Baʼaloʼob maʼalobtak ku kanaʼal tiʼ u kaʼa jaats u libroi Salmos
U Tʼaan Jéeobaeʼ kuxaʼan
Baʼaloʼob maʼalobtak ku kanaʼal tiʼ u kaʼa jaats u libroi Salmos
TOʼON k-meyajtik Jéeobaeʼ k-ojel yaan k-aktáantik talamiloʼob yéetel yaan k-chʼaʼapachtaʼal. Apóstol Pabloeʼ tu tsʼíibtaj: «Tuláakal le máaxoʼob u kʼáatoʼob kuxtal u kʼubmaj u yóoloʼob tiʼ Cristo Jesuseʼ yaan u mukʼyajtikoʼob chʼaʼapachtajiloʼob» (2 Timoteo 3:12). ¿Baʼax kun áantkoʼon utiaʼal ka chúukpajak k-óol meyajt Dios ken k-aktáant talamiloʼob bey xan ken chʼaʼapachtaʼakoʼon?
Yaan u yáantkoʼon le baʼax ku yaʼalik u kaʼa jaats tiʼ u libroi Salmosoʼ. Le Salmo 42 tak 72 ku yeʼesiktoʼoneʼ wa k-kʼáat ka chúukpajak k-óol mantatsʼ aktáant le talamiloʼoboʼ, kʼaʼabéet k-jach kʼubik k-óol tiʼ Jéeoba. ¿Máasaʼ jach maʼalob baʼax ku kaʼansik toʼon le Salmosaʼ? Le baʼaxoʼob ku kaʼansik u kaʼa jaats tiʼ u libroi Salmosoʼ, jeʼex uláakʼ u libroiloʼob le Bibliaoʼ, «kuxaʼan yéetel yaan u páajtalil» tak teʼ kʼiinoʼobaʼ (Hebreob 4:12).
JÉEOBAEʼ «K-TAʼAKBESAJIL» YÉETEL «K-MUUKʼ»
Utúul levita bisaʼan kaʼach táanxel luʼumileʼ jach yaachaj u yóol, tumen maʼ tu páajtal u bin u adorart Jéeoba tu templo, le oʼolaleʼ utiaʼal u líiʼsik u yóoleʼ, tu yaʼalaj: «¿Baʼaxten kun lúubul in wóol? ¿Baʼaxten kun yantalten chiʼichnakil? In páaʼtajileʼ in tsʼaamaj tiʼ [Dios]» (Salmo 42:5, 11; 43:5). Le tʼaanoʼob ku chíikpajloʼob tiʼ le óoxpʼéel versiculoʼobaʼ ku yeʼeskoʼobeʼ le Salmo 42 yéetel 43 tiaʼanoʼob ichil upʼéeliliʼ poema ku taasik óoxpʼéel estrofaeʼ. Le Salmo 44 ku taasik upʼéel payalchiʼ tuʼux ku kʼáataʼal u yáantaj Jéeoba yóokʼol u kajnáaliloʼob Judá, letiʼobeʼ jach yaachajaʼan kaʼach u yóoloʼob, maʼ xaaneʼ tumen taak u chʼaʼabal u luʼumoʼob tumen le asirioʼob tu kʼiiniloʼob Ezequíasoʼ.
Le Salmo 45 ku taasik upʼéel kʼaay ku tʼaan tiʼ bix úuchik u tsʼoʼokol u beel utúul rey, le kʼaayaʼ upʼéel profecía ku tʼaan tiʼ Jesucristo, le rey yéeyaʼan tumen Diosoʼ. Le Salmo 46, 47 yéetel 48 ku yeʼesikoʼobeʼ Jéeobaeʼ «k-taʼakbesajil [yéetel] k-muukʼ», «letiʼ u nojoch [reyil] tuláakal le luʼumaʼ» yéetel «jumpʼéel u kúuchil maʼalob taʼakbesajil» (Salmo 46:1; 47:2; 48:3). Le Salmo 49 ku yeʼesikeʼ mix máak jeʼel u «páajtal u boʼotik tiʼ Jajal Dios utiaʼal ka toʼokok u kuxtal[eʼ]» (Salmo 49:7). Le Salmo 42 tak 49, ku yaʼalaʼaleʼ u paalal Coré tsʼíibte. Le Salmo 50, ku yaʼalaʼaleʼ upʼéel kʼaay beetaʼab tumen Asaf.
U núukil kʼáatchiʼob:
44:19, LSM. ¿Baʼax kaʼach le u «kúuchilil u baʼalcheʼiloʼob kʼáax» ku yaʼalik le versiculoaʼ? Maʼ xaaneʼ, táan u tʼaan tiʼ upʼéel kúuchil tuʼux ku yantal baʼateltáambaloʼob, tuʼux ku jaantaʼal kaʼach tumen u baʼalcheiloʼob kʼáax u wíinklil le máaxoʼob ku kíimsaʼaloʼoboʼ.
45:13, 14 yáax xéetʼ, LSM. ¿Máax «le princesa» «ku bisaʼal tu táan le reyoʼ»? Le princesaoʼ u hija Jéeoba, «u [Reyil] múuchʼ kaajoʼob» (Apocalipsis 15:3). Le princesaaʼ letiʼ le 144,000 sukuʼunoʼob yéeyaʼanoʼob utiaʼal u binoʼob kaʼanoʼ; letiʼobeʼ ku kʼaʼamloʼob tumen Jéeoba bey u paalaloʼob ken tsʼoʼokok u yéeyaʼaloʼob tumen u kiliʼich muukʼeʼ (Romailoʼob 8:16). Le u hija Jéeoba «u nuʼukbesmuba bey juntúul x-tsʼoʼokol beel utiaʼal, u yíichameʼ» yaan u bisaʼal tu táan Jesucristo, le Rey yéeyaʼanoʼ (Apocalipsis 21:2).
45:14 u tsʼook xéetʼ yéetel 15, LSM. ¿Máaxoʼob le «koʼoleloʼob láakʼintik» le princesaoʼ? Letiʼe «yaʼabkach máakoʼob» meyajtik Dios way Luʼum yéetel ku yáantikoʼob le sukuʼunoʼob yéeyaʼanoʼob utiaʼal u binoʼob kaʼanoʼ. Le yaʼabkach máakoʼobaʼ maʼ kun kíimloʼob ken tsʼoʼokok le «nojoch yaayaj óolal[oʼ]», lelaʼ u kʼáat u yaʼaleʼ way yóokʼol Luʼum yanoʼob ken tsʼoʼokok u beel Jesucristo teʼ kaʼanoʼ (Apocalipsis 7:9, 13, 14). Teʼ kʼiin jeʼeloʼ, letiʼobeʼ yaan u jach kiʼimaktal u yóoloʼob.
45:16. U úuchben chʼiʼibaloʼob le reyoʼ, ¿bix kun kʼuchul u beetubaʼob hijotsiloʼob tiʼ le reyoʼ? U úuchben chʼiʼibaloʼob Cristoeʼ yaan u kʼuchul u beetubaʼob hijotsiloʼob tiʼ letiʼ ken tsʼoʼokok u kaʼa kuxkíintkoʼob tu yáanal u gobernación ichil le Mil Jaʼaboʼoboʼ. Jujuntúul tiʼ letiʼobeʼ yaan u beetkubaʼob principeʼob tiʼ tuláakal le kaajoʼoboʼ.
50:2. ¿Baʼaxten ku yaʼalaʼal tiʼ Jerusalén «sen kiʼichkelem kaaj»? Lelaʼ maʼatech u yaʼalaʼal yoʼolal u jaʼtsil le kaajoʼ, baʼaxeʼ ku yaʼalaʼal tumen tiʼ yaan kaʼach le templo tuʼux ku adorartaʼal Jéeobaoʼ yéetel desde tiʼ ku gobernar kaʼach le reyoʼob u yéeymajoʼ.
Baʼaxoʼob ku kaʼansiktoʼon:
42:1-3. Jeʼex utúul kéej jach ukʼaj ku máan u kaxt jaʼ u yukʼeʼ, le levitaoʼ jach ku tsʼíiboltik kaʼach u natsʼkuba yiknal Jéeoba. Letiʼeʼ jach yaachajaʼan u yóol kaʼach tumen maʼ tu páajtal u bin u adorart Jéeoba tu templo, le oʼolaleʼ pʼáat bul kʼiin yéetel bul áakʼab táan u yokʼol, yéetel pʼáat xan maʼ taak u jaanliʼ. Lelaʼ, ¿máasaʼ ku yeʼesiktoʼon jach unaj xan k-tsʼíiboltik k-adorartik Jéeoba u múuchʼ yéetel u maasil máaxoʼob meyajtikoʼ?
42:4, 5, 11; 43:3-5. Wa kʼalaʼanoʼon, le oʼolal ku pʼáatal maʼ tu páajtal k-muchʼikba yéetel k-éet sukuʼuniloʼobeʼ, wa k-kʼaʼajsik bix k-múuchʼ meyajtik Jéeoba tu yéeteloʼob kaʼacheʼ jach jeʼel u líiʼsik k-óoleʼ. Kex tu káajbal jeʼel u beetik k-uʼuyikba jach t-juunaleʼ, baʼaleʼ yaan u yáantkoʼon utiaʼal maʼ u tuʼubultoʼon kanáantaʼanoʼon tumen Dios yéetel yaan u yáantkoʼon utiaʼal maʼ u xuʼulul k-kʼubik óol tiʼ letiʼ.
46:1-3. Jeʼel baʼalak talamil ka k-aktáanteʼ maʼ unaj u tuʼubul toʼoneʼ Jéeobaeʼ «k-taʼakbesajil [yéetel] k-muukʼ».
50:16-19. Utúul máax ku tuus yéetel ku beetik baʼaloʼob kʼaastakeʼ minaʼan derecho tiʼ u kaʼansik baʼaxoʼob ku yaʼalik Dios.
50:20. Toʼoneʼ unaj k-saʼatsik tiʼ k-sukuʼunoʼob le baʼaloʼob mejentak ku beetkoʼob toʼonoʼ, maʼ unaj k-chʼinchʼintʼaan tu contraʼobiʼ (Colosailoʼob 3:13).
«CHÉEN TIʼ [DIOS] KIN KAXTIK JEETSʼEL»
Le u jaats salmosaʼ ku káajal yéetel upʼéel payalchiʼ tu beetaj David jach tu jaajil u yóol le ka tsʼoʼok u lúubul tiʼ kʼeban yéetel Betsabeoʼ. Le Salmo 52 tak 57 ku yeʼesikoʼobeʼ Jéeobaeʼ ku salvartik le máaxoʼob ku kʼubik u yóoloʼob tiʼ letiʼ yéetel ku yaʼalikoʼob tiʼ baʼaxoʼob chiʼichnakkúuntikoʼoboʼ. Le Salmo 58 tak 64, ku yeʼesikoʼobeʼ Davideʼ tu kaxtaj u yáantaj Jéeoba le ka tu máansaj talamiloʼoboʼ. Letiʼeʼ tu kʼayaj: «Chéen tiʼ [Dios] kin kaxtik jeetsʼel; tumen in páajtalileʼ tiʼ letiʼ u taal» (Salmo 62:5).
Le maʼalob bisbai yantoʼon yéetel Jéeobaoʼ unaj u péekskoʼon «[k-]kʼayeʼex kʼaayoʼob tiʼ u nojbeʼen kʼaabaʼ» (Salmo 66:2). Teʼ Salmo 65, ku kiʼikiʼtʼantaʼal Jéeoba tumen ku tsʼáaik yaʼab baʼaloʼob maʼalobtak, teʼ Salmo 67 yéetel 68, ku kiʼikiʼtʼantaʼal tumen letiʼeʼ utúul Dios ku tsʼáaik salvación, teʼ Salmo 70 yéetel 71, ku kiʼikiʼtʼantaʼal tumen letiʼeʼ ku tsʼáaik áantaj.
U núukil kʼáatchiʼob:
53:1. ¿Baʼaxten ku yaʼalaʼal «maʼ naʼat» tiʼ le máaxoʼob ku yaʼalikoʼob minaʼan Diosoʼ? Maʼ tumen wa jach tu jaajil minaʼan u naʼatoʼobiʼ. Ku yaʼalaʼaltiʼob «maʼ naʼat» tumen jeʼex u yeʼesik le Salmo 53:1-4, chéen baʼaloʼob kʼaastak ku beetkoʼob.
58:3-5. ¿Baʼaxten ku keʼetel le kʼasaʼan máakoʼob yéetel utúul chiʼibal kaanoʼ? Tumen le baʼaloʼob maʼ maʼalobtak ku yaʼalik le kʼasaʼan máakoʼob tu contra u maasiloʼ bey jeʼex u veneno utúul kaaneʼ. Letiʼobeʼ yéetel u tʼaanoʼobeʼ ku beetkoʼob u pʼáatal kʼaasil le máax tiʼ ku tʼaanoʼoboʼ. Jeʼex utúul cobra ku pixik u xikineʼ, le kʼasaʼan máakoʼoboʼ bey ku pixik u xikinoʼob utiaʼal maʼ u yuʼubkoʼob le tsolnuʼukoʼob ku tsʼaʼabaltiʼoboʼ.
58:7. ¿Bix u saʼatal le kʼasaʼan máakoʼob jeʼex u saʼapʼal le jaʼoʼ? Ka aʼalaʼab le tʼaanoʼob tumen Davidaʼ, maʼ xaaneʼ táan u tuukul kaʼach tiʼ le jaʼ ku jáan etsʼtal tiʼ jujumpʼéel kúuchiloʼob teʼ luʼum aʼalaʼab u tsʼaʼabal tiʼ le israelitaʼoboʼ. Kex jeʼel bukaʼaj kaʼach ka kaʼanchajak u jaʼiloʼob ken kʼáaxak jaʼeʼ, jach séeb u saʼapʼloʼob. Davideʼ táan kaʼach u kʼáatik tiʼ Jéeoba ich payalchiʼ ka u séeb xuʼuls tiʼ le kʼasaʼan máakoʼoboʼ.
68:13. ¿Baʼaxten ku yaʼalaʼal búukbesaʼan u xiikʼ le palomaʼob yéetel «maʼalob plata» bey xan «yéetel maʼalob oro[oʼ]»? Yaan palomaseʼ óoliʼ bey azul u kʼuʼumeloʼobeʼ yéetel bey ku léetsʼbaleʼ, le oʼolal ken juʼulkoʼob tumen kʼiineʼ ku yilaʼal bey platiado u kʼuʼumeloʼobeʼ. Maʼ xaaneʼ Davideʼ táan kaʼach u ketik u soldadoiloʼob Israel táan u suutoʼob tsʼoʼok u ganarkoʼob upʼéel baʼateʼel yéetel utúul paloma ku léetsʼbal u kʼuʼumel. Jujuntúul máaxoʼob jach ku xokikoʼob baʼax u kʼáat u yaʼal u tʼaaniloʼob le Bibliaoʼ ku yaʼalikoʼobeʼ, maʼ xaaneʼ, Davideʼ táan kaʼach u tʼaan tiʼ upʼéel póolbil paloma tu taasoʼob ichil le baʼaloʼob koʼojtak tu chʼaʼob teʼ kaaj tuʼux baʼatelnajoʼoboʼ. Baʼaleʼ kex maʼ k-jach ojel baʼaxten tu chʼaʼachiʼitaj David utúul palomaeʼ, baʼax k-ojeleʼ Davideʼ táan kaʼach u tʼaan tiʼ le baʼateloʼob tu ganartoʼob yéetel u yáantaj Jéeobaoʼ.
68:18, NM. ¿Máaxoʼob kaʼach le máakoʼob kʼaʼamoʼob tumen Jéeoba bey siibaloʼoboʼ? Letiʼe máakoʼob palitsiltaʼaboʼob tumen le israelitaʼob le táan kaʼach u baʼateloʼob utiaʼal u chʼaʼikoʼob le luʼum aʼalaʼan u tsʼaʼabaltiʼoboʼ. Ka máan kʼiineʼ le máakoʼobaʼ tsʼaʼaboʼob utiaʼal u yáantoʼob le levitaʼob teʼ templooʼ (Esdras 8:20).
68:30. ¿Baʼax u kʼáat u yaʼal le tʼaan «kʼey [...] u baʼalcheʼil le jalaloʼoboʼ»? Davideʼ táan kaʼach u ketik le máaxoʼob pʼekmil u kaajal Jéeoba yéetel u baʼalcheʼiloʼob kʼáaxoʼ, le oʼolal tu kʼáataj tiʼ Jéeoba ka kʼeyaʼakoʼob, ichil uláakʼ tʼaanoʼobeʼ, tu kʼáataj tiʼ Jéeoba maʼ u chaʼik u beetaʼal kʼaas tiʼ u kaajal tumen le máaxoʼob pʼekmiloʼoboʼ.
69:23. ¿Baʼax u kʼáat kaʼach u yaʼal David ka tu kʼáataj ka beetaʼak u kikilaankil u tselekoʼob le máaxoʼob pʼekmiloʼ? Ken u chʼúuy wa ken u kuch máak baʼaloʼob aaltakeʼ tiʼ ku chʼaʼik u muukʼil tu tselekoʼob utiaʼal u beetkeʼ. Le oʼolaleʼ, ka tu kʼáataj David ka beetaʼak u kikilaankil u tselekoʼob u enemigoʼobeʼ táan kaʼach u kʼáatik ka luʼsaʼak u muukʼoʼob.
Baʼaxoʼob ku kaʼansiktoʼon:
51:1-4, 17. Kex ka lúubuk máak tiʼ upʼéel kʼebaneʼ leloʼ maʼ u kʼáat u yaʼal wa maʼ tu páajtal u natsʼkuba yiknal Jéeobaiʼ. Wa ku tojkíintik u kuxtal máakeʼ jeʼel u chʼaʼabal óotsilil tiʼ tumen Jéeobaeʼ.
51:5, 7-10. Wa tsʼoʼok k-lúubul tiʼ upʼéel kʼebaneʼ jeʼel u páajtal k-kʼáatik tiʼ Jéeoba ka u saʼastoʼoneʼ, tumen letiʼeʼ u yojel chéen kʼeban máakoʼon. Kʼaʼabéet xan k-kʼáatik tiʼ ka u limpiokíint k-puksiʼikʼal, ka u luʼs tuláakal le kʼaakʼas tsʼíibolaloʼob yanoʼoʼ, yéetel ka u tsʼáatoʼon upʼéel puksiʼikʼal ka u péeksoʼon k-beet baʼaloʼob maʼalobtak.
51:18. U kʼebanoʼob Davideʼ tu taasaj talmil tiʼ tuláakal u kajnáaliloʼob le kaajoʼ. Le oʼolal tu kʼáataj tiʼ Jéeoba ka u yeʼes u yutsil tiʼob. Ken lúubuk máak tiʼ upʼéel nojoch kʼebaneʼ, maases ku taasik subtsilil tiʼ u kʼaabaʼ Jéeoba yéetel tiʼ le múuchʼuliloʼ. Le oʼolaleʼ le máax ku lúubul tiʼ le kʼebanoʼ unaj u kʼáatik tiʼ Dios ka u luʼs le subtsilil tu taasaj le baʼax kʼaas tu beetoʼ.
52:8, LSM. Wa k-beetik baʼax ku yaʼalik Jéeoba yéetel wa k-kʼamik yéetel kiʼimak óolal u tsol nuʼukoʼobeʼ, jeʼel k-beetikba jeʼex u kúul «yaʼax olivo [...] ichil u templo Jajal Dioseʼ», lelaʼ u kʼáat u yaʼaleʼ k-antal naatsʼ tiʼ Jéeoba yéetel k-maas táakpajal teʼ meeyjil kaʼansajoʼ (Hebreob 12:5, 6).
55:4, 5, 12-14, 16-18. Davideʼ jach yaachaj u yóol ka líikʼ Absalón, u hijo, tu contra bey xan ka líikʼ Ahitofel tu contra, le máax tsolik u nuʼuk tiʼ kaʼachoʼ. Kex beyoʼ Davideʼ maʼ tu xulaj u kʼubik u yóol tiʼ Jéeobaiʼ. Toʼon xaneʼ maʼ unaj u xuʼulul k-kʼubik óol tiʼ Jéeoba kex ka k-aktáant baʼaloʼob jeʼel u beetkoʼob k-chiʼichnaktaleʼ.
55:22. ¿Bix jeʼel k-pʼatik k-yaayam óolal tiʼ Jéeobaeʼ? Jeʼel u páajtal k-beetik 1) ken k-aʼal tiʼ ich payalchiʼ baʼaxoʼob chiʼichnakkúuntikoʼon, 2) ken k-kaxt áantaj yéetel nuʼuktaj ichil le Biblia yéetel ichil u kaajaloʼ, yéetel 3) ken k-beet tuláakal le ku páajtal utiaʼal k-utskíintik le talamil beetik k-muʼyajoʼ (Proverbios 3:5, 6; 11:14; 15:22; Filiposiloʼob 4:6, 7).
56:8. Jéeobaeʼ maʼ chéen u yojel baʼax talamiloʼob yantoʼoniʼ, u yojel xan bix k-uʼuyikba tu yoʼolaloʼob.
62:11. Dioseʼ maʼatech u kʼaʼabéetkuntik ka áantaʼak tumen wa máax utiaʼal u beetik wa baʼax. Tumen tuláakal «páajtalil[eʼ]» tiʼ letiʼ u taal.
63:3. U yaabilaj Dioseʼ maas «koʼoj tiʼ le kuxtaloʼ», tumen wa maʼ tu yoʼolal u yaabilajeʼ le kuxtaloʼ minaʼan u beelal. Le oʼolaleʼ jach maʼalob ka k-il k-natsʼikba tu yiknal.
63:6. Le áakʼaboʼoboʼ jach maʼalob súutukoʼob utiaʼal u tuukul máak tiʼ Dios, tumen maas minaʼan u juum yaʼab baʼal jeʼel u beetik u náayal u yóol máakeʼ.
64:2-4. U tsikbaltaʼal baʼaloʼob maʼ jaajtak tu contra wa máaxeʼ jeʼel u beetik u pʼáatal kʼaasil tu táan u maasileʼ. Toʼoneʼ maʼ unaj k-chʼenxikintik tʼaanoʼob beyoʼ mix xan k-máan tsikbaltoʼob.
69:4. Utiaʼal maʼ u yantaltoʼon kʼuuxilil yéetel wa máaxeʼ, yaan kʼiineʼ maas maʼalob ka k-kʼáat ka u saʼasoʼon, kex mix baʼal kʼaas k-beetmaj tiʼ.
70:1-5. Jéeobaeʼ ku yuʼubik le payalchiʼob k-beetik tiʼoʼ (1 Tesalonicailoʼob 5:17; Santiago 1:13; 2 Pedro 2:9). Kex maʼ u luʼsik le baʼax beetik k-muʼyajoʼ, baʼaleʼ jeʼel u tsʼáaiktoʼon u naʼatil yéetel u muukʼil utiaʼal k-aktáantikeʼ. Yéetel maʼ ken u chaʼa u túuntaʼal k-óol maas tiʼ le ku páajtal k-muʼyajtikoʼ (1 Corintoiloʼob 10:13; Hebreob 10:36; Santiago 1:5-8).
71:5, 17. Tak táanil tiʼ u baʼateʼel yéetel Goliat, utúul nuxiʼi filisteoeʼ, Davideʼ jach tu kʼubaj u yóol tiʼ Jéeoba, le oʼolal maʼatech u chʼaʼik kaʼach saajkil tiʼ mix baʼal (1 Samuel 17:34-37). Le táankelem paalaloʼoboʼ tiʼ tuláakal baʼax ku beetkoʼobeʼ unaj xan u yeʼeskoʼob ku kʼubik u yóoloʼob tiʼ Jéeoba.
«Chuʼupuk tuláakal le luʼum yéetel u nojbeʼenil[oʼ]»
Le kʼaay ku taasik le Salmo 72, ku tʼaan tiʼ u reinado Salomón, yéetel ku yeʼesik baʼaxoʼob maʼalobtak kun ilbil yáanal u gobernación Jesucristo, le Rey yéeyaʼanoʼ. Ku yeʼesikeʼ yáanal u gobernación Jesucristoeʼ yaan u yantal jeetsʼelil, yaan u xuʼulul u pechʼ óoltaʼal máak, yaan u xuʼulul u beetaʼal baʼaloʼob kʼaastak yéetel jach yaan u yantal baʼal utiaʼal jaantbil. ¿Yaan wa k-antal ichil le máaxoʼob ken u kʼamoʼob tuláakal le jatsʼuts baʼaloʼob ken u taas u Reino Diosoʼ? Wa k-kʼubik óol tiʼ Jéeoba jeʼex tu beetil le salmistaoʼ, yaan k-antaliʼ.
«U payalchiʼob David[eʼ]» ku tsʼoʼokol yéetel le tʼaanoʼobaʼ: «Kiʼikiʼtʼantaʼak [Jéeoba] k-Yuumtsil, u [Dios] Israel, le máax chéen letiʼ beetik le nukuch baʼaloʼoboʼ. Mantatsʼ [kiʼikiʼtʼantaʼak] [...] u nojbeʼen kʼaabaʼ. ¡Ka chuʼupuk tuláakal le luʼum yéetel u nojbeʼenil! ¡Ka béeyak!» (Salmo 72:18-20). Toʼon xaneʼ unaj k-kiʼikiʼtʼantik Jéeoba bey xan u kiʼichkelem kʼaabaʼ yéetel tuláakal k-puksiʼikʼal.
[U tsolajil le oochel teʼ táan juʼun 9]
¿A wojel wa máax «le princesaoʼ»?
[U tsolajil le oochel teʼ táan juʼun 10]
¿A wojel wa baʼaxten ku yaʼalaʼal tiʼ Jerusalén «sen kiʼichkelem kaaj»?