«Teneʼ tiʼ yanen ta wéeteleʼexeʼ»
«Teneʼ tiʼ yanen ta wéeteleʼexeʼ»
«U [profeta] túun Yuumtsileʼ, [...] tu yaʼalajtiʼob: Teen Yuumtsil, teneʼ kin waʼalik: teneʼ tiʼ yanen ta wéeteleʼexeʼ.» (HAGEO 1:13.)
1. Jeʼex tu yaʼalil Jesuseʼ, le kʼiinoʼob kuxlikoʼonaʼ, ¿tiʼ baʼax kʼiiniloʼob chíikaʼanoʼob?
KUXAʼANOʼON tiʼ kʼiinoʼob u yaʼalmaj le Biblia yaan u yilaʼaloʼoboʼ. U profecíailoʼob le Bibliaoʼ ku yeʼeskoʼobeʼ kuxaʼanoʼon tu «kʼiinil Yuumtsil»; le kʼiin jeʼelaʼ káaj tu jaʼabil 1914 (Apocalipsis 1:10). Maʼ xaaneʼ techeʼ tsʼoʼok a kanik lelaʼ, yéetel maʼ xaaneʼ tsʼoʼok xan a kanikeʼ Jesuseʼ tu yaʼaleʼ «jeʼel bix úuchik tu kʼiiniloʼob Noe[iʼ]» yéetel jeʼel bix úuchik «tu kʼiiniloʼob [Loteʼ]», «bey xan bíin úuchuk tu kʼiiniloʼob ken taalak u Paal Máak» (Lucas 17:26, 28). Jeʼex túun k-ilikaʼ le Bibliaoʼ ku yeʼesikeʼ le kʼiinoʼob kuxlikoʼonaʼ chíikaʼanoʼob tiʼ le kʼiinoʼob jeʼeloʼoboʼ. Baʼaleʼ chíikaʼanoʼob xan tiʼ uláakʼ kʼiinoʼob unaj k-tʼaan tu yoʼolal.
2. Jéeobaeʼ, ¿baʼax tu yaʼalaj tiʼ Hageo yéetel tiʼ Zacarías ka u beetoʼob?
2 Koʼoneʼex ilik bix le kʼiinoʼob le ka kuxlaj Hageo yéetel Zacaríasoʼ. ¿Baʼax kʼuben tʼaaniloʼob tu tsʼáaj le kaʼatúul profetaʼob ku béeychajloʼob tiʼ u kaajal Dios teʼ kʼiinoʼobaʼ? Hageo yéetel Zacaríaseʼ u j-bisaj tʼaanoʼob Jéeoba kaʼachi; letiʼobeʼ túuxtaʼaboʼob tiʼ le judíoʼob suunajoʼob Jerusalén le ka jáalkʼabtaʼaboʼob tiʼ u luʼumil Babiloniaoʼ. Tiʼ tu kaʼatúulal aʼalaʼabtiʼob ka u yaʼaloʼob tiʼ le israelitaʼob yaan u yáantaʼaloʼob tumen Dios utiaʼal ka u jel líiʼsoʼob le templooʼ (Hageo 1:13; Zacarías 4:8, 9). Kex le libroʼob tu tsʼíibtoʼob maʼ jach nuuktakoʼobeʼ, táakaʼanoʼob ichil u Kiliʼich Tʼaan Jajal Dios, yéetel «maʼalob[oʼob] [...] utiaʼal kaʼansaj, utiaʼal kʼeyaj, utiaʼal tojkíinaj yéetel utiaʼal tsolxikin tiʼ upʼéel toj kuxtal» (2 Timoteo 3:16).
Kʼaʼabéet k-ilik baʼax ku kaʼansiktoʼon
3, 4. ¿Baʼaxten kʼaʼabéet k-ilik baʼax ku kaʼansiktoʼon le baʼaxoʼob tu yaʼaloʼob Hageo yéetel Zacaríasoʼ?
3 Le baʼax tu yaʼaloʼob Hageo yéetel Zacaríasoʼ tu yáantaj le judíoʼoboʼ, yéetel u profecíaʼobeʼ béeychajoʼob teʼ kʼiinoʼob jeʼeloʼ. Baʼaleʼ ¿baʼaxten kʼaʼabéet k-ilik baʼax ku kaʼansiktoʼon teʼ kʼiinoʼobaʼ? U libroi Hebreob 12:26-29 ku yaʼaliktoʼon baʼaxten. Teʼ tekstoaʼ, le apóstol Pablooʼ ku chʼaʼachiʼitik Hageo 2:6; le tekstoaʼ ku yaʼalikeʼ Jéeobaeʼ «bíin [u] beet u kíilbal kaʼan yéetel luʼum». Ken u beet lelaʼ, yaan u «[paʼik] u muukʼ u [reinoiloʼob] yóokʼol kaab» (Hageo 2:22).
4 Pabloeʼ tu chʼaʼachiʼitaj le baʼax u yaʼalmaj Hageooʼ utiaʼal u yeʼesik baʼax ku taal u kʼiin u yúuchul tiʼ u reinoiloʼob yóokʼol kaab, yéetel utiaʼal u yeʼesikeʼ le Reino ken u kʼam le máaxoʼob kun binoʼob teʼ kaʼanoʼ mix máak jeʼel u xuʼulsikeʼ (Hebreob 12:28). Lelaʼ ku yeʼeskeʼ, u profecíailoʼob Hageo yéetel Zacaríaseʼ yaan u béeychajloʼob teʼ kʼiinoʼobaʼ, maʼ teʼ yáax siglo le ka tu tsʼíibtaj Pablo u libroi Hebreoboʼ. Teʼ kʼiinoʼobaʼ láayliʼ pʼaatal way Luʼum u yalab tiʼ le máaxoʼob kun reinaroʼob yéetel Cristo teʼ kaʼanoʼ. Bey túunoʼ, le baʼaxoʼob tu yaʼalaj Hageo yéetel Zacaríasoʼ jach kʼaʼabéet k-ilik baʼax ku kaʼansiktoʼon teʼ kʼiinoʼobaʼ.
5, 6. ¿Baʼax táan kaʼach u yúuchul le ka túuxtaʼab Hageo yéetel Zacarías u líiʼsoʼob u yóol le judíoʼoboʼ?
5 U libroi Esdraseʼ ku yáantkoʼon k-naʼat baʼax ku yúuchul kaʼach tu kʼiiniloʼob Hageo yéetel Zacarías. Le táant u jóokʼol le judíoʼob tiʼ u kaajil Babilonia tu jaʼabil 537 táanil tiʼ u taal Cristoeʼ, le gobernador Zorobabel yéetel Josué (wa Jesúa), u nojchil le sacerdoteʼoboʼ, tu jaʼabil 536 tu yiloʼob ka tsʼaʼabak u chuumpakʼiloʼob le túumben templo kun jel líiʼsbiloʼ (Esdras 3:8-13; 5:1). Lelaʼ kex jach tu beetaj u yantal kiʼimak óolaleʼ, maʼ xáanchaj ka káaj u chʼaʼik saajkil le judíoʼoboʼ. Esdras 4:4 ku yeʼesikeʼ «u kajnáaliloʼob le luʼumoʼ tu pechajubaʼob u beetoʼob u lúubul u yóol u kajnáaliloʼob Judá, maʼ tu chaʼajoʼob u meyajoʼobiʼ». Le kaajoʼob pʼekmai le judíoʼoboʼ, maases le samaritanoʼoboʼ, yoʼolal baʼaloʼob maʼ jaajtak tu yaʼaloʼobeʼ, tu beetoʼob u jeʼelsaʼal u meeyjil le templo tumen u reyil Persiaoʼ (Esdras 4:10-21).
6 Yoʼolal lelaʼ, le judíoʼoboʼ lúub u yóoloʼob tiʼ u meeyjil le templooʼ, ka júup u kaxtoʼob chéen u yutsiloʼob. Baʼaleʼ tu jaʼabil 520 táanil tiʼ u taal Cristoeʼ, dieciséis jaʼaboʼob tsʼoʼokok u tsʼaʼabal u chuumpakʼiloʼob le templooʼ, Jéeobaeʼ tu túuxtaj Hageo yéetel Zacarías ka u yaʼaloʼob tiʼ le kaaj ka u chʼaʼajoʼolt u meeyjil le templooʼ (Hageo 1:1; Zacarías 1:1). Úuchik u líiʼsaʼal u yóoloʼob tumen le profetaʼoboʼ, bey xan úuchik u yilkoʼob táan u yáantaʼaloʼob tumen Jéeobaeʼ, le judíoʼoboʼ tu kaʼa káajsoʼob u meeyjil le templooʼ, tak ka tu tsʼoʼoksoʼob tu jaʼabil 515 táanil tiʼ u taal Cristo (Esdras 6:14, 15).
7. ¿Baʼaxten jeʼel u páajtal k-aʼalik chíikaʼan k-kʼiinoʼob tiʼ u kʼiiniloʼob Hageo yéetel Zacaríaseʼ?
7 ¿K-naʼatik wa bix u béeytal bejlaʼa le baʼax úuch teʼ kʼiinoʼob jeʼeloʼ? Teʼ kʼiinoʼob xanaʼ kʼaʼabéet k-beetik upʼéel meyaj, letiʼe k-kʼaʼaytik «u maʼalob péektsil le [reinooʼ]» (Mateo 24:14). Lelaʼ maas jach joʼopʼ u kʼaʼaytaʼal le ka tsʼoʼok le Yáax Nojoch Baʼateloʼ. Jeʼex jáalkʼabtaʼabik le judíoʼob tiʼ u luʼumil Babiloniaoʼ, teʼ kʼiinoʼob xanaʼ bey jáalkʼabtaʼabik u kaajal Dios tiʼ le Nojoch Babilonia, wa tiʼ le religionoʼob minaʼan u jaajil tiʼoboʼ. Yoʼolal lelaʼ, le máaxoʼob yéeyaʼanoʼob tumen Dios utiaʼal u binoʼob kaʼanoʼ tu tsʼáaj u yóoloʼob kʼaʼaytaj yéetel kaʼansaj utiaʼal u natsʼkoʼob uláakʼ máakoʼob tiʼ u kaajal Dios. Le meyajaʼ tak bejlaʼa táan u beetaʼaleʼ yéetel tsʼoʼok u maas yaʼabtal máaxoʼob beetik, maʼ xaaneʼ tak teech táan a táakpajliʼ. Bejlaʼeʼ jach u kʼiinil u beetaʼal le meyajaʼ, tumen jach taʼaytak u xuʼulsaʼal le kʼasaʼan yóokʼol kaabaʼ. Le meyaj u tsʼaamajtoʼon Jéeobaaʼ maʼ unaj u jáawal k-beetkiʼ, chéen yaan u jáawal ken u taas Jéeoba le nojoch muʼyajiloʼ (Mateo 24:21). Le xuʼulsajilaʼ yaan u luʼsik tuláakal kʼasaʼanil yéetel yaan u tsʼáaik tuʼux u meyajtaʼal Jéeoba tumen tuláakal máak kun pʼáatal way Luʼumeʼ.
8. ¿Baʼaxten k-aʼalik táan k-áantaʼal tumen Jéeoba teʼ meyaj táan k-beetikoʼ?
8 Jeʼex u yeʼesik u profecíaʼob Hageo yéetel Zacaríasoʼ, Jéeobaeʼ yaan u yáantkoʼon yéetel yaan u yeʼesiktoʼon u yutsil wa jach k-tsʼáaik k-óol teʼ kʼaʼaytajoʼ. Kex yaan gobiernoʼob tsʼoʼok u beetkoʼob yaʼab baʼaloʼob utiaʼal ka u xuʼulsoʼob tiʼ u kaajal Dios wa tiʼ le meyaj ku beetkoʼoboʼ, maʼ béeychajak u beetkoʼobiʼ. Tsʼoʼokok le Yáax Nojoch Baʼateʼel tak bejlaʼoʼ, yéetel u yáantaj Jéeobaeʼ tsʼoʼok u maas yaʼabtal tuʼux táan u kʼaʼaytaʼal u maʼalob péektsilil le Reinooʼ. Kex beyoʼ, láayliʼ yaʼab meyaj ku binetik u beetaʼaleʼ.
9. ¿Baʼax úuch tiʼ le judíoʼoboʼ, yéetel baʼaxten maʼalob ka kaambalnakoʼon tiʼ le baʼax úuchtiʼoboʼ?
9 Le baʼax tu tsʼíibtoʼob Hageo yéetel Zacaríasoʼ, ¿bix u líiʼskoʼob k-óol utiaʼal ka maas jóoʼkoʼon kʼaʼaytaj utiaʼal k-áantik le máakoʼob, jeʼex u túuxtiktoʼon Dios ka k-beetoʼ? Koʼoneʼex ilik jujumpʼéel baʼaloʼob ku kaʼansiktoʼon le kaʼapʼéel libroʼobaʼ. Yáaxeʼ yaan k-ilik jujumpʼéel baʼaloʼob yaan u yil yéetel u meeyjil le templo unaj u beetaʼal kaʼach tumen le judíoʼob suunajoʼob tu luʼumoʼoboʼ. Jeʼex tsʼoʼok k-ilkoʼ, le ka tsʼoʼok u suut le judíoʼob tu kaajaloʼoboʼ, tu xulaj u beetkoʼob le templo le ka tsʼoʼok u tsʼáaikoʼob u chuumpakʼiloʼ. ¿Baʼax oʼolal tu xulaj u beetkoʼob le meyajoʼ? ¿Yéetel baʼax k-kanik tiʼ le baʼax úuchtiʼoboʼ?
Unaj k-tsʼáaik táanil baʼax maas kʼaʼanan
10. ¿Baʼax tuukulil maʼ maʼalob yanchaj tiʼ le judíoʼoboʼ, yéetel baʼax tu beetoʼob?
10 Le judíoʼoboʼ joʼopʼ u yaʼalikoʼobeʼ maʼ kʼuchuk u kʼiinil u kaʼa líiʼsaʼal u templo Jéeobaiʼ (Hageo 1:2). Baʼaleʼ le ka tu káajsoʼob u meeyjil le templo tu jaʼabil 536 táanil u taal Cristoeʼ, maʼ bey u tuukuloʼob kaʼachiʼ. Baʼaleʼ, séeb úuchik u chaʼik u lúubsaʼal u yóoloʼob tumen le kaajoʼob baʼpachmiloʼoboʼ bey xan tumen le gobierno tu yoksuba utiaʼal u xuʼulsik le meyajoʼ. Káaj u tsʼáaikoʼob táanil u beetik u yotochoʼob yéetel u kaxtik chéen u yutsiloʼob. Jéeobaeʼ le ka tu yilaj táan u jach jatsʼutskíintik u yotochoʼob, baʼaleʼ u jeʼelsmoʼob u meeyjil le templooʼ, letiʼeʼ tu kʼáatajtiʼob: «¿U kʼiinil wa túun a kajtaleʼex tiʼ kiʼichkelem najoʼob, kaʼalikileʼ in [wotocheʼ] chéen x-lab pakʼ?» (Hageo 1:4).
11. Jéeobaeʼ, ¿baʼaxten yanchaj u tsolnuʼuktik le judíoʼob tu kʼiiniloʼob Hageooʼ?
11 K-ilik túuneʼ, le judíoʼoboʼ yaanal baʼaxoʼob tu tsʼáajoʼob táanil. Letiʼobeʼ maʼ tu tsʼáajoʼob táanil u líiʼskoʼob le templo jeʼex u kʼáat Jéeoba ka u beetoʼoboʼ, baʼaxeʼ káaj u kaxkoʼob chéen u yutsiloʼob yéetel u beetik u yotochoʼob. Yoʼolal lelaʼ tu tsʼáajoʼob juntséelil u meeyjil le templooʼ. Le beetikeʼ Jéeobaeʼ teʼ Hageo 1:5, tu yaʼalajtiʼob: «Tukulteʼex maʼalob bix a kuxtaleʼex». Tiʼ uláakʼ tʼaanoʼobeʼ, Jéeobaeʼ tu yaʼalajtiʼob ka u jach tukloʼob baʼax táan u beetkoʼob yéetel ka u yiloʼob bix u bin kʼaasil tiʼob úuchik u pʼatkoʼob u meeyjil le templooʼ.
12, 13. Hageo 1:6, ¿baʼax ku yaʼalik úuch tiʼ le judíoʼoboʼ, yéetel baʼax u kʼáat u yaʼal le tʼaanoʼoboʼ?
12 Tiʼ le judíoʼoboʼ bin kʼaasil tiʼob úuchik u tsʼáaikoʼob táanil yaanal baʼaloʼob. Koʼoneʼex ilik bix úuchik u yaʼalik Jéeoba kun bintiʼob, jeʼex u yaʼalik Hageo 1:6: «Teʼexeʼ yaʼab baʼax ka pakʼikeʼex, baʼaleʼ, chéen jumpʼíit baʼax ka jochikeʼex; ka janaleʼex, baʼaleʼ maʼ ta naʼajtaleʼex; ka wukʼuleʼex, baʼaleʼ maʼ tu máan a wukʼajileʼex; ka tepʼkabaʼex, baʼaleʼ maʼ ta kʼíintaleʼex; le máax ku kon meyajoʼ tiʼ baʼax joomol ku tsʼáaik u náajal».
13 Kex le judíoʼob ku meyajkoʼob kaʼach le luʼum tsʼabaʼantiʼob tumen Diosoʼ, baʼaleʼ le luʼumoʼ maʼ chúukaʼan u tsʼáaik baʼal u jaantoʼob kaʼachiʼ. Jeʼex aʼalaʼabiktiʼob tumen Jéeobaeʼ, letiʼeʼ jáaw u yeʼesiktiʼob u yutsil (Deuteronomio 28:38-48). Tumen xuʼul u yáantaʼaloʼob tumen Dioseʼ, kex ku paakʼaloʼobeʼ, le luʼumoʼ jach chéen upʼíit u yich ku tsʼáaik. Úuchik u xuʼulul u yeʼesaʼal utsil tiʼob tumen Jéeobaeʼ, kex ku tepʼkubaʼob kaʼacheʼ láayliʼ keʼeloʼobeʼ. Tak le taakʼin ku náajaltkoʼob kaʼachoʼ bey tiʼ upʼéel joomol bolsa ku tsʼáaikoʼobeʼ. Kux túun le tʼaan «ka wukʼuleʼex, baʼaleʼ maʼ tu máan a wukʼajileʼex», ¿baʼax ku tsʼáaik naʼatbil? Láayliʼ ku tsʼáaik naʼatbileʼ le judíoʼoboʼ jáaw u kʼamikoʼob u yutsil Dios.
14, 15. ¿Baʼax ku kaʼansiktoʼon Hageo 1:6?
14 Le baʼax k-kanik teʼelaʼ mix baʼal yaan u yil yéetel u beetik u yotoch máak wa u jatsʼutskíintik. Yaʼab jaʼaboʼob táanil tiʼ u bisaʼal le israelitaʼob Babiloniaoʼ, le profeta Amosoʼ tsʼokaʼaniliʼ u tsolik u nuʼuk tiʼ le israelitaʼob ayikʼaltakoʼob kajaʼanoʼob kaʼach tiʼ najoʼob beetaʼanoʼob yéetel «marfil» yéetel ku chitaloʼob kaʼach tiʼ «nuʼukuloʼob wenel [beetaʼanoʼob yéetel] marfil» (Amós 3:15; 6:4). Maʼ yaʼab kʼiinoʼob anchajtiʼob le jatsʼuts najoʼob yéetel le jatsʼuts nuʼukuloʼoboʼ, tumen le kaajoʼob pʼekmailoʼoboʼ taaloʼobeʼ ka tu láaj luʼsoʼob le baʼaxoʼob yantiʼoboʼ. Kex tu máansoʼob setenta jaʼaboʼob Babiloniaeʼ, yaʼab tiʼ le judíoʼoboʼ maʼ tu yutskíintaj u tuukuloʼobiʼ. Kux túun toʼon, ¿baʼax k-kanik tiʼ lelaʼ? Cada utúul tiʼ toʼoneʼ maʼalob ka u tukult lelaʼ: «U jaajileʼ, ¿chʼiiklen wa chéen in nojochkíint in wotoch yéetel in sen jatsʼutskíinte? ¿Chéen wa táan in wilik ka sen kaʼanchajak in xook utiaʼal ka ilaʼaken bey utúul jach maʼalob máakeʼ, kex ka u bisten yaʼabach jaʼaboʼob yéetel kex ka u beet maʼ in táakpajal tiʼ baʼaloʼob jach kʼaʼanantak yaan u yil yéetel u meyajtaʼal Dios?» (Lucas 12:20, 21; 1 Timoteo 6:17-19).
15 Le baʼax ku yaʼalik Hageo 1:6 ku yeʼesik kʼaʼabéettoʼon u yáantaj Dios. Tiʼ le judíoʼob úuchiloʼ bin kʼaasiltiʼob le ka jáaw u kʼamikoʼob u yutsil Diosoʼ. Kex ka yanaktoʼon yaʼab baʼaloʼob wa kex upʼíiteʼ, wa minaʼantoʼon u yáantaj Jéeobaeʼ maʼ kun bintoʼon utsil (Mateo 25:34-40; 2 Corintoiloʼob 9:8-12). Baʼaleʼ, ¿bix jeʼel k-kʼamik u yutsil Dioseʼ?
Jéeobaeʼ ku yáantkoʼon yéetel u kiliʼich muukʼ
16-18. Le baʼax ku yaʼalik Zacarías 4:6, ¿baʼax tu tsʼáaj u naʼat le judíoʼob tu kʼiiniloʼob Hageo yéetel Zacaríasoʼ?
16 Jéeobaeʼ tu yaʼalaj tiʼ Zacarías, u yéet profetai Hageo, baʼax ku meyaj tiʼ utiaʼal u líiʼsik u yóol yéetel u yeʼesik u yutsil tiʼ le máaxoʼob meyajtik teʼ kʼiinoʼob jeʼeloʼ. Jéeobaeʼ tu yaʼalaj: «Maʼ tu yéetel u múuchʼul j-baʼateloʼobiʼ, mix tu yéetel u páajtal wíinikiʼ, baʼaleʼ chéen tu yéetel in Pixan [wa in kiliʼich muukʼ], ku yaʼalik Yuumtsil u yuumil tuláakal páajtalil» (Zacarías 4:6). Maʼ xaaneʼ, yaʼab utéenel tsʼoʼok k-uʼuyik le baʼax ku yaʼalik le tekstoaʼ, baʼaleʼ ¿baʼax tu tsʼáaj u naʼat le judíoʼob tu kʼiiniloʼob Hageo yéetel Zacaríasoʼ? ¿Yéetel baʼax ku tsʼáaik k-naʼat teʼ kʼiinoʼobaʼ?
17 Kʼaʼajaktoʼoneʼ le baʼaxoʼob tu tsʼíibtaj Hageo yéetel Zacaríasoʼ jach tu muʼukʼankúuntaj u yóol le utsul judíoʼoboʼ. Hageoeʼ káaj u profetizar tu seis mesil tiʼ u jaʼabil 520 táanil tiʼ u taal Cristo, Zacaríaseʼ tu ocho mesil láayliʼ tiʼ le jaʼab jeʼeloʼ (Zacarías 1:1). U tekstoiʼ Hageo 2:18 ku yaʼalikeʼ, tu nueve mesil tiʼ le jaʼab jeʼeloʼ le judíoʼoboʼ tu jach chʼaʼajoʼoltoʼob u meeyjil le templo tu kaʼatéenoʼ, lelaʼ ku yeʼesikeʼ, taakchaj u beetkoʼob baʼax ku yaʼalik Jéeoba tumen tu naʼatoʼob yaan u yáantaʼaloʼob tumen letiʼ. Le baʼax ku yaʼalik Zacarías 4:6 ku yeʼesik yaan kaʼach u yáantaʼaloʼob.
18 Le ka suunaj le judíoʼob tu luʼumoʼob tu jaʼabil 537 táanil tiʼ u taal Cristoeʼ, minaʼan u ejercitoʼob kanáantikoʼob kaʼachi. Baʼaleʼ Jéeoba kanáantoʼob yéetel letiʼ nuʼuktoʼob le táan u kaʼa suutoʼob tu kaajil Jerusalenoʼ. Maʼ úuch tiʼ leloʼ, Jéeobaeʼ tu nuʼuktoʼob yéetel u kiliʼich muukʼ utiaʼal ka u káajsoʼob u meeyjil le templooʼ. Tsʼoʼoleʼ le ka tu kaʼa tsʼáaj u yóoloʼob teʼ meyajoʼ Jéeobaeʼ tu kaʼa áantoʼob yéetel u kiliʼich muukʼ.
19. Yoʼolal u yáantaj u kiliʼich muukʼ Dioseʼ, ¿máax maʼ béeychaj u jeʼelsik u meeyjil le templooʼ?
19 Jéeobaeʼ tu beetaj u yantal ocho upʼéelel náayoʼob tiʼ Zacarías utiaʼal u yeʼesikeʼ yaan u yáantik u kaajal utiaʼal ka chúukpajak u yóol u tsʼoʼokbes u meeyjil le templooʼ. U kampʼéel tiʼ le náayoʼobaʼ tiʼ yaan teʼ capítulo 3 tiʼ Zacaríasoʼ, ku yeʼesikeʼ Satanaseʼ táan kaʼach u yilik baʼax jeʼel u beetik utiaʼal maʼ u tsʼoʼoksaʼal le templo tumen le judíoʼoboʼ (Zacarías 3:1). Satanaseʼ jach maʼ u kʼáat kaʼach ka káajak u meyaj Josué, u nojchil le sacerdoteʼob, teʼ túumben templo utiaʼal u yutsil le kaajoʼ. Kex Satanás u kʼáat kaʼach u yil u xuʼulsik u meeyjil le templooʼ, Jéeobaeʼ yéetel u kiliʼich muukʼeʼ tu luʼsaj tuláakal talamil tu tsʼáaj le Kʼaasilbaʼaloʼ yéetel tu muʼukʼankúuntaj u yóol le judíoʼob utiaʼal ka u tsʼoʼoksoʼob le meyajoʼ.
20. ¿Bix áantaʼabik le judíoʼob tumen le kiliʼich muukʼ utiaʼal ka u beetoʼob baʼax u kʼáat Diosoʼ?
20 Le ka jeʼelsaʼab u meeyjil le templo tumen le gobernanteʼoboʼ bey ka u líiʼsoʼob upʼéel nojoch wits maʼ tu páajtal u chʼaktaʼal wa u kʼáat máansaʼaleʼ. Baʼaleʼ, Jéeobaeʼ tu yaʼaleʼ le «witsaʼ» yaan u luʼsaʼal, yaan u pʼáatal bey upʼéel «táax» luʼumeʼ (Zacarías 4:7). Lelaʼ jach bey úuchikoʼ. Le rey Darío Primerooʼ, tu xakʼaltaj u juʼuniloʼob Persiaeʼ, ka tu yileʼ yaan upʼéel juʼun tuʼux tsʼaʼan u tʼaanil tumen Ciro ka jel líiʼsaʼak le templo tumen le judíoʼoboʼ. Le beetik túuneʼ tu yaʼalaj ka chaʼabak tiʼ le judíoʼob u tsʼoʼokskoʼob le templooʼ. Yéetel tu yaʼalaj xan ka chʼaʼabak taakʼin tiʼ le impuestoʼob utiaʼal u yáantaʼal le judíoʼob u tsʼoʼoksoʼob le meyajoʼ. ¡Mi mix tak le judíoʼob páaʼtik kaʼach ka úuchuk lelaʼ! ¿Yanchaj wa baʼax u yil u kiliʼich muukʼ Jéeoba yéetel le baʼax úuchaʼ? Yanchaji. Le templooʼ tsʼoʼoksaʼab tu jaʼabil 515 táanil tiʼ u taal Cristo, tu seis jaʼabil u reinado Darío (Esdras 6:1, 15).
21. 1) Úuchjeakileʼ, ¿bix úuchik u yúuntaʼal le kaajoʼob tumen Diosoʼ, yéetel máaxoʼob «u ayikʼaliloʼob» le kaajoʼoboʼ? 2) Le profecíaaʼ, ¿bix u béeytal bejlaʼeʼ?
21 Teʼ Hageo 2:5, le profetaoʼ tu kʼaʼajsaj tiʼ le judíoʼob le pacto tu beetaj Jéeoba tu yéeteloʼob tu witsil Sinaí le ka sen péeknaj le puʼukoʼ (Éxodo 19:18). Tu kʼiiniloʼob Hageo yéetel Zacaríaseʼ, Jéeobaeʼ tu yaʼaleʼ yaan u kaʼa yúuntik le kaajoʼoboʼ, jeʼex u yaʼalaʼal yéetel kettʼaanoʼob teʼ versiculoʼob 6 yéetel 7. Kex tumen jach yaan u yantal talamiloʼob ich u reinoi Persia kaʼacheʼ, baʼaleʼ u meeyjil le templooʼ maʼ bíin jeʼelsaʼak tak ken tsʼoʼoksaʼakiʼ. Le máaxoʼob maʼ judíoʼob ku keʼetloʼob yéetel «u ayikʼaliloʼob» le kaajoʼoboʼ, yaan u muchʼkubaʼob yéetel le judíoʼob utiaʼal u nojbeʼenkúuntoʼob Dios teʼ templo táan u beetaʼaloʼ. Bejlaʼa xaneʼ Jéeobaeʼ, yéetel le kʼaʼaytaj ku beetaʼaloʼ, tsʼoʼok u yúuntik le kaajoʼoboʼ, le oʼolaleʼ «u ayikʼaliloʼob» le kaajoʼoboʼ tsʼoʼok u nupkubaʼob yéetel u yalab tiʼ le máaxoʼob kun binoʼob kaʼan utiaʼal ka u adorartoʼob Jéeobaoʼ. Bejlaʼeʼ le máaxoʼob kun binoʼob kaʼan bey xan le kun pʼáatloʼob way Luʼumeʼ ku nojbeʼenkúuntkoʼob Jéeoba. Letiʼob xaneʼ táan u páaʼtkoʼob u kʼuchul u kʼiinil u yúuntaʼal tumen Jéeoba le «kaʼan yéetel luʼum[oʼ]», baʼaleʼ maʼ utiaʼal ka u yoks u maasil máakoʼob ichil u kaajaliʼ, baʼaxeʼ utiaʼal u xuʼulsik tiʼ tuláakal u gobierno wíinikoʼob (Hageo 2:22).
22. ¿Bix u yúuntaʼal le kaajoʼob bejlaʼoʼ yéetel baʼax ku beetik u yúuchul? ¿Yéetel baʼax uláakʼ kun taal u kʼiinil u yúuchul?
22 Maʼ u tuʼubultoʼoneʼ «le kaʼanoʼob, le luʼum, le kʼáaʼnáab yéetel le tsʼuʼuy luʼum» ku chʼaʼachiʼitik Hageooʼ tsʼoʼok u yúuntaʼaloʼob teʼ kʼiinoʼobaʼ. Yáaxeʼ, Satanás yéetel u kʼasaʼan angeloʼobeʼ tsʼoʼok u pulaʼaloʼob way Luʼumeʼ (Apocalipsis 12:7-12). Tsʼoʼoleʼ le kʼaʼaytaj xan ku nuʼuktaʼal tumen le máaxoʼob yéeyaʼanoʼob utiaʼal u binoʼob kaʼanoʼ, jeʼel u páajtal k-aʼalikeʼ, tsʼoʼok u yúuntik le kʼasaʼan yóokʼol kaabaʼ (Apocalipsis 11:18). Kex beyoʼ, «yaʼabach máakoʼob» tiʼ tuláakal yóokʼol kaabeʼ, wa le máaxoʼob ku keʼetloʼob yéetel u ayikʼaliloʼob tuláakal kaajoʼobeʼ táan u múul meyajtkoʼob Jéeoba yéetel le máaxoʼob yéeyaʼanoʼob utiaʼal u binoʼob kaʼanoʼ (Apocalipsis 7:9, 10). Le yaʼabach máakoʼobaʼ táan u yáantkoʼob le máaxoʼob kun binoʼob kaʼan utiaʼal ka u kʼaʼaytoʼobeʼ Dioseʼ maʼ kun xáantal ken u yúunt le kaajoʼob teʼ Armagedonoʼ. Le ken tsʼoʼokok lelaʼ, tiʼ tuláakal le Luʼumaʼ yaan u adorartaʼal Dios jach jeʼex utstutʼaaneʼ.
¿Kʼajaʼan wa tech?
•¿Baʼax jaʼabil yéetel baʼax táan kaʼach u yúuchul le ka túuxtaʼab Hageo yéetel Zacarías u líiʼsoʼob u yóol le judíoʼoboʼ?
•¿Baʼax k-kanik tiʼ baʼaxoʼob tu tsʼíibtoʼob Hageo yéetel Zacarías?
•¿Baʼaxten ku jach líiʼsik k-óol le baʼax ku yaʼalik Zacarías 4:6?
[U kʼáatchiʼiloʼob le xookoʼ]
[U tsolajil le oochel teʼ táan juʼun 12]
Le baʼaxoʼob tu tsʼíibtaj Hageo yéetel Zacaríasoʼ ku yeʼeskoʼobeʼ Jéeobaeʼ ku yáantkoʼon
[U tsolajil le oochel teʼ táan juʼun 15]
«¿U kʼiinil wa túun a kajtaleʼex tiʼ kiʼichkelem najoʼob, kaʼalikileʼ in [wotocheʼ] chéen x-lab pakʼ?»
[U tsolajil le oochel teʼ táan juʼun 16]
Máaxoʼob meyajtik Jéeobaeʼ táan u táakpajloʼob utiaʼal u kaxtaʼal le máaxoʼob ku keʼetloʼob yéetel «u ayikʼaliloʼob» le kaajoʼoboʼ