Taatatsileʼex, ¿baʼax a kʼáateʼex utiaʼal a paalaleʼex?
Taatatsileʼex, ¿baʼax a kʼáateʼex utiaʼal a paalaleʼex?
«Táankel[meʼex] [...,] kiʼikiʼtʼanteʼex tuláakaleʼex u kʼaabaʼ Yuumtsil.» (SALMO 148:12, 13.)
1. ¿Baʼax beetik u chiʼichnaktal le taatatsiloʼoboʼ?
¿YAAN wa máax maʼatech u chiʼichnaktal yoʼolal bix ken u líiʼsil u paalal? U jaajileʼ, ken síijkoʼob, wa tak táanil tiʼ u síijloʼobeʼ, le taatatsiloʼoboʼ ku joʼopʼol u chiʼichnaktaloʼob tu yoʼolaloʼob. ¿Tʼaʼaj wa kun líikʼil? ¿Yaan wa u líikʼil jeʼex u maasil paaloʼoboʼ? Jeʼex u bin u maas nojochtal le paaloʼ bey u bin u maas yaʼabtal baʼax chiʼichnakkúuntik le taatatsiloʼoboʼ. Tuláakal lelaʼ ku yúuchul tumen óoliʼ tuláakal taatatsiloʼobeʼ u kʼáatoʼob ka xiʼik utsil tiʼ u paalaloʼob (1 Samuel 1:11, 27, 28; Salmo 127:3-5).
2. ¿Baʼaxten yaʼab taatatsiloʼobeʼ u kʼáatoʼob baʼax maʼalob tiʼ u paalaloʼob?
2 Baʼaleʼ teʼ kʼiinoʼobaʼ, maʼ chéen chʼaʼabil u tsʼaʼabal baʼax kʼaʼabéet tiʼ le paalaloʼoboʼ. Yaʼab taatatsiloʼobeʼ tsʼoʼok u yilkoʼob baʼateltáambaloʼob, baʼateʼel yoʼolal política, óotsilil, u peʼertik máak upʼéel u yook wa upʼéel u kʼab, u yilik baʼaloʼob talamtak maʼ tu páajtal u jáan tuʼubul tiʼ, wa uláakʼ talamiloʼob. Tuláakal le taatatsiloʼob u máansmoʼob le baʼaloʼob beyaʼ ku naʼataʼal baʼaxten maʼ u kʼáatoʼob ka máansaʼak xan tumen u paalaliʼ. Teʼ luʼumiloʼob jach ayikʼaltakoʼ, maʼ xaaneʼ le taatatsiloʼoboʼ ku yilkoʼob u paalal u amigoʼob wa u láakʼtsiloʼob yaan maʼalob meyajtiʼob yéetel jach maʼalob u bintiʼob. Le oʼolaleʼ, maʼ xaaneʼ ku beetkoʼob tuláakal le ku páajtal utiaʼal u tsʼáaikoʼob baʼax maʼalob tiʼ u paalaloʼob utiaʼal ka yanaktiʼob upʼéel maʼalob kuxtal (Eclesiastés 3:13).
Bix jeʼel u yéeyik máak ka xiʼik utsil tiʼ tu kuxtaleʼ
3. ¿Baʼax u chʼaʼatukulmaj u beetik le cristianoʼoboʼ?
3 U j-tsaypachoʼob Cristoeʼ tsʼoʼok u chʼaʼatuklikoʼob u meyajkoʼob Dios tuláakal u kʼiinil u kuxtaloʼob. Tsʼoʼok u tsʼáaik u yóol u beetoʼob le baʼax tu yaʼalaj Jesusaʼ: «Wa yaan wa máax u kʼáat u tsaypachteneʼ, u tuʼubsubaeʼ yéetel u chʼaʼa u [cheʼil u muʼyaj] sáamsamaleʼ ka u tsaypachten» (Lucas 9:23; 14:27). K-ilik túuneʼ, utiaʼal ka kuxlak máak jeʼex utstutʼaan Dioseʼ unaj u beetik yaʼab kʼeexoʼob ichil u kuxtal. Baʼaleʼ, maʼ u kʼáat u yaʼal wa maʼ unaj u kiʼimakkúuntik u yóoliʼ mix u kʼáat u yaʼal wa unaj u máansik óotsililiʼ. Baʼaxeʼ, u meyajtik máak Dioseʼ ku tsʼáaik kiʼimak óolal tiʼ, tumen ku tsʼáaik baʼax yaan tiʼ, Jesuseʼ bey tu yaʼalil: «Yaan [maas] kiʼimak óolal u tsʼaʼabal wa baʼax tiʼ u kʼaʼamal wa baʼax» (Beetaʼanoʼob [Hechos] 20:35).
4. ¿Baʼax tsolnuʼukil tu tsʼáaj Jesús tiʼ u j-tsaypachoʼob?
4 Tu kʼiiniloʼob Jesuseʼ, yaʼab máakoʼob jach talam bix kuxlikoʼob. Letiʼobeʼ maʼ chéen talam u yilkoʼob u kaxtkoʼob baʼal u jaantoʼobiʼ, talam xan u yilkoʼob u beetkoʼob le baʼaxoʼob ku yaʼalaʼal tumen le romanoʼoboʼ yéetel tumen u nuuktakil le judíoʼoboʼ (Mateo 23:2-4). Kex beyoʼ, yaʼab tiʼ le máaxoʼob uʼuy u tsikbalil yoʼolal Jesusoʼ tu tsʼáajoʼob paachil baʼax u kʼáat u beetoʼob, yéetel tak le meyaj ku beetikoʼoboʼ, utiaʼal ka u tsaypachtoʼob Jesús (Mateo 4:18-22; 9:9; Colosailoʼob 4:14). ¿U kʼáat wa túun u yaʼal yaan u máanskoʼob talamil yoʼolal le baʼax tu chʼaʼatuklaj u beetkoʼoboʼ? Koneʼex ilik baʼax aʼalaʼabtiʼob tumen Jesús: «Tuláakal máax tsʼoʼok u pʼatik najoʼob, wa sukuʼunoʼob, wa kiikoʼob, wa taata, wa maama, wa atan, wa paalal, wa luʼumoʼob tin woʼolaleʼ, bíin u kʼam ciento u téenel u [maas] yaʼabil, yéetel bíin u kʼam xan le kuxtal minaʼan u xuul[oʼ]» (Mateo 19:29). Yéetel le tʼaanoʼobaʼ tu tsʼáaj u yojéeltoʼobeʼ Jéeobaeʼ u yojel baʼax kʼaʼabéettiʼob. Le oʼolaleʼ, tu tsʼáajtiʼob le tsolnuʼukaʼ: «Kaxteʼex táanil u [reino] Jajal Dios yéetel le toj kuxtal utstutʼaan letiʼoʼ, tuláakal túun le baʼaloʼobaʼ bíin tsʼaʼabak teʼex xan» (Mateo 6:31-33).
5. ¿Bix u yuʼubikuba jujuntúul taatatsiloʼob yoʼolal le úuchik u yaʼalik Jesús, Dioseʼ jeʼel u tsʼáaik baʼax kʼaʼabéet tiʼ máaxoʼob meyajtikeʼ?
5 Teʼ kʼiinoʼob xanaʼ Jéeobaeʼ u yojel xan baʼax kʼaʼabéettoʼon. Le máaxoʼob ku tsʼáaikoʼob táanil le Reino ichil u kuxtaloʼoboʼ, jeʼex le j-táanilkunsajoʼob yéetel uláakʼ sukuʼunoʼob u jach kʼubmubaʼob u meyajtoʼob Diosoʼ, jach u yojloʼob yaan u tsʼaʼabaltiʼob baʼax kʼaʼabéettiʼob tumen Dios (Malaquías 3:6, 16; 1 Pedro 5:7). Baʼaleʼ, jujuntúul taatatsiloʼobeʼ ku kaʼapʼéeltal bix u tuukuloʼob yoʼolal lelaʼ. Maʼ xaaneʼ, u kʼáatoʼob ka u maas kʼububa u paalaloʼob u maas meyajtoʼob Jéeoba ka tak u beet u táanilkunsajiloʼob. Baʼaleʼ, tumen jach koʼoj le kuxtal bejlaʼa yéetel tumen jach talam u kaxtik máak upʼéel meyaj maʼalob u boʼotaʼaleʼ, ku tuklikoʼobeʼ maas maʼalob ka kaʼanchajak u xook u paalaloʼob utiaʼal u páajtal u séeb kaxtkoʼob upʼéel maʼalob meyaj wa u beetik jeʼel máakalmáak meyaj u yojel u beet wa ka kʼaʼabéetchajkeʼ. Utiaʼal le taatatsiloʼob ku tuukuloʼob beyaʼ, maas kʼaʼabéet u kaʼantal u xook u paalaloʼob.
Baʼax maas maʼalob utiaʼal le paaloʼoboʼ
6. Ken tʼaanakoʼon tiʼ u kaʼantal u xook máakeʼ, ¿tiʼ baʼax táan k-tʼaan?
6 Le bukaʼaj xook ku beetaʼal tiʼ cada luʼumileʼ, maʼ upʼéeliliʼ. Jeʼex tu luʼumil Meejikoeʼ unaj u xokik máak u primaria yéetel u secundaria. Le ken tsʼoʼokkeʼ letiʼ máak ken u yil wa yaan u yokol preparatoria utiaʼal u yokol tiʼ upʼéel universidad tuʼux kun xook utiaʼal u chʼaʼik u doctoril, u licenciadoiʼ, u ingenioroil wa uláakʼ meyajiloʼob. Baʼaleʼ, yaan xan escuelas técnicas tuʼux maʼ jach yaʼab jaʼaboʼob ku xook máak utiaʼal u kanik u beet wa baʼax meyajiliʼ. Teʼ xookaʼ, ken tʼaanakoʼon tiʼ u kaʼantal u xook máakeʼ táan k-tʼaan tiʼ u yokol máak xook tiʼ upʼéel universidad.
7. ¿Baʼax ku yilaʼal u yoksaʼal tu tuukul le táankelem paalal tumen u yéet xookoʼob wa tumen u profesoroʼob ka u beetoʼob ken u tsʼoʼoks u secundariaʼoboʼ?
7 Óoliʼ tuláakal le escuelaʼob ku segueroʼob ken tsʼoʼokok u xokik máak u secundariaoʼ, ku tsʼáaikoʼob upʼéel kaʼansaj utiaʼal u maas kaʼanchajal u xook máak. Ku yilkoʼob u tsʼáaikoʼob upʼéel kaʼansaj utiaʼal u beetik máak upʼéel maʼalob eksamen utiaʼal u yokol xook tiʼ upʼéel universidad, maʼ utiaʼal u kanik u beet wa baʼax meyajiliʼ. Le paalaloʼob ku yokloʼob u xok u preparatoriaʼob wa u bachilleratoʼobeʼ jach ku yilaʼal u yoksaʼal tu tuukuloʼob tumen u profesoroʼob wa tumen u yéet xookoʼob ka u yil u yookloʼob xook tiʼ le maas maʼalob universidadoʼoboʼ, tumen ku yaʼalikoʼobeʼ tiʼ kun tsʼaabiltiʼob u diplomaʼob utiaʼal u yantaltiʼob upʼéel meyaj maʼalob u boʼotaʼaliʼ.
8. ¿Baʼax ku kʼaʼabéettal u chʼaʼatuklaʼal tumen le taatatsil cristianoʼoboʼ?
8 Le oʼolaleʼ, ¿baʼax maas maʼalob ka beetaʼak tumen le taatatsil cristianoʼoboʼ? U jaajileʼ, letiʼobeʼ u kʼáatoʼob ka xooknak u paalaloʼob yoʼolal u kankoʼob upʼéel maʼalob meyaj utiaʼal u náajaltik u kuxtaloʼob (Proverbios 22:29). Baʼaleʼ ¿yaan wa u chéen ilkoʼob u yoksaʼal tu tuukul u paalal le tuukul yaan tiʼ u máakiloʼob le yóokʼol kaab ku binoʼob chéen tu paach ayikʼaliloʼoboʼ? Yéetel baʼaxoʼob ku yaʼalikoʼob bey xan yéetel baʼaxoʼob ku beetkoʼobeʼ, ¿baʼax ku líiʼsik u yóol u beet u paalaloʼob? Yaan taatatsiloʼobeʼ jach ku kíimskubaʼob meyaj utiaʼal ka yanaktiʼob u tojol ka xiʼik u paalal xook tiʼ upʼéel universidad ken u chuk u kʼiinil. Yanoʼob xaneʼ ku pʼaxkubaʼob utiaʼal maʼ u pʼatik u xook u paalal. Baʼaleʼ le bukaʼaj ku tojoltik u bin le paalal xook tiʼ upʼéel universidadoʼ maʼ tu páajtal u yaʼalaʼal wa chéen yéetel taakʼin ku boʼotaʼal. ¿Baʼax túun uláakʼ yéetel ku boʼotaʼal? (Lucas 14:28-33.)
Le bukaʼaj ku tojoltik u kaʼantal u xook máakoʼ
9. ¿Baʼax jeʼel u yaʼalaʼal yoʼolal le bukaʼaj ku xupaʼal utiaʼal u kaʼantal u xook máak bejlaʼaʼ?
9 Ken tʼaanakoʼon tiʼ bukaʼaj ku tojoltikeʼ, maases k-tuukul tiʼ bajux ken u xup máak. Bejlaʼeʼ yaan gobiernoʼob ku tsʼáaikoʼob becas utiaʼal u boʼotik u xook le máaxoʼob u tsʼáamaj u yóoloʼob xookoʼ. Kex beyoʼ, u kaʼantal u xook máakeʼ mantatsʼ táan u bin u maas koʼojtal. Upʼéel xook tu taasaj le periódico The New York Times tu yaʼalaj: «Ku tuklaʼal kaʼacheʼ, u kaʼantal u xook máakeʼ ku tsʼáaik tuʼux u yantal tiʼ upʼéel maʼalob meyaj. Baʼaleʼ, bejlaʼeʼ chéen ku yeʼesik máaxoʼob ayikʼaloʼob yéetel máaxoʼob óotsiloʼob». Tiʼ uláakʼ tʼaanoʼobeʼ bejlaʼeʼ táan u pʼáatal chéen máaxoʼob ayikʼaloʼob ku kaʼantal u xookoʼob, letiʼob xaneʼ ken u líiʼs u paalaloʼobeʼ ku yilik ka kaʼanchajak xan u xookoʼob utiaʼal ka ayikʼalchajkoʼob xan. ¿Bey wa xan unaj u beetaʼal tumen le taatatsil cristianoʼoboʼ? (Filiposiloʼob 3:7, 8; Santiago 4:4.)
10. ¿Baʼaxten u kaʼantal u xook máakeʼ yaan yil yéetel u tsʼáaik táanil u baʼalubaʼob le yóokʼol kaaboʼ?
10 Kex maʼ u boʼotik máak utiaʼal ka kaʼanchajak u xookeʼ, maʼ xaaneʼ ku kʼáataʼal tiʼ máak ka u beet wa baʼax. Le periódico The Wall Street Journal ku yaʼalikeʼ tiʼ upʼéel u luʼumil Asiaeʼ le gobiernooʼ ku yilik ka jach kaʼanchajak u xook le paalaloʼob jach maʼalob u xookoʼoboʼ. Lelaʼ u kʼáat u yaʼaleʼ le máaxoʼob jach Juan 15:19; 1 Juan 2:15-17.)
maʼalob u xookoʼoboʼ ku yilaʼal ka oojkoʼob xook tiʼ u maas jach maʼalob univercidadil le yóokʼol kaabaʼ, jeʼex Oxford yéetel Cambridge tiʼ Inglaterra wa Harvard yéetel Yale tiʼ Estados Unidos. ¿Baʼaxten ku yilik le gobierno ka jach kaʼanchajak u xook le táankelem paalaloʼoboʼ? Le periodicooʼ ku yaʼalik: «Utiaʼal ka áantajnakoʼob utiaʼal u ayikʼaltal le gobiernooʼ». Jeʼex túun k-ilkoʼ, kex óoliʼ maʼ ken u xup mix baʼal utiaʼal u kaʼantal u xookeʼ, le j-xoknáaloʼ yaan u boʼotik ken u kʼub tuláakal u kuxtal utiaʼal u tsʼáaik táanil u baʼalubaʼob le yóokʼol kaabaʼ. U jaajileʼ le yóokʼol kaaboʼ jach nojoch baʼal u yilik lelaʼ, baʼaleʼ ¿letiʼ wa u kʼáat le taatatsil cristianoʼob tiʼ u paalaloʼoboʼ? (11. ¿Baʼax ku yaʼalaʼal yoʼolal u sen káaltal yéetel u núup chital le j-xoknáaloʼob teʼ universidadoʼoboʼ?
11 Tsʼoʼoleʼ kʼaʼabéet xan u tuukul máak tiʼ baʼaxoʼob ku beetaʼal teʼ universidadoʼoboʼ. Le universidadoʼoboʼ jach kʼaj óolaʼanoʼob, tumen jach yaʼab u beetaʼal baʼaloʼob kʼaastakiʼ: jach ku drogarkuba le paalaloʼoboʼ, ku sen káaltaloʼob, ku múul chitaloʼob kex maʼ tsʼokaʼan u beeloʼobiʼ, ku paklan copiartik u eksamenoʼob, ku beetaʼal baʼaloʼob kʼaastak tiʼ le túumben okaʼaniloʼoboʼ, yéetel uláakʼ jejeláas baʼaloʼob. Koneʼex tʼaan tiʼ le sen káaltal ku beetaʼal ichiloʼ. Yoʼolal u sen ukʼik le paalal chéen utiaʼal ka káalakoʼoboʼ, le revista New Scientist ku yaʼalik: «Óoliʼ 44 tiʼ cada 100 [tiʼ le ku xookoʼob tu universidadiloʼob Estados Unidosoʼ] ku káaltaloʼob utéen tiʼ cada kaʼapʼéel semana». Lelaʼ bey xan u beetaʼal tumen le ku xookoʼob Australiaoʼ, Gran Bretaña, Rusia yéetel uláakʼ tuʼuxoʼob. Wa ka tʼaanakoʼon tiʼ baʼaloʼob yaan yil yéetel u núup chital utúul xiib yéetel utúul koʼolel maʼ tsʼokaʼan u beeloʼobeʼ, jeʼel u páajtal k-aʼalikeʼ le baʼax ku kaxtik le j-xoknáaloʼoboʼ u jáan yantal baʼax u yiloʼob yéetel u yéet xookoʼob. Yoʼolal lelaʼ, le revista Newsweek ku yaʼalikeʼ «u kʼáat u yaʼaleʼ, u tsʼuʼutsʼkuba utúul xiib yéetel utúul koʼolel yéetel u núup chitaloʼob kex táant u kʼaj óoltkubaʼob yéetel kex minaʼan u tuukulil tiʼob u kaʼa tʼankubaʼob». Upʼéel xook beetaʼabeʼ ku yeʼeskeʼ 60 tak 80 tiʼ cada 100 j-xoknáaloʼobeʼ bey u beetkoʼoboʼ. Utúul koʼolel ku tsʼíib yoʼolal le baʼaxoʼob ku beetik le paalaloʼoboʼ, tu yaʼalaj: «Wa beyech jeʼex u maasiloʼoboʼ, ka beetik xan beyoʼ» (1 Corintoiloʼob 5:11; 6:9, 10).
12. ¿Baʼax talmiloʼob ku aktáantik le j-xoknáaloʼob teʼ universidadoʼoboʼ?
12 Maʼ chéen le baʼaloʼob kʼaastak ku beetaʼal teʼ universidad ku aktáantik le j-xoknáaloʼoboʼ, sáamsamaleʼ yaʼab xook ku beetkoʼob utiaʼal u máansik u eksamenoʼob ken kʼuchuk u kʼiinil. Tsʼoʼoleʼ, maʼ xaaneʼ yaneʼeʼ kʼaʼabéet u jóokʼol náajal ichil wa jaypʼéel oras. Tuláakal lelaʼ yaʼab tiempo ku bisik yéetel ku beetik u jach kaʼanloʼob. ¿Bukaʼaj tiempo túun jeʼel u pʼáatal tiʼ máak utiaʼal u meyajtik Dioseʼ? Le ken yanak yaʼab baʼax u beeteʼ, ¿baʼax ken u yáax beete? ¿Láayliʼ wa yaan u tsʼáaik táanil u Reino Dioseʼ wa yaan u pʼatik paachil? (Mateo 6:33.) Le Bibliaoʼ ku yaʼalik tiʼ le cristianoʼoboʼ: «Il a wileʼex bix a xíimbaleʼex. Maʼ a kuxtaleʼex bey máaxoʼob minaʼan u naʼatoʼobeʼ baʼaleʼ bey máaxoʼob yaan u naʼatoʼobeʼ. Maʼ a chéen máansaj kʼiineʼex tumen kʼasaʼan le kʼiinoʼoboʼ» (Efesoiloʼob 5:15, 16). Jach ku yaatal k-óol ojéeltik yaʼab táankelem paalaloʼobeʼ tsʼoʼok u xuʼulul u meyajkoʼob Dios tumen ku luʼsaʼal yaʼab tiempo tiʼob tumen le universidadoʼ wa tumen ku lúubloʼob tiʼ wa baʼax kʼebanil.
13. ¿Tiʼ baʼax kʼáatchiʼiloʼob unaj u tuukul le taatatsil cristianoʼoboʼ?
13 U jaajileʼ, u núup chital le maʼ tsʼokaʼan u beeloʼoboʼ, u beetkoʼob baʼaloʼob kʼaastak yéetel u bisik yaʼab tiempo tiʼob u beetik u tsʼíiboʼobeʼ, maʼ chéen teʼ universidadoʼob ku yilaʼaloʼ. Baʼaleʼ, yaʼab táankelem paalaloʼob maʼatech u meyajkoʼob Dioseʼ ku yilkoʼobeʼ le baʼaloʼobaʼ táakaʼanoʼob ichil u kaambal máak, maʼ kʼaas u yilkoʼob ka beetaʼakiʼ. Le taatatsil cristianoʼoboʼ, ¿unaj wa u túuxtik u paalaloʼob xook tiʼ upʼéel kúuchil ich kampʼéel jaʼab wa maas tiʼ, kex u yojloʼob yaan u aktáantikoʼob le talamiloʼobaʼ? (Proverbios 22:3; 2 Timoteo 2:22). Jeʼel baʼalak utsil ka páatchajak u kʼamik le táankelem paalaloʼ, ¿maʼalob wa ka xiʼikoʼob kex ka u máansoʼob talamil? Yéetel u maas kʼaʼananileʼ: ¿baʼax táan u kanik le táankelem paalaloʼob tiʼ le baʼaxoʼob unaj tsʼáaikoʼob táanil ichil u kuxtaloʼoboʼ? * (Filiposiloʼob 1:10; 1 Tesalonicailoʼob 5:21.) Le taatatsiloʼoboʼ kʼaʼabéet u jach tuukuloʼob yéetel u payalchiʼob yoʼolal le kʼáatchiʼobaʼ, tsʼoʼoleʼ maʼ unaj u tuʼubultiʼob le talamil jeʼel u yantal wa ka u túuxt u paalaloʼob táanxel kaajil wa táanxel luʼumil utiaʼal u seguertik u xookoʼobiʼ.
Tuʼux uláakʼ jeʼel u páajtal u kaambaloʼobeʼ
14, 15. 1) ¿Baʼax tsolnuʼukil ku tsʼáaik le Biblia maʼ le ku beetaʼal tumen u maas yaʼabil le máakoʼob teʼ kʼiinoʼobaʼ? 2) ¿Baʼax kʼáatchiʼiloʼob maʼalob ka beetaʼak tumen le táankelem paalaloʼoboʼ?
14 Yaʼabach máakoʼob tuklik bejlaʼeʼ, chéen jeʼel u bin utsil tiʼ le táankelem paalal wa ka oojkoʼob xook tiʼ upʼéel universidadeʼ. Baʼaleʼ le cristianoʼoboʼ maʼatech u nuʼuktikubaʼob yéetel bix u tuukul u maasil máakoʼoboʼ, baʼaxeʼ ku beetkoʼob le baʼax ku yaʼalik le tekstoaʼ: «Maʼ a kuxtaleʼex jeʼel bix u yaʼalik le yóokʼol kaabaʼ; baʼaleʼ kʼexeʼex a tuukuleʼex utiaʼal ka túumbenchajak a kuxtaleʼex. Beyoʼ jeʼel a wojéeltikeʼex máakalmáak u yóolal Jajal Dioseʼ, u kʼáat u yaʼaleʼ le baʼax maʼaloboʼ, baʼax utstutʼaanoʼ yéetel baʼax jach tu beel[oʼ]» (Romailoʼob 12:2). ¿Baʼax u kʼáat Dios ka beetaʼak tumen máaxoʼob meyajtik, táankelem paalaloʼob yéetel nukuch máakoʼob, teʼ tu tsʼook kʼiinoʼobaʼ? Apóstol Pabloeʼ tu yaʼalaj tiʼ Timoteo: «Techeʼ pʼáaten mantatsʼ yéetel maʼalob tuukul, mukʼyajt le yaayaj óolaloʼoboʼ, kʼub a wóol a tseʼekt le maʼalob péektsiloʼ. Beet maʼalob a meyaj». U jaajileʼ, le baʼaxoʼob tu yaʼaloʼ jach bey xan unaj k-beetikoʼ (2 Timoteo 4:5).
15 Maʼ unaj k-chaʼik u yoksaʼal t-tuukul ka k-kaxt chéen ayikʼaliloʼobiʼ, baʼaxeʼ unaj «[k-pʼáatal] mantatsʼ yéetel maʼalob tuukul», lelaʼ u kʼáat u yaʼaleʼ k-tsʼáaik táanil k-meyajtik Dios. Wa táankelmecheʼ, tuklej: «¿Kin beetik wa tuláakal le ku páajtal utiaʼal in kʼaʼaytik tubeel le maʼalob péektsil jeʼex tsʼoʼok in kanik teʼ Bibliaoʼ? ¿Baʼax tsʼoʼok in chʼaʼatuklik utiaʼal in maas táakpajal in kʼaʼayt le maʼalob péektsiloʼ? ¿Tsʼoʼok wa in tuklik in kʼubkimba utiaʼal in chúukaʼan meyajtik Dios tuláakal u kʼiiniloʼob in kuxtal?». Maʼ xaaneʼ talam jeʼel a wilik a núukik le kʼáatchiʼobaʼ, baʼaleʼ maas jeʼel u talamtal a núukik ken a wil a wéet táankelmiloʼobeʼ táan u binoʼob tu paach chéen ayikʼaliloʼob, tu paach chéen baʼaloʼob talamtak wa nuuktak, tumen ku tuklikoʼobeʼ le kun beetik u bin utsil tiʼob (Jeremías 45:5). Lelaʼ ku yeʼesikeʼ jach kʼaʼanan u kaʼansaʼal le paalaloʼob tu mejniloʼob tumen u taataʼob ka u tsʼaʼob táanil u meyajkoʼob Diosoʼ (Proverbios 22:6; Eclesiastés 12:1; 2 Timoteo 3:14, 15).
16. Le taatatsil cristianoʼoboʼ, ¿bix jeʼel u yáantik u paalaloʼob ka yanak u tuukulil tiʼob u meyajkoʼob Dioseʼ?
16 U nojchil tiʼ u óoxtúul paalal utúul maamatsil úuch joʼopʼok u beetik u táanilkunsajileʼ, tu yaʼalaj: «In maamaeʼ jach ku yilik máax yéetel k-bisikba kaʼachi. Maʼatech k-bisikba yéetel k-éet xookoʼob kaʼachi, k-bisikba chéen yéetel sukuʼunoʼob teʼ múuchʼulil u tsʼaamaj u yóoloʼob u meyajtoʼob Diosoʼ. Letiʼ xaneʼ suukaʼan u yaʼalik tiʼ le sukuʼunoʼob ka xiʼikoʼob t-otochoʼ, jeʼex tiʼ le misioneroʼoboʼ, le sukuʼunoʼob ku xíimbaltik le múuchʼuliloʼoboʼ, le sukuʼunoʼob ku meyajoʼob Beteloʼ yéetel le j-táanilkunsajoʼoboʼ. K-uʼuyik u tsikbaltkoʼob baʼaxoʼob uchaʼantiʼob yéetel k-ilik bix kiʼimakil u yóoloʼobeʼ, le áantoʼon ka taakchajak xan k-kʼubik kuxtal utiaʼal k-maas meyajtik Dios». Bejlaʼeʼ le óoxtúul paalaloʼobaʼ jach u kʼubmaj u yóoloʼob u meyajtoʼob Dios, utúul tiʼ letiʼobeʼ tiʼ ku meyaj tu najil Beteleʼ, uláakʼ utúuleʼ tsʼoʼok u xook teʼ Kaambalil utiaʼal Meeyjil Kaʼansajoʼ (Escuela de Entrenamiento Ministerial) yéetel uláakʼ utúuleʼ táanilkunsaj.
17. Utúul taatatsil cristianoeʼ, ¿bix jeʼel u yáantik u paalal u chʼaʼatukloʼob tuʼux ken u seguert u xookoʼob yéetel baʼax meyajil ken u kan u beetoʼobeʼ? (Ilaʼak le cuadro yaan teʼ teʼ táan juʼun 29.)
17 Le taatatsil cristianoʼoboʼ maʼ chéen unaj u líiʼsik u yóol u paalaloʼob ka u tsʼáa u yóoloʼob u meyajtoʼob Diosiʼ, unaj xan u yáantkoʼob tak tu mejniloʼob utiaʼal ka u yéeyoʼob baʼax ken u xokoʼob utiaʼal u kankoʼob wa baʼax meyajil. Utúul táankelem sukuʼun ku meyaj Beteleʼ, ku yaʼalik: «In papá yéetel in maamaeʼ tu beetaj u táanilkunsajiloʼob táanil tiʼ u tsʼoʼokol u beeloʼob bey xan ka tsʼoʼok u beeloʼob, letiʼobeʼ tu yiloʼob u líiʼskoʼob k-óol utiaʼal ka k-jach tsʼáa k-óol meyajt Dios jeʼex letiʼobeʼ. Ken joʼopʼok tuklik kaʼach tuʼux ken k-seguert xook yéetel ken joʼopʼok k-chʼaʼatuklik baʼax ken k-beeteʼ, letiʼobeʼ ku líiʼskoʼob k-óol utiaʼal ka oojkoʼon xook tuʼux jeʼel u yáantkoʼon k-kaxt upʼéel meyaj jeʼel u chaʼik k-beetik táanilkunsajileʼ». Le taatatsil cristianoʼoboʼ maʼ unaj u líiʼsik u yóol u paalaloʼob utiaʼal ka oojkoʼob xook tuʼux chéen utiaʼal u líiʼskubaʼob utiaʼal u ookloʼob xook tiʼ upʼéel universidadiʼ, baʼaxeʼ unaj u líiʼsik u yóol u paalaloʼob ka oojkoʼob xook tuʼux jeʼel u yáantaʼaloʼob u kanoʼob u beetoʼob upʼéel meyaj jeʼel u chaʼik u maas kʼubikubaʼob u meyajtoʼob Dioseʼ. *
18. ¿Baʼax meyajil maʼalob ka u tukult u kanik u beet le táankelem paalaloʼoboʼ?
18 Tsʼoʼok u yilaʼal tiʼ yaʼab luʼumiloʼobeʼ ku maas kʼaʼabéetkuntaʼal máaxoʼob u yojloʼob u beetoʼob wa baʼax meyajil, maʼ máaxoʼob xooknajaʼanoʼob tiʼ universidadiʼ. Le revista USA Today ku yaʼalikeʼ «teʼ jaʼaboʼob ku taaloʼ, 70 tiʼ cada 100 j-meyajoʼobeʼ maʼ kun kʼáatbiltiʼob upʼéel juʼun eʼesik xooknajaʼanoʼob tiʼ universisdad, baʼaxeʼ yaan u kʼáataʼaltiʼob upʼéel juʼun tuʼux ku yaʼalik xooknajaʼan tiʼ upʼéel escuela técnica». Teʼ escuelaʼob beyaʼ ku kaʼansaʼal máak utiaʼal meyaj tiʼ upʼéel oficina, u yutskíint camión, u yutskíint computadora, u beet u plomeroi, u kanik kʼoos yéetel ku kaʼansik uláakʼ u jejeláasil meyajoʼob. ¿Maʼalobtak wa le meyajoʼobaʼ? Maʼalobtak. Baʼaleʼ maʼ xaaneʼ, yaan máaxeʼ ku tuklikeʼ le meyajoʼobaʼ maʼ jach jatsʼutstakoʼobiʼ, baʼaleʼ le meyajoʼob beyaʼ, ku chaʼik u maas kʼubik u yóol máak u meyajt Jéeoba (2 Tesalonicailoʼob 3:8).
19. ¿Baʼax maas jeʼel u taasik kiʼimak óolal tiʼ máakeʼ?
19 Le Bibliaoʼ ku yaʼalik: «[¡Táankelmeʼex] yéetel nuxib[eʼex]! ¡Kiʼikiʼtʼanteʼex tuláakaleʼex u kʼaabaʼ Yuumtsil, tumen chéen u kʼaabaʼ sen kaʼanal! ¡U tsiikileʼ tiʼ yaan tu yóokʼol kaʼaneʼ yéetel tu yóokʼol luʼum!» (Salmo 148:12, 13). Kex le yóokʼol kaab ku yaʼalik u tsʼáaik ayikʼalileʼ, baʼax maas jeʼel u taasik kiʼimak óolal tiʼ máakeʼ letiʼe u kʼubikuba u meyajt Diosoʼ. Maʼ u tuʼubultoʼon le baʼax ku yaʼalik le Bibliaaʼ: «U kiʼ tʼaan Yuumtsileʼ ayikʼalil maʼ tu taasik kʼiʼinamil tu yéetel» (Proverbios 10:22).
[Tsolajiloʼob]
^ xóot’ol 13 Wa a kʼáat a xok baʼax tsʼoʼok u beetik jujuntúul cristianoʼob tsʼoʼok u tsʼáaikoʼob táanil u maas kankoʼob tiʼ Dios ke ka xiʼikoʼob xook tiʼ upʼéel universidadeʼ, ilawil La Atalaya 1 tiʼ agosto tiʼ 1982, t.jnob. 3-6, yéetel 1 tiʼ mayo tiʼ 1979, t.jnob. 5-10; ¡Despertad! 22 tiʼ septiembre tiʼ 1978, t.j. 19, yéetel 22 tiʼ marzo tiʼ 1975, t.jnob. 3-6.
^ xóot’ol 17 Ilaʼak le xookoʼob “La búsqueda de una vida segura” tiʼ (¡Despertad! 8 tiʼ octubre tiʼ 1998, t.jnob. 4-6) yéetel “¿Qué carrera debería escoger?” tiʼ (¡Despertad! 8 tiʼ mayo tiʼ 1989, t.jnob. 12-14).
¿Jeʼel wa u páajtal a tsolkeʼ?
• ¿Tiʼ baʼax jach ku kʼubik u yóol le cristianoʼoboʼ?
• ¿Baʼax talmil ku aktáantik le taatatsiloʼob yoʼolal tuʼux ken u seguert u xook u paalaloʼoboʼ?
• ¿Tak baʼaxoʼob unaj u tuklaʼal ken joʼopʼok u yilaʼal bukaʼaj ku tojoltik u kaʼantal u xook máak?
• Le taatatsil cristianoʼoboʼ, ¿bix jeʼel u yáantik u paalaloʼob ka yanak u tuukulil tiʼob u meyajkoʼob Dioseʼ?
[U kʼáatchiʼiloʼob le xookoʼ]
[U tsolajil le oochel teʼ táan juʼun 29]
¿Jach wa kʼaʼanan u kaʼantal u xook máak?
Óoliʼ tuláakal le ku yookloʼob xook teʼ universidadoʼ u kʼáatoʼob ka tsʼaʼabak u diplomaʼob yoʼolal u kaxkoʼob upʼéel meyaj maʼalob u boʼotaʼal. Baʼaleʼ, jeʼex u yaʼalik u gobiernoi Estados Unidoseʼ chéen 25 tiʼ cada 100 ku tsʼaʼabal u diplomaʼob táanil tiʼ seis jaʼaboʼobiʼ. Kex beyoʼ, ¿ku yantal wa upʼéel maʼalob meyaj tiʼ le máaxoʼob ku tsʼaʼabal u diplomaʼoboʼ? Koneʼex ilik baʼax tsʼoʼok u yilaʼal yoʼolal lelaʼ.
«U bin máak xook [tu universidadiloʼob] Harvard wa Dukeʼ maʼ u kʼáat u yaʼal wa jach yaan u yantal meyaj tiʼ máak jach maʼalob u boʼotaʼaliʼ. [...] Le empresaʼoboʼ maʼ u kʼaj óoloʼob le táankelem paalal tsʼoʼok u tsʼoʼoksik u xookoʼoboʼ. Maʼ xaaneʼ upʼéel diplomaeʼ [...] jeʼel u beetik u tuklaʼal jach yaʼab baʼax u yojel le máax tiaʼalintkoʼ. Baʼaleʼ tu tsʼookeʼ maas ku yilaʼal baʼax ku páajtal u beetik yéetel baʼax maʼ.» (Newsweek, 1 tiʼ noviembre tiʼ 1999.)
«Kex bejlaʼa maas yaʼab baʼax ku kʼáataʼal utiaʼal u yokol máak meyajeʼ [...], tuláakal le baʼax ku kʼáataʼaloʼ jeʼel u kanik máak teʼ secundariaoʼ, teʼeloʼ jeʼel u kanik máak u jóoʼs cuentaeʼ, jeʼel u kanik máak xook yéetel tsʼíib tubeeleʼ [...], maʼatech u kʼaʼabéettal le baʼax ku kanik máak teʼ universidadoʼ. [...] Le j-xoknáaloʼoboʼ maʼ tsa ka xiʼikoʼob universidad utiaʼal ka yanaktiʼob upʼéel maʼalob meyajiʼ, baʼaleʼ unaj u kankoʼob tubeel le baʼaxoʼob ku kaʼansaʼal teʼ secundariaoʼ.» (American Educator, ich u mesiloʼob yáaxkʼiin tiʼ 2004.)
«Óoliʼ tuláakal le universidadoʼoboʼ maʼatech u kaʼanskoʼob le j-xoknáaloʼob utiaʼal ka páatak u káajal u meyajoʼob ken tsʼoʼokok u xookoʼoboʼ. Baʼaleʼ le escuela tecnicaʼoboʼ tsʼoʼok u joʼopʼol u yaʼabtal máaxoʼob ku yookloʼob xookiʼ [...] yéetel táan u yilaʼaleʼ tiʼ maas unaj u bin le paalaloʼob xookoʼ, lelaʼ bey úuchik tu jaʼabil 1996 tak 2000, maas yaʼabchaj máaxoʼob ook tiʼ tuláakal le yanoʼoboʼ, ook uláakʼ 48 tiʼ cada 100 utúululiʼ. [...] Bey túunoʼ, le diploma ku tsʼaʼabal teʼ universidad ku biskoʼob jach yaʼab taakʼin yéetel yaʼab jaʼaboʼob u xookiloʼ táan u bin u pʼáatal mix baʼal u beelal.» (Time, 24 tiʼ enero tiʼ 2005.)
«Utiaʼal u jaʼabil 2005 le Departamento de Trabajo tiʼ Estados Unidoseʼ ku tuklikeʼ utúul tiʼ cada óoxtúul tiʼ le xooknajoʼob ich kampʼéel jaʼaboʼob tiʼ universidadeʼ maʼ ken u kaxt upʼéel meyaj yaan yil yéetel le baʼax tu xokoʼ.» (The Futurist, julio-agosto tiʼ 2000.)
Yoʼolal tuláakal baʼax táan u yúuchloʼ, yaʼab j-kaʼansajoʼobeʼ ku kaʼapʼéeltal u tuukuloʼob yoʼolal bukaʼaj u kʼaʼabéetil ka kaʼanchajak u xook máak. Le revista The Futurist ku yaʼalik: «Maʼ táan k-kaʼansik le j-xoknáaloʼob utiaʼal ka xiʼik utsil tiʼoboʼ». Baʼaleʼ, koʼoneʼex ilik baʼax ku yaʼalik le Biblia táan u beetik Jéeobaoʼ: «Teen Yuumtsil a [Dios]; teen kaʼambesik tiʼ teech baʼax unaj a beetik utiaʼal a wutsil, teen eʼesik tiʼ teech, tuʼux bejil unaj a bin. ¡Kexiʼi kaʼach ka [tsʼoʼokbes] in túuchiʼ tʼaanoʼobeʼ! A maʼalob yanileʼ bíin nojochchajak jeʼel bix u bin u nojochtal jumpʼéel áalkab jaʼeʼ, u yaʼabtal a nuʼukuloʼobeʼ bíin béeyak u kuklil kʼáaʼnáabeʼ» (Isaías 48:17, 18).
[U tsolajil le oochel teʼ táan juʼun 28]
Tu tsʼáajoʼob pachil baʼax u kʼáat u beetoʼob, yéetel tak le meyaj ku beetikoʼoboʼ, utiaʼal ka u tsaypachtoʼob Jesús
[U tsolajil le oochel teʼ táan juʼun 29]
[U tsolajil le oochel teʼ táan juʼun 31]
Le taatatsiloʼoboʼ unaj u kaʼansik u paalaloʼob u tsʼaʼob táanil u meyajkoʼob Dios