¿Jach wa tu jaajil mix máak beetoʼob?

TSʼOʼOK óoliʼ ciento cincuenta jaʼaboʼob u yaʼal Charles Darwin tiʼ evolución u taal tuláakal le baʼaloʼob yanoʼ. Baʼaleʼ le baʼax tu yaʼalaj Darwin bey xan le baʼax ku yaʼalik uláakʼ cientificoʼob bejlaʼaʼ tiʼ bix úuchik u yantal tuláakal baʼaloʼ, tsʼoʼok u káajal u tuklaʼal maʼ jaajiʼ. Yaʼab máakoʼobeʼ tsʼoʼok u yilkoʼobeʼ le bix jach maʼalobil beetaʼanil tuláakal baʼaloʼ, ku yeʼesik yaan baʼax oʼolal beetaʼaboʼob. Jujuntúul tiʼ le máakoʼob aʼalik maʼ tiʼ evolución u taal le jejeláas baʼaloʼob kuxaʼanoʼob way Luʼumoʼ, cientificoʼob jach kʼaj óolaʼanoʼob.

Le cientificoʼobaʼ yaan kʼiineʼ ku meyajtiʼob upʼéel kaʼansaj ku kʼaabaʼtik diseño inteligente, lelaʼ ku yaʼalikeʼ tuláakal baʼaleʼ ku yeʼesik beetbilak, utiaʼal u yeʼeskoʼob jaaj lelaʼ, le cientificoʼobaʼ ku meyajtiʼob matemáticas, ku xokikoʼob bix kuxlik yéetel bix jach maʼalobil u meyaj tuláakal le baʼaloʼob yanoʼoboʼ. Le máakoʼob xanaʼ ku yaʼalikoʼobeʼ lelaʼ jach maʼalob ka kaʼansaʼak teʼ tu najil xookoʼoboʼ. Kex tu luʼumil Estados Unidos tiʼ ku maas baʼateltaʼal tumen le cientificoʼob bix úuchik u yantal tuláakal baʼaloʼ, lelaʼ tsʼoʼok xan u káajal u beetaʼal tu luʼumil Inglaterra, Países Bajos, Pakistán, Serbia yéetel Turquía.

Yaan máax maʼatech u chʼaʼachiʼitkoʼob

Baʼaleʼ ichil le kaʼansaj ku kʼaabaʼtik diseño inteligente, maʼatech u chʼaʼachiʼitaʼal le máax beet tuláakal baʼaloʼ. Lelaʼ jelaʼan u yuʼubaʼal, tumen u suukaʼanileʼ ken úuchuk tʼaan tiʼ upʼéel baʼax beetbilakeʼ ku yúuchul tʼaan xan tiʼ máax beetmi. Le revista The New York Times Magazine, ku yaʼalikeʼ le cientificoʼob ku tuukuloʼob beyaʼ «maʼatech u yaʼalikoʼob baʼax wa máax beetmi tuláakal baʼal». Claudia Wallis le máax tsʼíibt le revistaoʼ, ku yaʼalikeʼ le cientificoʼoboʼ «ku kanáantikoʼob maʼ u chʼaʼachiʼitkoʼob Dios ken joʼopʼok u tʼaanoʼob tiʼ bix úuchik u yantal tuláakal baʼal». Le revista Newsweek xanoʼ ku yaʼalikeʼ «maʼatech u chʼaʼachiʼitaʼal le máax beet tuláakal baʼaloʼ».

Jeʼex túun k-ilkoʼ, jach upuliʼ maʼ tu páajtal u pʼáatal maʼ u yúuchul tʼaan tiʼ le máax beetmi tuláakal baʼaloʼ. U jaajileʼ, wa maʼ tu yúuchul tʼaan tiʼ letiʼeʼ, maʼ tu páajtal u tsoʼolol jach bix beetaʼanik le baʼaloʼob yanoʼob teʼ kaʼan yéetel teʼ Luʼumaʼ.

Le baʼateltʼaanoʼob ku yantal utiaʼal u yilaʼal wa jach tu jaajil yanchaj máax beet tuláakal baʼaloʼ, ku beetik u yantal le kʼáatchiʼobaʼ: Wa tuláakal máak ka u creert yanchaj máax beet tuláakal baʼaleʼ, ¿jeʼel wa u pʼáatal minaʼan mix baʼal utiaʼal u xakʼalxokt le cientificoʼoboʼ? ¿Chéen wa ken pʼáatak maʼ tu páajtal u tsolaʼal tuʼux u taal upʼéel baʼal unaj u creertaʼal Dios beetmai? ¿Maʼ wa jelaʼan u yaʼalaʼal chíikaʼan beetbilak upʼéel baʼal tsʼoʼoleʼ maʼ tu yúuchul tʼaan tiʼ le máax beetmiloʼ? Le kʼáatchiʼobaʼ yaan u núukaʼaloʼob teʼ tuláakʼ xookoʼ.

[U tsolajil le oochel teʼ táan juʼun 3]

Charles Darwineʼ tu yaʼalaj tiʼ evolución u taal tuláakal baʼal

[U tsolajil le oochel teʼ táan juʼun 3]

Darwin: Jóoʼsaʼan tiʼ upʼéel oochel chʼaʼabaʼan tumen J. M. Cameron/oochel tiʼ U.S. National Archives