Jéeoba áantikoʼon
Jéeoba áantikoʼon
«In wáantajeʼ tiʼ Jéeoba u taal, le Máax beetmai le kaʼan yéetel le luʼumoʼ.» (SALMO 121:2, NM.)
1, 2. 1) ¿Baʼaxten tiʼ tuláakloʼon ku kʼaʼabéettal áantaj? 2) ¿Bix le áantaj ku tsʼáaiktoʼon Jéeobaoʼ?
¿MÁAX maʼatech u kʼaʼabéetkuntik ka áantaʼak? U jaajileʼ tiʼ tuláakloʼon kʼaʼabéet áantaj utiaʼal k-aktáantik upʼéel nojoch talamil wa upʼéel nojoch muʼyajil, jeʼex ken kíimik utúul k-láakʼtsililoʼ. U suukileʼ, wa chiʼichnakoʼoneʼ, k-tsikbaltik tiʼ utúul k-amigo baʼax ku yúuchultoʼon, tumen leloʼ ku jetsʼik k-óol. Baʼaleʼ le áantaj ku tsʼáaik wíinikoʼoboʼ jach maʼ chúukaʼaniʼ, yéetel yaʼab u téeneleʼ mix utúul tiʼ toʼon jeʼel u páajtal k-tsʼáaik jach teʼ súutukil kʼaʼabéetoʼ.
2 Baʼaleʼ, yaan utúul Máax jach táaj yaan u páajtalil utiaʼal u yáantkoʼon, yéetel ku yaʼaliktoʼoneʼ mix juntéen ken u pʼatoʼon. Le salmistaoʼ tu yeʼesaj máaxiʼ: «In wáantajeʼ tiʼ Jéeoba u taal» (Salmo 121:2). ¿Baʼaxten jach u kʼubma u yóol yaan u yáantaʼal tumen Jéeoba? Koneʼex ilik Salmo 121 utiaʼal k-núukik le kʼáatchiʼaʼ. Le baʼax ken k-xokaʼ yaan u yáantkoʼon k-il baʼaxten jach jeʼel u páajtal k-kʼub óoltik yaan xan k-áantaʼal tumen Jéeobaeʼ.
Yaan u yáantkoʼon
3. Maʼ xaneʼ, ¿tu tojil baʼax puʼukil paakatnaj le salmistaoʼ, yéetel baʼaxten?
3 Utiaʼal u líiʼsik k-óoleʼ, le salmistaoʼ káaj u tʼaan tiʼ le baʼaxoʼob u beetmaj Jéeobaoʼ: «Yaan in líiʼsik in paakat tu tojil le puʼukoʼoboʼ. ¿Tuʼux kun taal in wáantaj? In wáantajeʼ tiʼ Jéeoba u taal, le Máax beetmai le kaʼan yéetel le luʼumoʼ» (Salmo 121:1, 2, NM). Le salmistaoʼ maʼ chéen tu líiʼsaj u yich tu tojil chéen wa baʼax puʼukiliʼ. Ka tu tsʼíibtaj le tʼaanoʼobaʼ, u templo Jéeobaeʼ tiaʼan kaʼach tu kaajil Jerusaleneʼ —le kaajaʼ tiaʼan kaʼach tu kaʼanlil u puʼukiloʼob Judaeʼ— le oʼolal ku yaʼalaʼal tiʼ kajaʼan kaʼach Jéeobaiʼ (Salmo 135:21). Maʼ xaan túuneʼ, paakatnaj tu tojil le puʼuk tuʼux yaan le templooʼ, leloʼ tu yeʼesaj u kʼub óolmaj yaan u yáantaʼal tumen Jéeoba. ¿Baʼaxten jach u kʼub óolmaj yaan u yáantaʼal? Tumen Jéeoba «beetmai le kaʼan yéetel le luʼumoʼ». Bey túunoʼ, le salmistaoʼ tu tsʼáaj naʼatbil lelaʼ: «¡Mix baʼal ken u beet maʼ in wáantaʼal tumen Jéeoba, le Máax beetmai tuláakal baʼaloʼ, tumen minaʼan u xuul u páajtalil!» (Isaías 40:26).
4. Le salmistaoʼ, ¿bix tu yeʼesil Jéeobaeʼ mantatsʼ táan u kanáantik u kaajal, yéetel baʼaxten ku líiʼsik k-óol lelaʼ?
4 Le salmista xanoʼ tu yaʼaleʼ Jéeobaeʼ mantatsʼ táan yilik baʼax kʼaʼabéet tiʼ u kaajal: «¡Mix bikʼin bíin u chaʼa u jakchajal a wok! ¡Mix bikʼin bíin wenek máax kanáantikech! Maʼ, mix bikʼin ku wenel, mix bikʼin wenek máax kanáantik Israel» (Salmo 121:3, 4). Jach beyoʼ, Jéeobaeʼ maʼ tu páajtal u chaʼik u jakchajal u yook wa u jach lúubul máax u kʼubmaj u yóol tiʼ letiʼ (Proverbios 24:16). ¿Baʼaxten? Tumen letiʼeʼ bey utúul j-kanan taman táan u kanáantik mantatsʼ u tamanoʼobeʼ. ¿Máasaʼ jach ku líiʼsik k-óol lelaʼ? Mix u chan súutuk ken u mutsʼ u yich tiʼ baʼax kʼaʼabéetoʼon. Bul kʼiin yéetel bul áakʼab ku kanáantikoʼon.
5. ¿Baʼaxten kiaʼalaleʼ Jéeobaeʼ tiaʼan tu x-noʼoj máax meyajtikeʼ?
5 Le salmistaoʼ u yojel Jéeobaeʼ mantatsʼ ku kanáantik u kaajal, le meentik tu tsʼíibtaj: «Yuumtsileʼ letiʼ máax kanáantikech; Yuumtsileʼ letiʼ máax yaan ta x-noʼoj kʼabil u tiaʼal u yáantech. Le kʼiinoʼ maʼ bíin u beet teech kʼaas yéetel kʼiiniʼ, mix le [luna] jeʼel u beetik teech kʼaas yéetel áakʼabeʼ» (Salmo 121:5, 6). Utúul máax táan u xíimbal jach tu chokwil kʼiineʼ, ku kiʼimaktal u yóol ken u yil upʼéel boʼoy, tumen ku meyaj utiaʼal u boʼoybeskuba. Jéeoba túuneʼ bey upʼéel boʼoy ku kanáantikoʼon tiʼ le nojoch talamiloʼob ku keʼetloʼob yéetel u sen chokwil le kʼiinoʼ. Le salmistaoʼ kiaʼalikeʼ Jéeobaeʼ tiaʼan tu «x-noʼoj kʼabil» máaxoʼob meyajtikeʼ. Úuchileʼ, utúul soldadoeʼ maas séeb jeʼel u beetaʼal loob tiʼ tu x-noʼojeʼ, tumen yéetel u x-tsʼíik kʼab ku machik u pixib. Le meentik yaan kʼiineʼ, utúul u jach amigoeʼ ku baʼateʼel tu tojil u x-noʼoj utiaʼal u kanáantaʼal. Jéeobaeʼ, utúul jach maʼalob amigo, mantatsʼ tiaʼan tu tséel máaxoʼob meyajtik utiaʼal u yáantkoʼobeʼ.
6, 7. 1) Le salmistaoʼ, ¿bix u yeʼesik Jéeobaeʼ mix bikʼin kun xuʼulul u yáantik u kaajal? 2) ¿Baʼaxten bey xan k-tuukuloʼ?
6 Jéeobaeʼ, ¿yaan wa u kʼuchul u kʼiinil u xuʼulul u yáantik u kaajal? ¡Lelaʼ mix bikʼin kun úuchul! Le salmistaoʼ ku tsʼoʼoksik u tʼaan beyaʼ: «Yuumtsileʼ ku tokikech tiʼ tuláakal loobil; letiʼ kanáantik a kuxtal. Yuumtsileʼ letiʼ kanáantik a jóokʼbal bey a wookbal bejlaʼeʼ, tak mix kin» (Salmo 121:7, 8). Le salmistaoʼ maʼ chéen tu yaʼalaj yaan k-kanáantaʼal bejlaʼeʼ. Teʼ versículo 5 tu yaʼalaj: «Yuumtsileʼ letiʼ máax kanáantikech», baʼaleʼ teʼ versículo 8 kiaʼalik: «Bejlaʼeʼ, tak mix bikʼin». K-ilik túuneʼ, wa yéetel u jaajil k-óol meyajtik Jéeobaeʼ mix bikʼin kun xuʼulul u yáantikoʼon. Jeʼel tuʼuxak ka yanakoʼon yéetel jeʼel baʼaxak talamil táan k-máanskeʼ, yaan u yáantkoʼon (Proverbios 12:21).
7 Le máax tsʼíibt le Salmo 121 jach u kʼubmaj u yóol yaan u kanáantaʼal tumen Jéeoba, le Máax minaʼan u xuul u páajtaliloʼ. Jéeobaeʼ bey utúul j-kanan taman jach u yaabilmaj u tamanoʼobeʼ yéetel bey utúul j-kanan maʼ tu náayal yóoleʼ. Toʼon xaneʼ jach jeʼel u páajtal k-oksaj óoltik yaan k-áantaʼal tumen Jéeobaeʼ, tumen letiʼeʼ maʼatech u kʼexpajal (Malaquías 3:6). ¿U kʼáat wa túun u yaʼal maʼ ken u chaʼa u yúuchultoʼon mix baʼal? Maʼatech; baʼaleʼ wa k-kaxtik u yáantajeʼ yaan u kanáantikoʼon tiʼ jeʼel baʼaxak jeʼel u náachkuntkoʼon tiʼ letiʼeʼ. Baʼaleʼ, ¿bix u yáantkoʼon? Koneʼex ilik kampʼéel bixi. Teʼ xookaʼ, yaan k-ilik bix tu yáantil le máaxoʼob meyajt úuchjeakiloʼ, yéetel tuláakʼ xookoʼ yaan k-ilik bix u beetik bejlaʼeʼ.
U yáantaj le angeloʼoboʼ
8. ¿Baʼaxten k-ojel le angeloʼoboʼ taak u yáantkoʼob u kaajal Jéeoba?
8 Jéeobaeʼ jach yaʼabach u millonesi angeloʼob yaan tiʼ (Daniel 7:9, 10). Letiʼobeʼ ku beetkoʼob tuláakal baʼax ku yaʼalaʼaltiʼob (Salmo 103:20). U yojloʼobeʼ Jéeobaeʼ jach u yaabilmaj u kaajal yéetel u kʼáat u yáante, le meentik xaneʼ letiʼobeʼ u kʼáat u yáantoʼob u kaajal Dios (San Lucas 15:10). Utstutʼaan xan u túuxtaʼaloʼob tumen Jéeoba utiaʼal u tsʼaʼob áantaj. Jéeobaeʼ, ¿bix úuchik u tsʼáaik áantaj yéetel le angeloʼob úuchjeakiloʼ?
9. ¿Bix áantaʼabik le máaxoʼob meyajtik Dios tumen le angeloʼoboʼ?
9 Yaan angeloʼobeʼ tsʼaʼab páajtalil tiʼob utiaʼal u yáanktoʼob yéetel u salvartkoʼob le máaxoʼob toj u kuxtaloʼoboʼ. Kaʼatúul tiʼ letiʼobeʼ tu yáantoʼob Lot yéetel u ijas utiaʼal ka púutsʼkoʼob tiʼ le xuʼulsajil taasaʼab yóokʼol Sodoma yéetel Gomorraoʼ (Génesis 19:1, 15-17). Chéen xan utúul angeleʼ tu kíimsaj 185.000 soldadoʼob asirioʼob u baʼpachmoʼob kaʼach Jerusalén (2 Reyes 19:35). Ka puʼul xan Daniel tu sajkab le leonoʼobeʼ, Jéeobaeʼ «tu túuxtaj u ángel» u nupʼ u chiʼ le leonoʼoboʼ (Daniel 6:21, 22). Uláakʼ utúul xaneʼ tu chaʼaj Pedro ka kʼaʼali (Beetaʼanoʼob [Hechos] 12:6-11). Le Bibliaoʼ kieʼesikeʼ le angeloʼoboʼ yaʼab u téenel tu tsʼáajoʼob áantaj; lelaʼ ku jaajkúuntik le baʼax ku yaʼalik Salmo 34:7 (LSM): «U ángel [Yuumtsileʼ] ku kanáantik yéetel ku tokik le máaxoʼob tsikik le Yuumtsiloʼ».
10. Jéeobaeʼ, ¿bix tu líiʼsil u yóol Daniel yéetel utúul ángel?
10 Jéeoba xaneʼ tu túuxtaj u angeloʼob utiaʼal u líiʼsik yéetel u muʼukʼankúunsik u yóol le máaxoʼob meyajtik úuchiloʼ. U capítulo 10 tiʼ Danieleʼ ku yeʼesik bix áantaʼabik le profetaaʼ. Maʼ xaneʼ, Danieleʼ yaan kex 100 jaʼaboʼob tiʼ, yéetel lubaʼan u yóol kaʼachi tumen Jerusalén yéetel u temploileʼ láayliʼ juutul yaniloʼobeʼ. Tsʼoʼoleʼ jach lúub u muukʼ ka tsʼoʼok u yantal upʼéel nojoch náay tiʼ (Daniel 10:2, 3, 8). Baʼaleʼ, Jéeobaeʼ tu túuxtaj utúul u ángel utiaʼal u líiʼsik u yóol Daniel. Le ángel túunaʼ kaʼatéen tu yaʼalaj tiʼ Daniel «jach yaabiltaʼan» tumen Jéeoba. ¿Bix tu yuʼubiluba Daniel yoʼolal lelaʼ? Danieleʼ tu yaʼalaj tiʼ le angeloʼ: «Tsʼoʼok a sutik in múuk» (Daniel 10:11, 19).
11. ¿Baʼax eʼesik le angeloʼoboʼ meyajnajoʼob tiʼ Dios utiaʼal u nuʼuktik le kʼaʼaytaj úuchiloʼ?
11 Jéeoba xaneʼ ku túuxtik u angeloʼob utiaʼal u nuʼuktikoʼob le kʼaʼaytajoʼ. Utúul angeleʼ tu yaʼalaj tiʼ Felipe ka u kʼaʼayt le maʼalob péektsil tiʼ utúul nojoch jalaʼach etiopíailoʼ, ka tsʼoʼokeʼ le máakaʼ okjaʼanaji (Beetaʼanoʼob 8:26, 27, 36, 38). Maʼ sen úuch tiʼ lelaʼ, Dioseʼ tu yaʼalaj ka kʼaʼaytaʼak le maʼalob péektsil tiʼ u maasil máakoʼob maʼ judíoʼoboʼ. Utúul tiʼ letiʼobeʼ, Cornelio, utúul máak ku oksaj óoltik Dios, tiʼ letiʼeʼ anchaj upʼéel náay tuʼux aʼalaʼab tiʼ tumen utúul ángel kaʼ u túuxt tʼanbil Pedro. Le oʼolal tu túuxtaj tʼanbil le apostoloʼ, ka kʼuch le máaxoʼob tu túuxtaj tʼanik Pedrooʼ, tu yaʼaloʼob tiʼ: «Túuxtaʼaboʼon tumen [...] Cornelio [...]. Juntúul u ángel Yuum Jajal Dios aʼal tiʼ unaj u túuxtik tʼambilech utiaʼal ka xiʼikech tu yotoch utiaʼal ka u yuʼub baʼax yaan a waʼal tiʼ». Pedroeʼ bin tu séebaʼanil tu yotoch Cornelio, bey úuchik u káajal u sutkuba cristianoi le maʼ judíoʼob maʼ oksaj óolnajaʼanoʼoboʼ (Beetaʼanoʼob 10:22; 10:44-48). ¿Bix jeʼel k-uʼuyikba wa ka k-ojéelt utúul ángel áantoʼon k-kaxt utúul máax taak u kanik baʼax ku yaʼalik Dioseʼ?
U yáantaj le kiliʼich muukʼoʼ
12, 13. 1) ¿Baʼaxten le apostoloʼob kaʼachoʼ u yojloʼob jach jeʼel u yáantaʼaloʼob tumen le kiliʼich muukʼoʼ? 2) ¿Bix áantaʼabik le yáax cristianoʼob tumen le kiliʼich muukʼ utiaʼal ka u beetoʼob baʼax u kʼáat Diosoʼ?
12 Maʼ yaʼab u bin u kíimleʼ, Jesuseʼ tu yaʼalaj tiʼ u apostoloʼobeʼ maʼ kun pʼatbiloʼob tu juunaloʼob. Tu yaʼaleʼ u Taataeʼ yaan u tsʼáaik «kiliʼich Pixan» wa kiliʼich muukʼ utiaʼal u yáantaʼaloʼob (San Juan 14:26). Letiʼobeʼ jach yaan baʼax oʼolal u oksaj óoltikoʼob u yáantaj le kiliʼich muukʼoʼ —le maas nojoch muukʼ yanoʼ— tumen le Bibliaoʼ yaʼab u téenel ku yeʼesik bix meyajnajik tiʼ Jéeoba utiaʼal u yáantik u kaajal.
13 Yaʼab u téeneleʼ, le kiliʼich muukʼoʼ tu tsʼáaj páajtalil tiʼ wíinikoʼob utiaʼal u beetkoʼob baʼax u kʼáat Dios. Le Bibliaoʼ ku yeʼesikeʼ tu tsʼáaj u muukʼil tiʼ le juesoʼob utiaʼal ka u salvartoʼob u kaajil Israeloʼ (Jueces 3:9, 10; 6:34). Tu líiʼsaj xan u yóol le yáax cristianoʼob utiaʼal ka kʼaʼaytajnakoʼob yéetel x-maʼ saajkililoʼ, kex táan u chʼaʼapachtaʼaloʼob (Beetaʼanoʼob 1:8; 4:31). Le úuchik u bintiʼob utsil teʼ kʼaʼaytajoʼ tu yeʼesaj jach nojoch áantaj tu tsʼáaj le kiliʼich muukʼoʼ. Tumen wa maʼeʼ, chéen wíinikoʼob «maʼ [xooknajaʼanoʼob] bey xan chéen ichil meyajil máakoʼob u taaloʼob[eʼ]» maʼ tu páajtal u kʼaʼaytikoʼob le maʼalob péektsilil tiʼ tuláakal le kaajoʼob kʼaj óolaʼanoʼob teʼ kʼiinoʼob jeʼeloʼ (Beetaʼanoʼob 4:13; Tiʼ Colosailoʼob 1:23).
14. ¿Bix u meyaj tiʼ Jéeoba le kiliʼich muukʼ utiaʼal u yáantik u kaajal u naʼat baʼax u tukulmaj u beetikoʼ?
14 Le kiliʼich muukʼ xanoʼ meyajnaj tiʼ Jéeoba utiaʼal u yáantik u kaajal u naʼat baʼax u tukulmaj u beetik. Yéetel le kiliʼich muukʼoʼ, tu yáantaj José u tsol baʼax u kʼat u yaʼal u wayakʼoʼob Faraón (Génesis 41:16, 38, 39). Yéetel xan le kiliʼich muukʼoʼ tu yáantaj le máaxoʼob kabal u yóoloʼob utiaʼal ka u naʼatoʼob baʼax u tukulmaj u beetikoʼ yéetel tu taʼakaj tiʼ le máaxoʼob kaʼanal u yichoʼoboʼ (San Mateo 11:25). Le oʼolaleʼ, apóstol Pabloeʼ tu yaʼalaj baʼax tsʼoʼok u beetik Jéeoba tu yoʼolal le máaxoʼob yaabiltmailoʼ: «Le baʼaloʼob[aʼ] tu beetaj Jajal Dios k-kʼaj óoltik tu yoʼolal u kiliʼich pixan» (1 tiʼ Corintoiloʼob 2:7-10). Jach jaaj, chéen yéetel u yáantaj le kiliʼich muukʼ jeʼel u páajtal k-naʼatik le baʼaxoʼob u tukulmaj u beetik Jéeobaoʼ.
U yáantaj u Tʼaan Dios
15, 16. Utiaʼal ka xiʼik utsil tiʼ Josueiʼ, ¿baʼax aʼalaʼab tiʼ kʼaʼabéet u beetik?
15 U Kiliʼich Tʼaan Jéeobaeʼ «maʼalob [...] u tiaʼal kaʼansaj», ku yáantik tuláakal máax meyajtik Dios ka «chúukaʼanchajak yéetel [ka] nuʼukaʼan[chajak] u tiaʼal u beetik tuláakal u jejeláasil maʼalob meyajoʼob» (2 tiʼ Timoteo 3:16, 17). Yéetel ku jach eʼesik le utsiloʼob tu kʼamaj le máaxoʼob beet baʼax ku kaʼansik le Kiliʼich Tsʼíiboʼob yanoʼob teʼ kʼiinoʼob jeʼeloʼ.
16 Le Bibliaoʼ ku tsʼáaik maʼalob tsol nuʼuk tiʼ le máaxoʼob meyajtik Diosoʼ. Ka tsʼaʼab Josué u nuʼukt u kaajil Israeleʼ, aʼalaʼab tiʼ: «Aʼal mantatsʼ tuláakal baʼax ku yaʼalik u juʼunil u [ley Dios], tukult baʼax ku yaʼalik bey yéetel kʼiin bey yéetel áakʼab, utiaʼal a beetik mantatsʼ [...] tuláakal baʼaxoʼob ku yaʼalik. Beyoʼ tuláakal baʼax ka beetikeʼ, bíin xiʼiktech utsil». Le tekstoaʼ maʼ tu yaʼalaj wa chéen bey kun yantal u naʼatil tiʼ Josué utiaʼal u beetik baʼax maʼaloboʼ. Wa ku xokik yéetel ku jóoʼsik u súutukil utiaʼal u tuukul tiʼ le baʼax ku kankoʼ, yaan u yantal u naʼatil tiʼ utiaʼal u jóokʼol yéetel baʼax ken u beete (Josué 1:8; Salmo 1:1-3).
17. ¿Baʼax utsiloʼob tu jóoʼsaj Daniel yéetel Josías tiʼ le Kiliʼich Tsʼíiboʼob yanoʼob teʼ kʼiinoʼob jeʼeloʼ?
17 Le Biblia xanoʼ ku yeʼesik baʼax u kʼáat Dios ka beetaʼak yéetel baʼax u tukulmaj u beetik. Danieleʼ, yoʼolal baʼaxoʼob u tsʼíibtmaj Jeremiaseʼ, kʼuch u naʼat jaypʼéel jaʼaboʼob kun pʼáatal kʼaskúuntaʼan u kaajil Jerusalén (Jeremías 25:11; Daniel 9:2). Koʼoneʼex kʼaʼajsik xan baʼax úuch tu kʼiiniloʼob le rey Josíasoʼ. Teʼ kʼiinoʼob jeʼeloʼ, u kajnáaliloʼob Judaeʼ náachchajaʼanoʼob tiʼ Jéeoba, yéetel le reyoʼoboʼ maʼ tu yuʼuboʼob u tʼaanil u beetkoʼob u copiai le Leyoʼ mix xan tu beetoʼob baʼax ku yaʼalik le Leyoʼ (Deuteronomio 17:18-20). Baʼaleʼ, le táan u yutskíintaʼal le templooʼ, kaxtaʼab «u tsʼíibil juʼunil u yaʼalmaj tʼaan [Dios]», le jach tsʼíibtaʼab tumen Moisés oʼoliʼ ochocientos jaʼaboʼob paachiloʼ. Ka tsʼoʼok u yuʼubik u xoʼokleʼ, Josiaseʼ tu yileʼ le kaajoʼ jach náachchajaʼan tiʼ Jéeoba, ka joʼopʼ u beetik tuláakal baʼax kʼaʼabéet utiaʼal ka tsʼoʼokbesaʼak baʼax ku yaʼalik le librooʼ (2 Reyes 22:8; 23:1-7). Jeʼex túun k-ilkoʼ, u kaajal Dios úuchileʼ jach tu jóoʼsaj utsil tiʼ le Kiliʼich Tsʼíiboʼob yanoʼob teʼ kʼiinoʼob jeʼeloʼ.
U yáantaj uláakʼ sukuʼunoʼob
18. ¿Baʼaxten jeʼel u páajtal k-aʼalikeʼ le áantaj k-kʼamik tiʼ k-sukuʼunoʼoboʼ, jach u jaajileʼ, tiʼ Jéeoba u taal?
18 Yaʼab u téeneleʼ le áantaj ku tsʼáaiktoʼon Jéeobaoʼ ku tsʼáaiktoʼon yéetel le sukuʼunoʼoboʼ. Le áantaj k-kʼamik tiʼ k-sukuʼunoʼoboʼ, jach u jaajileʼ, tiʼ Jéeoba u taal. ¿Baʼaxten k-aʼalik lelaʼ? Yoʼolal kaʼapʼéel baʼal. Yáaxeʼ, u kiliʼich muukʼeʼ ku yáantik le sukuʼunoʼob utiaʼal ka u yeʼesoʼob jatsʼuts modos, jeʼex le yaabilajoʼ yéetel le utsiloʼ (Tiʼ Galaciailoʼob 5:22, 23). Bey túunoʼ, ken síijik tu puksiʼikʼal utúul k-sukuʼun u yáantkoʼoneʼ, letiʼe kiliʼich muukʼ péeksik u beetoʼ. Jéeoba xaneʼ, le ka tu beetoʼoneʼ, tu tsʼáajtoʼon u páajtalil k-eʼesik le jatsʼuts modos yaan tiʼ letiʼoʼ, jeʼex le utsiloʼ yéetel le chʼaʼa óotsililoʼ (Génesis 1:26). Le oʼolaleʼ, ken k-paklan áantbaʼexeʼ táan k-eʼesik u jatsʼuts modos Jéeoba, jach tiʼ le máax ku taal le áantajoʼ.
19. Úuchileʼ, Jéeobaeʼ ¿bix úuchik u tsʼáaik áantaj yéetel le máaxoʼob meyajtikoʼ?
19 Úuchileʼ, Jéeobaeʼ ¿bix úuchik u tsʼáaik áantaj yéetel le máaxoʼob meyajtikoʼ? Yaʼab u téeneleʼ, tu túuxtaj j-tsol nuʼukoʼob, jeʼex ka tu túuxtaj Jeremías u tsol u nuʼuk tiʼ Baruc utiaʼal u tok tiʼ kíimil (Jeremías 45:1-5). Yaan kʼiin xaneʼ Jéeobaeʼ tu péeksaj u puksiʼikʼal le máaxoʼob meyajtikoʼ utiaʼal ka u túuxtoʼob áantaj tiʼ u yéet sukuʼuniloʼob. Lelaʼ bey tu beetil u cristianoiloʼob Macedonia yéetel Acaya; tu beetoʼob tuláakal le ku páajtal utiaʼal u túuxkoʼob áantaj tiʼ u yéet cristianoiloʼob kajakbaloʼob Jerusalén táan u máanskoʼob wiʼijil. Jeʼex tu yaʼalil Pabloeʼ, le nojoch áantaj tu tsʼáajoʼoboʼ tu beetaj u jach «tsʼaʼabal nib óolal tiʼ Jajal Dios» (2 tiʼ Corintoiloʼob 9:11).
20, 21. ¿Bix líiʼsaʼabik u yóol Pablo tumen le sukuʼunoʼob tiʼ Romaoʼ?
20 Jach ku líikʼil k-óol ken k-xok bix tu tsʼáajil u yóol le máaxoʼob meyajtik Dios utiaʼal u muʼukʼankúunskoʼob yéetel u líiʼskoʼob u yóol u yéet sukuʼunoʼoboʼ. Koʼoneʼex ilik bix áantaʼabik Pablo. Ka bisaʼab Romaeʼ, máansaʼab teʼ bej ku kʼaabaʼtik Vía Apia. U tsʼook xóotʼ tiʼ le bejaʼ jach kʼaas, tumen ku máan tuʼuxoʼob yaan tsʼop luukʼ. * Le sukuʼunoʼob romailoʼoboʼ tu yuʼuboʼob táan u bin u náatsʼal Pablo. ¿Baʼax túun tu beetoʼob? ¿Kulajoʼob wa u páaʼtoʼob u kʼuchul tu kaajil Roma utiaʼal ka jóoʼkoʼob u kʼamoʼob?
21 Lucas, utúul tiʼ le máaxoʼob tsʼíibt le Biblia yéetel tu láakʼintaj Pablo tuʼuxoʼob máaneʼ, ku tsikbaltiktoʼon baʼax úuchi: «Le sukuʼunoʼob yanoʼob Romaoʼ tu yojéeltajoʼob táan k-biniʼ. Bey túunoʼ jóokʼoʼob u chʼaʼob k-beel tak tu kʼíiwikil Apio, yéetel tiʼ le kúuchil ku kʼaabaʼintik óoxpʼéel najil uʼulab». Chéen tukult bix úuchik u yúuchul. Ka tu yojéeltoʼob táan u taasaʼal Pablo Romaeʼ, u múuchʼ sukuʼunoʼobeʼ jóokʼoʼob u chʼaʼob u beel. Yaneʼeʼ tu páaʼtoʼob Pablo tu kʼíiwikil Apio, le kúuchil jeʼelaʼ 74 kilómetros yanil tiʼ Roma yéetel tiʼ ku kʼeʼexel u tsíimniloʼob le correooʼ; uláakʼoʼobeʼ pʼáat u páaʼtoʼob teʼ kúuchil kʼaj óolaʼan óoxpʼéel najil uʼulaboʼob, 58 kilómetros yanil tiʼ Roma. ¿Bix tu yuʼubiluba Pablo? Lucaseʼ tu yaʼalaj: «Le ka tu yilajoʼobeʼ Pabloeʼ tu tsʼáaj nib óolal tiʼ Jajal Dios, ka yanchaj u yóol» (Beetaʼanoʼob 28:15). Jach líiʼsaʼab yéetel muʼukʼankúuntaʼab u yóol tioʼolal úuchik u jóokʼol chʼaʼabil u beel tumen le sukuʼunoʼoboʼ. ¿Tiʼ máax tu tsʼáaj u nib óolalil tu yoʼolal lelaʼ? Tiʼ Jéeoba, tumen letiʼ beet u tsʼaʼabal le áantaj tiʼoʼ.
22. ¿Máakalmáak u tekstoi u jaʼabil 2005, yéetel baʼax ken k-il tuláakʼ xookoʼ?
22 Le baʼaxoʼob tsʼíibtaʼan teʼ Bibliaoʼ ku yeʼeskoʼobeʼ minaʼan uláakʼ máax tsʼáaik upʼéel áantaj jeʼex le ku tsʼáaik Diosoʼ. Le meentikeʼ, u tekstoi u jaʼabil 2005 utiaʼal u j-jaajkunajoʼob Jéeobaeʼ Salmo 121:2 (NM): «In wáantajeʼ tiʼ Jéeoba u taal». Baʼaleʼ, ¿bix u yáantkoʼon Jéeoba bejlaʼeʼ? U núukil le kʼáatchiʼaʼ yaan k-ilik tuláakʼ xookoʼ.
[Tsolajiloʼob]
^ xóot’ol 20 Horacio —utúul poeta romano kuxlaj tu jaʼabil 65 tak 8 táanil tiʼ u taalbal Cristoeʼ— máan xan teʼ bej tuʼux máansaʼab Pablooʼ. Tu yaʼaleʼ jach talam u máan máak teʼ xóotʼ tuʼux yaan u kʼíiwikil Apio, tumen «jach yaan kʼasaʼan marineroʼob yéetel kʼasaʼan oteleroʼobiʼ». Tsʼoʼoleʼ tu yaʼaleʼ jach táaj yaan «kʼoxol yéetel muuchoʼobiʼ», yéetel le jaʼoʼ jach «maʼ patliʼ».
¿K-kʼaʼajsik wa?
¿Bix tu tsʼáajil áantaj Jéeoba yéetel...
• ... u angeloʼob?
• ... u kiliʼich muukʼ?
• ... le Bibliaoʼ?
• ... le máaxoʼob meyajtikoʼ?
[U kʼáatchiʼiloʼob le xookoʼ]
[U tsolajil le oochel teʼ táan juʼun 6]
U tekstoi u jaʼabil 2005 letiʼ lelaʼ: «In wáantajeʼ tiʼ Jéeoba u taal» (Salmo 121:2, NM).