Le utsiloʼob ku taasik u kaxtaʼal le baʼax jach tu jaajil ku taasik kiʼimak óolaloʼ

«Máax utstuyich le taakʼinoʼ, mantatsʼ ku tsʼíiboltik uláakʼ; máax ku sen tsʼíiboltik ayikʼalileʼ mix bikʼin bíin u yaʼal wa tsʼoʼok u sen yantal u taakʼin.» (Eclesiastés 5:10.)

U SEN meyaj máakeʼ jeʼel u beetik u kʼojaʼantaleʼ, jeʼel tak u beetik u kíimleʼ. Yaʼab tuʼuxeʼ yaʼab máakoʼobeʼ ku divorciarkubaʼob tumen chéen tiaʼanoʼob tu paach ayikʼaliloʼobeʼ. Yaʼab máakeʼ maʼ tu kiʼimaktal u yóol chéen yéetel baʼax yaan tiʼ, mantatsʼ u kʼáat u maasil, kex jeʼel bukaʼaj ka u tojol tiʼeʼ. Upʼéel libroeʼ ku yaʼalik: «Tuláakal tuʼuxeʼ, le máakoʼoboʼ maʼ u kʼáatoʼob pʼáatal pachil tiʼ u vecinoʼobiʼ, kex u vecino chéen meyaj ku beetik, le oʼolal ken máanak 40 jaʼaboʼob tiʼeʼ maʼ xaaneʼ jeʼel tak u tsʼáaik upʼéel paro cardiaco tiʼeʼ».

U jach tsʼíiboltik máak ka yanak yaʼab baʼaloʼob tiʼeʼ, jeʼel u beetik u bin chéen tu paach le baʼaloʼobaʼ, yéetel jeʼel u luʼsik u kiʼimak óolaleʼ. Le sen baʼaloʼob ku anunciartaʼal, jeʼex teʼ televisionoʼ, jeʼel u beetik k-tsʼíiboltik ka yanaktoʼon le baʼaloʼobaʼ. Le anuncioʼobaʼ ku sen aʼalikoʼob ka k-man baʼaloʼob, maʼ xaaneʼ, maʼ jach kʼaʼabéettoʼoniʼ yéetel mix tu páajtal k-manik. K-manik le baʼaloʼob maʼ jach kʼaʼabéettoʼonaʼ, maʼ xaaneʼ jeʼel u taasiktoʼon talamiloʼobeʼ.

K-tsʼíiboltik ka yanaktoʼon tuláakal baʼax k-kʼáateʼ jeʼel u taasiktoʼon talamiloʼob yéetel  chiʼichnakiloʼob jujumpʼíitileʼ. Le rey Salomonoʼ tu yaʼalaj: «Le jeetsʼel tuukuloʼ kuxtal utiaʼal le wíinkliloʼ» (Proverbios 14:30). Baʼaleʼ u nokkuba máak meyaj yéetel u bin chéen tu paach le ayikʼaliloʼoboʼ jeʼel u beetik u kʼojaʼantal yéetel u luʼsik kiʼimak óolal tiʼeʼ. Jeʼel xan u beetik u pʼáatal minaʼan tiempo utiaʼal u yantal yéetel u láakʼtsiloʼob bey xan yéetel u amigoʼobeʼ; lelaʼ ku taasik talamiloʼob.

Yaan baʼaloʼob maas maʼalobtak ke le ayikʼaliloʼoboʼ

Úuchjeakileʼ, le apóstol Pablooʼ tu tsʼáaj le tsolnuʼukaʼ: «Maʼ a kuxtaleʼex jeʼel bix u yaʼalik le yóokʼol kaabaʼ» (Romailoʼob 12:2). Le yóokʼol kaabaʼ u kʼáat ka kuxlakoʼon jeʼex kuxlik le máaxoʼob ku binoʼob tu paach ayikʼaliloʼoboʼ (Juan 15:19). Utiaʼal lelaʼ ku yilik u yeʼesiktoʼon yaʼab jatsʼuts baʼaloʼob utiaʼal ka xiʼikoʼon tu paach (1 Juan 2:15-17).

Baʼaleʼ yaan baʼaloʼob maas jach maʼalobtak ke le taakʼin yéetel u yantal yaʼab baʼaloʼob tiʼ máakoʼ. Úuchjeakileʼ le rey Salomonoʼ jach yanchaj yaʼab baʼaloʼob tiʼ. Tu beetaj najoʼob yéetel jardinoʼob, yanchaj u parcelaʼob, u j-meeyjiloʼob, u wakaxoʼob, máaxoʼob ku kʼaayoʼob tu yotoch, yéetel yaʼabach oro yéetel plata. Jach mix máak ayikʼalchaj jeʼex Salomoneʼ. Letiʼeʼ maʼ chéen ayikʼal kaʼachiʼ tu tiaʼalintaj tuláakal baʼax jeʼel u tsʼíiboltik máakeʼ. Baʼaleʼ ka tʼaanaj tiʼ baʼaxoʼob yantiʼeʼ tu yaʼalaj: «Chéen wayaʼas [wa séeb u máan], bey a wóoltik [a] lapʼ iikʼeʼ» (Eclesiastés 2:1-11).

Le ojéelal tsʼaʼab tiʼ Salomón tumen Diosoʼ tu beetaj u naʼatikeʼ baʼax maas maʼalobeʼ u kaxtik máak u nuʼuktaj Dios. Le oʼolal tu yaʼalaj: «Tsik [Dios], tsʼoʼokbes u [...] tʼaanoʼob, tumen leloʼ [le unaj u beetik] tuláakal [...] wíinik» (Eclesiastés 12:13).

Le tsolnuʼukoʼob yaan ichil u Tʼaan Dios, le Bibliaoʼ, maas jach maʼalobtak ke le oro yéetel le plataoʼ (Proverbios 16:16). Le jach maʼalob tsolnuʼukoʼob yaan ichiloʼ ku keʼetloʼob yéetel ayikʼaliloʼob taʼakbesaʼanoʼob, táan u páaʼtik u kaxtaʼaloʼob. ¿Yaan wa a kaxtikoʼob? (Proverbios 2:1-6.) Dios, le Máax tsʼaamiloʼobeʼ, u kʼáat ka a beete yéetel jeʼel u yáantkecheʼ. ¿Bix ken u yáantilech?

Jéeobaeʼ ku yáantkoʼon yéetel u Tʼaan, u kiliʼich pixan wa u espíritu santo bey xan yéetel le nuʼuktaj ku tsʼáaik u kaajaloʼ (Salmo 1:1-3; Isaías 48:17, 18; Mateo 24:45-47; 1 Corintoiloʼob 2:10). Wa k-xokik le jach maʼalob tsolnuʼukoʼob yaan teʼ Bibliaoʼ, yaan u yáantkoʼon k-il bix maas maʼalob jeʼel k-nuʼuktik kuxtal utiaʼal ka yanaktoʼon kiʼimak óolaleʼ. Tumen Jéeoba beetmailoʼoneʼ, u yojel baʼax kʼaʼabéettoʼon utiaʼal u yantaltoʼon kiʼimak óolal. Le beetik maʼ unaj u talamtaltoʼon k-beetik baʼax ku yaʼalik u Tʼaaniʼ.

 Le nuʼuktaj ku tsʼáaik le Bibliaoʼ ku taasik kiʼimak óolal

Minaʼan uláakʼ jach maʼalob tsolnuʼukoʼob jeʼex le yanoʼob teʼ Bibliaoʼ. Le baʼaxoʼob ku yaʼalikoʼ mantatsʼ utiaʼal u yutsil máak yéetel kex úuch tsʼíibtaʼakeʼ láayliʼ jach maʼalob tak bejlaʼeʼ. Le Bibliaoʼ ku yaʼalik ka u tsʼáa u yóol máak tiʼ u meyaj, maʼ u yookol, ka u kanáant u taakʼin yéetel maʼ u beetik u maʼakʼolil (Proverbios 6:6-8; 20:23; 31:16).

Jesús xaneʼ tu yaʼalaj: «Maʼ a muchʼkíintikeʼex ayikʼaliloʼob way luʼumeʼ, tuʼux ku kʼaskúunaj kʼamas yéetel tuʼux ku kuuxumtal tuláakal baʼal, ku paʼabal najoʼob tumen j-ookoloʼob utiaʼal u yookoloʼob. Baʼaleʼ muchʼkíinteʼex ayikʼaliloʼob teʼ j-kaʼanoʼ, tuʼux maʼ tu kʼaskúunaj kʼamas mix ku kuuxumtal mix baʼal, mix xan tu paʼabal najoʼob tumen j-ookoloʼob utiaʼal u yookoloʼob» (Mateo 6:19, 20).

Le tsolnuʼukaʼ, kex tsʼoʼok dos mil jaʼaboʼob tsʼaʼabkeʼ, láayliʼ jach maʼalob tak bejlaʼeʼ. Maas maʼalob ka k-kaxt le baʼaxoʼob jach tu jaajil ku taaskoʼob kiʼimak óolaloʼ ke ka xiʼikoʼon tu paach chéen ayikʼaliloʼob. Utiaʼal lelaʼ unaj k-muchʼkíintik ayikʼaliloʼob teʼ kaʼanoʼ, tumen letiʼe baʼaloʼob jach tu jaajil ku taaskoʼob kiʼimak óolaloʼ. ¿Bix jeʼel k-beetkeʼ? Unaj k-xokik u Tʼaan Dios, le Bibliaoʼ, yéetel k-beetik baʼax ku yaʼalik.

Le utsiloʼob ku taasik k-muchʼkíintik ayikʼaliloʼob teʼ kaʼanoʼ

Wa k-nuʼuktikba yéetel baʼax ku yaʼalik le Bibliaoʼ, yaan u yáantkoʼon utiaʼal ka yanaktoʼon toj óolal yéetel ku maas natsʼkoʼon tiʼ Dios. Teʼ kaʼanloʼ yaan upʼéel baʼal ku kanáantikoʼon tiʼ u juul le kʼiin utiaʼal maʼ u beetiktoʼon looboʼ: lelaʼ letiʼe ozonooʼ. Jeʼex le ozonooʼ u tsolnuʼukoʼob le Bibliaoʼ ku kanáantkoʼon utiaʼal maʼ u yantaltoʼon u tuukulil k-bin tu paach le ayikʼaliloʼoboʼ. Le apóstol Pablooʼ tu tsʼíibtaj: «Le máaxoʼob u kʼáatoʼob ayikʼaltaloʼ, ku lúubuloʼob tiʼ [...] u sat óolil yaʼabkach chéen kunel tsʼíibolaloʼob ku loobiltikoʼob máak yéetel ku bisikoʼob máak tiʼ kʼaskúunajil yéetel tiʼ xuʼulsajil. Tumen u yaakuntaʼal le taakʼinoʼ u moots tuláakal u jejeláasil kʼaas; yaan tsʼeʼetsʼek máakeʼ tu yoʼolal u tsʼíiboltikoʼobeʼ, tsʼoʼok u tselikubaʼob tiʼ le oksaj óolaloʼ [wa le fejoʼ] yéetel tsʼoʼok u chupikoʼob yéetel yaayaj óolal u kuxtaloʼob» (1 Timoteo 6:9, 10).

Máax ku tsʼíiboltik ayikʼaliloʼobeʼ ku yilik u maas yaʼabkúuntik u taakʼin yéetel ku yilik u taasaʼal jach nojoch baʼalil. Utiaʼal u béeykunskeʼ, yaʼab u téeneleʼ ku tuus yéetel ku yookol. U bin máak tu paach ayikʼaliloʼobeʼ ku beetik u peʼertik yaʼab tiempo, u muukʼ yéetel jeʼel tak u bisik u weenleʼ (Eclesiastés 5:12). Lelaʼ ku yeʼeskeʼ u tsʼíiboltik máak u yantal ayikʼalil tiʼeʼ jeʼel u beetik u tuʼubsik unaj u meyajtik Dioseʼ. Jesucristo, le maas maʼalob wíinik tsʼoʼok u yantal way Luʼumeʼ, tu yaʼalaj baʼax maas maʼalob: «Kiʼimak u yóol le máaxoʼob ku yilkoʼob u kʼaʼabéetil u natsʼkubaʼob tiʼ Diosoʼ» (Mateo 5:3, NM). Letiʼeʼ u yojel kaʼacheʼ u muchʼkíintik máak ayikʼaliloʼob teʼ kaʼanoʼ ku taasik utsiloʼob utiaʼal mantatsʼ yéetel maas maʼalob ke k-muchʼkíintik ayikʼaliloʼob way Luʼumeʼ, tumen séeb u pʼáatal minaʼanoʼob (Lucas 12:13-31).

¿Jach wa tu jaajil ku taaskoʼob uts?

Utúul xiʼipal ku kʼaabaʼtik Greg tu yaʼalaj: «In taataʼobeʼ jach tu yiloʼob u yokskoʼob tin tuukul  maʼ tu taasik mix upʼéel uts tiʼ máak u meyajtik Dios; baʼaleʼ in tsʼáaik in wóol in meyajtik Dioseʼ tsʼoʼok u taasikten upʼéel nojoch jeetsʼelil, tumen minaʼanten le chiʼichnakiloʼob ku taasik u bin máak tu paach le ayikʼaliloʼoboʼ».

Le baʼaxoʼob ku yaʼalik le Bibliaoʼ ku yáantkoʼon k-bisba tubeel yéetel u maasil. Le máaxoʼob jach u yaabiltmoʼonoʼ ku yaabiltkoʼonoʼob yoʼolal bixoʼon, maʼ yoʼolal le baʼaxoʼob yantoʼonoʼ. Le Bibliaoʼ ku yaʼalik: «Máax ku biskuba yéetel máaxoʼob yaan u naʼatoʼobeʼ, ku kanik tuukul» (Proverbios 13:20, Traducción en lenguaje actual).

Kaxt le baʼaxoʼob jach tu jaajil ku taaskoʼob kiʼimak óolal utiaʼal mantatsʼoʼ

Le baʼaxoʼob ku kaʼansik le Bibliaoʼ ku taaskoʼob kiʼimak óolal utiaʼal mantatsʼ, maʼ chéen utiaʼal u súutukiʼ. Pabloeʼ tu tsʼíibtaj: «Le baʼaloʼob ku yilaʼaloʼoboʼ [wa le ayikʼaliloʼoboʼ] ku xuʼululoʼob. Baʼaleʼ le baʼaloʼob maʼ tu yilaʼaloʼoboʼ [wa le baʼaxoʼob ku yaʼalik Dios u tsʼáaiktoʼonoʼ] maʼ táan u xuʼululoʼob» (2 Corintoiloʼob 4:18). U bin máak tu paach le ayikʼaliloʼoboʼ jeʼel u kiʼimakkúuntik u yóol utiaʼal u súutukeʼ, maʼ utiaʼal mantatsʼiʼ. Baʼaleʼ le utsiloʼob ku taasik u beetik máak baʼax ku yaʼalik le Bibliaoʼ utiaʼal mantatsʼ (Proverbios 11:4; 1 Corintoiloʼob 6:9, 10).

Bejlaʼeʼ yaʼab máakoʼobeʼ chéen tiaʼanoʼob tu paach ayikʼaliloʼobeʼ, baʼaleʼ le Bibliaoʼ ku yaʼalikeʼ lelaʼ maʼ maʼalobiʼ. Utiaʼal maʼ k-bin tu paach le ayikʼaliloʼoboʼ, le Bibliaoʼ ku yaʼaliktoʼon ka k-tsʼáa k-tuukul tiʼ baʼax maas maʼalob: k-muchʼkíintik ayikʼaliloʼob teʼ kaʼanoʼ (Filiposiloʼob 1:10). Ku yeʼesikeʼ u yilik máak u tiaʼalintik tuláakal baʼax u kʼáateʼ bey ka u adorartubaeʼ.  Ken k-beet le baʼax ku yaʼalik le Bibliaoʼ ku maas yantaltoʼon kiʼimak óolal. Ku xuʼulul k-tuukul chéen tiʼ u yantaltoʼon baʼaloʼob yéetel ku taaktal k-áantik u maasil. Lelaʼ jach unaj u péekskoʼon k-beet baʼax ku yaʼalik u Tʼaan Dios, maʼ chéen k-tuukul t-oʼolaliʼ.

Le taakʼinoʼ jeʼel u yáantkoʼon tiʼ yaʼab baʼaloʼobeʼ (Eclesiastés 7:12). Baʼaleʼ le Bibliaoʼ ku yaʼalikeʼ le ayikʼaliloʼoboʼ jach u chan súutuk ku pʼáatal minaʼan, «tu séeblakil ku xikʼnaloʼob, beyoʼob aguilaʼob, jóokʼol ku beetik u xiikʼoʼobeʼ» (Proverbios 23:5). Yaʼab máakeʼ tsʼoʼok u peʼertik u toj óolal, u familia yéetel yaʼab uláakʼ baʼaloʼob tu yoʼolal le ayikʼaliloʼoboʼ. Lelaʼ tsʼoʼok u taasik yaʼab muʼyajil tiʼob. Baʼaleʼ k-kuxtal jeʼex u yaʼalik le Bibliaoʼ ku beetik k-yaabiltik éet máakil, u yantal u beelal k-kuxtal yéetel k-meyajtik Jéeoba, le Dios jach u yaabiltmoʼonoʼ; lelaʼ letiʼe baʼaxoʼob jach tu jaajil ku taaskoʼob kiʼimak óolaloʼ. K-nuʼuktikba xan yéetel baʼax ku yaʼalik le Bibliaoʼ ku biskoʼon tiʼ le kuxtal minaʼan u xuul tiʼ upʼéel paraíso way Luʼumeʼ.

Maʼ kun xáantaleʼ le maʼalob kuxtal ku tsʼíiboltik wíinikoʼ yaan u béeytal teʼ túumben yóokʼol kaaboʼ (Salmo 145:16). Teʼ kʼiin jeʼeloʼ «bíin chuʼupuk le múuchʼ kaajoʼob yéetel u kʼaj óolal Yuumtsil» (Isaías 11:9). Tuláakal máak kun beetik baʼax ku yaʼalik u Tʼaan Dios; mix máak kun yaabiltik le ayikʼaliloʼoboʼ yéetel mix máak kun muʼyajtik le talamiloʼob ku taasikoʼ (2 Pedro 3:13). Le baʼaloʼob túun jach ku taaskoʼob utsil jeʼex le toj óolaloʼ, upʼéel meyaj ku taasik kiʼimak óolal, u kiʼimakkúuntik u yóol máak, u yantal yaabilaj ichil le familiaoʼ yéetel u yantal máak naatsʼ tiʼ Dioseʼ yaan u taaskoʼob kiʼimak óolal tiʼ wíinik utiaʼal mantatsʼ.

[U tsolajil le oochel teʼ táan juʼun 4]

Le yóokʼol kaabaʼ u kʼáat ka xiʼikech chéen tu paach ayikʼaliloʼob

[U tsolajil le oochel teʼ táan juʼun 5]

Le tsolnuʼukoʼob yaan teʼ Bibliaoʼ maas maʼalobtak ke le oro yéetel le plataoʼ

Kanáant a taakʼin

Ilawil baʼax maas kʼaʼabéettech. Jesuseʼ tu kaʼansoʼon k-kʼáat tiʼ Dios: «Tsʼáatoʼon [...] le waaj kʼaʼabéettoʼon utiaʼal le kʼiinaʼ» (Lucas 11:3). Maʼ chaʼik u káajal a tuklik jach kʼaʼabéettech le baʼax ka tsʼíiboltikoʼ. Kʼaʼajaktecheʼ le kiʼimak óolaloʼ maʼ tu taal tiʼ baʼaxoʼob yaan tiʼ máak (Lucas 12:16-21).

Jóoʼs u cuentai bukaʼaj jeʼel u páajtal a xupikeʼ. Maʼ jáajan manik baʼaloʼob. Le Bibliaoʼ ku yaʼalik: «Baʼaxoʼob ku maʼalob tukultaʼaloʼobeʼ maʼalob u jóokʼoloʼob; baʼaxoʼob chéen [jáajan] beetbileʼ maʼ uts [u] jóokʼoliʼ» (Proverbios 21:5). Jesuseʼ tu yaʼaleʼ táanil tiʼ u beetaʼal wa baʼaxeʼ unaj u yilaʼal bukaʼaj ken u tojolte (Lucas 14:28-30).

Maʼ pʼaxkaba yoʼolal baʼaloʼob maʼ kʼaʼabéettechiʼ. Wa ku páajtaleʼ ilawil a líiʼsik le taakʼin kʼaʼabéettech utiaʼal a máanik baʼax kʼaʼabéettechoʼ, maʼ pʼaxkaba. Le Bibliaoʼ ku yaʼalik: «Máax ku tsʼáaik pʼaaxeʼ letiʼ [rey yóokʼol máax ku páay]» (Proverbios 22:7). Wa ka kanáantik maʼ u máan a xuup tiʼ le bajux a jóoʼsmaj utiaʼal a xupikoʼ, jeʼel tak u páajtal a líiʼsik u tojol utiaʼal a beetik nojoch maanoʼobeʼ.

Maʼ xuʼuxupik a taakʼin chéen beyoʼ. Kanáant le baʼaxoʼob yantechoʼ utiaʼal maʼ u yantal a séeb manik u jeel. Jesuseʼ tu yeʼesaj unaj u kanáantaʼal tuláakal baʼal (Juan 6:10-13).

Ilawil baʼax maas jeʼel u taasiktech utsileʼ. Máax ku tuukul tubeeleʼ ku jóoʼsik u súutukil utiaʼal le baʼaloʼob jach tu jaajil ku taaskoʼob kiʼimak óolaloʼ (Efesoiloʼob 5:15, 16).

Maʼ unaj k-muʼyaj utiaʼal k-kaambaliʼ

Jach yaʼab baʼax jeʼel k-kanik tiʼ le baʼaloʼob maʼalobtak yéetel kʼaastak jeʼel u yúuchultoʼonoʼ. Baʼaleʼ yaʼab máakeʼ suuk u yaʼalik: «ken úuchuktech wa baʼaxeʼ tiʼ kan kaambaliʼ». ¿Jaaj wa lelaʼ? Maʼatech, tumen yaan uláakʼ bix jeʼel k-kaambaleʼ. Le salmistaoʼ tu yaʼalaj baʼax jeʼel u yáantikoʼoneʼ. Letiʼeʼ tu yaʼalaj tiʼ Dios: «A tʼaaneʼ x-tʼuchub sáas [wa upʼéel lámpara] utiaʼalint in wook, yéetel ku sáasilkúuntik in beel» (Salmo 119:105).

¿Baʼaxten maas maʼalob ka k-chaʼa u kaʼanskoʼon Jéeoba maʼ ka kaambalnakoʼon yoʼolal baʼax ku yúuchultoʼoniʼ? Yáaxeʼ, tumen wa k-kaambal yoʼolal baʼax ku yúuchultoʼon, wa yoʼolal le baʼaloʼob maʼ tuʼ jóokʼol maʼalobil toʼoneʼ, jach jeʼel u taasiktoʼon talamiloʼobeʼ yéetel jach jeʼel u beetik k-muʼyajeʼ. Dioseʼ tu yaʼalaj tiʼ u yúuchben kaajil Israel wa ku tsʼoʼokbesik u tʼaanoʼobeʼ u maʼalob yanileʼ maʼ tun xuʼulul jeʼex maʼ tu xuʼulul u yáalkab «jumpʼéel áalkab jaʼeʼ» (Isaías 48:18).

Uláakʼ baʼax oʼolal jach maʼalob le Biblia utiaʼal kaʼansajoʼ, tumen minaʼan uláakʼ libro ku tʼaan tiʼ baʼaxoʼob jach uchaʼan tiʼ wíinik úuchjeakil tak bejlaʼeʼ. ¿Maʼ wa maas maʼalob ka kaambalnakoʼon tiʼ le baʼaloʼob uchaʼan tiʼ u maasil utiaʼal maʼ k-muʼyajtik le baʼaxoʼob tu muʼyajtoʼoboʼ? (1 Corintoiloʼob 10:6-11.) Teʼ Biblia xanoʼ Dioseʼ u tsʼaamaj tsolnuʼukoʼob jach maʼalobtak utiaʼal k-nuʼuktikba. «Jach utsil chúukaʼan u kaʼambesaj Yuumtsil [...] tumen ku beetik u yantal naʼat tiʼ le máax óotsil u naʼat[oʼ].» (Salmo 19:7.) Bey túunoʼ, le bix maas maʼalob jeʼel k-kaambaloʼ letiʼe k-kaxtik u yáantaj k-utsul Taata yaan teʼ kaʼanoʼ.