«Maʼ a boʼotikeʼex kʼaas yéetel kʼaas tiʼ mix máak»
«Maʼ a boʼotikeʼex kʼaas yéetel kʼaas tiʼ mix máak»
«Maʼ a boʼotikeʼex kʼaas yéetel kʼaas tiʼ mix máak. Ilawileʼex a beetikeʼex baʼal uts tu táan tuláakal máak.» (ROMAILOʼOB 12:17.)
1. ¿Baʼax suuk u beetik le máakoʼob bejlaʼoʼ?
USUUKAʼANILEʼ, baʼax ku yáax beetik utúul chan paal ken túulchʼintaʼak tumen u sukuʼuneʼ u sutik u jeel. Chéen baʼaleʼ, maʼ chéen mejen paalal beetik beyoʼ. Tak nukuch máakoʼob bey u beetkoʼoboʼ, le ken beetaʼak wa baʼax tiʼobeʼ ku yilik u sutkoʼob u jeel. Kex maʼ tuláakal máak sutik u jeel jach jeʼex úuchik u beetaʼal tiʼoʼ, baʼaleʼ yaan u kaxtik bix jeʼel u sutik u jeeleʼ. Maʼ xaaneʼ ku tʼaan kʼaas tu contra le máax aʼal baʼal tiʼoʼ wa ku kaxtik uláakʼ bix jeʼel u beetik kʼaas tiʼeʼ. Jeʼel bixakeʼ, baʼax ku yilik u beetik yaʼab máakeʼ u sutik u jeel le baʼax beetaʼab tiʼoʼ.
2. 1) ¿Baʼaxten le máaxoʼob meyajtik Diosoʼ ku yilikoʼob maʼ u sutikoʼob u jeel le baʼax ku beetaʼaltiʼoboʼ? 2) ¿Baʼax kʼáatchiʼiloʼob ken k-núukeʼ, yéetel baʼax capituloi tiʼ le Biblia ken k-iloʼ?
2 Kex ku jach taaktal u sutik máak u jeel le baʼax ku beetaʼal tiʼoʼ, le máaxoʼob meyajtik Diosoʼ ku yilikoʼob maʼ u beetkoʼob beyoʼ, baʼaxeʼ ku beetikoʼob le baʼax tu yaʼalaj le apóstol Pabloaʼ: «Maʼ a boʼotikeʼex kʼaas yéetel kʼaas tiʼ mix máak» (Romailoʼob 12:17). ¿Baʼax ken u yáantoʼon utiaʼal maʼ k-sutik «kʼaas tiʼ mix máak»? ¿Tiʼ máaxoʼob maʼ unaj k-sutik kʼaas yéetel kʼaasiʼ? ¿Baʼax utsiloʼob jeʼel k-kʼamik wa k-ilik maʼ k-sutik u jeel le baʼax ku beetaʼaltoʼonoʼ? Utiaʼal k-núukik le kʼáatchiʼobaʼ koʼox ilik baʼax tu yaʼalaj le apóstol Pablo tu capítulo 12 tiʼ Romailoʼob, teʼeloʼ yaan k-kankeʼ wa maʼ t-sutik u jeel baʼax ku beetaʼaltoʼoneʼ táan k-beetik upʼéel baʼax maʼalob, táan k-eʼesik yaabilaj yéetel k-eʼesik xan maʼ nojbaʼal k-uʼuyikbaiʼ. Koʼox ilik u núukil le kʼáatchiʼob tsʼoʼok beetkaʼ.
«Bey túunoʼ sukuʼuneʼex, kin kʼáat óoltik teʼex»
3, 4. 1) ¿Baʼax tiʼ ku tʼaan Pablo tu káajbal le capítulo 12 tiʼ Romailoʼoboʼ yéetel baʼax u kʼáat u yaʼal le tʼaan «bey túunoʼ»? 2) Le cristianoʼob yanoʼob Romaoʼ, ¿bix unaj u yilkoʼob kaʼach u chʼaʼa óotsilil Dios?
3 Tu káajbal le capítulo 12, Pabloeʼ ku tʼaan tiʼ kampʼéel baʼaloʼob yaan yil yéetel bix u kuxtal le máaxoʼob meyajtik Diosoʼ. Ku tʼaan tiʼ bix unaj k-bisikba yéetel Jéeoba, yéetel k-sukuʼunoʼob, yéetel máaxoʼob maʼ tu meyajkoʼob Dios bey xan yéetel le gobiernoʼoboʼ. Tiʼ Romailoʼob 12:1, le apóstol Pablooʼ ku yaʼalik upʼéel baʼax jeʼel u yáantkoʼon utiaʼal maʼ k-sutik u jeel le baʼax ku beetaʼaltoʼonoʼ. Letiʼeʼ tu tsʼíibtaj: «Bey túunoʼ sukuʼuneʼex, kin kʼáat óoltikteʼex tu yoʼolal u chʼaʼa óotsilil Jajal Dios». Le tʼaan «bey túunoʼ», u kʼáat yaʼaleʼ «yoʼolal le baʼax tsʼoʼok in waʼalikoʼ». Tiʼ uláakʼ tʼaanoʼobeʼ, Pabloeʼ tu yaʼalaj beyaʼ: «Yoʼolal le baʼax táant in waʼalikteʼexoʼ, kin kʼáat óoltikteʼex ka a beeteʼex le baʼax ken in waʼalteʼexaʼ». ¿Baʼax túun le táant u yaʼalik kaʼach Pablo tiʼ le sukuʼunoʼob yanoʼob Romaoʼ?
4 Tiʼ le yáax once capituloʼoboʼ, Pabloeʼ tʼaanaj tiʼ le jatsʼuts páajtalil ku tsʼaʼabal kaʼach tiʼ le judíoʼob yéetel tiʼ le maʼ judíoʼob utiaʼal ka gobernarnakoʼob yéetel Cristo tu Reino Dios, le baʼax maʼ tu yóotaj u kʼam le u kaajil Israeloʼ (Romailoʼob 11:13-36). Le jatsʼuts páajtalilaʼ chéen béeychaj «yoʼolal u chʼaʼa óotsilil Jajal Dios». ¿Bix unaj u yilik kaʼach le cristianoʼob le páajtalil ku tsʼaʼabaltiʼob yoʼolal u chʼaʼa óotsilil Diosoʼ? Unaj kaʼach u taaktal u tsʼáaikoʼob nib óolal tiʼ Dios yéetel u beetkoʼob le baʼax tu yaʼalaj Pabloaʼ: «Kʼub a wíinklileʼex bey jumpʼéel kuxaʼan siibal, jumpáaykúuntaʼan yéetel kʼambeʼen tu táan Jajal Dios. Lelaʼ letiʼ u jaajil [adoración] unaj a tsʼáaikeʼexoʼ» (Romailoʼob 12:1). ¿Baʼax túun unaj u beetik kaʼach le cristianoʼob utiaʼal ka u kʼububaʼob bey «jumpʼéel kuxaʼan siibal» tiʼ Dioseʼ?
5. 1) ¿Baʼax unaj k-beetik utiaʼal k-kʼubikba bey «jumpʼéel kuxaʼan siibal» tiʼ Dioseʼ? 2) ¿Baʼax unaj u yilik u beetik le cristianoʼoboʼ?
5 Pabloeʼ ku yaʼalik: «Maʼ a kuxtaleʼex jeʼel bix u yaʼalik le yóokʼol kaabaʼ; baʼaleʼ kʼexeʼex a tuukuleʼex utiaʼal ka túumbenchajak a kuxtaleʼex. Beyoʼ jeʼel a wojéeltikeʼex máakalmáak u yóolal Jajal Dioseʼ, u kʼáat u yaʼaleʼ le baʼax maʼaloboʼ, baʼax utstutʼaanoʼ yéetel baʼax jach tu beel» (Romailoʼob 12:2). Le cristianoʼob yanoʼob Romaoʼ maʼ unaj u tuukuloʼob jeʼex u tuukul le yóokʼol kaabaʼ, baʼaxeʼ unaj u tuukuloʼob jeʼex Cristooʼ (1 Corintoiloʼob 2:16; Filiposiloʼob 2:5). Tuláakal le máaxoʼob meyajtik Diosoʼ unaj xan u yilik u beetkoʼob sáamsamal le baʼax tu yaʼalaj Pabloaʼ.
6. Jeʼex u yaʼalik Romailoʼob 12:1, 2, ¿baʼax ken u yáantoʼon utiaʼal maʼ k-sutik u jeel le baʼax ku beetaʼaltoʼonoʼ?
6 ¿Bix jeʼel u yáantikoʼon le baʼax ku yaʼalik Romailoʼob 12:1, 2? Jeʼex le cristianoʼob yéeyaʼanoʼob yanoʼob kaʼach Romaoʼ, toʼon xaneʼ jach kiʼimak k-óol yoʼolal le chʼaʼa óotsilal mantatsʼ ku yeʼesiktoʼon Diosoʼ. Bey túunoʼ, le kiʼimak óolalaʼ ku péekskoʼon k-meyajt Dios yéetel tuláakal k-muukʼ bey xan yéetel uláakʼ baʼaxoʼob yantoʼon. Ku péekskoʼon xan utiaʼal maʼ k-tuukul jeʼex u máakiloʼob le kʼasaʼan yóokʼol kaabaʼ, baʼaxeʼ ka tuukulnakoʼon jeʼex Cristoeʼ. Wa k-tuukul jeʼex Cristoeʼ yaan k-eʼesik yoʼolal bix k-tratartik k-sukuʼunoʼob bey xan le máaxoʼob maʼatech u meyajkoʼob Jéeobaoʼ (Galaciailoʼob 5:25). Wa k-tuukul jeʼex Cristoeʼ, yaan k-ilik maʼ k-sutik u jeel le baʼax ku beetaʼaltoʼonoʼ (1 Pedro 2:21-23).
«Yanakteʼex yaakunaj x-maʼ kaʼapʼéel ichil»
7. ¿Máakalmáak le yaabilajil ku chʼaʼachiʼitaʼal tiʼ Romailoʼob capítulo 12?
7 Toʼoneʼ maʼatech k-sutik u jeel le baʼax ku beetaʼaltoʼonoʼ tumen k-ojel maʼ maʼalobiʼ, tsʼoʼoleʼ letiʼe yaabilaj xan péekskoʼon utiaʼal maʼ k-beetkoʼ. Le apóstol Pablooʼ tʼaanaj tiʼ le yaabilajaʼ. Teʼ carta tu tsʼíibtaj tiʼ le romailoʼoboʼ, Pabloeʼ yaʼab utéenel tʼaanaj tiʼ le yaabilajoʼ (ich griegoeʼ, a·gá·pe) utiaʼal u yeʼesik bukaʼaj yaabiltaʼanoʼon tumen Dios yéetel Cristo (Romailoʼob 5:5, 8; 8:35, 39). Baʼaleʼ, teʼ capítulo 12 ku tʼaan tiʼ le yaabilaj k-eʼesik tiʼ k-éet máakiloʼ. Ka tsʼoʼok u tʼaan tiʼ le jejeláas páajtaliloʼob tsʼaʼan tiʼ jujuntúul cristianoʼoboʼ, Pabloeʼ tu yaʼalaj upʼéel baʼax kʼaʼabéet u yeʼesik le cristianoʼoboʼ: «Yanakteʼex yaakunaj x-maʼ kaʼapʼéel ichil» (Romailoʼob 12:4-9). Le yaabilajoʼ upʼéel baʼax jach unaj u yeʼesaʼal tumen le máaxoʼob meyajtik Diosoʼ (Marcos 12:28-31). Tsʼoʼoleʼ, Pabloeʼ ku jach aʼaliktoʼon ka k-eʼes yaabilaj tu jaajil k-óol.
8. Jeʼex tu yaʼalil Pabloeʼ, ¿bix jeʼel k-eʼesik jach tu jaajil yantoʼon yaabilajeʼ?
8 Pablo xaneʼ ku yaʼalik bix unaj u yeʼesaʼal le yaabilaj x-maʼ kaʼapʼéel ichiloʼ, letiʼeʼ ku yaʼalik: «Pʼekteʼex le kʼaasoʼ, beeteʼex le utsoʼ» (Romailoʼob 12:9). Le tʼaanoʼob «pʼekteʼex» yéetel «beeteʼex», tʼaanoʼob jach ku péeksik máak u beet wa baʼax. Le tʼaan ich griego ku suʼutul «pʼekteʼex» u kʼáat u yaʼal «u náachkuntkuba máak tiʼ upʼéel baʼal jach kʼaas u lúubul tiʼ». Unaj k-pʼektik tuláakal le baʼaloʼob kʼaastakoʼ maʼ chéen le muʼyajil ku taaskoʼ (Salmo 97:10). Baʼaleʼ le tʼaan «beeteʼex», ku chʼaʼabal tiʼ upʼéel tʼaan ich griego ku suʼutul bey «takʼabaʼex». Le cristiano túun jach tu jaajil ku yeʼesik yaabilajeʼ, ku takʼikuba tiʼ le utsiloʼ, wa jach ku yeʼesik utsil tiʼ tuláakal baʼax ku beetik.
9. ¿Baʼax ku yaʼaliktoʼon Pablo ka k-beete?
9 Pabloeʼ yaʼab utéenel tu yaʼalaj tiʼ máaxoʼob unaj u yeʼesaʼal le yaabilajoʼ, letiʼeʼ tu yaʼalaj: «Kiʼikiʼtʼanteʼex le máaxoʼob chʼaʼapachtikeʼexoʼoboʼ. Kiʼikiʼtʼanteʼex, maʼ a loolob tʼaaneʼex». «Maʼ a boʼotikeʼex kʼaas yéetel kʼaas tiʼ mix máak.» «Maʼ a sutikeʼex le loob ku beetaʼal teʼexoʼ.» «Maʼ a chaʼik u tsʼáanchaʼatikech le kʼaasoʼ. Baʼaleʼ tsʼáanchaʼat le kʼaas yéetel le utsoʼ.» (Romailoʼob 12:14, 17-19, 21.) Le baʼaxoʼob tu yaʼalaj Pabloaʼ jach ku yeʼesik bix unaj k-tratartik le máaxoʼob maʼatech u meyajtikoʼob Diosoʼ, bey xan le máaxoʼob pʼekmailoʼonoʼ.
«Kiʼikiʼtʼanteʼex le máaxoʼob chʼaʼapachtikeʼexoʼoboʼ»
10. ¿Bix jeʼel u páajtal k-kiʼikiʼtʼantik le máaxoʼob chʼaʼapachtikoʼonoʼ?
10 ¿Bix jeʼel k-beetik le baʼax tu yaʼalaj Pabloaʼ: «Kiʼikiʼtʼanteʼex le máaxoʼob chʼaʼapachtikeʼexoʼoboʼ»? (Romailoʼob 12:14.) Jesuseʼ tu yaʼalaj tiʼ u disipuloʼob: «Yaabilt a j-pʼeekoʼob, payalchiʼineneʼex tu yoʼolal le máaxoʼob pochʼikʼeʼexoʼ yéetel ku chʼaʼapachtikeʼexoʼ» (Mateo 5:44; Lucas 6:27, 28). Upʼéel bix jeʼel u páajtal k-kiʼikiʼtʼantik le máaxoʼob chʼaʼapachtikoʼonoʼ, letiʼe ka orarnakoʼon tu yoʼolaloʼob utiaʼal ka sáasilkuntaʼak u naʼatoʼob tumen Jéeobaoʼ (2 Corintoiloʼob 4:4). Maʼ xaaneʼ u kʼáataʼal tiʼ Dios ka u kiʼikiʼtʼant le máaxoʼob pʼekmailoʼonoʼ jelaʼan u yuʼubaʼal, baʼaleʼ jeʼex u bin k-maas tuukul jeʼex Cristoeʼ, maas maʼ talam ken k-il yaabiltik k-enemigoʼobiʼ (Lucas 23:34). ¿Baʼax utsil jeʼel u taasik k-yaabiltik le máaxoʼob pʼekmailoʼonoʼ?
11. 1) ¿Baʼax ku kaʼansiktoʼon le baʼax tu beetaj Estebanoʼ? 2) Jeʼex tu beetil Pabloeʼ, ¿baʼax jeʼel u beetik xan jujuntúul tiʼ le máaxoʼob chʼaʼapachtik le máaxoʼob meyajtik Diosoʼ?
11 Estebaneʼ utúul tiʼ le máaxoʼob orarnaj tu yoʼolal máaxoʼob chʼaʼapachtikoʼ, yéetel uʼuyaʼab u oración. Maʼ sen úuch tsʼoʼokok le Pentecostés tiʼ u jaʼabil 33, le máaxoʼob chʼaʼapachtik le cristianoʼoboʼ jíitbil tu jóoʼsiloʼob Esteban tu paach u kaajil Jerusalén ka tu muuruxtuntoʼob. Táanil tiʼ u kíimleʼ, tu yaʼalaj: «Yuumtsil maʼ a tsʼáaiktiʼob u kuchoʼob le kʼebanaʼ» (Beetaʼanoʼob [Hechos] 7:58–8:1). Utúul tiʼ le máaxoʼob yoʼolal máax orarnaj Estebanoʼ, Saulo, le máax tu yilaj yéetel tu éejemtaj ka kíimsaʼakoʼ. Ka máan kʼiineʼ, Jesuseʼ tu chíikbesuba tiʼ Saulo, yéetel le máak chʼaʼapachtik Cristoaʼ tu beetuba utúul tiʼ u disipuloʼob yéetel kʼaj óoltaʼab bey le apóstol Pablo, le máax tsʼíibt le carta tiʼ le romailoʼoboʼ (Beetaʼanoʼob 26:12-18). Jeʼex úuchik u kʼáat óoltik Estebaneʼ, Jéeobaeʼ maʼ tu tsʼáaj u kuch Pablo u kʼebanil úuchik u chʼaʼapachtik le cristianoʼoboʼ (1 Timoteo 1:12-16). ¡Le oʼolal túun Pabloeʼ tu yaʼalaj tiʼ le cristianoʼoboʼ maʼ u xuʼulul u kiʼikiʼtʼantikoʼob le máaxoʼob chʼaʼapachtikoʼoboʼ! Yoʼolal baʼax úuch tiʼeʼ, tu tsʼáaj cuentaeʼ yaʼab tiʼ le máaxoʼob chʼaʼapachtik le cristianoʼoboʼ jeʼel xan u kʼuchul u meyajtoʼob Dioseʼ. Bejlaʼa xaneʼ, yaʼab máaxoʼob u pʼekmoʼob kaʼach u kaajal Dioseʼ tsʼoʼok u joʼopʼol u meyajtkoʼob Dios tumen tsʼoʼok u yilkoʼob le maʼalob modos ku yeʼesik u j-jaajkunajoʼob Jéeobaoʼ.
«Kux[leneʼex] ich jeetsʼel yéetel tuláakal máak»
12. Le baʼax ku yaʼalik Romailoʼob 12:9, ¿baʼax yaan yil yéetel le baʼax ku yaʼalik le versículo 17?
12 Tuukulnakoʼon tiʼ le baʼax tu yaʼalaj Pablo tiʼ bix unaj k-tratartik le máaxoʼob maʼ tu meyajkoʼob Diosoʼ: «Maʼ a boʼotikeʼex kʼaas yéetel kʼaas tiʼ mix máak». Le baʼax tu yaʼalaj Pabloaʼ yaan u tsʼoʼokbesaʼal wa ku beetaʼal le baʼax u yáax aʼalmajaʼ: «Pʼekteʼex le kʼaasoʼ». ¿Jeʼel wa u páajtal u yaʼalik máak u pʼekmaj le kʼaas wa ku sutik u jeel le kʼaas ku beetaʼal tiʼoʼ? Wa ku sutik u jeeleʼ maʼ táan u yeʼesik «yaakunaj x-maʼ kaʼapʼéel ichil[iʼ]». Le oʼolal Pabloeʼ tu yaʼalaj: «Ilawileʼex a beetikeʼex baʼal uts tu táan tuláakal máak» (Romailoʼob 12:9, 17). ¿Bix jeʼel k-beetik le baʼax tu yaʼalaj Pabloaʼ?
13. ¿Baʼaxten jeʼel u páajtal yaʼalaʼal tuláakal baʼax k-beetikeʼ k-beetik «tu táan tuláakal máak»?
13 Táanil tiʼ u tsʼíib tiʼ le romailoʼoboʼ, Pabloeʼ tsʼokaʼaniliʼ u yaʼalik tiʼ le corintoiloʼob yoʼolal le chʼaʼapachtajil ku aktáantik kaʼach le apostoloʼoboʼ: «Tsʼoʼok k-kʼuchul béeytal bey tsʼaa chaʼanoʼob utiaʼal tuláakal yóokʼol kaab, tu táan le angeloʼoboʼ bey xan tu táan máakoʼob. [...] K-poʼochʼol tumen máakoʼob baʼaleʼ k-núukiktiʼob yéetel utsil tʼaanoʼob. Ku chʼaʼapachtikoʼonoʼob, baʼaleʼ k-mukʼyajtik. Ku tʼaanoʼob kʼaas t-oʼolal, baʼaleʼ k-tsolik u xikinoʼob yéetel chúukaʼan óolal» (1 Corintoiloʼob 4:9-13). Jeʼex le cristianoʼobaʼ, toʼon xaneʼ táan k-chaʼantaʼal tumen u máakiloʼob le kʼasaʼan yóokʼol kaabaʼ. Ken u yiloʼob le maʼalob baʼaloʼob k-beetik kex táan u beetaʼaltoʼon kʼaaseʼ, maʼ xaaneʼ jeʼel u yóotik u yuʼuboʼob le maʼalob péektsil k-kʼaʼaytikoʼ (1 Pedro 2:12).
14. ¿Tak tuʼux unaj k-ilik ka yanak jeetsʼelil le ken bisba yéetel u maasil máakoʼoboʼ?
14 ¿Tak tuʼux unaj k-ilik ka yanak jeetsʼelil le ken k-bisba yéetel u maasil máakoʼoboʼ? Tak le tuʼux ku páajtal k-beetikeʼ. Pabloeʼ tu yaʼalaj tiʼ le sukuʼunoʼoboʼ: «Jeʼel bix ku páaʼtaʼal tiʼ teʼexoʼ, beeteʼex tak tuʼux ku páajtal a kuxtaleʼex ich jeetsʼel yéetel tuláakal máak» (Romailoʼob 12:18). Le tʼaanoʼob «jeʼel bix ku páaʼtaʼal tiʼ teʼex» yéetel «tak tuʼux ku páajtal[eʼ]», ku yeʼeskoʼobeʼ maʼ láaj kʼiin jeʼel u páajtal k-beetik u yantal jeetsʼelileʼ. Toʼoneʼ mix utéen jeʼel k-bin tu contra baʼax ku yaʼalik Dios chéen utiaʼal ka yanak jeetsʼelileʼ (Mateo 10:34-36; Hebreob 12:14). Kex beyoʼ, k-beetik tuláakal le ku páajtal utiaʼal k-bisikba «yéetel tuláakal máak» ich jeetsʼelil.
«Maʼ a sutikeʼex le loob ku beetaʼal teʼexoʼ»
15. Jeʼex u yaʼalik Romailoʼob 12:19, ¿baʼax oʼolal maʼ unaj k-sutik u jeel le baʼax ku beetaʼaltoʼonoʼ?
15 Pabloeʼ tu yaʼalaj xaneʼ wa maʼ nojbaʼal k-uʼuyikbaeʼ, leloʼ yaan u yáantkoʼon utiaʼal maʼ k-sutik u jeel le baʼax ku beetaʼaltoʼonoʼ. Letiʼeʼ tu yaʼalaj: «Sukuʼuneʼex, maʼ a sutikeʼex le loob ku beetaʼal teʼexoʼ, baʼaleʼ pʼateʼex u boʼolil tu kʼab Jajal Dios; tumen le Kiliʼich Tsʼíiboʼ ku yaʼalik: Teen unaj in jaatsʼ, teen kin boʼol, ku yaʼalik Yuumtsil» (Romailoʼob 12:19). Le máax ku yilik u sutik u jeel le baʼax ku beetaʼal tiʼoʼ, nojbaʼal u taaskuba, tumen ku yilik u beetik upʼéel baʼal chéen Dios unaj u beetik (Mateo 7:1). Tsʼoʼoleʼ, le ken u yil u sutik u jeeleʼ, ku yeʼesik maʼ tu creertik wa Jéeoba ken u tsʼáa u boʼolil le baʼax ku beetaʼaloʼ. Baʼaleʼ, utúul cristianoeʼ ku creertik Jéeoba «bíin u tok xan le máaxoʼob [...] táan u kʼáat óolaloʼob tiʼ[oʼ]» (Lucas 18:7, 8; 2 Tesalonicailoʼob 1:6-8). Tumen maʼ nojbaʼal u taaskubaeʼ, ku pʼatik tiʼ Jéeoba ka u sut u jeel le baʼax ku beetaʼal tiʼoʼ (Jeremías 30:23, 24; Romailoʼob 1:18).
16, 17. 1) ¿Baʼax u kʼáat u yaʼal le tʼaan u nikkúuntaʼal «chúuk yóokʼol u pool» wa máaxoʼ? 2) Tsikbalt bix tu kʼexil u tuukul utúul máax a kʼaj óol yoʼolal le utsil eʼesaʼab tiʼoʼ.
16 K-sutik u jeel le baʼax u beetmajtoʼon utúul máax pʼekmiloʼoneʼ, jeʼel u beetik u maas pʼektikoʼoneʼ, baʼaleʼ wa k-eʼesik utsil tiʼeʼ, maʼ xaaneʼ jeʼel u xulik u beetikeʼ. ¿Baʼaxten? Koʼox ilik le baʼax tu yaʼalaj Pablo tiʼ le sukuʼunoʼob yanoʼob Romaoʼ: «Wa a j-pʼeek wiʼijeʼ tsʼáa baʼal u jaante, wa ukʼajeʼ, tsʼáa jaʼ u yukʼe; tumen le ken a beet beyoʼ, ka beetik u sublaktal u yich» (Romailoʼob 12:20; Proverbios 25:21, 22). ¿Baʼax u kʼáat u yaʼal le tʼaanoʼobaʼ?
17 Le tʼaan ku suʼutul «ka beetik u sublaktal u yich[oʼ]», ich griegoeʼ u kʼáat u yaʼal «a nikkúuntik chúuk yóokʼol u pool». Le tʼaan jeʼelaʼ yaan yil yéetel bix u yiʼibil le fierroʼob tu kʼiiniloʼob le ka tsʼíibtaʼab le Bibliaoʼ. Le fierrooʼ ku yoksaʼal kaʼach teʼ hornooʼ yéetel ku tsʼaʼabal yóokʼol chúuk. Tsʼoʼoleʼ, ku nikkúuntaʼal xan chúuk yóokʼol utiaʼal u maas chokotal yéetel utiaʼal ka yíibik yéetel ka páatak u luʼsaʼal le baʼaxoʼob maʼ patal yaan ichiloʼ. Jeʼex lelaʼ, le utsil k-eʼesik tiʼ utúul máax u pʼekmoʼoneʼ jeʼel u páajtal u yibik wa u luʼsik u kʼasaʼanileʼ, yéetel jeʼel u beetik u yeʼesik jatsʼuts modoseʼ (2 Reyes 6:14-23). Yaʼab tiʼ le máaxoʼob meyajtik Dios bejlaʼeʼ tu natsʼubaʼob tiʼ u kaajal tumen eʼesaʼabtiʼob utsil.
Baʼaxten maʼ t-sutik u jeel
18. Le máax maʼ tu sutik u jeel baʼax ku beetaʼal tiʼeʼ, ¿baʼaxten ku yaʼalaʼal maʼalob baʼax ku beetik, ku yeʼesik yaabilaj yéetel maʼ nojbaʼal u taaskubaiʼ?
18 Tiʼ le baʼaxoʼob tsʼoʼok k-xokik tu capítulo 12 tiʼ Romailoʼobeʼ, tsʼoʼok ilik baʼaxten maʼ unaj k-boʼotik «kʼaas yéetel kʼaas tiʼ mix máak[iʼ]». Yáaxeʼ t-kaneʼ wa maʼ t-sutik u jeel baʼax ku beetaʼaltoʼoneʼ k-beetik upʼéel baʼax maʼalob. Tumen Dios ku chʼaʼiktoʼon óotsilileʼ, unaj k-kʼubik kuxtal tiʼ letiʼ yéetel k-yaabiltik máaxoʼob pʼekmailoʼon jeʼex u yaʼaliktoʼonoʼ. U kaʼapʼéel baʼax t-kaneʼ, wa maʼ t-sutik u jeel baʼax ku beetaʼaltoʼoneʼ k-eʼesik yaabilaj yéetel k-ilik ka yanak jeetsʼelil, beyoʼ jeʼel u páajtal k-áantik tak le máaxoʼob pʼekmailoʼon utiaʼal ka joʼopʼok u meyajkoʼob Jéeobaoʼ, tsʼoʼoleʼ beyoʼ k-eʼesik xan k-yaabiltmoʼob. U yóoxpʼéel baʼax t-kaneʼ, wa maʼ t-sutik u jeel baʼax ku beetaʼaltoʼoneʼ k-eʼesik maʼ nojbaʼal k-uʼuyikbaiʼ. Le máax ku sutik u jeeleʼ ku yeʼesik nojbaʼal u taaskuba, tumen Jéeobaeʼ ku yaʼalik: «Teen unaj in jaatsʼ, teen kin boʼol». Le Bibliaoʼ ku yaʼalik xan: «Le kaʼanal ich[iloʼ] ku taasik paj subtal; le ojéelajoʼ tiʼ yaan yéetel le kabal óoloʼoboʼ» (Proverbios 11:2). Jeʼex túun tsʼoʼok ilkoʼ, wa k-pʼatik tiʼ Jéeoba ka sut u jeel baʼax ku beetaʼaltoʼoneʼ k-eʼesik naʼatil yéetel k-eʼesik maʼ nojbaʼal k-uʼuyikbaiʼ.
19. ¿Baʼax ken k-il teʼ tuláakʼ xookoʼ?
19 Utiaʼal maʼ k-tuʼubsik le baʼax tu yaʼalaj Pablo tiʼ bix unaj k-tratartik k-éet máakiloʼobeʼ, letiʼeʼ tu yaʼalaj: «Maʼ a chaʼik u tsʼáanchaʼatikech le kʼaasoʼ. Baʼaleʼ tsʼáanchaʼat le kʼaas yéetel le utsoʼ» (Romailoʼob 12:21). ¿Máaxoʼob taak u beetiktoʼon kʼaas bejlaʼeʼ? ¿Baʼax jeʼel u páajtal k-beetik utiaʼal u bintoʼon utsileʼ? Teʼ tuláakʼ xookoʼ yaan u núukaʼal leloʼobaʼ bey xan uláakʼ kʼáatchiʼob.
¿Jeʼel wa u páajtal a tsolikeʼ?
• Tu capítulo 12 tiʼ Romailoʼobeʼ, ¿baʼax ku jach aʼaliktoʼon Pablo ka k-beete?
• ¿Baʼax ken u yáantoʼon utiaʼal maʼ k-sutik u jeel le baʼax ku beetaʼaltoʼonoʼ?
• Wa maʼ t-boʼotik «kʼaas yéetel kʼaas tiʼ mix máak[eʼ]», ¿baʼax utsiloʼob ku taasiktoʼon bey xan tiʼ uláakʼ máaxoʼob?
[U kʼáatchiʼiloʼob le xookoʼ]
[U tsolajil le oochel teʼ táan juʼun 22]
Romailoʼob capítulo 12 ku tʼaan tiʼ bix unaj k-bisikba yéetel
• Jéeoba
• k-sukuʼunoʼob teʼ múuchʼuliloʼ
• le máaxoʼob maʼ tu meyajkoʼob Diosoʼ
[U tsolajil le oochel teʼ táan juʼun 23]
Le baʼax tu tsʼíibtaj Pablo tiʼ le romailoʼoboʼ yaʼab maʼalob baʼaloʼob ku kaʼansiktoʼon
[U tsolajil le oochel teʼ táan juʼun 25]
¿Baʼax ku kaʼansiktoʼon le baʼax tu beetaj Estebanoʼ?