¿Baʼax tsʼáaik u beelal a kuxtal?

KENNNYEʼ, ku meyaj kaʼach tiʼ upʼéel jach nojoch empresa. Tiʼ letiʼeʼ yaan upʼéel coche jach koʼoj u tojol yéetel kajaʼan xan tiʼ upʼéel jach jatsʼuts naj yaan teʼ tuʼux kajaʼan le ayikʼal máakoʼoboʼ. Tsʼoʼoleʼ, jach u yojel u puluba yéetel u paracaída desde tiʼ upʼéel avión. Baʼaleʼ ¿tu taasaj wa kiʼimak óolal tiʼ tuláakal le baʼaloʼobaʼ? Le periódico The Wall Street Journal, tu jóoʼsaj upʼéel baʼax tu yaʼalaj Kenny: «Yanten cuarentaicinco jaʼaboʼob, baʼaleʼ kin wilik minaʼan u beelal in kuxtal».

Elyneʼ, utúul chʼúupal tu yilaj u jach kanik máan tiʼ patines yóokʼol hielo yéetel kʼuch u beetuba jach famosai jeʼex u kʼáateʼ. Letiʼeʼ tu yaʼalaj: «¿Tuʼux yaan le kiʼimak óolal kin páaʼtik kaʼachoʼ? Kin wuʼuykimba chéen tin juunal. Ken máanak kʼiineʼ yaan in chʼíijil yéetel kex jach yanten taakʼineʼ, wa minaʼan uláakʼ baʼax maas maʼalob jeʼel in beetikeʼ, in kuxtaleʼ minaʼan u beelal».

 Hideoeʼ, utúul máak jach kʼuch kʼaj óoltbil tumen jach u yojel yéetel u kʼubmuba kaʼach u bon cuadroʼob. Maʼatech u konik kaʼach le cuadroʼob ku beetkoʼ tumen utiaʼal letiʼeʼ jach koʼoj u tojloʼob. Tu tsʼook kʼiiniloʼob u kuxtaleʼ, le yaan noventaiocho jaʼaboʼob tiʼoʼ, tu síiaj tiʼ upʼéel museo óoliʼ tuláakal le cuadroʼob tu beetoʼ. Kex tu kʼubaj tuláakal u kuxtal utiaʼal u beet le meyajaʼ, maʼ kiʼimakchaj u yóoliʼ tumen ku tuklik kaʼach mix bikʼin kun páajtal u maas jatsʼutskíintik le cuadroʼoboʼ.

Yaan máakoʼobeʼ ku xupik u tiempoʼob, u muukʼoʼob yéetel u taakʼinoʼob utiaʼal u yáantkoʼob u yéet máakiloʼob. Bey tu beetil utúul máak ku meyaj kaʼach Hollywood. Letiʼeʼ utúul tiʼ le máaxoʼob nuʼuktik le nukuch empresaʼob beetik peliculaʼob tu luʼumil Estados Unidosoʼ, jach ku biskuba kaʼach yéetel le máaxoʼob ku jóoʼloʼob teʼ peliculaʼoboʼ yéetel tiʼ kajaʼan kaʼach teʼ tuʼux yaan le ayikʼal máakoʼoboʼ. Utéenjeak ka bin xíimbal tu luʼumil Camboyaeʼ, le táan kaʼach u cenar tu kaajil Phnom Penh tiʼ upʼéel restauranteiʼ, náatsʼ utúul chan chʼúupal u kʼáat taakʼin tiʼ. Letiʼeʼ tu tsʼáaj upʼéel dólar yéetel upʼéel refresco tiʼ. Le chan chʼúupal túunaʼ jach kiʼimakchaj u yóol, baʼaleʼ tuláakʼ kʼiineʼ tiʼ ku kaʼa máan u kʼáat taakʼiniʼ. Le máak túunaʼ tu tsʼáaj cuenta yaan uláakʼ baʼax maas kʼaʼabéet u beetaʼal tu yoʼolaloʼob.

Ka tsʼoʼok u máan upʼéel jaʼabeʼ, le máakaʼ tu chʼaʼatuklaj u kʼexik le meyaj ku beetkoʼ. Xuʼul u meyaj teʼ tuʼux ku beetaʼal peliculaʼoboʼ utiaʼal u yáantik le máaxoʼob óotsiltakoʼob tu luʼumil Camboyaoʼ. Utiaʼal lelaʼ tu beetaj upʼéel albergue tuʼux ku kaʼansaʼal yéetel ku tsʼaʼabal u yoʼoch le paalaloʼoboʼ. Lelaʼ ku taasik kaʼach kiʼimak óolal tiʼ, baʼaleʼ ku chiʼichnaktal xan yoʼolal le nukuch talamiloʼob maʼ tu xuʼulul u yantaloʼoboʼ.

Le kantúul máakoʼob ku chʼaʼachiʼitaʼaloʼob teʼ xookaʼ ku tuklikoʼob kaʼach jach u yojloʼob baʼax jeʼel u taasik kiʼimak óolal tiʼobeʼ. Baʼaleʼ ka tu chukpachtoʼob le baʼax tu chʼaʼatuklaj u beetkoʼoboʼ tu yiloʼob minaʼan u beelal u kuxtaloʼob. Kux túun teech, ¿baʼax tsʼáaik u beelal a kuxtal? ¿Baʼax maas kʼaʼanan ichil a kuxtal? A tuklikeʼ, ¿yaan wa u taasiktech utsiloʼob le baʼaxoʼob ka beetik bejlaʼoʼ?