Bix unaj k-ilik le baʼaloʼob ku káalkunajoʼoboʼ
Bix unaj k-ilik le baʼaloʼob ku káalkunajoʼoboʼ
«Vinoeʼ ku tuʼubsik u subtal [wíinik]; ku léeksaʼal tumen ukʼul ku káalkunaj; yéetel [...] mix máak u yojel baʼax ku beetik [ken káalak].» (PROVERBIOS 20:1.)
1. Le salmistaoʼ, ¿bix tu yeʼesil jach kiʼimak u yóol yoʼolal tuláakal le maʼalob baʼaloʼob ku tsʼáaiktoʼon Diosoʼ?
SANTIAGOEʼ tu tsʼíibtaj: «Tuláakal maʼalob yéetel utsil chúukaʼan siibaleʼ kaʼanal u taal tiʼ le Taata máax j-beet u sáasililoʼob le kaʼanoʼ» (Santiago 1:17). Le salmistaoʼ jach kiʼimak u yóol yoʼolal tuláakal le maʼalob baʼaloʼob ku tsʼáaiktoʼon Diosoʼ, le oʼolal tu kʼayaj: «Ka beetik u nuuktal xíiwoʼob utiaʼal u jaant le baʼalcheʼoboʼ, bey xan le paakʼaloʼob ku meyajtik le wíinik utiaʼal u jóokʼsik u yoʼoch waaj tiʼ le luʼumoʼ, utiaʼal xan u jóokʼsik le vino kiʼimakkúunsik u yóoloʼ, bey xan le aceite beetik u léembal le u yichoʼ, yéetel le janal beetik u yantal u muukʼoʼ» (Salmo 104:14, 15). K-ilik túuneʼ, le vino yéetel uláakʼ baʼaloʼob ku káalkunajoʼoboʼ, bey xan le xíiwoʼob, le waaj yéetel le aceiteoʼ, Dios tsʼáaik tiʼ wíinik. ¿Bix unaj u meyajtoʼon le siibaloʼobaʼ?
2. ¿Baʼax ken k-núuk yoʼolal le baʼaloʼob ku káalkunajoʼoboʼ?
2 Jeʼel bukaʼaj maʼalobil baʼax ku tsʼáaiktoʼon Dioseʼ, chéen jeʼel u taasik utsil wa ku meyajtoʼon tubeeleʼ. Jeʼex le kaaboʼ, «bukaʼaj kiʼil», baʼaleʼ «maʼ tu beetik uts u jaantaʼal yaʼab kaab» (Proverbios 24:13; 25:27). Kex kiʼ xan u yuʼukʼul «jumpʼíit vino[eʼ]», jach maʼ maʼalob ka u sen yukʼ máakiʼ (1 tiʼ Timoteo 5:23). Le Bibliaoʼ kiaʼalik: «Vinoeʼ ku tuʼubsik u subtal [wíinik]; ku léeksaʼal tumen ukʼul ku káalkunaj; yéetel [...] mix máak u yojel baʼax ku beetik [ken káalak]» (Proverbios 20:1). ¿Bix jeʼel u «sataʼal» máak tumen le «ukʼul ku káalkunaj[oʼ]»? ¿Tak bukaʼaj tsʼoʼok u máan u kʼabil tiʼ máak? ¿Bix unaj k-ilik le baʼaloʼob ku káalkunajoʼoboʼ?
¿Bix u «satik» máak?
3, 4. 1) ¿Bix yeʼesik le Biblia maʼ uts ka káalak máakiʼ? 2) ¿Baʼaxoʼob ku yúuchul tiʼ máak ken káalak?
3 Tu kaajil Israel úuchileʼ, ku muruxtuntaʼal le paal ku sen píitmáan u janal yéetel ku káaltal, kex tsʼoʼok u sen aʼalaʼal tiʼ maʼ u beetik (Deuteronomio 21:18-21). Le apóstol Pablooʼ tiaʼalaj xan tiʼ le cristianoʼoboʼ: «Maʼ u yantal mix baʼal a wileʼex yéetel le máax ku yaʼalikuba sukuʼun, ku tsʼoʼokoleʼ j-nup kʼeban, wa tsʼíibol taakʼin, wa ku kʼuʼultik [wa ku adorartik] beetbil kʼuʼob, wa ku yaʼalik baʼal, wa ku káaltal, wa ku yookol. Maʼ unaj mix a janaleʼex yéetel le máax beyoʼ». Jeʼex k-ilkoʼ, le Bibliaoʼ kiaʼalikeʼ maʼ uts ka káalak máakiʼ (1 tiʼ Corintoiloʼob 5:11; 6:9, 10).
4 Le Bibliaoʼ kiaʼalik baʼax ku yúuchul tiʼ máak ken káalak: «Maʼ a sen paktik le vino[oʼ]. ¡Ku chachak léembal ichil le vaso[oʼ]! ¡Jach séeb u jalkʼajal! Baʼaleʼ tu tsʼookeʼ bey u chiʼibal juntúul kaan ku beetik u kʼiʼinameʼ. Bíin u beet a wilik baʼaloʼob jelaʼantak, a tukultik yéetel a waʼalik chéen [...] baʼaloʼob» (Proverbios 23:31-33). Jach beyoʼ, wa ku píitmáan u yukʼik máakeʼ ku pʼáatal bey chiʼiban tumen kaaneʼ, ku yuʼubik bey táan u suʼutul u pooleʼ, ku káajal u yaʼalik chéen baʼaloʼob yéetel ku tuʼubul u yiikʼ. Máax kalaʼaneʼ, maʼ xaaneʼ, ku yilik «baʼaloʼob jelaʼantak» chéen tu tuukul u taal. Ku lukʼul xan u sublakil yéetel maʼ xaaneʼ jeʼel u káajal u yaʼalik baʼaloʼob kʼaastak maʼ tu yaʼalik wa maʼ kalaʼaneʼ.
5. ¿Baʼaxten jach jeʼel u beetik kʼaas tiʼ máak u sen ukʼikeʼ?
5 ¿Kux túun wa yaan máax ku yukʼik, baʼaleʼ ku kanáantik maʼ u káaltal? Yaan máaxoʼobeʼ maʼ tu séeb ilaʼal wa tsʼoʼok u káaltaloʼob, kex tsʼoʼok u yaʼabtal u yukʼoʼob. Baʼaleʼ máax ku tuklik maʼ kʼaas u yaʼabtal u yuʼkeʼeʼ, chéen táan u tuskuba tu juunal (Jeremías 17:9). Jujumpʼíitileʼ jeʼel u yuʼubik táan u maas kʼaʼabéettal tiʼ u wíinklileʼ, ka tak pʼáatak maʼ kiʼimak yóol wa maʼ u yukʼiʼ (Tito 2:3, NM). Caroline Knapp, utúul koʼolel ku tsʼíibtik libroʼobeʼ, le ka tʼaanaj tiʼ bix u suut kʼojaʼanil le u sen ukʼik máakoʼ, tu yaʼalaj: «Upʼéel baʼal maʼ séeb u bin u yúuchliʼ, jach ku beetik loob yéetel maʼ tu jáan ilaʼal wa yaan tiʼ máak». U jaajileʼ, u píitmáan u yukʼik máakeʼ jach ku beetik kʼaas.
6. ¿Baʼaxten maʼ unaj u patan janal máak mix u sen ukʼikiʼ?
6 Tuukulnakoʼob xan tiʼ le baʼax tiaʼalaj Jesusaʼ: «Maʼ u chuʼupul a puksiʼikʼaleʼex yéetel patan janal, káaltalil [«u sen ukʼaʼal», NM] yéetel u táan óolaliloʼob le kuxtalaʼ, ka jáan taalak ta wóokʼoleʼex letiʼ le kʼiinoʼ. Tumen bey jumpʼéel léej bíin taalak yóokʼol tuláakal u kajnáaliloʼob tuláakal luʼum» (San Lucas 21:34, 35, LTN). Maʼ tsaa ka káalak máak utiaʼal ka káajak u lúubul u muukʼ u wíinkliliʼ wa u lúubul u muukʼil u meyajtik Diosiʼ, ka pʼáatak bey táan yokol u weenleʼ. Wa ka kʼuchuk u kʼiinil Jéeoba bey anikoʼonaʼ, ¿baʼax jeʼel u yúuchultoʼoneʼ?
Baʼax ku taasik le u sen ukʼik máakoʼ
7. Wa ku sen ukʼik máakeʼ, ¿baʼaxten maʼ táan u beetik baʼax kiaʼalik 2 tiʼ Corintoiloʼob 7:1?
7 U sen uʼukʼuleʼ jach jeʼel u taasik yaʼab talamiloʼob tiʼ u wíinklil yéetel tiʼ u adoración máakeʼ. Jeʼel u tsaʼisik kʼojaʼaniloʼob tiʼ u táamnel máakeʼ yéetel jeʼel u beetik maʼ u meyaj maʼalob u tsʼoʼomeleʼ, ka tak káajak u yilik baʼaloʼob. Ken máanak kʼiineʼ, jeʼel xan u tsaʼisik cáncer, diabetes wa jujumpʼéel kʼojaʼaniloʼob tu puksiʼikʼal wa tu nakʼ máakeʼ. K-ilik túuneʼ, wa ku sen ukʼik máakeʼ, maʼ táan u beetik le baʼax kiaʼalik le Bibliaaʼ: «Unaj k-pʼoʼikba tiʼ jeʼel baʼalak ku páajtal u paʼapakʼik k-wíinklil yéetel k-pixaneʼ. Yéetel unaj chúukaʼan k-kʼubikba tiʼ Jajal Dios ichil u sajakilil» (2 tiʼ Corintoiloʼob 7:1).
8. Jeʼex yeʼesik Proverbios 23:20, 21, ¿baʼax jeʼel u yúuchul tiʼ máak wa ku sen ukʼikeʼ?
8 Máax ku píitmáan u yuʼkeʼ chéen ku xuʼuxupik u taakʼin yéetel jeʼel tak u luʼsaʼal u meyajeʼ. Le rey Salomonoʼ bey tu yeʼesil le ka tiaʼalaj: «Maʼ a nupikaba yéetel le kalaʼanoʼoboʼ mix yéetel le sen yaʼab u janaloʼoboʼ». ¿Baʼaxten? «Tumen le kalaʼanoʼob, yéetel le yaʼab u janaloʼoboʼ ku yóotsitaloʼob, maʼakʼóoloʼob xaneʼ ku búukbesikoʼob tsiʼitsik nookʼoʼob» (Proverbios 23:20, 21).
9. ¿Baʼaxten maas maʼalob maʼ u yukʼik máak wa yaan u manejar?
9 Le libro The Encyclopedia of Alcoholism ku yeʼesik uláakʼ talmil ku taasik u sen ukʼik máak: «Tsʼoʼok u yilaʼaleʼ le baʼaloʼob ku káalkunajoʼoboʼ ku talamkúuntkoʼob u yúuchul manejar, tumen ku náayskoʼob u yóol yéetel ku xankúuntkoʼob u péek máak, ku butsʼuknakkúuntikoʼob u paakat máak yéetel ku beetkoʼob maʼ u tuukul máak tubeel». U manejar máak u yukʼmeʼ jeʼel u beetik u yúuchul nojoch looboʼobeʼ. Chéen tu luʼumil Estados Unidoseʼ, cada jaʼabeʼ ku kíimil u milesi máakoʼob yéetel yaʼabeʼ chéen ku yúuchul loob tiʼob. Tiʼ le táankelmoʼob maas ku yúuchultiʼob lelaʼ, tumen maʼ suuk u yuʼkoʼobiʼ mix jach suuk u manejaroʼobiʼ. Wa yaan máax ku manejar kex tsʼoʼok u yukʼikeʼ, ¿jeʼel wa u páajtal u yaʼalaʼal ku yilik le kuxtal bey upʼéel siibal ku taal tiʼ Jéeobaeʼ? (Salmo 36:9.) Tumen le kuxtal tiʼ Jéeoba u taaloʼ, wa yaan u manejar máakeʼ maas maʼalob maʼ u yukʼik mix upʼíitiʼ.
10. ¿Baʼax ku beetik tiʼ máak le licor ken kʼuchuk teʼ tsʼoʼomeloʼ, yéetel baʼax jeʼel u bisik máak u beeteʼ?
10 U píitmáan u yukʼik máakeʼ jeʼel u taasik talamiloʼob tiʼ u wíinklil yéetel tiʼ u adoracioneʼ. Le Bibliaoʼ ku yaʼalik: «U yuʼukʼul vinoeʼ ku beetik u saʼatal u yóol wíinik» (Oseas 4:11). Jach beyoʼ, le baʼaloʼob ku káalkunajoʼoboʼ ku beetkoʼob maʼ u meyaj tubeel u tsʼoʼomel máak. Upʼéel libro ku tʼaan tiʼ u sen ukʼaʼaleʼ ku yaʼalik: «Ken u yukʼ máakeʼ, le licoroʼ ku máan teʼ kʼiʼikʼoʼ, le beetik u séeb u kʼuchul tu tsʼoʼomel máak, ken kʼuchkeʼeʼ ku weensik u búuj le tsʼoʼomel tuʼux ku controlartaʼal u tuukul yéetel le baʼax ku yuʼubik máakoʼ. Ku luʼsik u sublakil máak yéetel ku yuʼubik jeʼel u páajtal u beetik jeʼel baʼaxak u kʼáateʼ». Ken u yuʼububa máak beyaʼ ku pʼáatal maʼ u yojel baʼax ku beetkiʼ, yéetel séeb jeʼel tak u beetik baʼaloʼob maʼ maʼalobtakeʼeʼ (Proverbios 20:1).
11, 12. Le u píitmáan u sen ukʼik máakoʼ, ¿baʼax talamiloʼob jeʼel u taasik ichil u adoracioneʼ?
11 Le Biblia xanoʼ ku yaʼalik: «Wa ka janaleʼex, wa ka wukʼuleʼex, wa ka beetikeʼex uláakʼ wa baʼaxeʼ, beeteʼex tuláakal utiaʼal u nojbeʼenil Jajal Dios» (1 tiʼ Corintoiloʼob 10:31). Baʼaleʼ ¿k-tsʼáaik wa nojbeʼenil tiʼ Dios ken k-sen ukʼe? Mix utúul cristiano unaj u kʼaj óoltaʼal ku yaʼabtal u yukʼik, tumen leloʼ ku taasik subtsilil tiʼ u kʼaabaʼ Dios, maʼ nojbeʼeniliʼ.
12 ¿Kux túun wa utúul cristiano tumen ku yaʼabtal u yuʼkeʼ, ku beetik u tʼóochpajal utúul sukuʼun, maʼ xaaneʼ utúul túumben? (Tiʼ Romailoʼob 14:21.) Jesuseʼ tu yaʼalaj baʼax jeʼel u yúuchleʼ: «Jeʼemáaxak ka u beet u lúubul tiʼ kʼeban juntúul tiʼ le mejen paaloʼob u yoksmaj u yóoloʼob tiʼ tenoʼ, maas maʼalob tiʼ ka buʼuluk tu taamil kʼáaʼnáab yéetel jumpʼéel u tuunichil juuchʼ kʼaxaʼan tu kaal» (San Mateo 18:6, NT). Tsʼoʼoleʼ, le u sen máan u kʼabil u yukʼik máakoʼ jeʼel tak u beetik u lúuʼsaʼal le meyaj tsʼaʼan u beet teʼ múuchʼuliloʼ (1 tiʼ Timoteo 3:1-3, 8). Tsʼoʼoleʼ jeʼel xan u taasik talamiloʼob ichil u familia máakeʼ.
¿Bix jeʼel k-kanáantikba tiʼ le talamiloʼob ku taaskoʼ?
13. ¿Baʼax unaj k-beetik utiaʼal k-kanáantikba tiʼ le talamiloʼob ku taasik u sen ukʼaʼaloʼ?
13 Utiaʼal k-kanáantikba tiʼ le talamiloʼob ku taasik u sen ukʼaʼaloʼ, maʼ chéen unaj k-kanáantik maʼ u píitmáan k-ukʼik ka tak káalakoʼoniʼ, kʼaʼabéet xan k-kanik tsʼáaj u pʼiis utiaʼal maʼ u píitmáan k-ukʼik. ¿Máax unaj u tsʼáaik u pʼiis tiʼ bukaʼaj unaj u yukʼik cada máak? Bey tumen yaʼab baʼaloʼob táakaʼaneʼ, maʼ tu páajtal k-aʼalikteʼex jach bukaʼaj u pʼiis. Cada utúul kʼaʼabéet u yilik bukaʼaj u pʼiis u yukʼik yéetel maʼ u píitmáan tiʼ leloʼ. ¿Baʼax kun áantkoʼon k-il bukaʼaj u pʼiis k-tiaʼal? ¿Bix jeʼel u yáantkoʼon le Bibliaoʼ?
14. ¿Baʼax kun áantkoʼon k-il bukaʼaj u pʼiis k-tiaʼal?
14 Le Bibliaoʼ ku yaʼalik: «Yanak tiʼ teech maʼalob a tuukul mantatsʼ[,] yiijchajak xan a tuukul [...], tumen a tiaʼaleʼ u sayabil a kuxtal» (Proverbios 3:21, 22). Bey túunoʼ, baʼax kun áantik máakeʼ letiʼ lelaʼ: le ken káajak u saʼatal u yóol máak, le oʼolal maʼ tu páajtal a tuukul tu beeleʼ, leloʼ u kʼáat yaʼaleʼ táan u yaʼabtal utiaʼal. Baʼaleʼ, máakeʼ kʼaʼabéet maʼ u tuskuba tiʼ bukaʼaj ku páajtal u yukʼik maʼ u saʼatal u yóol.
15. ¿Tiʼ baʼax súutukiloʼob maʼalob maʼ k-ukʼik mix kex chéen upʼíitiʼ?
15 Yaan oraeʼ maʼalob maʼ k-ukʼik mix kex chéen upʼíitiʼ. Tumen jeʼel u yúuchul loob tiʼe chaambal maʼ síijkoʼoʼ, utúul cristiana embarazadaeʼ, maʼ xaaneʼ jeʼel u chʼaʼatuklik maʼ u yuʼkeʼ. Maas maʼalob xan maʼ k-ukʼik tu táan máax táan u yilik u pʼatik u yukʼik wa tu táan máax maʼ maʼalob u yilik u yukʼaʼaliʼ. Jéeobaeʼ tiaʼalaj tiʼe sacerdoteʼob ku meyajoʼob teʼ tabernaculooʼ: «Le ken yanak a wokol, teech wa a paalal tu noj Najil Muchʼtaloʼ, maʼ unaj a wukʼikeʼex u kʼab uvaiʼ mix paj ukʼuloʼob, tumen maʼ xan ka kíimikeʼexiʼ» (Levítico 10:8, 9). Le oʼolaleʼ, maʼ unaj k-ukʼik táanil tiʼ k-bin teʼ muchʼtáambaloʼoboʼ, ken jóoʼkoʼon kʼaʼaytaj, mix ken k-beet uláakʼ meyajoʼob yaan yil yéetel k-adoración. Tsʼoʼoleʼ, wa le gobiernoʼob ku yaʼalikoʼob maʼ unaj u yuʼukʼul bey xan wa ku yaʼalikoʼob tak jaypʼéel jaʼab unaj u yantal tiʼ máak utiaʼal u páajtal u yuʼkeʼ, kʼaʼabéet k-uʼuyik u tʼaanoʼob (Tiʼ Romailoʼob 13:1).
16. Ken tsʼaʼabaktoʼon k-ukʼeʼ, ¿baʼax unaj k-kʼaʼajsik?
16 Ken tsʼaʼabaktoʼon k-ukʼ wa ken etsʼkúuntaʼak aktáan tiʼ toʼoneʼ, kʼaʼabéet k-tuklik: «¿Unaj wa in wukʼik?». Wa k-ukʼikeʼ, unaj k-kʼaʼajsik bukaʼaj u pʼiis k-ukʼik yéetel kʼaʼabéet maʼ k-máan tiʼ leloʼ. Maʼ unaj k-ukʼik u maasil kex táan u tsʼaʼabaltoʼoniʼ. Wa jeʼel u páajtal u chʼaʼik máak jeʼel bukaʼaj u kʼáat u yukʼ, jeʼex u beetaʼal tu kʼiimbesajil jujumpʼéel tsʼoʼokol beeloʼobeʼ, kʼaʼabéet u jach kanáantkuba máak. Yaan tuʼuxeʼ ku chaʼabal tumen le gobiernoʼob ka ukʼaʼak tumen le paalaloʼoboʼ. Le taatatsiloʼob túunoʼ, kʼaʼabéet u kaʼansik tiʼ u paalaloʼob bix unaj u yilaʼal le baʼaloʼob ku káalkunajoʼoboʼ, yéetel kʼaʼabéet u kanáantik baʼax ku beetik paalaloʼob (Proverbios 22:6).
¿Baʼax jeʼel k-beetik wa yantoʼon le talamilaʼ?
17. ¿Baʼax jeʼel u yáantik máak u yil wa ku máan u yuʼkeʼ?
17 Kux túun toʼon, ¿ku talamtal wa k-tsʼáaik u pʼiis k-ukʼik? U jaajileʼ, kex taʼakumbai ka k-beeteʼ yaan u kʼuchul u kʼiinil u yojéeltaʼal. Le oʼolaleʼ, jach maʼalob ka k-il wa maʼ táan k-lúubul tiʼ le talamilaʼ. Utiaʼal lelaʼ maʼalob ka k-tukle: «¿Táan wa u maas yaʼabtal in wukʼik? ¿Tsʼoʼok wa u káajal in wukʼik baʼaloʼob maas séeb u káalkunajoʼob? ¿Kin sen ukʼik wa utiaʼal in wilik in tuʼubsik in chiʼichnakiloʼob? ¿Yaan wa in láakʼoʼob wa in amigoʼob tsʼoʼok u yaʼalkoʼobten ku chan píitmáan in wukʼik? ¿Tsʼoʼok wa u yantalten talamiloʼob yéetel in láakʼoʼob tu yoʼolal lelaʼ? ¿Talam wa u máan upʼéel semana, upʼéel mes wa yaʼab mesoʼob maʼ in wukʼik? ¿Kin wilik wa in taʼakik bukaʼaj kin wukʼik?». Wa ku yúuchultech upʼéel tiʼ le baʼaloʼob tsʼoʼok k-aʼalikaʼ, maʼ beetik jeʼex le máak «ku paktik u yich tiʼ jumpʼéel néeneʼ [...] baʼaleʼ le ken xiʼikeʼ tu séeblakil ku tuʼubul tiʼ bix yanil u yich» (Santiago 1:22-24). Kʼaʼabéet u yilik máak u xulik u yaʼabtal u yukʼik. ¿Baʼax jeʼel u yáantik máakeʼ?
18, 19. Wa suuk u máan u kʼabil tiʼ máak ken u yukʼeʼ, ¿baʼax jeʼel u beetik utiaʼal u pʼatkeʼ?
18 Le apóstol Pablooʼ tu yaʼalaj tiʼe cristianoʼoboʼ: «Maʼ a káaltaleʼex yéetel vino tumen leloʼ ku bisik máak tiʼ saʼatalil» (Tiʼ Efesoiloʼob 5:18). Cada utúul tiʼ toʼoneʼ kʼaʼabéet u yilik tak bukaʼaj ku páajtal u yukʼik maʼ yaʼabak u tiaʼaliʼ. Ku tsʼoʼoleʼ kʼaʼabéet k-chʼaʼatuklik maʼ k-máan tiʼ le ku páajtal k-uʼkoʼ, utiaʼal leloʼ unaj k-ilik controlartikba (Tiʼ Galaciailoʼob 5:22, 23). ¿Yaan wa máaxoʼob yéetel k-bisikba ku sen choʼkoʼobtoʼon ka k-ukʼe? Wa beyoʼ unaj k-kanáantikba, le Bibliaoʼ ku yaʼaliktoʼon: «Bisaba yéetel le j-ojéelaloʼoboʼ ka yanak tiʼ teech ojéelaj; bisaba yéetel j-maʼ naʼatoʼoboʼ beyoʼ bíin kʼasakech» (Proverbios 13:20).
19 Maʼ wukʼik utiaʼal a tuʼubsik a talamiloʼob, maas maʼalob ka wil a beetik le baʼax ku yaʼalik le Biblia utiaʼal a wutskíintikoʼoboʼ (Salmo 119:105). Wa kʼaʼabéettoʼon áantajeʼ, maʼ kʼaʼabéet k-chʼaʼik saajkil tʼaan yéetel utúul nuxib k-ojel jeʼel u yáantkoʼoneʼ. Kʼaʼabéet k-ilik u meyajtoʼon tuláakal baʼax u tsʼaamaj Dios utiaʼal k-muʼukʼankúuntik k-oksaj óolal. Kʼaʼabéet xan maas natsʼikba tu yiknal Jéeoba. Mantatsʼ kʼaʼabéet k-tʼaan tu yéetel ich payalchiʼ utiaʼal k-kʼáatik u yáantaj tiʼ baʼaxoʼob talam k-pʼatik yéetel utiaʼal k-aʼalik tiʼ: «Xakʼalt in kuxtal, ¡tsʼáaen tiʼ túuntajil! ¡sakkúuns in tuukuloʼob yéetel u sen taamiloʼob in puksiʼikʼal!» (Salmo 26:2). Jeʼex t-ilaj teʼ xook máanikoʼ, unaj k-beetik tuláakal le ku páajtaleʼ utiaʼal k-bisik upʼéel toj kuxtal.
20. ¿Baʼax unaj u beetik máak wa ku yilik maʼ tu páajtal u tsʼáaik u pʼiis u yukʼik?
20 Baʼaleʼ ¿kux túun wa ku talamtaltoʼon k-tsʼáaik u pʼiis kex táan k-ilik beetik? Wa beyoʼ kʼaʼabéet k-beetik le baʼax tu yaʼalaj Jesusaʼ: «Wa a kʼab ku beetik a lúubul tiʼ kʼebaneʼ, maʼalob kaʼa xotʼe; tumen asab maʼalob ka okokech tiʼ kuxtal chéen yéetel jumpʼéel kʼab maʼ ka xiʼikech metnal yéetel kaʼa pʼéel a kʼab» (San Marcos 9:43). Lelaʼ u kʼáat yaʼaleʼ kʼaʼabéet k-pʼatik k-ukʼik jach upuliʼ. Koʼoneʼex ilik baʼax tu beetaj utúul koʼolel ken k-kʼaabaʼt Irene; letiʼeʼ tiaʼalaj: «Ka máan kaʼapʼéel jaʼab yéetel táanchumuk jach upuliʼ maʼatech in wuʼkeʼ, káaj in tuklikeʼ in wukʼik chéen u chan pʼíiteʼ maʼ ken u beetten kʼaas yéetel taak xan kaʼach in wilik wa yaan u taaktal in wukʼik u maasil. Baʼaleʼ teʼ súutukoʼ tiʼ waʼalaj tiʼ Jéeoba bix in wuʼuykimba. Tsʼoʼok in chʼaʼatuklik maʼatan in kaʼa ukʼik mix tak u chan chʼáaj tak ken taalak le túumben yóokʼol kaaboʼ, teʼeloʼ tiʼ ken in wil wa yaan in kaʼa ukʼik wa maʼiʼ». Utiaʼal máax u kʼáat kuxtal teʼ túumben yóokʼol kaaboʼ, u controlarkuba utiaʼal maʼ u kaʼa ukʼik mix tak u chan pʼíiteʼ maʼ upʼéel baʼal jach koʼoj u jóokʼol tiʼiʼ (2 San Pedro 3:13).
«Áalkabnakeʼex utiaʼal ka kʼameʼex»
21, 22. ¿Baʼax jeʼel u beetik maʼ k-kʼuchul tak tu xuul le áalkaboʼ, yéetel bix jeʼel k-tséeltikeʼ?
21 Pabloeʼ tu ketaj u kuxtal le cristianoʼob yéetel upʼéel ketlan áalkab, le oʼolal tu yaʼalaj: «A wojeleʼex teʼexeʼ tiʼ jumpʼéel ketlan áalkabileʼ tuláakal ku yáalkaboʼob, baʼaleʼ chéen juntúul ku kʼamik le siibaloʼ. Áalkabnakeʼex utiaʼal ka a kʼameʼex le siibaloʼ. Tuláakal le máaxoʼob ku [...] yokoloʼob tiʼ jumpʼéel báaxaloʼ, ku tselikubaʼob tiʼ tuláakal baʼax ku páajtal u beetik loob tiʼobeʼ. Letiʼobeʼ ku beetikoʼob chéen utiaʼal ka u kʼamoʼob u siibalil jumpʼéel péet joʼol beetaʼan yéetel u leʼ laurel, jumpuliʼ maʼ tu xáantal. Baʼaleʼ toʼoneʼ táan k-baʼateʼel utiaʼal k-kʼamik jumpʼéel siibal ku xáantal utiaʼal kʼiinoʼob minaʼan xuul. Teneʼ maʼ táan in wáalkab ich éekʼjochʼeʼeniliʼ, mix táan in baʼateʼel chéen utiaʼal in jatsʼik iikʼiʼ. Maʼ beyiʼ, teneʼ kin jatsʼik in wíinklil yéetel kin beetik u yuʼubik in tʼaan [tumen] bik úuchuk maʼ in kʼaʼamal [...] ku tsʼoʼokol in kaʼansik u láakʼ máakoʼob» (1 tiʼ Corintoiloʼob 9:24-27).
22 Chéen máaxoʼob tsʼoʼoksik le áalkab kʼamik le siibaloʼ. Teʼ áalkab táan k-beetik utiaʼal k-kʼamik le kuxtaloʼ, u máan u kʼabil k-uʼkeʼ jeʼel u beetik maʼ k-kʼuchul tu xuul le áalkaboʼ. Le oʼolaleʼ, kʼaʼabéet k-kanik controlartikba. Utiaʼal k-kʼuchul tak tu xuul le áalkaboʼ kʼaʼabéet k-kanáantik maʼ «u píitmáan» k-ukʼikeʼex (1 San Pedro 4:3). Kʼaʼabéet tsʼáaik u pʼiis tiʼ tuláakal baʼal. Tiʼ baʼax yaan yil yéetel u yukʼik máakeʼ, maʼalob ka «k-pʼat le kʼaasoʼ yéetel le luʼumkabil tsʼíibolaloʼoboʼ yéetel ka k-bis [...] jumpʼéel kuxtal ich maʼalob tuukul, tojil yéetel kʼub óolal tiʼ Jajal Dios» (Tiʼ Tito 2:12).
¿Kʼajaʼan wa tech?
• ¿Baʼax u kʼáat yaʼal u máan u kʼabil u yukʼik máak?
• ¿Baʼax talmiloʼob ku taasik u píitmáan u yukʼik máak?
• ¿Bix jeʼel k-kanáantikba tiʼ le talamiloʼob ku taasik u yaʼabtal u yuʼukʼloʼ?
• ¿Baʼax jeʼel k-beetik wa talam k-pʼatik ukʼik yaʼabeʼ?
[U kʼáatchiʼiloʼob le xookoʼ]