Xeen tiʼ baʼax ku taasik

Xeen tu cuadroil baʼax ku taasik

¿Baʼax beetik u yantal u beelal le kuxtaloʼ?

¿Baʼax beetik u yantal u beelal le kuxtaloʼ?

¿Baʼax beetik u yantal u beelal le kuxtaloʼ?

KA KʼÁATAʼAB tiʼ Jesse, utúul xiʼipal 17 u jaʼabil, baʼax beetik u yantal u beelal le kuxtaloʼ, tu yaʼalaj: «U divertirkuba máak le bukaʼaj ku páajtal beora kuxaʼanaʼ». Ka kʼáataʼab xan tiʼ Suzieeʼ, tu yaʼalaj: «In tuklikeʼ le baʼax tsʼáaik u beelal le kuxtaloʼ letiʼe baʼaxoʼob ku chʼaʼatuklik máak u beetikoʼ».

Yaan kʼiineʼ, ¿ka máansik wa ta tuukul baʼax u beelal le kuxtaloʼ? ¿Baʼax oʼolal kuxaʼan tuláakal máak? Utiaʼal ka yanak u beelal u kuxtal máakeʼ, ¿yaan wa baʼax u yil yéetel le baʼax ku chʼaʼatuklik máak u beetik jeʼex tu yaʼalaj Suzieeʼ? Kex yaʼab baʼaloʼob tsʼoʼok u yilaʼal u beetaʼal utiaʼal u maʼalobtal le kuxtaloʼ, baʼaleʼ u puksiʼikʼal máakeʼ láayliʼ taak u yojéeltik baʼax u beelal le kuxtaloʼ. Óoliʼ tuláakal máakeʼ ku kʼuchul u kʼiinil u kʼáatik: «¿Baʼaxten kuxaʼanoʼon?».

Le máakoʼob kaʼanchajaʼan u naʼatoʼoboʼ maʼ xuʼuluk u kaxtkoʼob u núukil le kʼáatchiʼaʼ. ¿Tsʼoʼok wa túun u kʼuchul u naʼatoʼob? David P. Barash, utúul máak ku kaʼansik psicología yéetel zoologíaeʼ, tu yaʼalaj: «Utiaʼal le máakoʼob ku tuklikoʼob chéen bey úuchik u yantal tuláakal baʼaloʼ, minaʼan u beelal le kuxtaloʼ». Yéetel utiaʼal le máakoʼobaʼ tuláakal baʼal kuxaʼaneʼ, baʼax ku kaxkeʼ, u pʼáatal kuxaʼanil yéetel u yaʼabkuntikuba. Le oʼolaleʼ, le j-kaʼansaj Barashoʼ tu yaʼalaj: «Le kaʼan yéetel le Luʼumaʼ minaʼan u beelaloʼob yéetel mix baʼal yaan yiloʼob yéetel u kuxtal wíinik, le oʼolal cada utúuleʼ kʼaʼabéet u yilik u yantal u beelal u kuxtal yéetel le baʼaxoʼob ku chʼaʼatuklik u beetkoʼ».

Le baʼax beetik u yantal u beelal le kuxtaloʼ

¿U kʼáat wa túun u yaʼaleʼ, kuxaʼanoʼon chéen utiaʼal ka k-beet baʼax k-kʼáat? Le Bibliaoʼ úuch u yaʼal yaan baʼax oʼolal kuxaʼanoʼon, yéetel maʼ chéen bey úuchik u yantal máakoʼ. Le Bibliaoʼ ku yaʼalikeʼ le Máax beet tuláakal baʼaloʼ yaʼab jaʼaboʼob tu bisaj tiʼ u maʼalobkíintik le Luʼum utiaʼal u kajtal wíinikiʼ. Maʼ tu pʼataj ka yanak le baʼaloʼob chéen jeʼel bixakoʼ, baʼaxeʼ tu beetaj «sen maʼalob» (Génesis 1:31; Isaías 45:18). ¿Baʼaxten? Tumen yaan baʼax oʼolal tu beetaj wíinik.

Baʼaleʼ Dioseʼ, maʼ u destinarmaj máakiʼ, tumen maʼatech u controlartik u kuxtal máak yéetel maʼ u tsʼaamaj ichil u wíinklil máak utiaʼal ka beetaʼak baʼax u kʼáatiʼ. Kex le paalaloʼob yaan tiʼ baʼax chíikaʼanoʼob tiʼ u taataʼobeʼ, baʼaleʼ cada utúuleʼ ku páajtal u chʼaʼatuklik baʼax ken u beet yéetel u kuxtal.

Kex cada utúul jeʼel u páajtal u yéeyik baʼax ken u beet yéetel u kuxtaleʼ, baʼaleʼ wa maʼ tu yéeyik u beetik baʼax utstutʼaan Dioseʼ maʼ kun bin utsil tiʼ. Yaʼab máakoʼobeʼ tsʼoʼok u yilkoʼobeʼ, utiaʼal ka yanak u beelal u kuxtaloʼobeʼ kʼaʼabéet u natsʼkubaʼob tiʼ Dios. Lelaʼ jach beyoʼ tumen u kʼaabaʼ Dioseʼ, Jéeoba, le kʼaabaʼaʼ u kʼáat u yaʼaleʼ: «Letiʼeʼ ku kʼuchul u beetuba le baʼax u Kʼáateʼ» (Isaías 42:8). Jéeobaeʼ mantatsʼ ku béeykuntik tuláakal baʼax ku yaʼalik (Éxodo 3:14; Isaías 55:10, 11). Tukult lelaʼ: u kʼaabaʼ Dioseʼ ku yeʼesikeʼ, Letiʼeʼ mix bikʼin u xuʼulul, ku béeykuntik baʼax ku yaʼalik yéetel ku beetik u yantal u beelal u kuxtal máak.

K-ojéeltik yaan Máax beetmil tuláakal baʼaleʼ ku yáantkoʼon k-il yaan baʼax oʼolal kuxaʼanoʼon. Linet, utúul x-chʼúupal 19 jaʼaboʼob yaan tiʼeʼ, tu yaʼalaj: «Ken in wil le jatsʼuts baʼaloʼob u beetmaj Jéeobaoʼ yéetel ken in wojéelt baʼax oʼolal u beetmoʼobeʼ, ku yeʼesikten yaan baʼax oʼolal kuxaʼanen». Ambereʼ ku yaʼalik: «Ken in wuʼuy u yaʼalik le máakoʼob maʼ u yojloʼob wa yaan Diosoʼ, teneʼ ku kiʼimaktal in wóol tumen in wojel yaan. Le baʼaxoʼob u beetmoʼ, ku yeʼesik jach tu jaajil yaan Dios» (Romailoʼob 1:20). Baʼaleʼ maʼ chéen unaj u yojéeltaʼal yaan Máax beet tuláakal baʼaliʼ, unaj xan u natsʼkuba máak tu yiknal.

U natsʼkuba máak tiʼ Dios

Le Bibliaoʼ ku yaʼalik bix jeʼel k-natsʼikba tiʼ Dioseʼ. Le yáax capituloʼob tiʼ le Bibliaoʼ ku yaʼalikoʼobeʼ Jéeobaeʼ utúul taatatsil jach yaan u yaabilaj. Ka tu beetaj Adán yéetel Evaeʼ tu tsolajtiʼob Máax letiʼ, yéetel sáamsamal ku tsikbal kaʼach tu yéeteloʼob. Letiʼeʼ maʼ chʼíik u beet yaanal baʼaloʼob ka u pʼat kaʼach Adán yéetel Eva teʼ jardín tiʼ Edén utiaʼal ka u yiloʼob bix kun bin tiʼoboʼ. Baʼaxeʼ tu yeʼesaj bix jeʼel u bin utsil tiʼobeʼ. Tu tsʼáaj upʼéel maʼalob meyaj tiʼob yéetel tu yaʼalajtiʼob baʼax kʼaʼabéet u beetkoʼob (Génesis 1:26-30; 2:7-9). ¿Maʼ wa letiʼe unaj k-páaʼtik tiʼ utúul taatatsil jach yaan u yaabilajoʼ? Denielleeʼ, tu yaʼalaj: «In wojéeltik Jéeoba beet le Luʼumoʼ yéetel in wojéeltik u beetmoʼon yéetel u páajtalil k-jóoʼsik utsil tiʼ tuláakal baʼax u beetmeʼ, ku yeʼesikteneʼ u kʼáat ka yanaktoʼon kiʼimak óolal».

Tsʼoʼoleʼ, jeʼex utúul taatatsil jach utseʼ, Jéeobaeʼ u kʼáat ka u natsʼuba u paalaloʼob tu yiknal. Beetaʼanoʼob [Hechos] 17:27, ku yaʼalik: «Jajal Dioseʼ maʼ náach yanil tiʼ [cada utúul] tiʼ toʼoniʼ». ¿Baʼaxten jach kʼaʼabéet k-ojéeltik lelaʼ? Ambereʼ tu yaʼalaj: «Úuchik in kʼaj óoltik Jéeobaeʼ kin wuʼuyikeʼ letiʼeʼ maʼatech u pʼatiken tin juunal. Jeʼel baʼalak talmil ka yanakteneʼ, jeʼel u páajtal in natsʼkimba tu yiknal utiaʼal ka u yáanteneʼ». Tsʼoʼoleʼ, ken k-kʼaj óolt Jéeobaeʼ, k-kʼuchul ileʼ letiʼeʼ jach u yaabiltmoʼon, jach toj tuláakal baʼax ku beetik, jach uts yéetel mantatsʼ tiaʼan t-iknal utiaʼal u yáantoʼoneʼ. Jeffeʼ ku yaʼalik: «Ka kʼuchen in amigot Jéeobaeʼ, tin wileʼ chéen letiʼ jeʼel u páajtal u yáantkeneʼ».

Baʼaleʼ jach yaʼab baʼaloʼob maʼ jaajtak tsʼoʼok u yaʼalaʼal yoʼolal Diosiʼ. Tsʼoʼok u yaʼalaʼaleʼ le baʼaloʼob maʼ maʼalobtak ku beetik jujumpʼéel religionoʼoboʼ ku beetkoʼob tu kʼaabaʼ Dios yéetel letiʼ bin beetik u muʼyaj wíinik. Yaʼab tiʼ le nukuch baʼateloʼoboʼ ku yaʼalaʼaleʼ beetaʼaboʼob tu kʼaabaʼ Dios. Baʼaleʼ, Deuteronomio 32:4, 5 ku yaʼalik: «Baʼaxoʼob ku beetikeʼ tojtak.  [...] Loolob wíinikeʼex, táaj kʼeecheleʼex, tsʼoʼok a pochʼikeʼex [Dios], maʼ ta najmatikeʼex u paaliltikeʼex». Le oʼolaleʼ, ken k-uʼuy u yaʼalaʼal wa baʼax yoʼolal Dioseʼ, maʼalob ka k-il wa jach jaaj (Deuteronomio 30:19, 20).

Le baʼax u tukulmaj Diosoʼ ku béeytal

Le baʼax u tukulmaj Dios utiaʼal le Luʼum yéetel utiaʼal wíinikoʼ, jach yaan u béeytal. Tumen letiʼ beetmil tuláakal baʼal. Baʼaleʼ ¿baʼax túun u tukulmaj utiaʼal le Luʼum yéetel utiaʼal wíinikoʼ? Teʼ tsikbal tu beetaj Jesucristo teʼ puʼukoʼ tu yaʼalaj: «Kiʼ u yóoloʼob le máaxoʼob kabal u yóol u puksiʼikʼaloʼoboʼ, tumen bíin u tiaʼaltoʼob le luʼumaʼ». Letiʼ xaneʼ tu yaʼalaj tiʼ apóstol Juaneʼ, Dioseʼ yaan u «xuʼulsik le máaxoʼob loobiltik le luʼum[oʼ]» (Mateo 5:5; Apocalipsis 11:18). Jesuseʼ meyajnaj yéetel u Taata utiaʼal u beetkoʼob tuláakal le baʼaloʼoboʼ, le oʼolal u yojeleʼ Dioseʼ u kʼáat kaʼach ka kuxlak tuláakal máak utiaʼal mantatsʼ tiʼ upʼéel Luʼum sutaʼan paraísoi (Génesis 1:26, 27; Juan 1:1-3). Le baʼax u tukulmaj Diosaʼ maʼ kʼexpajkiʼ (Malaquías 3:6). Letiʼeʼ ku yaʼalik: «Le baʼax tsʼoʼok in waʼalikeʼ, bíin úuchuk; le baʼax tsʼoʼok in tukultikeʼ bíin béeychajak» (Isaías 14:24).

Teʼ kʼiinoʼobaʼ, Jéeobaeʼ táan u muchʼik yaʼabach máakoʼob ku yeʼeskoʼob yaabilaj tiʼ letiʼ yéetel tiʼ u yéet máakiloʼob; letiʼobeʼ maʼatech u tuukuloʼob chéen tu yoʼolaloʼob yéetel maʼatech u kaxtikoʼob chéen u yutsiloʼob jeʼex u beetaʼal teʼ yóokʼol kaabaʼ (Juan 13:35; Efesoiloʼob 4:15, 16; Filiposiloʼob 2:1-4). Letiʼob xaneʼ jach u tsʼaamaj u yóoloʼob u kʼaʼaytoʼob u maʼalob péektsilil le Reino le maʼ xuʼulsaʼak le kʼasaʼan yóokʼol kaabaʼ (Mateo 24:14; 28:19, 20). Le yaʼabach máakoʼobaʼ tsʼoʼok u chukik maas tiʼ seis millones utúulaloʼob yéetel tiaʼanoʼob tiʼ maas tiʼ doscientos treinta luʼumiloʼobeʼ. Tuláakloʼobeʼ táan u múuchʼ adorartikoʼob Jéeoba.

Ilawil u yantal u beelal a kuxtal

Wa a kʼáat ka maas yanak u beelal a kuxtaleʼ, Jéeobaeʼ ku yaʼaliktech ka okokech ichil u kaajal, upʼéel kaaj «noʼojaʼan u kuxtal» (Isaías 26:2). Baʼaleʼ, maʼ xaaneʼ ka tuklik lelaʼ: «¿Bix le kuxtal ku bisik le máaxoʼob yanoʼob ichil u kaajal Diosoʼ? ¿Jach wa tu jaajil taak in wokoliʼ?». Ilawil baʼax ku yaʼalik le táankelem paalaloʼobaʼ:

Quentin: «Teʼ múuchʼuliloʼ kin kʼamik áantaj utiaʼal maʼ in lúubul tiʼ baʼaloʼob kʼaastak. Ken in wil bix u nuʼuktaʼal in kuxtal tumen Jéeobaeʼ kin wilkeʼ jach tu jaajil yaan letiʼ yéetel u kʼáat ka yanakten kiʼimak óolal».

Jeff: «Ken xiʼiken teʼ múuchʼuliloʼ jach ku kiʼimaktal in wóol. Tumen le sukuʼunoʼoboʼ jach ku yáantkenoʼob yéetel jach ku líiʼskoʼob in wóol. Letiʼobeʼ kin wilkoʼob jach bey in láakʼtsiloʼobeʼ».

Linet: «Jach ku taasikten kiʼimak óolal in wilik u yokol wa máax ichil u kaajal Jéeoba».

Cody: «Wa maʼ úuchik in kʼaj óoltik Jéeobaeʼ bejlaʼa minaʼan u beelal in kuxtaleʼ. Yéetel bejlaʼa chéen táan in beetik yaanal baʼaloʼob maʼ táan u taaskoʼobten kiʼimak óolaleʼ. Baʼaleʼ Jéeobaeʼ tsʼoʼok u tsʼáaikten u páajtalil in natsʼkimba tu yiknal, lelaʼ ku beetik u yantal u beelal in kuxtal».

Jach maʼalob ka natsʼaba tu yiknal Dios. Wa ka beetkeʼ yaan u yantal u beelal a kuxtal.

[U tsolajil le oochel teʼ táan juʼun 30]

Foto chʼaʼabaʼan tumen NASA

[U tsolajil le oochel teʼ táan juʼun 31]

U natsʼkuba máak tu yiknal Dioseʼ ku beetik u yantal u beelal u kuxtal máak