Baʼaloʼob maʼalobtak ku kanaʼal tiʼ u libroi Jeremías
U Tʼaan Jéeobaeʼ kuxaʼan
Baʼaloʼob maʼalobtak ku kanaʼal tiʼ u libroi Jeremías
LE MUʼYAJILOʼOB tu kʼaʼaytaj Jeremías kun taal tu yóokʼol Israeloʼ, maʼ xaaneʼ tu beetaj u jach pʼuʼujul u kajnáaliloʼob. Letiʼeʼ tu yaʼaleʼ le templo tuʼux tsʼoʼok maas tiʼ trescientos jaʼaboʼob káajak u adorartaʼal Jéeobaoʼ yaan u tóokaʼal. Jerusalén yéetel Judaeʼ yaan xan u xuʼulsaʼaltiʼob, yéetel u kajnáaliloʼobeʼ yaan u bisaʼaloʼob palitsiltbil táanxel luʼumil. Le muʼyajiloʼob yéetel uláakʼ baʼaxoʼob tu kʼaʼaytaj Jeremíasoʼ tiʼ tsʼíibtaʼan teʼ libro ku bisik u kʼaabaʼoʼ, lelaʼ letiʼe kaʼapʼéel libro maas chowak yaan ichil le Bibliaoʼ. U libroi Jeremíaseʼ ku tsolik xan baʼax talmiloʼob tu aktáantaj le profeta ichil le sesentaisiete jaʼaboʼob táan u meyajtik Jéeobaoʼ. Le baʼaxoʼob uchaʼantak ku taasik le libroaʼ maʼ tu tsoolol úuchik u bin u tsʼíibtaʼaloʼobiʼ.
¿Baʼaxten jach maʼalob ka k-xok u libroi Jeremías? Tumen le profecíaʼob ku taaskoʼ ku muʼukʼankúuntik k-fe tiʼ Jéeoba, le Máax ku béeykuntik tuláakal le baʼaxoʼob ku yaʼalikoʼ (Isaías 55:10, 11). Le bix úuchik u kʼamaʼal le baʼaxoʼob tu kʼaʼaytaj Jeremíasoʼ jach chíikaʼan tiʼ bix u kʼamaʼal le kʼaʼaytaj ku beetaʼal teʼ kʼiinoʼobaʼ (1 Corintoiloʼob 10:11). Tsʼoʼoleʼ, ken tʼaanak u libroi Jeremías tiʼ bix úuchik u chúukpajal u yóol Jéeoba tiʼ le israelitaʼoboʼ, jach ku péekskoʼon k-beet baʼax utstutʼaan (Hebreob 4:12).
«IN KAAJALEʼ KAʼAPʼÉEL KʼEBAN TSʼOʼOK U BEETIK»
Jeremíaseʼ káaj u beetik u profetai tu trece jaʼabil u gobernación Josías tu luʼumil Judá, cuarenta jaʼaboʼob táanil tiʼ u xuʼulsaʼal Jerusalén tu jaʼabil 607 táanil tiʼ u taal Cristo (Jeremías 1:1, 2). Le baʼaxoʼob tu kʼaʼaytaj ichil u tsʼook dieciocho jaʼaboʼob táan u gobernar Josíasoʼ, tu yeʼesaj jach maʼ maʼalob le baʼaxoʼob ku beetaʼal kaʼach tumen u kajnáaliloʼob Judaoʼ yéetel tu yeʼesaj xan bix kun castigartbiloʼob. Jéeobaeʼ tu yaʼalaj: «Jerusaleneʼ bin in kaʼaj in sut jun tukub tuunichoʼob, [...] yaan in x-tokoykíintik u kaajiloʼob Judá, yaan u pʼáatal x-maʼ kajnáaliloʼob» (Jeremías 9:11). ¿Baʼax oʼolal? Jéeobaeʼ ku yaʼalik baʼaxten: «In kaajaleʼ kaʼapʼéel kʼeban tsʼoʼok u beetik» (Jeremías 2:13).
Jeremíaseʼ tu yaʼalaj xaneʼ le israelitaʼob ken u kaʼa natsʼubaʼob yiknal Jéeobaoʼ bíin suunakoʼob tu luʼumoʼob (Jeremías 3:14-18; 12:14, 15; 16:14-21). Kex beyoʼ pʼektaʼab yoʼolal le baʼaxoʼob tu kʼaʼaytoʼ. U nojchil le templooʼ tu túuxtaj «ka loʼoxok, yéetel ka kʼaʼalak u yook tiʼ kʼalab cheʼ» (Jeremías 20:1-3).
U núukil kʼáatchiʼob:
1:11, 12. ¿Baʼaxten ku keʼetel Jéeoba yéetel «u kʼab junkúul almendro»? Le almendrooʼ upʼéel tiʼ le cheʼob ku yáax looloʼob tu kʼiinil jaʼajaʼaloʼ. Jeʼex le almendrooʼ, Jéeobaeʼ mix utéen xanchaj u túuxtik u profetaʼob utiaʼal u yaʼaloʼob tiʼ le israelitaʼob baʼaxoʼob ku taal u kʼiin tu yóoʼloʼoboʼ yéetel tu yilaj u láaj béeytal le baʼaxoʼob tu yaʼaloʼ (Jeremías 7:25).
2:10, 11. ¿Baʼaxten ku beetik u jaʼakʼal u yóol máak le baʼax ku beetik kaʼach le israelitaʼoboʼ? Teʼ kʼiinoʼob jeʼeloʼ le u kajnáaliloʼob chikʼin yéetel Cedar wa Quedareʼ, suukaʼan kaʼach u yoksikoʼob yaanal diosoʼob tu kaajaloʼob, baʼaleʼ maʼatech u xulik u meyajtikoʼob u diosoʼob. Baʼaleʼ le israelitaʼoboʼ maʼ chéen joʼopʼ u adorarkoʼob yaanal diosoʼobiʼ, tu xuloʼob u meyajtikoʼob Jéeoba.
3:11-22; 11:10-12, 17. ¿Baʼaxten Jeremíaseʼ tu yaʼalaj yaan u xuʼulsaʼal tiʼ u reinoi le diez tribus kex tsʼokaʼaniliʼ u xuʼulsaʼal tiʼ Samaria, le tuʼux yaan kaʼach le reinoaʼ? Tumen le ka xuʼulsaʼab tiʼ Jerusalén tu jaʼabil 607, Jéeobaeʼ maʼ chéen tu yeʼesaj kʼuuxchajaʼan tiʼ u reinoi Judaiʼ, baʼaxeʼ tu yeʼesaj kʼuuxchajaʼan xan tiʼ tuláakal le israelitaʼoboʼ (Ezequiel 9:9, 10). Tsʼoʼoleʼ kex xuʼulsaʼab tiʼ u reinoi le diez tribusoʼ, letiʼobeʼ u yojloʼob kaʼach yaan u kʼuchul u kʼiinil u kaʼa suutoʼob tu luʼumoʼob, tumen u reinoi le kaʼapʼéel tribus yaan Jerusalenoʼ maʼ xuʼulsaʼabiʼ.
4:3, 4. ¿Baʼax u kʼáat u yaʼal le baʼax tu yaʼalaj Jéeoba ka beetaʼakoʼ? Ka tu yaʼalaj tiʼe israelitaʼob ka u tsʼaʼob tu puksiʼikʼaloʼob «u chíikulal le núuptʼaanoʼ [wa ka u «súut kʼupt», NM]» u puksiʼikʼaloʼoboʼ, táan kaʼach u yaʼalik tiʼob ka u luʼsoʼob ichil u puksiʼikʼaloʼob le tuukuloʼob maʼ maʼalobtakoʼ (Jeremías 9:25, 26; Beetaʼanoʼob [Hechos] 7:51). Utiaʼal lelaʼ unaj u yutskíintkoʼob kaʼach bix kuxlikoʼob, u náachkuntkubaʼob tiʼ baʼaloʼob kʼaastak yéetel u beetkoʼob baʼax utstutʼaan Jéeoba.
4:10; 15:18. ¿Baʼaxten le tekstoaʼ ku yaʼalik tusaʼab u kajnáaliloʼob Jerusalén tumen Jéeoba? Tu kʼiiniloʼob Jeremíaseʼ yaʼab profetaʼob ku kʼaʼaytikoʼob kaʼach baʼaloʼob maʼ jaajtakiʼ (Jeremías 5:31; 20:6; 23:16, 17, 25-28, 32). Baʼaleʼ tumen Jéeoba maʼ tu beetaj mix baʼal utiaʼal maʼ u tusaʼaloʼobeʼ ku yaʼalaʼal kaʼach bey letiʼ tusoʼobeʼ.
16:16. ¿Baʼaxten tu yaʼalaj Jéeoba yaan u túuxtik «yaʼab j-chuukoʼob» yéetel yaʼab j-tsʼoonoʼob? Maʼ xaaneʼ, tumen Jéeobaeʼ yaan u túuxtik kaʼach yaʼab tiʼ le máaxoʼob pʼekmil u kaajal utiaʼal xuʼulsik tiʼ le israelitaʼob ku beetkoʼob kaʼach baʼaloʼob kʼaastakoʼ. Baʼaleʼ yoʼolal le baʼax ku yaʼalik Jeremías 16:15, maʼ xaaneʼ Jéeobaeʼ yaan kaʼach u túuxtik chukbil wa kaxtbil le israelitaʼob u kʼáat u kaʼa natsʼubaʼob tu yiknaloʼ.
20:7. ¿Bix úuchik u meyaj tiʼ Jéeoba u muukʼ utiaʼal u táabsik Jeremías? Tumen pʼektaʼab yéetel tumen maʼ kʼaʼam le baʼax tu kʼaʼaytaj Jeremíasoʼ, maʼ xaaneʼ tu tuklaj maʼ kun páajtal u tsʼoʼoksik le meyaj tsʼaʼab u beet kaʼachoʼ. Baʼaleʼ tiʼ Jéeobaeʼ meyajnaj u muukʼ utiaʼal u yáantik Jeremías utiaʼal ka u beete. Le oʼolal ku yaʼalaʼal táabsbil beetaʼabik tumen Jéeoba.
Baʼaxoʼob ku kaʼansiktoʼon:
1:8. Jéeobaeʼ jejeláas bix u kanáantik le máaxoʼob meyajtik ken u aktáantoʼob chʼaʼapachtajiloʼ. Maʼ xaaneʼ jeʼel u péeksik utúul juez utiaʼal ka tʼaanak tu favoroʼobeʼ, jeʼel u beetik u luʼsaʼal utúul autoridad jach kʼasaʼan yéetel ka tsʼaʼabak utúul maʼ u pʼekmaj le j-jaajkunajoʼoboʼ wa maʼ xaaneʼ jeʼel u tsʼáaik u muukʼil tiʼob utiaʼal ka chúukpajak u yóoloʼobeʼ (1 Corintoiloʼob 10:13).
2:13, 18. Le israelitaʼoboʼ lúuboʼob tiʼ kaʼapʼéel kʼeban: tu náachkuntubaʼob tiʼ Jéeoba, le máax kanáantikoʼob yéetel nuʼuktikoʼob kaʼachoʼ, yéetel joʼopʼ u kaxkoʼob u yáantaj Egipto yéetel Asiria, le baʼax tu beetoʼobaʼ ku keʼetel yéetel u tsʼaʼabal jaʼ tiʼ upʼéel pila xiikil. Teʼ kʼiinoʼob xanaʼ, u náachkuntkuba máak tiʼ Dios utiaʼal ka xiʼik tu paach u kaʼansaj chéen máakoʼobeʼ ku keʼetel yéetel u pʼatik máak u sayabil jaʼ utiaʼal ka meyajnak tiʼ pilaʼob xiikiltak.
6:16. Le israelitaʼob lúuboʼob tiʼ kʼebanoʼ aʼalaʼabtiʼob tumen Jéeoba ka tuukulnakoʼob tiʼ bix unaj u yutskíint u kuxtaloʼob utiaʼal ka u meyajtoʼob jeʼex tu beetil u úuchben chʼiʼibaloʼobeʼ. Teʼ kʼiinoʼob xanaʼ jach unaj k-ilik wa táan k-meyajtik Jéeoba jeʼex utstutʼaaneʼ.
7:1-15. Le israelitaʼoboʼ tu tukloʼob kaʼacheʼ tumen tiaʼan u templo Jéeoba tu luʼumoʼobeʼ maʼ kun xuʼulsbiltiʼob, baʼaleʼ maʼ bey úuchikoʼ. Le oʼolaleʼ, jach unaj k-kʼubik k-óol tiʼ Jéeoba maʼ tiʼ le baʼaloʼob ku páajtal u yilaʼaloʼoboʼ (2 Corintoiloʼob 5:7).
15:16, 17. Jeʼex tu beetil Jeremíaseʼ, toʼon xaneʼ unaj k-kanáantik maʼ u lúubul k-óol. Baʼaleʼ ¿baʼax jeʼel u yáantkoʼoneʼ? Kʼaʼabéet k-jóoʼsik u súutukil utiaʼal k-xokik le Bibliaoʼ, utiaʼal k-jóokʼol kʼaʼaytaj yéetel maʼ k-bisikba yéetel máaxoʼob ku beetkoʼob baʼaloʼob kʼaastak.
17:1, 2. Yoʼolal le baʼaloʼob kʼaastak ku beetaʼal kaʼach tumen u kajnáaliloʼob Judaoʼ, tiʼ Jéeobaeʼ maʼ lúub utsil le kíimsbil baʼalcheʼob ku kʼubikoʼob kaʼach tiʼoʼ. Teʼ kʼiinoʼob xanaʼ, wa táan k-beetik baʼaloʼob kʼaastakeʼ jeʼel bukaʼaj meyaj ka k-beet utiaʼal Jéeobaeʼ, letiʼeʼ maʼatan u kʼamik.
17:5-8. Maʼ kʼaas ka k-kaxt u yáantaj wíinik tiʼ baʼaloʼob maʼatech u bin tu contra le baʼaxoʼob ku yaʼalik le Bibliaoʼ. Baʼaleʼ utiaʼal k-kaxtik salvación yéetel utiaʼal k-kuxtal yéetel kiʼimak óolaleʼ unaj k-kaxtik u yáantaj Jéeoba (Salmo 146:3).
20:8-11. Wa k-chʼaʼapachtaʼal bey xan wa maʼ tu kʼamaʼal le maʼalob péektsil k-kʼaʼaytikoʼ, maʼ unaj k-chaʼik u lúubul k-óoliʼ (Santiago 5:10, 11).
«KʼUBABAʼEX TIʼ U PÁAJTALIL U [REYIL] BABILONIA»
Jeremíaseʼ tu kʼaʼaytaj baʼax kun úuchul tiʼ u tsʼook kantúul u reyiloʼob Judá, bey xan baʼax kun úuchul tiʼ le profetaʼob ku kʼaʼaytikoʼob baʼaloʼob maʼ jaajtakoʼ, bey xan tiʼ u nuuktakiloʼob le kaaj yéetel le j-kʼiinoʼob ku beetkoʼob baʼaloʼob kʼaastakoʼ. Baʼaleʼ, Jéeobaeʼ ku yaʼalikeʼ le israelitaʼob ku beetkoʼob baʼaloʼob maʼalobtakoʼ beyoʼob «u maʼalobil u yich higoeʼ», yéetel ku yaʼalik xan: «Bíin in paktoʼob yéetel utsil» (Jeremías 24:5, 6). Le óoxpʼéel profecíaʼob ku taasik le capítulo 25, ku tʼaanoʼob tiʼ le castigoʼob ku maas tsolaʼaloʼob teʼ tuláakʼ capituloʼoboʼ.
Le ka tu yuʼubaj le j-kʼiinoʼob yéetel le profetaʼob u yaʼalik Jeremías yaan u meyajtkoʼob u reyil Babiloniaoʼ, joʼopʼ u yilkoʼob bix ken u kíimsoʼob Jeremías. Letiʼeʼ tu yaʼalaj tiʼ Sedequías: «Kʼubabaʼex tiʼ u páajtalil u [reyil] Babilonia» (Jeremías 27:12). Baʼaleʼ, tu yaʼalaj xaneʼ Jéeoba, le Máax kʼiʼitbes Israeloʼ, letiʼ kun kaʼa muchʼkíintik (Jeremías 31:10). Tiʼ u chʼiʼibal Recabeʼ aʼalaʼab yaan u kʼamik u yutsil Jéeoba. Rey Sedequíaseʼ «tu yaʼalaj ka pʼaʼatak [Jeremías] tu táankabil kanan» (Jeremías 37:21). U kaajil Jerusaleneʼ xuʼulsaʼabi yéetel óoliʼ tuláakal u kajnáaliloʼobeʼ bisaʼaboʼob palitsilbil. Jeremías yéetel Baruc, u secretarioeʼ, maʼ bisaʼaboʼobiʼ. Le israelitaʼob maʼ bisaʼaboʼob palitsilbiloʼ aʼalaʼabtiʼob tumen Jeremías maʼ u binoʼob Egipto, baʼaleʼ letiʼobeʼ sajakchajoʼobeʼ ka binoʼob kajtaliʼ. Teʼ capítulo 46 tak 51 ku yeʼesik baʼaxoʼob tu yaʼalaj Jeremías kun úuchul tiʼ uláakʼ luʼumiloʼob.
U núukil kʼáatchiʼob:
22:30. Le tekstoaʼ, ¿u kʼáat wa u yaʼal mix Jesucristo kun kutal tu trono David? (Mateo 1:1, 11.) Maʼatech. Le tekstoaʼ ku yaʼalikeʼ mix utúul u chʼiʼibal Joacim wa Jehoiaquim kun kutal «tu jalach kʼáancheʼ David [...] [tu] luʼumil Judá». Baʼaleʼ Jesucristoeʼ yaan u kutal tu trono David tumen desde teʼ kaʼan kun reinaroʼ, maʼ tu kaajil Judaiʼ.
23:33. ¿Baʼax le «u kuuch» Jéeoba ku yaʼalik le tekstoaʼ? Le xuʼulsajil tu kʼaʼaytaj Jeremías kun taal tu yóokʼol Jerusalenoʼ ilaʼab tumen u kajnáaliloʼob bey upʼéel kuuch tsʼaʼabtiʼob tumen Jéeobaeʼ. Le máaxoʼob maʼ tu kʼamoʼob le baʼaxoʼob tu kʼaʼaytaj Jeremíasoʼ ,bey upʼéel kuuch xan ilaʼabikoʼob tumen Jéeobaeʼ. Bejlaʼa xaneʼ le máaxoʼob yanoʼob ichil le religionoʼob maʼatech u kaʼanskoʼob u jaajiloʼ, ku yilkoʼob bey upʼéel kuuch le xuʼulsajil ku kʼaʼaytaʼal kun taal tu yóoʼloʼoboʼ. Le máakoʼobaʼ bey upʼéel kuuch xan u yilaʼaloʼob tumen Jéeobaeʼ tumen maʼ tu yóotikoʼob u yutskíint u kuxtaloʼob.
31:33. ¿Baʼaxten ku yaʼalaʼal tsʼíibtaʼan u ley Dios «tu tsʼuʼ u tuukul» wa tu puksiʼikʼal máak? Tumen utúul máax jach u yaabiltmaj u ley Dioseʼ ku beetik baʼaxoʼob utstutʼaan Dios.
32:10-15, NM. ¿Baʼaxten suukaʼan kaʼach u beetaʼal kaʼapʼéel u juʼunil upʼéel wa baʼax ku konaʼal? Úuch kaʼacheʼ ken konaʼak wa baʼaxeʼ ku beetaʼal kaʼapʼéel u juʼunil, upʼéeleʼ ku kʼalaʼal wa ku sellartaʼal, uláakʼ upʼéeleʼ maʼatech. Le ku kʼalaʼaloʼ, wa ku kʼaʼabéettaleʼ, letiʼ ku meyaj utiaʼal u yilaʼal wa jach jaaj le baʼaxoʼob ku yaʼalik le upʼéel maʼ kʼalaʼanoʼ. Jeremíaseʼ bey tu beetil le ka tu manaj u xóotʼ luʼum, kex tiʼ u láakʼtsil tu manaj. Toʼon xaneʼ bey unaj k-beetik ken k-man upʼéel wa baʼax, kex tiʼ utúul k-láakʼtsilil wa tiʼ utúul sukuʼun ka k-mane.
33:23, 24. ¿Tiʼ baʼax kaʼapʼéel familiai ku tʼaan le tekstoaʼ? Le teksto ich hebreooʼ maʼatech u yaʼalik wa Israel yéetel Judá. Le oʼolaleʼ, ¿jach tiʼ baʼax familiailoʼob túun ku tʼaan? Táan u tʼaan tiʼ le reyoʼob taaloʼob tu chʼiʼibal rey Davidoʼ yéetel tiʼ le j-kʼiinoʼob taaloʼob tu chʼiʼibal Aaronoʼ. Le ka xuʼulsaʼab tiʼ Jerusalén yéetel tiʼ u temploileʼ, ilaʼab bey xuʼul u kʼamaʼal le kaʼapʼéel familiaʼob tumen Jéeobaoʼ yéetel ilaʼab bey mix bikʼin ken u kaʼa tsʼáa u reino way Luʼumeʼ, tsʼoʼoleʼ ilaʼab xan bey maʼ kun kaʼa adorartbil Dios way Luʼumeʼ.
46:22. ¿Baʼaxten ku keʼetel u púutsʼul Egipto yéetel «u xóob utúul kaan»? Tumen jeʼex u juum u bin utúul kaan ken púutsʼkeʼ, maʼ xaaneʼ bey xan u juum u bin u yáalkab u soldadoiloʼob Egipto ken peʼernakoʼob kaʼachoʼ, wa maʼ xaaneʼ letiʼe u juum u yokʼoloʼob ken tsʼoʼokok u peʼerkoʼob upʼéel baʼateʼel. U keʼetel u púutsʼul Egipto yéetel u xóob utúul kaaneʼ ku yeʼesik xan chéen kunel u bisaʼal kaʼach tumen le faraonoʼob u yoochel utúul kaan tu táan u pooloʼob utiaʼal u kʼáat óoltikoʼob ka kanáantakoʼob tumen Wadjet, u diosai le kaanoʼoboʼ.
Baʼaxoʼob ku kaʼansiktoʼon:
21:8, 9; 38:19. Le tsʼoʼok u kʼuchul u súutukil u xuʼulsaʼal tiʼ u kaajil Jerusaleneʼ, Jéeobaeʼ tu tsʼáaj tuʼux u salvartikuba tak le israelitaʼob maʼ tu kʼexoʼob kaʼach bix kuxlikoʼoboʼ. Lelaʼ ku yeʼesikeʼ Jéeobaeʼ «sen nojoch u yaabilaj» (2 Samuel 24:14; Salmo 119:156).
31:34. Jach ku líiʼsik k-óol k-ojéeltik Jéeobaeʼ ken u perdonart u kʼeban máakeʼ maʼatech u kaʼa kʼaʼajsik utiaʼal ka u castigart tu yoʼolal.
38:7-13; 39:15-18. Jéeobaeʼ maʼatech u tuʼubsik le meyaj k-beetik yéetel chúukaʼan óolaloʼ, ichil le meyajaʼ táakaʼan xan k-áantik u maasil sukuʼunoʼoboʼ (Hebreob 6:10).
45:4, 5. Le tsʼoʼok u náatsʼal u kʼiinil u xuʼulsaʼal tiʼ Judaoʼ, maʼ u kʼiinil kaʼach u kaxtaʼal ayikʼaliloʼob tumen le israelitaʼoboʼ, teʼ tu tsʼoʼok kʼiinoʼobaʼ maʼ u kʼiinil xan k-kaxtik ayikʼaliloʼobiʼ (2 Timoteo 3:1; 1 Juan 2:17).
TÓOKAʼAB U NOJ KAAJIL JERUSALÉN
Tu jaʼabil 607, tu once jaʼabil u reinado Sedequíaseʼ, Jerusaleneʼ tsʼoʼok u jaʼab yéetel seis meses baʼpachtaʼak tumen Nabucodonosor, u reyil Babilonia. Tu kʼiinil siete tiʼ u mesil cinco tiʼ u jaʼabil diecinueve tiʼ u reinado Nabucodonosoreʼ, kʼuch tu noj kaajil Jerusalén Nabuzaradán wa Nebuzaradán, u nojchil le soldadoʼob kanáantik le reyoʼ (2 Reyes 25:8). Maʼ xaaneʼ, desde tu campamento tu jach chʼaʼatukultaj bix ken u xuʼulsik u kaajil Jerusalén. Óoxpʼéel kʼiin túun kʼuchkeʼ ka tu tóokaj u noj kaajil Jerusalén, tu kʼiinil diez tiʼ le mesoʼ (Jeremías 52:12, 13).
U libroi Jeremíaseʼ ku maas tsolik bix xuʼulsaʼabik u kaajil Jerusalén. Le bix úuchik u tsolkoʼ tu tsʼáaj tuʼux u tsʼíibtaʼal le u kʼaayiloʼob yaaj óolal k-ilik ichil le Biblia tu libroi Lamentacionesoʼ.
[U tsolajil le oochel teʼ táan juʼun 8]
Jeremíaseʼ tu kʼaʼaytaj bix kun xuʼulsbil tiʼ u noj kaajil Jerusalén tumen Jéeoba
[U tsolajil le oochel teʼ táan juʼun 9]
¿Bix úuchik u meyaj tiʼ Jéeoba u muukʼ utiaʼal u táabsik Jeremías?
[U tsolajil le oochel teʼ táan juʼun 10]
«Bey u maʼalobil u yich higoeʼ bey bíin in pakt u kaajil Judá.» (Jeremías 24:5)