U Tʼaan Jéeobaeʼ kuxaʼan

Baʼaloʼob maʼalobtak ku kanaʼal tiʼ u Tsʼíibil Nehemías

TSʼOʼOK u máan doce jaʼaboʼob úuchuk le baʼaxoʼob ku yaʼalik u libroi Esdrasoʼ. Táan u náatsʼal u kʼiinil tuʼux kun jóokʼol «u tʼaanil u yutskíintaʼal yéetel u kaʼa líikʼsaʼal Jerusalén». Lelaʼ letiʼe baʼax kun eʼesik u káajal le 70 semanaʼob de siete jaʼaboʼob cada upʼéel kun máan tak ken chíikpajak le Mesíasoʼ (Daniel 9:24-27, NM). U Tsʼíibil Nehemíaseʼ ku tʼaan tiʼ bix kaʼa líiʼsaʼabik u baʼpakʼiloʼob Jerusalén tumen le israelitaʼoboʼ, yéetel ku taasik u tsikbalil tiʼ baʼax úuch ich doce jaʼaboʼob, ku káajal tu jaʼabil 456 tak óoliʼ tu jaʼabil 443 táanil tiʼ u taal Cristo.

Le libroaʼ tsʼíibtaʼab tumen le gobernador Nehemíasoʼ, yéetel jach jatsʼuts bix u yeʼesik wa utúul máak u chʼaʼatukulmaj u beetik baʼax u kʼáat Jéeoba yéetel ku jach kʼubik u yóol tiʼeʼ, ku nojbeʼenkúuntik u adoración Jéeoba. Ku yeʼesik xan bix u beetik Jéeoba u béeychajal tuláakal le baʼax ku yaʼalikoʼ. Ku tʼaan xan tiʼ utúul máak maʼ tu chʼaʼaj saajkil u beet baʼax ku yaʼalik Diosiʼ. U Tsʼíibil Nehemíaseʼ ku kaʼansik yaʼab baʼaloʼob tiʼ le máaxoʼob meyajtik Dios teʼ kʼiinoʼobaʼ, «tumen u tʼaan Jajal Dioseʼ kuxaʼan yéetel yaan u páajtalil» (Hebreob 4:12).

KU TSʼOʼOKSAʼAL U BAʼPAKʼILOʼOB JERUSALÉN

(Nehemías 1:1–6:19)

Nehemíaseʼ táan kaʼach u meyajtik rey Artajerjes Longimano tu castilloi u kaajil Susa, ka tu yojéeltaj u kaajaleʼ «talam yaj kuxlikoʼob, subtsil xan baʼax ku yúuchul tiʼob. [Yéetel] Jerusaleneʼ, juʼujuʼut u pakʼiloʼob bakʼpachtik, u jool najiloʼobeʼ tóokaʼanoʼob». Nehemíaseʼ jach lúub u yóol ka tu yojéeltaj lelaʼ, le oʼolal tu kʼáat óoltaj u yáantaj Dios (Nehemías 1:3, 4). Le rey túunoʼ tu yilaj jach lubaʼan u yóol, le oʼolal tu yaʼalaj tiʼ ka xiʼik Jerusalén.

Ka kʼuch Nehemías Jerusaleneʼ, yéetel áakʼabeʼ, jóokʼ u yil bix pʼaatlil u baʼpakʼiloʼob Jerusalén, ka tsʼoʼok túuneʼ tu yaʼalaj tiʼ le judíoʼob taak u yutskíintik u baʼpakʼiloʼob le kaajoʼ. Le ka káaj le meyajoʼ káaj xan u chʼaʼapachtaʼaloʼob, baʼaleʼ Nehemíaseʼ tu yaʼalaj tiʼ le kaaj maʼ u chʼaʼik saajkiloʼ le oʼolal maʼ xáanchaj ka tsʼoʼoksaʼab u baʼpakʼiloʼob Jerusaleniʼ (Nehemías 6:15).

U núukil kʼáatchiʼob:

1:1; 2:1. Le «jaʼabil veinte» ku chʼaʼachiʼitaʼal tiʼ Nehemías 1:1, ¿láayliʼ wa letiʼe ku chʼaʼachiʼitaʼal xan teʼ 2:1? Láayliʼ letiʼe. Le kaʼapʼéel jaʼaboʼob ku chʼaʼachiʼitaʼal teʼ tekstoʼobaʼ ku lúubloʼob ichil u veinte jaʼabil u reinado Artajerjes, baʼaleʼ maʼ upʼéeliliʼ bix úuchik u xokaʼal u kʼiiniloʼobiʼ. Yaan libroʼob eʼesikeʼ Artajerjeseʼ káaj u reinar tu jaʼabil 475 táanil tiʼ u taal Cristo. Le babilonioʼob úuchiloʼ, utiaʼal u xokkoʼob u jaʼabiloʼob u gobernar utúul reyeʼ, ku káajal u xokkoʼob kaʼach tu mesil nisán (marzo- abril) tak tuláakʼ u mesil nisán. Wa k-chʼaʼik en cuenta bix u xokaʼal le jaʼaboʼob tumen le babilonioʼoboʼ, u yáax jaʼabil u gobernar Artajerjeseʼ káaj tu mesil nisán tiʼ u jaʼabil 474, le oʼolaleʼ le jaʼab veinte tiʼ le ku tʼaan Nehemías 2:1 ku káajal u xoʼokol tu mesil nisán tiʼ u jaʼabil 455. Lelaʼ u kʼáat u yaʼaleʼ le mes kislev (noviembre-diciembre) ku chʼaʼachiʼitaʼal Nehemías 1:1 ku lúubul tu jaʼabil 456, upʼéel jaʼab táanil tiʼ 455. Nehemíaseʼ ku yaʼalikeʼ le mes kislev xanoʼ láayliʼ lúub tu jaʼabil  veinte tiʼ u gobernar Artajerjeseʼ. Baʼaleʼ maʼ xaaneʼ teʼelaʼ Nehemíaseʼ káaj u xokik u jaʼabil u gobernación Artajerjes jach teʼ kʼiin ka káaj u beetik u jalaʼachiloʼ wa maʼ xaan xaneʼ meyajnaj tiʼ le calendario Judío utiaʼal u xokik u jaʼabil u gobernar le reyoʼ, lelaʼ ku káajal tu mesil tisri (septiembre-octubre). Jeʼel bixak kaʼach ka u xok Nehemías le jaʼaboʼobaʼ, le ka jóokʼ u tʼaanil u jel líiʼsaʼal u baʼpakʼiloʼob Jerusaleneʼ letiʼe jaʼab 455 táanil tiʼ u taal Cristooʼ.

4:17, 18. Le máaxoʼob ku meyajoʼob kaʼach utiaʼal u líiʼskoʼob u baʼpakʼiloʼob Jerusaleneʼ, ¿bix úuchik u béeytal u meyajoʼob chéen yéetel jun tsʼíit u kʼaboʼob? Le máaxoʼob púutik kaʼach u nuʼukuliloʼob le meyajoʼ tak yéetel juntsʼíit u kʼaboʼob jeʼel u páajtal u machkoʼob le baʼax ku tsʼaʼabaltiʼob u púutoʼoboʼ, «yéetel [túun] uláakʼ jun tsʼíiteʼ u machmajoʼob u nuʼukul u baʼateloʼob». Le máaxoʼob unaj u meyajoʼob kaʼach yéetel ka tsʼíit u kʼaboʼobeʼ, «u kʼaxnakʼtmaj u máaskaboʼob». Tuláakal kaʼach u líiʼsmubaʼob utiaʼal u baʼateloʼob wa ka kʼaʼabéetchajak.

5:7. ¿Baʼaxten Nehemíaseʼ tu kʼeyaj «u nuukiloʼob yéetel u méekʼtáanoʼob» le kaajoʼ? Tumen le máakoʼobaʼ ku tsʼáaikoʼob kaʼach taakʼin utiaʼal majantbil baʼaleʼ ku cobrarkoʼob u interesi, lelaʼ ku bin kaʼach tu contra le baʼax ku yaʼalik u Ley Moisesoʼ (Levítico 25:36; Deuteronomio 23:19). Le interés ku cobrartikoʼob kaʼachoʼ jach táaj yaʼab. Wa mensual u boʼotaʼal le uno por ciento interesoʼ, ich u jaʼabeʼ unaj u boʼotaʼal doce por ciento interés tiʼ le bukaʼaj páayaʼanoʼ (Nehemías 5:11, NM). Letiʼobeʼ, chéen táan u maas pechʼkoʼob kaʼach le kaaj peechʼeliliʼ yanil tu yoʼolal le sen impuestoʼob ku boʼotkoʼob bey xan tumen maʼ jach yaan baʼal u jaantoʼoboʼ. Tiʼ Nehemíaseʼ meyajnaj le Ley utiaʼal u kʼeyik le máaxoʼob ku cobrarkoʼob u interesi le taakʼin ku tsʼáaikoʼob majantbiloʼ.

6:5. ¿Baʼaxten Sanbalateʼ tu túuxtaj tiʼ Nehemías «jumpʼéel [carta] jeʼekʼab», wa u suukil kaʼacheʼ u túuxtaʼal cartaʼob tiʼ upʼéel sobre kʼalaʼan? Maʼ xaaneʼ Sanbalateʼ u kʼáat kaʼach ka ojéeltaʼak le baʼax ku yaʼalik le cartaoʼ. Yéetel ku tuklik kaʼacheʼ ken u yojéelt Nehemías baʼaxoʼob ku yaʼalaʼal tu yoʼolaleʼ yaan u pʼatik kaʼach u meeyjulil u baʼpakʼiloʼob Jerusalén utiaʼal u bin u yaʼal maʼ jaaj baʼax ku yaʼalaʼal tu yoʼolaliʼ. Wa maʼ xaaneʼ tu tuklajeʼ ken u yuʼub le judíoʼob le baʼaxoʼob ku yaʼalaʼal tu yoʼolal Nehemíasoʼ yaan u xuʼulul kaʼach u meyajoʼob. Baʼaleʼ Nehemíaseʼ maʼ tu chaʼaj u sajaktaliʼ baʼaxeʼ letiʼe tu yilaj u tsʼoʼoksaʼal le meyaj tsʼaʼan tiʼ tumen Diosoʼ.

Baʼaxoʼob ku kaʼansiktoʼon:

1:4; 2:4; 4:4, 5. Ken k-aktáant talmiloʼob yéetel táanil tiʼ k-chʼaʼatuklik k-beetik wa baʼaxeʼ, kʼaʼabéet k-payalchiʼ tiʼ Jéeoba yéetel k-beetik baʼax ku yaʼalik u kaajal (Romailoʼob 12:12).

1:11–2:8; 4:4, 5, 15, 16; 6:16. Jéeobaeʼ ku núukik u payalchiʼ le máaxoʼob meyajtik jach tu jaajil u yóoloʼoboʼ (Salmo 86:6, 7).

1:4; 4:19, 20; 6:3, 15. Kex jach tu yeʼesaj yaabilaj Nehemíaseʼ, baʼaleʼ tu yilaj u beetaʼal tuláakal baʼal jeʼex u kʼáat Jéeobaoʼ.

1:11–2:3. Le baʼax maas taas kiʼimak óolal tiʼ Nehemíasoʼ maʼ letiʼe u meyajtik le reyoʼ baʼaxeʼ u yilik u yantal yaʼab máaxoʼob utiaʼal u adorarkoʼob Jéeoba. Utiaʼal xan ka kiʼimakchajak k-óoleʼ unaj k-beetik tuláakal le ku páajtal utiaʼal ka adorartaʼak Jéeoba tumen u maasil máakoʼoboʼ.

2:4-8. Jéeoba péeks Artajerjes utiaʼal ka u chaʼa u bin Nehemías tu kaajil Jerusalén utiaʼal u kaʼa líiʼs u baʼpakʼiloʼob. Proverbios 21:1 ku yaʼalikeʼ  «U tuukul [utúul reyeʼ], tu kʼab Yuumtsileʼ, bey áalkab jaʼeʼ, ku bin tu beel jeʼel tuʼux u kʼáat Yuumtsileʼ».

3:5, 27. Maʼ unaj k-ilik bey mix baʼal le meyaj ku tsʼaʼabal toʼon k-beet ichil u kaajal Jéeobaoʼ, jeʼex le «u nuukiloʼob» le tecoaʼoboʼ; baʼaxeʼ kʼaʼabéet k-ilik beetik jeʼex le u maasil tiʼ le tecoaʼoboʼ, tumen letiʼobeʼ kiʼimakchaj u yóoloʼob úuchik yáantajoʼob utiaʼal u jel líiʼsaʼal u baʼpakʼiloʼob Jerusalén.

3:10, 23, 28-30. Yaan sukuʼunoʼobeʼ jeʼel u páajtal u binoʼob áantaj tuʼux maas kʼaʼabéeteʼ, uláakʼoʼobeʼ maʼ tu páajtal u binoʼob áantaj náach. Baʼaleʼ lelaʼ ku beetkoʼob ken áantajnakoʼob utiaʼal u beetaʼal kúuchiloʼob tuʼux ku muchʼkuba le sukuʼunoʼoboʼ, ken úuchuk wa baʼax loobil yéetel ken jóoʼkoʼob kʼaʼaytaj.

4:14. Utiaʼal maʼ k-sajaktal ken chʼaʼapachtaʼakoʼoneʼ kʼaʼabéet kʼubik k-óol tiʼ Jéeoba le máax «nojoch yéetel sajbeʼentsil[oʼ]».

5:14-19. Le nuxiboʼoboʼ yaʼab baʼaloʼob jeʼel u páajtal u kankoʼob tiʼ le gobernador Nehemías, jeʼex le kabal óolaloʼ, le utsiloʼ yéetel le naʼatiloʼ. Kex ku yilik u beetaʼal kaʼach tuláakal baʼal jeʼex u yaʼalik u Ley Diosoʼ, mix utéen tu kaxtaj chéen u yutsil, baʼaxeʼ tu yeʼesaj yaabilaj tiʼ le máaxoʼob lubaʼan u yóoloʼoboʼ yéetel le óotsiloʼoboʼ. Le yaabilaj tu yeʼesoʼ upʼéel baʼal kʼaʼabéet u yeʼesik tuláakal le máaxoʼob meyajtik Diosoʼ.

«¡IN [DIOS]: KʼAʼAJAK TIʼ TEECH A [WEʼESIKTEN] UTS!» (Nehemías 7: 1–13:31)

Ka tsʼoʼok u líiʼsaʼal u baʼpakʼiloʼob Jerusaleneʼ, Nehemíaseʼ tu tsʼáaj u joonailoʼob yéetel tu tsʼáaj máakoʼob utiaʼal kanáantik le kaajoʼ. Letiʼeʼ tu beetaj xan upʼéel lista tiʼ u chʼiʼibaloʼob le kaajoʼ. Tuláakal le kaajoʼ tu muchʼuba «teʼ j-kʼíiwik yaan aktáan teʼ tu jool le jaʼoʼ», teʼelaʼ Esdraseʼ ku xokik le Ley tiʼ le kaajoʼ, Nehemías túun yéetel le levitaʼoboʼ ku tsolikoʼob (Nehemías 8:1). Ka tsʼoʼok u yuʼubik le kaaj baʼax ku yaʼalik le Ley tu yoʼolal u kʼiimbesajil le máakanoʼob wa paseloʼoboʼ, yéetel kiʼimak óolal tu beetoʼob.

Ka tsʼoʼok u kʼiimbesajil le máakanoʼoboʼ le kaajoʼ tu kaʼa muchʼuba utiaʼal u kʼiimbeskoʼob uláakʼ muchʼtáambal. Teʼelaʼ u chʼiʼibal Israeleʼ tu yaʼalaj u kʼebanoʼob, le levitaʼob túunoʼ tu kʼaʼajsoʼob tiʼ u kaajil Israel tuláakal baʼax u beetmaj Dios tu yoʼolaloʼob, le kaaj túunoʼ tu yaʼaloʼob yaan «u kuxtaloʼob jeʼel bix le yaʼalmaj tʼaan tu tsʼáaj [Diosoʼ]» (Nehemías 9:1, 2; 10:29). Tak teʼ kʼiin jeʼeloʼ tu kaajil Jerusaleneʼ mix máak kajaʼan kaʼachiʼ, le oʼolal tu beetoʼob upʼéel buul utiaʼal u yilaʼal ka xiʼik kajtal utúul tiʼ cada diez judíoʼob Jerusalén. Ka tsʼoʼok u baʼpakʼiloʼob Jerusalenoʼ le kaajoʼ jach kiʼimakchaj yóoloʼob, tak náachileʼ ku yuʼubaʼal kaʼach le kiʼimak óolal yanchaj Jerusalenoʼ (Nehemías 12:43). Ka tsʼoʼok u máan doce jaʼaboʼob kʼuchuk Nehemías tu kaajil Jerusaleneʼ suunaj yiknal Artajerjes utiaʼal u chʼaʼajoʼoltik u meyaj. Baʼaleʼ ka máan kʼiineʼ yaʼabchaj u beetaʼal baʼaloʼob kʼaastak tu kaajil Jerusalén le oʼolaleʼ ka suunaj Nehemíaseʼ tu yilaj u láaj xuʼulsaʼal le baʼaloʼob kʼaastak teʼ kaajoʼ, tu yaʼalaj tiʼ Jéeoba ich payalchiʼ: «¡In [Dios]: Kʼaʼajak tiʼ teech a beetik uts!» (Nehemías 13:31).

U núukil kʼáatchiʼob:

7:6-67. ¿Baʼaxten u listai le máaxoʼob suunajoʼob Jerusalén tu tsʼíibtaj Nehemíasoʼ jelaʼan tiʼ le tu tsʼíibtaj Esdrasoʼ? (Esdras 2:1-65.) Tumen Esdras yéetel Nehemíaseʼ maʼ xaaneʼ maʼ upʼéeliliʼ tuʼux tu copiartoʼob le bukaʼaj máakoʼob suunajoʼoboʼ. Maʼ xaaneʼ, yaʼab tiʼ le máaxoʼob tu yaʼaloʼob yaan u binoʼob Jerusaleneʼ tu yoraileʼ maʼ binoʼobiʼ. Wa maʼ xaaneʼ  tumen yaan tiʼ letiʼobeʼ yáaxeʼ maʼ béeychaj u yaʼalikoʼob tiʼ baʼax chʼiʼibalil u taaloʼobiʼ, baʼaleʼ ka tsʼoʼokeʼ tu beetoʼob. Jeʼel bixakeʼ, tu kaʼatúuliloʼobeʼ tu tsʼíibtoʼobeʼ 42.360 máakoʼob yáax suunajoʼob, yéetel ichiloʼobeʼ maʼ xokaʼan le palitsiloʼoboʼ mix le máaxoʼob ku kʼaayoʼoboʼ.

10:34. ¿Baʼaxten aʼalaʼab tiʼ le kaaj ka u bis siʼoʼ? Le Leyoʼ maʼatech u yaʼalik kaʼach ka bisaʼak siʼ tumen le israelitaʼoboʼ. Baʼaleʼ beetaʼab beyaʼ tumen kʼaʼanan kaʼach yaʼab siʼ utiaʼal u tóokaʼal le kíimsbil baʼalcheʼob, yéetel tumen maʼ xaaneʼ maʼ yaʼab netineoʼob (palitsiloʼob maʼ israelitaʼob ku meyajoʼob kaʼach teʼ templooʼ) yaan kaʼachiʼ, le oʼolaleʼ kʼaʼabéetchaj u yilaʼal máax kun bisik siʼ teʼ templooʼ.

13:6. ¿Bukaʼaj kʼiinoʼob máan tak ka suunaj tu kaʼatéen Nehemías Jerusalén? Le Bibliaoʼ chéen ku yaʼalikeʼ «ka máan yaʼab kʼiineʼ», Nehemíaseʼ tu kʼáataj tiʼ le rey wa jeʼel u páajtal u suut Jerusalenoʼ. Le oʼolal, maʼ tu páajtal u yojéeltaʼal bukaʼaj kʼiinoʼob máani. Baʼaleʼ, ka suunaj Nehemías Jerusaleneʼ tu yileʼ le j-kʼiinoʼoboʼ maʼ táan u yáantajoʼob yéetel taakʼiniʼ, yéetel maʼ táan u jóoʼskoʼob le sábado utiaʼal u adorarkoʼob Jéeobaoʼ. Tsʼoʼoleʼ yaʼab israelitaʼobeʼ tsʼoʼok u beeloʼob yéetel máaxoʼob yaanal kaajiloʼob yéetel u paalaloʼobeʼ tsʼoʼok u pʼáatal maʼatech u tʼankoʼob u tʼaanil le judíoʼoboʼ. Utiaʼal túun ka úuchuk tuláakal lelaʼ yanchaj u máan yaʼab jaʼaboʼob.

13:25, 28. Nehemíaseʼ tu yaʼalaj maʼ maʼalob baʼax ku beetik kaʼach le israelitaʼob maʼatech u yóotik u kʼexoʼob u kuxtaloʼoboʼ baʼaleʼ, ¿baʼax uláakʼ tu beetaj? Tiʼ Nehemíaseʼ meyajnaj le baʼaxoʼob ku yaʼalik le Ley utiaʼal u loolob tʼantikoʼoboʼ. Tu «loxaj» jujuntúul tiʼ letiʼobiʼ maʼ xaaneʼ utiaʼal u enjuiciartaʼaloʼob. Utiaʼal xan u yeʼesik maʼ maʼalob baʼax ku beetkoʼobeʼ, letiʼe tu «jokaj u tsoʼotsel u pool» le máaxoʼob ku beetkoʼob le baʼaloʼob kʼaastakoʼ. Nehemíaseʼ tu tojolchʼintaj xan u yáabil le j-kʼiin Eliasiboʼ tumen tsʼoʼok u beel yéetel u hija Sanbalat le horonitaeʼ.

Baʼaxoʼob ku kaʼansiktoʼon:

8:8. Utiaʼal ka béeychajak u naʼatpajal tubeel le baʼaxoʼob ku kaʼansik le Bibliaoʼ ken kaʼansajnakoʼoneʼ kʼaʼabéet k-tʼáalkab tʼaan, k-beetik yéetel énfasis, k-tsolik tubeel yéetel k-aʼalik bix jeʼel u tsʼáaik máak ichil u kuxtaleʼ.

8:10. «U kiʼimak óolal Yuumtsileʼ» ku taal tiʼ u yilik máak u kʼaʼabéetil u natsʼkuba tiʼ Dios, bey xan tiʼ u beetaʼal baʼax ku yaʼalik u kaajal. Kʼaʼabéet xan k-xokik sáamsamal le Bibliaoʼ, k-bin tiʼ tuláakal le muchʼtáambaloʼoboʼ k-táakpajal teʼ kʼaʼaytajoʼ yéetel k-áantik uláakʼ máakoʼob ka kaambalnakoʼob tiʼ Dios.

11:2. U pʼatkoʼob tuláakal baʼax yantiʼob kaʼach tu luʼumil Babilonia utiaʼal ka suunakoʼob Jerusaleneʼ maʼ chéen chʼaʼabiliʼ tumen jel káajal ken u beetoʼob yéetel yaʼabach taakʼin ken u xupoʼob. Le máaxoʼob suunajoʼob Jerusalenoʼ tu yeʼesoʼob maʼatech u kaxtikoʼob chéen u yutsiloʼob. Toʼon xaneʼ jeʼel u páajtal k-eʼesik maʼatech kaxtik chéen k-utsil wa k-áantaj ken kʼaʼabéetchajak jeʼex teʼ noj muchʼtáambaloʼoboʼ wa uláakʼ tuʼuxoʼob.

12:31, 38, 40-42. Yéetel k-kʼaayeʼ jeʼel u páajtal k-kiʼikiʼtʼantik Jéeoba yéetel k-eʼesik yaabiltmeʼ. Le oʼolaleʼ ken xiʼikoʼon teʼ muchʼtáambaloʼoboʼ kʼaʼabéet k-kʼaay yéetel kiʼimak óolal.

13:4-31. Kʼaʼabéet kanáantikba tiʼ le baʼaloʼob kʼaastak yaan teʼ yóokʼol kaabaʼ, tiʼ u kaxtik máak chéen ayikʼaliloʼob, yéetel tiʼ le máaxoʼob tsʼoʼok u pʼatkoʼob Diosoʼ.

13:22. Nehemías kaʼacheʼ u yojel cada utúul tiʼ toʼoneʼ yaan u kʼubik cuentas tiʼ Dios. Toʼon xaneʼ maʼ unaj u tuʼubultoʼoneʼ yaan xan kʼubik cuentas tiʼ Dios tiʼ tuláakal baʼaxoʼob k-beetik.

Jach kʼaʼabéettoʼon u yáantaj Jéeoba

Le salmistaoʼ tu yaʼalaj: «Wa Yuumtsil maʼ tu kanáantik le noj kaajoʼ, mix baʼal u biilal u kanan le máaxoʼob kanáantikoʼ» (Salmo 127:1). U Tsʼíibil Nehemíaseʼ ku yeʼesik jach jaaj le baʼax ku yaʼalik le salmistaaʼ.

U Tsʼíibil Nehemíaseʼ ku kaʼansiktoʼoneʼ: utiaʼal ka xiʼiktoʼon utsil tiʼ tuláakal baʼax ken k-beeteʼ, kʼaʼabéettoʼon u yáantaj Jéeoba. Wa maʼatech k-ilik tsʼáaik táanil ichil k-kuxtal k-meyajtik Jéeoba, ¿unaj wa k-páaʼtik u yáantkoʼon? Le oʼolaleʼ jeʼex tu beetil Nehemíasoʼ, kʼaʼabéet k-ilik tsʼáaik táanil ichil k-kuxtal k-meyajtik Jéeoba jeʼex u kʼáat letiʼoʼ.

[U tsolajil le oochel teʼ táan juʼun 8]

«U tuukul [utúul reyeʼ], tu kʼab Yuumtsileʼ, bey áalkab jaʼeʼ, ku bin tu beel jeʼel tuʼux u kʼáat Yuumtsileʼ»

[U tsolajil le oochel teʼ táan juʼun 9]

Nehemías —utúul máak tu yeʼesaj yaabilaj yéetel tu yilaj u beetaʼal tuláakal baʼal jeʼex u kʼáat Jéeobaeʼ— ku kʼuchul Jerusalén

[U tsolajil le oochel teʼ táan juʼun 10]

¿A wojel wa bix jeʼel u béeytal u naʼataʼal tubeel le baʼaxoʼob ku kaʼansik le Bibliaoʼ?