoʼob. Paabloeʼ tu tsʼíibtaj: «Baʼaleʼ le kíimsbil siibaloʼobaʼ ku meyajoʼobeʼ utiaʼal u kʼaʼajsikoʼob u kʼebanoʼob kaada jaʼaboʼ, tumen u kʼiʼikʼel wakaxoʼob yéetel j-tamanoʼobeʼ mix bikʼin ku páajtal u lukʼsik le kʼebanoʼoboʼ» (Hebreob 10:1-4, NT). Kex beyoʼ, le kíimsbil baʼalcheʼoboʼ yanchaj u beelaloʼob. Ku kʼaʼajsik kaʼach tiʼe íisraelitaʼoboʼ kʼeban wíinkoʼob, yéetel ku kʼaʼajsiktiʼob maʼ chéen u kʼiʼikʼel kíimsbil baʼalcheʼob kʼaʼabéettiʼob utiaʼal ka jach saʼasaʼak u kʼebanoʼobiʼ. Baʼaleʼ, wa u kʼiʼikʼel le baʼalcheʼob maʼ tu páajtal u láaj boʼotik u kʼeban wíinkoʼobeʼ, ¿yaan wa túun kʼiʼikʼ jeʼel u páajtal u beetkeʼ?
Bix u jach saʼasaʼal le kʼebanoʼob tumen le Máax tsʼáaik le kuxtaloʼ
11. ¿Bix k-ojéeltik u kʼiʼikʼel le kíimsbil baʼalcheʼoboʼ chéen táan u yeʼesik baʼax kun jach saʼasik le kʼebanoʼoboʼ?
11 U jaajileʼ, le Leeyoʼ chéen táan u yeʼesik kaʼach baʼax kun meyaj utiaʼal u jach saʼasaʼal le kʼebanoʼob tumen Dioosoʼ. Paabloeʼ tu beetaj le kʼáatchiʼaʼ: «Wa bey túunoʼ, ¿baʼax túun u biilal u yaʼalmaj tʼaan Moises? Tsʼaʼab [...] utiaʼal u yeʼes le siʼipiloʼoboʼ. Chéen unaj u yantal tak ken taalak le chʼiʼibal tiʼ máax beetaʼab le tsʼaa tʼaanoʼ. Le aʼalmaj tʼaanoʼ tsʼaʼab ojéeltbil tumen aanjeloʼob tu yoʼolal juntúul j-bisaj tʼaan[, Moises]» (Tiʼ Galaciailoʼob 3:19). Paabloeʼ tu tsʼíibtaj xan lelaʼ: «U yaʼalmaj tʼaan Moiseseʼ chéen jumpʼéel u yoochel le maʼalob baʼaloʼob bíin taalakoʼ, maʼ jach bixoʼob tu jaajiliʼ» (Tiʼ Hebreob 10:1).
12. ¿Bix úuchik u bin u yojéeltaʼal baʼax u tukulmaj u beetik Dioos yéetel le kʼiʼikʼoʼ?
12 Jeʼex tsʼoʼok k-ilkoʼ, tu kʼiiniloʼob Noeiʼ, Diooseʼ tiaʼalaj tiʼ wíinikoʼob jeʼel u páajtal u jaantkoʼob u bakʼel baʼalcheʼob utiaʼal maʼ u kíimloʼob yéetel wiʼijileʼ, baʼaleʼ tiaʼalaj maʼ tu páajtal u jaantkoʼob u kʼiʼikʼel. Ku máan kʼiineʼ, Diooseʼ tiaʼalaj «tuláakal baʼax kuxaʼaneʼ, kuxaʼan tumen yaan u kʼiʼikʼel». Utiaʼal túun Diooseʼ le kuxtaloʼ tiaʼan teʼ kʼiʼikʼoʼ, yéetel tiaʼalaj xan: «Teneʼ tsʼoʼok in tsʼáaik [...] [le kʼiʼikʼ] tu yóokʼol u múultunil kʼuʼultaj utiaʼal a boʼotikeʼex u lojil [wa u sáalbasion] a kuxtaleʼex». Baʼaleʼ ku máan kʼiineʼ Diooseʼ tu tsʼáaj ojéelbil uláakʼ baʼaloʼob ku yeʼesik bix ken u béeykunt le baʼax u tukulmaj u beetikoʼ. Le Leeyoʼ «chéen jumpʼéel u yoochel le maʼalob baʼaloʼob bíin taalakoʼ». ¿Baʼax túun le kun taaloʼ?
13. ¿Baʼax tu béeykuntaj Jesus úuchik u kʼubik u kuxtal?
13 Le kíimsbil baʼalcheʼob ku kʼuʼubloʼob kaʼachoʼ chéen táan u yeʼeskoʼob baʼax ken u béeykunt Kriisto yéetel u kuxtal tu kʼuboʼ. Jeʼex k-ojlileʼ, Jesuseʼ jach beetaʼab u muʼyaj yéetel chʼuykíintaʼab tiʼ upʼéel cheʼ. Kíim bey utúul máak jach kʼasaʼaneʼ. Paabloeʼ tu tsʼíibtaj: «Tumen le kaʼach maʼ tu páajtal k-tokikba tiʼ le kʼebanoʼ, Kriistoeʼ jach tu kʼiinileʼ j-kíim tu yoʼolal le j-kʼasaʼanoʼoboʼ. Baʼaleʼ Kʼueʼ [wa Diooseʼ] ku yeʼesiktoʼon tu jaajil u yaabiltmajoʼon ikil kíimik Kriisto t-oʼolal kex láayliʼ kʼebanoʼon kaʼacheʼ» (Tiʼ Romailoʼob 5:6, 8). Le ka kíim t-oʼolaloʼ, Kriistoeʼ tu tsʼáaj upʼéel boʼol utiaʼal u saʼasaʼal k-kʼebanoʼob. Le boʼol tu beetajoʼ tiaʼan ichil le noj kaʼansajoʼob ku beetik le jaajil kristiaanoʼoboʼ (San Mateo 20:28; San Juan 3:16; 1 tiʼ Corintoiloʼob 15:3; 1 tiʼ Timoteo 2:6). Baʼaleʼ le boʼolaʼ, ¿baʼax yaan yil yéetel le kʼiʼikʼoʼ bey xan yéetel le kuxtaloʼ? ¿Bix u táakpajal tiʼ baʼaxoʼob k-chʼaʼatuklik beetik?
14, 15. 1) Le bix sutaʼanik Efesios 1:7 tumen jujumpʼéel Biibliaʼobeʼ, ¿chéen tiʼ baʼax ku tʼaan? 2) Baʼaleʼ ¿baʼax tʼaanil ku binetik tiʼ bix sutaʼanik Efesios 1:7 teʼ Biibliaʼobaʼ?
14 Yaan réelijionoʼobeʼ jach ku tʼaanoʼob tiʼ u kíimil Jesus; le máaxoʼob yanoʼob ichiloʼ kiaʼalkoʼob tʼaanoʼob jeʼex: «Jesuseʼ kíim tin woʼolal». Koʼoneʼex ilik bix sutaʼanik Efesios 1:7 tiʼ jujumpʼéel Biibliaʼob: «[Le] Paaloʼ tsʼoʼok u sáalbarkoʼon ikil kíimik, yéetel u kíimileʼ táan u saʼasik k-kʼebanoʼob» (Versión Popular, 1966); «Yoʼolal kíimik u Paaleʼ [...] Diooseʼ ku jáalkʼabkoʼon yéetel ku saʼasik k-siʼipiloʼob» (La Biblia interconfesional, 1978); «Yéetel u kíimileʼ, le Paaloʼ tsʼoʼok u tsʼáaiktoʼon sáalbasion bey xan u saʼasajil k-siʼipiloʼob» (Biblia de América, 1994); «Tioʼolal Letiʼeʼ [Kriisto] ku yantaltoʼon sáalbasion tu tojoltaj U kuxtal; tu yoʼolal Letiʼeʼ tsʼoʼok k-kʼamik u saʼasajil k-kʼebanoʼob» (Comentario al Nuevo Testamento, William Barclay, 1995). K-ilik túuneʼ, tuláakal le Biibliaʼobaʼ ku tʼaanoʼob tiʼ u kíimil Jesus. Maʼ xaaneʼ yaan máax jeʼel u yaʼalkeʼ: «Beyiʼistakoʼ, máatik jach nojoch baʼax u kʼáat u yaʼal u kíimil Jesus. ¿Yaan wa baʼax ku binetik tiʼ bix sutaʼanik le teekstoʼobaʼ?».
15 U jaajileʼ wa ka yanaktoʼon chéen le Biibliaʼob jeʼeloʼobaʼ, bejlaʼa maʼ tu páajtal k-ojéeltik upʼéel baʼal sen kʼaʼanan utiaʼal k-jach naʼatik baʼax ku kaʼansik le Biibliaoʼ. Le bix sutaʼanik le teeksto tumen le Biibliaʼobaʼ maʼ tu yeʼeskoʼob jach bix yáax tsʼíibtaʼabik Efesios 1:7 ich grieego. Ich grieegoeʼ ku taasik upʼéel tʼaan u kʼáat u yaʼal «kʼiʼikʼ». Le oʼolal yaʼab Biibliaʼobeʼ ku sutkoʼob jach jeʼex tsʼíibtaʼabik ich grieegooʼ. Le Quiliʼich Bibliaoʼ upʼéel tiʼ letiʼobiʼ. Le Biiblia jeʼelaʼ bey u sutik le teeksto Tiʼ Efesoiloʼob 1:7: «Tu yoʼolal u nojoch siibal utsileʼ, Kʼueʼ [wa Diooseʼ] tsʼoʼok u tokikoʼon tu yoʼolal u kʼiʼikʼel u paal, ikil tu saʼatsajil k-kʼebanoʼob».
16. ¿Baʼax ku kaʼansiktoʼon le tʼaan ku suʼutul «u kʼiʼikʼel u paal[oʼ]»?
16 Le tʼaan ku suʼutul «u kʼiʼikʼel u paal[oʼ]» jach nojoch baʼax u kʼáat u yaʼale, yéetel yaʼab baʼax ku kaʼansiktoʼon. Utiaʼal u saʼasaʼal k-kʼebanoʼobeʼ, maʼ chéen unaj u kíimil utúul máakiʼ, kex tak wa Jesus, le máax minaʼan u kʼebanoʼ. Letiʼeʼ tu tsʼoʼoksaj tuláakal baʼax tsʼíibtaʼan teʼ Leeyoʼ. Úuchik u wekik u kʼiʼikʼeleʼ tu yeʼesaj baʼax u kʼáat u yaʼal le u Kʼiinil le Saʼasaj Siʼipil ku beetaʼal kaʼach tu kaajil Íisraeloʼ. Teʼ noj kʼiin jeʼeloʼ ku kíimsaʼal jujuntúul baʼalcheʼobiʼ, ku tsʼoʼokol túuneʼ u nojchil le j-kʼiinoʼoboʼ ku chʼaʼik upʼíit tiʼ u kʼiʼikʼel le baʼalcheʼoboʼ ku yoksik tu Sen Kiliʼich Kúuchilil le táabernakulo wa le teemplooʼ; teʼ túunoʼ tiʼ ku witsʼik le kʼiʼikʼ tu táan Jéeobaoʼ, bey táan u kʼubik tiʼ letiʼeʼ (Éxodo 25:22; Levítico 16:2-19).
17. ¿Bix tu béeykuntil Jesus le baʼax u kʼáat u yaʼal le u Kʼiinil le Saʼasaj Siʼipiloʼ?
17 Jesuseʼ tu béeykuntaj le baʼax u kʼáat u yaʼal le u Kʼiinil le Saʼasaj Siʼipiloʼ, jeʼex tu tsolil le áapostol Paablooʼ. Yáaxeʼ, le áapostol Paablooʼ tiaʼaleʼ u nojchil le j-kʼiinoʼoboʼ ku yokol utéen ichil upʼéel jaʼab yéetel upʼíit kʼiʼikʼ teʼ Sen Kiliʼich Kúuchiloʼ utiaʼal u kʼub «tu yoʼolal u kʼebanoʼob letiʼ yéetel tu yoʼolal u kʼebanoʼob le kaajoʼ» (Tiʼ Hebreob 9:6, 7). Jeʼex u beetik kaʼach le j-kʼiin tu Kʼiinil le Saʼasaj Siʼipiloʼ, Jesuseʼ le ka tsʼoʼok u kaʼa kuxkíintaʼaleʼ, ook teʼ kaʼanoʼ. Tumen líiʼsaʼab yéetel upʼéel wíinklil maʼ de bakʼ yéetel kʼiʼikʼeʼeʼ, «j-ook tiʼ le kaʼanoʼ, tuʼux u tsʼaamuba [...] tu táan Jajal Dioos t-oʼolal». ¿Baʼax túun tu kʼubaj tiʼ Dioos? Ka ook tu táan Diooseʼ maʼ jach u kʼiʼikʼel tu kʼubiʼ, baʼax tu kʼubeʼ u tojol u kʼiʼikʼel tu wekoʼ. Paabloeʼ ku bin u tsolik: «Baʼaleʼ tsʼoʼok u taal Kriisto, beooraaʼ letiʼ u nojoch j-kʼiinil le baʼaloʼob maʼalobtak tsʼoʼok u taaloʼ. [...] Kriistoeʼ tsʼoʼok u yokol tiʼ le jach Kiliʼich Kúuchiloʼ, maʼ utiaʼal u kʼub u kʼiʼikʼel mejen tamanoʼob yéetel mejen wakaxoʼobiʼ, baʼaleʼ u kʼiʼikʼel letiʼ; beyoʼ tsʼoʼok u yokol juntéeniliʼ utiaʼal tuláakal kʼiinoʼob yéetel tsʼoʼok u taasik toʼon le toksajil m[i]naʼan u xuuloʼ. Tu jaajileʼ u kʼiʼikʼel le wakaxoʼob yéetel le mejen tamanoʼoboʼ, [...] yaan páajtalil tiʼob utiaʼal u jumpáaykuntikoʼob yéetel utiaʼal u pʼoʼikoʼob le yóoʼkabiloʼ. Baʼaleʼ wa bey aniloʼ ¡bukaʼaj maas páajtalil yaan tiʼ u kʼiʼikʼel Kriisto! Tumen tu yoʼolal le Kiliʼich Pixan minaʼan u xuuloʼ, Kriistoeʼ tu kʼubjuba tiʼ Jajal Dioos bey jumpʼéel siibal minaʼan mix baʼal kʼasaʼan tiʼeʼ yéetel u kʼiʼikʼeleʼ ku pʼoʼik k-tuukul tiʼ le meyajoʼob ku bisikoʼob máak tiʼ kíimiloʼ, utiaʼal ka páatak k-meyajtik le kuxaʼan Jajal Dioosoʼ». U kʼiʼikʼel túun Jesus tu wekajoʼ tu béeykuntaj upʼéel baʼal jach maʼalob (Hebreob 9:11-14, 24, 28; 10:11-14, NT; 1 San Pedro 3:18).
18. Le kristiaanoʼob kuxaʼanoʼob teʼ kʼiinoʼobaʼ, ¿baʼaxten kʼaʼabéet u yilkoʼob jach kʼaʼanan le baʼax kiaʼalik le Biiblia yoʼolal le kʼiʼikʼoʼ?
18 Le Biiblia túunoʼ ku kaʼansikeʼ u kʼiʼikʼel Jesuseʼ ku saʼasik le kʼebanoʼoboʼ. Lelaʼ ku yáantkoʼon k-naʼat tuláakal baʼax kiaʼalik yoʼolal le kʼiʼikʼoʼ; baʼaxten ku yilik Dioos jeʼex u yilkoʼ, bix kʼaʼabéet k-ilik toʼon yéetel baʼaxten kʼaʼabéet k-uʼuyik u tʼaan tiʼ baʼax kiaʼalik yoʼolal le kʼiʼikʼoʼ. Ken a xok u liibroiloʼob le Kiliʼich Tsʼíiboʼob ich Grieegooʼ, yaan a wilik yaʼab teekstos ku tʼaanoʼob tiʼ u kʼiʼikʼel Kriisto (il baʼax kiaʼalik le kuaadrooʼ). Le teekstoʼobaʼ jach ku yeʼeskoʼob kʼaʼabéet oksaj óoltik «u kʼiʼikʼel» Kriisto (Romanos 3:25, Le Tumben Nuptʼan, LTN). Chéen «yoʼolal u kʼiʼikʼel Kriisto» ku páajtal u saʼasaʼal k-siʼipiloʼob yéetel ku páajtal k-bisikba yéetel Dioos (Tiʼ Colosailoʼob 1:20). Le utsiloʼobaʼ maʼ chéen jeʼel u páajtal u tiaʼalintaʼal tumen le máaxoʼob yéeyanoʼob tumen Jesus utiaʼal u binoʼob reinaar tu yéetel teʼ kaʼanoʼ (San Lucas 22:20, 28-30; 1 tiʼ Corintoiloʼob 11:25; Tiʼ Hebreob 13:20). Jeʼel xan u páajtal u tiaʼalintaʼal tumen le «yaʼabkach máakoʼob» kun pʼáatloʼob kuxaʼanil ken tsʼoʼokok le «nojoch yaayaj óolaloʼ». Le yaʼabkach máakoʼobaʼ yaan u kʼamkoʼob kuxtal minaʼan u xuul teʼ Luʼum sutaʼan páaraisoiloʼ. Le máaxoʼob kun púutsʼloʼob tiʼ le «nojoch yaayaj óolaloʼ» kiaʼalaʼal «u pʼoʼomaj u nookʼoʼob yéetel u sakkúuntmajoʼob [...] yéetel u kʼiʼikʼel le j-Tamanoʼ» (Apocalipsis 7:9, 14).
19, 20. 1) ¿Baʼaxten Diooseʼ tu chʼaʼatukultaj u meyaj le kʼiʼikʼ chéen utiaʼal u saʼasaʼal siʼipiloʼoboʼ, yéetel bix kʼaʼabéet k-uʼuyikba yoʼolal lelaʼ? 2) ¿Baʼax kʼáatchiʼi maʼalob ka k-núukeʼex?
19 Jeʼex tun tsʼoʼok k-ilkeʼexoʼ, le kʼiʼikʼoʼ jach nojoch u tojol tu táan Dioos; toʼon xaneʼ bey kʼaʼabéet k-ilkoʼ. Diooseʼ u kʼáat ka yanaktoʼon kuxtal, yéetel tumen letiʼ beetmiloʼoneʼ, tiʼ letiʼ yaan u páajtalil u yaʼalik bix kʼaʼabéet u meyaj le kʼiʼikʼ tiʼ toʼonoʼ. Tumen jach u kʼáat ka yanak kuxtal tiʼ wíinikoʼobeʼ, Diooseʼ tu chʼaʼatukultaj u meyaj le kʼiʼikʼ chéen utiaʼal u saʼasaʼal siʼipiloʼoboʼ; lelaʼ ku beetik u páajtal u yantal kuxtal minaʼan u xuul. U kiʼichkelem kʼiʼikʼel Jesuseʼ letiʼe ku meyaj utiaʼal u saʼasaʼal le siʼipiloʼoboʼ. ¡Le oʼolal jach kʼaʼabéet k-tsʼáaik yaʼabach nib óolal tiʼ Jéeoba úuchik u túuxtik Jesus, u Paal, utiaʼal u wekik u kʼiʼikʼel utiaʼal k-sáalbasion! ¡Yéetel kʼaʼabéet xan k-tsʼáaik yaʼabach nib óolal tiʼ Jesus úuchik u wekik u kiʼichkelem kʼiʼikʼel t-oʼolal! Beoora túunaʼ, jeʼel u páajtal k-naʼatik tubeel baʼaxten áapostol Juaneʼ tiaʼalaj: «Kriisto le máax u yaabiltmajoʼoneʼ tsʼoʼok u pʼoʼikoʼon tiʼ k-kʼebanoʼob yéetel u kʼiʼikʼel. Tsʼoʼok xan u beetikoʼon ajawoʼon [wa reeyoʼon] bey xan j-kʼiinoʼon utiaʼal k-meyajtik Kʼu [wa Dioos] u Taata. ¡Utiaʼal letiʼ le nojbeʼeniloʼ bey xan le páajtaliloʼ utiaʼal kʼiinoʼob minaʼan u xuul!» (Apocalipsis 1:5 6.)
20 Le k-Dioos u yojel tuláakal baʼaloʼ, le Máax tsʼaamil k-kuxtaloʼ, úuch u jumpáaykunt le kʼiʼikʼ utiaʼal u sáalbartik u kuxtal máakoʼoboʼ. Le baʼax túun kʼaʼabéet u taaktal k-ojéeltikeʼ, letiʼ lelaʼ: «¿Yaan wa k-beetik baʼax ku yaʼaliktoʼon Dioos yoʼolal le kʼiʼikʼoʼ?». Le uláakʼ xookoʼ yaan u tʼaan tiʼ lelaʼ.
[U kʼáatchiʼiloʼob le xookoʼ]
[U tsolajil le oochel teʼ táan juʼun 1]
¿Baʼax jeʼel a núukikeʼ?
• ¿Baʼax ku kaʼansiktoʼon u tsikbalil Abel yéetel Noe tiʼ bix yilik Dioos le kʼiʼikʼoʼ?
• Ka tu tsʼáaj Dioos u Leey tiʼe íisraelitaʼoboʼ, ¿baʼax tiaʼalaj maʼ kʼaʼabéet u beetaʼal yéetel le kʼiʼikʼoʼ, yéetel baʼaxten?
• ¿Bix tu béeykuntil Jesus le baʼax u kʼáat u yaʼal le u Kʼiinil le Saʼasaj Siʼipiloʼ?
• ¿Baʼax kʼaʼabéet a beetik utiaʼal u sáalbartik a kuxtal u kʼiʼikʼel Jesus?
[U tsolajil le oochel teʼ táan juʼun 8]
[U tsolajil le oochel teʼ táan juʼun 8]
¿MÁAX SÁALBARTIK U KUXTAL WÍINIKOʼOB YOʼOLAL U KʼIʼIKʼEL?
«Kanáantabaʼex [...], kanáanteʼex xan u múuchʼul le oksaj óoloʼoboʼ, tu yóokʼol máaxoʼob tsʼaʼaneʼex tumen Kiliʼich Pixan jeʼel bix j-kananeʼex utiaʼal a táan óolteʼex u igleesia Yuumtsil, le tu manaj yéetel u kʼiʼikʼel[ «u Paaloʼ», Nuevo Mundo].» (Baʼaxoʼob 20:28.)
«Bey túunoʼ, tiibil óolkuntaʼanoʼon [wa kʼamaʼanoʼon] tu kʼiʼikʼel [Kriisto], jach tu jaajileʼ tioʼolal letiʼeʼ bíin toʼojkoʼon tiʼ le pʼuʼujuloʼ.» (Romanos 5:9, LTN.)
«X-maʼ alab óolal yéetel x-maʼ Jajal Dioos way yóokʼol kaab [yanileʼex kaʼachi]. Baʼaleʼ bejlaʼeʼ tiʼ Kriisto Jesuseʼ teʼex, tiʼ uláakʼ kʼiinoʼob náach yanileʼex kaʼacheʼ, tsʼoʼok u beetaʼal a náatsʼleʼex tu yoʼolal u kʼiʼikʼel Kriisto.» (Efesios 2:12, 13, LTN.)
«Tumen Kʼueʼ [wa Diooseʼ] tu yóoltaj [...] tu yoʼolal Kriistoeʼ, u tsʼáa tiʼ jeetsʼel tu yéeteleʼ tu túulisil u yóokʼol kaab, le baʼax yaan teʼ j-luʼumoʼ bey xan le baʼax yaan teʼ j-kaʼanoʼ, táan u beetik u yantal jeetsʼel tu yoʼolal u kʼiʼikʼel Kriisto.» (Tiʼ Colosailoʼob 1:19, 20.)
«Le oʼolaleʼ sukuʼuneʼex, beleʼ ku páajtal k-okol yéetel tuláakal kʼub óolal tak tiʼ le jach Kiliʼich Kúuchiloʼ tu yoʼolal u kʼiʼikʼel Jéesukriisto.» (Tiʼ Hebreob 10:19.)
«U tojol le toksajilaʼ maʼ boʼotaʼab yéetel baʼaloʼob ku xuʼululoʼobiʼ, [...] baʼaleʼ yéetel u koʼokoj kʼiʼikʼel Kriisto.» (1 San Pedro 1:18, 19.)
«Baʼaleʼ wa kuxaʼanoʼon tiʼ le [...] sáasiloʼ, jeʼel bix Kʼu [wa Dioos] tiʼ yaan tiʼ le sáasiloʼ, nuupul k-anil t-baatsil, yéetel u kʼiʼikʼel Jéesukriisto u Paaleʼ ku pʼoʼikoʼon tiʼ tuláakal kʼeban.» (1 San Juan 1:7.)
«Techeʼ a náajmatmaj a chʼaʼik le liibrooʼ yéetel a jatik u seeyoʼob; tumen kíimsabech, yéetel a kʼiʼikʼeleʼ ta manajoʼon utiaʼal Jajal Dioos tiʼ tuláakal chʼiʼibal, tʼaan, kaaj, bey xan u múuchʼul kaaj.» (Apocalipsis 5:9, NT.)
«Tsʼoʼok u puʼulul táankab u j-takpool k-sukuʼunoʼob, [...]. K-sukuʼunoʼobeʼ tsʼoʼok u tsʼáancheʼetikoʼob le j-takpooloʼ tu yoʼolal u kʼiʼikʼel le j-Tamanoʼ yéetel tu yoʼolal le u tʼaanil jaajkunajil tu tsʼáajoʼoboʼ.» (Apocalipsis 12:10, 11.)