¿K-líiʼsik wa u yóol u maasil?

TU NOOJOLIL u witsiloʼob Antilíbanoeʼ tiʼ yaan u puʼukil Hermoniʼ. U maas kaʼanlil upʼéel u punta le puʼukaʼ ku chukik 2,814 metroʼob, yéetel óoliʼ bul jaʼab yaan nieve tu yóokʼol. De áakʼabeʼ u yooxol le kʼáaʼnáab ku naʼakaloʼ, ku beetik u yantal sereno ku báanal utiaʼal u chʼulik le cheʼob yéetel le paakʼaloʼob yanoʼob teʼ puʼukoʼ. Tu úuchben kaajil Israeleʼ, le serenooʼ ku yáantaj utiaʼal maʼ u kíimil le cheʼob tu kʼiiniloʼob yáaxkʼiinoʼ.

Upʼéel salmoeʼ ku yaʼalikeʼ u múuchʼ yantal le máaxoʼob meyajtik Jéeobaoʼ jach ku líiʼsik u yóol máak jeʼex «u pʼuuljaʼil u puʼukil Hermón ku báanal tu yóokʼoloʼob u puʼukiloʼob Sionoʼ» (Salmo 133:1, 3). Jeʼex u serenoi u puʼukil Hermón ku beetik u yantal pʼuuljaʼ utiaʼal u jóoyaʼabtik le cheʼoboʼ, toʼon xaneʼ jeʼel u páajtal k-beetik u yuʼubikuba maʼalobil u maasileʼ. ¿Bix jeʼel u páajtal k-beetikeʼ?

Jesuseʼ tu líiʼsaj u yóol u maasil

Jesucristo kaʼacheʼ ku yilik u líiʼsik u yóol u le máakoʼoboʼ. Tak chéen u súutuk ka tsikbalnak máak kaʼach tu yéeteleʼ ku beetik u yuʼubikuba máak jach maʼalobil jeʼex u beetik le serenooʼ. U evangelioi Marcoseʼ ku yaʼalikeʼ, Jesuseʼ tu méekʼaj le mejen paalaloʼoboʼ ka tu kiʼikiʼtʼantajoʼob táan u tsʼáaik u kʼab tu yóokʼoloʼob (Marcos 10:16). ¡Bukaʼaj wal maʼalobil úuchik u yuʼubikuba le mejen paalaloʼoboʼ!

Le áakʼab táanil tiʼ u kíimsaʼaloʼ, Jesuseʼ tu pʼoʼaj u yook u apostoloʼob. Le baʼax tu beetaʼ tu péeksoʼob utiaʼal ka u yeʼesoʼob xan kabal óolal. Ka tsʼoʼokeʼ, Jesuseʼ tu yaʼalajtiʼob: «Tsʼoʼok in weʼesikteʼex bix u beetaʼal, utiaʼal ka a beeteʼex jeʼel bix tsʼoʼok in beetik tiʼ teʼexoʼ» (Juan 13:1-17). Jach beyoʼ, letiʼobeʼ unaj xan kaʼach u yeʼeskoʼob kabal óolal. Kex maʼ tu jáan naʼatoʼob baʼax unaj u beetkoʼob yéetel joʼopʼ tak u baʼateltʼaanoʼob utiaʼal u yilkoʼob máax u maas nojchil ichiloʼobeʼ, Jesuseʼ maʼ tu tsʼíikiltoʼobiʼ, baʼaxeʼ chúukpaj u yóol u yáantoʼob (Lucas 22:24-27). Tak «le ka poʼochʼeʼ maʼ tu núukaj yéetel poochʼiloʼobiʼ». Tsʼoʼoleʼ «le ka beetaʼab u mukʼyajeʼ, maʼ kʼaakʼas tʼaanajiʼ, baʼaleʼ tu kʼubentaj tiʼ Jajal Dios máax ku pʼis óol jach tubeel». Le baʼaxoʼob tu beetaj Jesusoʼ jach ku líiʼsik u yóol máak, toʼon xaneʼ unaj k-beetik jeʼex tu beetiloʼ (1 Pedro 2:21, 23).

Jesuseʼ tu yaʼalaj tiʼ le máaxoʼob chʼenxikintoʼ: «Biseʼex in kuuch ta wóokʼoleʼex, yéetel kaambalneneʼex tiʼ teen, tumen teneʼ chúukaʼan in wóol yéetel kabal u yóol in puksiʼikʼal; beyoʼ bíin a kaxteʼex jeʼelel utiaʼal a pixaneʼex» (Mateo 11:29). ¡Chéen tukult bix tu yuʼubiluba le máaxoʼob kaʼansaʼaboʼob tumen Jesusoʼ! Le ka kaʼansajnaj teʼ sinagoga yaan tu kaajaloʼ, le máaxoʼob uʼuyoʼ jach jaʼakʼ u yóoloʼob yéetel tu yaʼaloʼob: «¿Tuʼux tu kanaj le máak le baʼaloʼobaʼ? ¿Bix u páajtal u beetik le chíikulaloʼobaʼ?» (Mateo 13:54). Bejlaʼa xaneʼ ken k-xok baʼax tu beetaj yéetel bix úuchik u kaʼansaj Jesuseʼ, k-kanik bix jeʼel k-líiʼsik u yóol u maasileʼ. Le oʼolaleʼ koʼox ilik bix jeʼel k-líiʼsik xan u yóol u maasil yéetel baʼaxoʼob k-aʼalik bey xan yéetel baʼaxoʼob k-beetik.

Unaj k-líiʼsik u yóol u maasil yéetel baʼaxoʼob k-aʼalik

Jeʼex u yúuchul yéetel upʼéel najeʼ bey xan u yúuchul yéetel le bix u biskuba máak yéetel u maasiloʼ, maas chéen chʼaʼabil u niʼikil ke u beetaʼal. Tumen kʼeban máakoʼon yéetel k-beetik baʼax maʼ maʼalobeʼ, séeb k-ilik le baʼaloʼob maʼ maʼalobtak ku beetik u maasiloʼ. Le rey Salomonoʼ tu yaʼalaj: «Minaʼan mix máak jach yiij u kuxtal ka u beet uts mantatsʼ, maʼ u kʼebanchajal» (Eclesiastés 7:20). Le oʼolal maas séeb  k-ilik le baʼaxoʼob maʼ maʼalobtak ku beetik k-éet máakil yéetel k-aʼalik baʼaloʼob jeʼel u lúuʼsik u yóoleʼ (Salmo 64:2-4). Baʼaleʼ u líiʼsaʼal u yóol máak yéetel baʼaxoʼob ku yaʼalaʼaleʼ, maʼ tuláakal máak jeʼel u beetkeʼ.

Jesuseʼ yéetel baʼaxoʼob ku yaʼalik kaʼacheʼ ku líiʼsik u yóol le máakoʼoboʼ. Ken u kʼaʼayttiʼob u maʼalob péektsilil le Reinooʼ ku beetik u yuʼubikubaʼob maʼalobil (Lucas 8:1). Ku líiʼsik u yóol u disipuloʼob ken u yáantoʼob kaʼach u jach bisubaʼob yéetel u Taata yaan teʼ kaʼanoʼ (Mateo 11:25-27). Le oʼolal le máakoʼoboʼ jach utstutʼaanoʼob kaʼach u chʼenxikintkoʼob Jesús.

Baʼaleʼ le escribaʼob yéetel le fariseoʼoboʼ maʼ beyoʼob kaʼach jeʼex Jesuseʼ. Maʼatech u tuukuloʼob yoʼolal u maasil. Jesuseʼ tu yaʼalaj tu yoʼolaloʼob: «U kʼáatoʼob yantal tiʼ u [maas] maʼalobil kúuchiloʼob teʼ tuʼux ku yúuchul janaloʼ bey xan tu kʼáancheʼiloʼob nojbeʼenil teʼ tu sinagogaʼoboʼ» (Mateo 23:6). U jaajileʼ letiʼobeʼ ku mixbaʼalkúuntkoʼob kaʼach le u maasil máakoʼoboʼ, le oʼolal kʼuch tak u yaʼaloʼob: «Le máakoʼobaʼ, tumen maʼ u kʼaj óoloʼob le aʼalmaj tʼaanoʼ, yáanal loolob tʼaan yanoʼob» (Juan 7:49). Yéetel le baʼaxoʼob ku beetkoʼob kaʼachoʼ jach maʼatech u líiʼskoʼob u yóol le máakoʼoboʼ.

Le baʼaxoʼob k-aʼalikoʼ ku yeʼeskoʼob baʼax yaan t-puksiʼikʼal yéetel baʼax k-tuklik yoʼolal u maasil. Bey tu yeʼesil Jesús le ka tu yaʼalaj: «Juntúul máak utseʼ baʼaloʼob maʼalobtak ku yaʼalik, tumen le utsoʼ tiʼ yaan tu puksiʼikʼaleʼ; bey xan juntúul máak kʼasaʼaneʼ ku yaʼalik baʼaloʼob kʼaastak, tumen le kʼaasoʼ tiʼ yaan xan tu puksiʼikʼaleʼ. Tumen ku yaʼalik yéetel u chiʼeʼ le baʼax chupmajil u puksiʼikʼaloʼ» (Lucas 6:45). Le oʼolaleʼ, ¿baʼax unaj k-beetik wa k-kʼáat líiʼs u yóol u maasil yéetel baʼax k-aʼalik?

Yáaxeʼ, táanil tiʼ k-tʼaaneʼ unaj k-tuklik tubeel baʼax ken k-aʼaleʼ. Jeʼex u yaʼalik Proverbios 15:28, «le máak [toj] u kuxtaleʼ ku tukultik baʼax bíin u núuke». K-beetik le baʼax ku yaʼalik le tekstoaʼ, maʼ tu bisiktoʼon yaʼab súutukil. Chéen kʼaʼabéet k-tuklik bix ken u yuʼubiluba máak yoʼolal le baʼax ken k-aʼaloʼ. Maʼalob ka k-tukult lelaʼ: «Le baʼax ken in waʼaloʼ, ¿ku yeʼesik wa yanten yaabilaj? ¿Jach wa jaaj le baʼax ken in waʼaloʼ? ¿Unaj wa in waʼalik teʼ súutukilaʼ? ¿Yaan wa u líiʼsik u yóol le máaxoʼob kun uʼuyikoʼ?» (Proverbios 15:23). Wa k-ilik jeʼel u beetik u lúubul u yóol máakeʼ, maas maʼalob maʼ k-aʼalik wa k-kaxtik yaanal baʼal jeʼel u líiʼsik u yóoleʼ. Le baʼaxoʼob ku yaʼalaʼal maʼ tukultaʼanoʼob tubeeloʼ «ku beetikoʼob loob», baʼaleʼ le tʼaanoʼob ku beetik u líikʼil u yóol máakoʼ «ku tsʼáaikoʼob toj óolal» (Proverbios 12:18).

Uláakʼ baʼax jeʼel u yáantkoʼon líiʼs u yóol le sukuʼunoʼoboʼ letiʼe u kʼaʼajaltoʼon baʼaxten yaabiltaʼanoʼob tumen Diosoʼ. Jesuseʼ tu yaʼalaj: «Mix máak ku páajtal u taal tiʼ teen wa maʼ tu taasaʼal tumen le Taata máax túuxtenoʼ» (Juan 6:44). Jéeobaeʼ ku yilik le maʼalob modos yantiʼ le máaxoʼob meyajtikoʼ, tak le máaxoʼob k-ilik bey jelaʼan u modosoʼoboʼ. Wa k-kaxtik xan le jatsʼuts modos yantiʼoboʼ, lelaʼ yaan u yáantkoʼon utiaʼal ka tʼaanakoʼon maʼalob tu yoʼolaloʼob.

Kʼaʼabéet k-áantik k-éet máakil

Jesuseʼ jach u yojel kaʼach le muʼyajil ku aktáantik le máaxoʼob táan u pechʼ óoltaʼaloʼoboʼ.  Le oʼolal «le ka tu yilaj le máakoʼoboʼ tu chʼaʼaj óotsilil tiʼob tumen yajtak u yóoloʼob yéetel lubaʼantak u yóoloʼob jeʼel bix tamanoʼob minaʼan máax kanáantikoʼo[beʼ]» (Mateo 9:36). Baʼaleʼ letiʼeʼ maʼ chéen tu yilaj u muʼyajoʼobiʼ, baʼaxeʼ tu yilaj u yáantkoʼob. Letiʼeʼ tu yaʼalajtiʼob: «Koʼoteneʼex tiʼ teen, tuláakaleʼex máaxeʼex kaʼananeʼex tiʼ a meyajeʼex yéetel aal a kucheʼex, teen bíin in beet a jeʼeleʼex». Tsʼoʼoleʼ ka tu yaʼalaj xan: «Tumen in kuucheʼ maʼ aaliʼ yéetel sáal u bisaʼal» (Mateo 11:28, 30).

Bejlaʼeʼ kuxaʼanoʼon tiʼ jach «talam kʼiinoʼob» (2 Timoteo 3:1). Yaʼab máakoʼobeʼ chiʼichnakoʼob yoʼolal u «yanyamil le yóokʼol kaabaʼ» (Mateo 13:22, LTN). Yaʼab xaneʼ lubaʼan u yóoloʼob yoʼolal le talamiloʼob ku aktáantikoʼoboʼ (1 Tesalonicailoʼob 5:14). ¿Bix jeʼel u páajtal k-líiʼsik u yóoloʼobeʼ? Jeʼex tu beetil Jesucristoeʼ, kʼaʼabéet xan k-kʼaj óoltik baʼax chiʼichnakkúuntkoʼob.

Yaan máakoʼobeʼ ku yuʼubikubaʼob maʼalob ken u tsikbaltoʼob baʼax talamil yantiʼob. Le oʼolaleʼ wa yaan máax u kʼáat u tsikbaltoʼon baʼax beetik u chiʼichnaktaleʼ, ¿k-chʼenxikintik wa? Utiaʼal k-eʼesik chʼaʼa óotsilal tiʼeʼ kʼaʼabéet jach k-chʼenxikintik tubeel baʼax ku yaʼalik, teʼ súutuk jeʼeloʼ maʼ unaj k-tuukul tiʼ baʼax ken k-núuk tiʼ wa tiʼ bix jeʼel k-áantikeʼ. Wa k-chʼenxikintik tubeel, k-paktik u yich le táan u tʼaan yéetel k-cheʼej ken cheʼejnakeʼ, yaan k-eʼesik jach tu jaajil k-kʼáat áante.

Teʼ múuchʼuliloʼ yaan yaʼab sukuʼunoʼob jeʼel u páajtal k-áantik yéetel k-líiʼsik u yóoloʼobeʼ. Ken xiʼikoʼon muchʼtáambaleʼ jeʼel u páajtal k-tsikbal yéetel le máaxoʼob kʼojaʼanoʼoboʼ. Yaan kʼiineʼ chéen kʼaʼabéet k-tsikbal tu yéeteloʼob u chan súutuk táanil tiʼ u káajal wa ken tsʼoʼokok le muchʼtáambaloʼoboʼ, yéetel k-aʼaliktiʼob wa baʼax jeʼel u líiʼsik u yóoloʼobeʼ. Jeʼel xan u páajtal k-ilik máaxoʼob maʼ binoʼob tu xookil libro utiaʼal k-tʼankoʼob ka k-uʼuy wa toj u yóoloʼob yéetel wa yaan tiʼ baʼax kʼaʼabéet k-áantkoʼob (Filiposiloʼob 2:4).

Le ancianoʼoboʼ tsʼaʼan nojoch meyaj u beetoʼob teʼ múuchʼuliloʼ. Wa k-múul meyaj tu yéeteloʼobeʼ yaan k-áantkoʼob utiaʼal ka u beetoʼob maas maʼalob u meyajoʼob. Dioseʼ ku yaʼaliktoʼon: «Uʼuyeʼex u tʼaan le máaxoʼob nuʼuktikteʼex le bejoʼ yéetel aneneʼex yáanal u páajtaliloʼob; tumen letiʼob máaxoʼob kanáantik a pixaneʼex, tumen a wojeleʼexeʼ letiʼobeʼ yaan u yaʼalikoʼob tiʼ Jajal Dios baʼax meyajiloʼob tu beetajoʼob. Il a wileʼex ka páatak u beetikoʼob le meyajoʼ yéetel kiʼimak óolal maʼ yéetel yaayaj óolaliʼ, tumen lelaʼ mix jumpʼéel uts jeʼel u taasikteʼexeʼ» (Hebreob 13:17). Wa yéetel kiʼimak óolal k-múul meyaj yéetel le sukuʼunoʼob tsʼaʼan u nuʼuktoʼob le múuchʼuliloʼ yaan k-líiʼsik u yóoloʼob (1 Timoteo 5:17).

Mantatsʼ unaj k-líiʼsik u yóol yéetel k-áantik u maasil

Kex maʼ u yojel máak bix u yantaleʼ, le yaʼabach mejen gotas ku báanaloʼ ku beetik u yantal le pʼuul jaʼ ku chʼulik le tikin luʼumoʼ. Jeʼex le yaʼabach gotas ku báanaloʼoboʼ, toʼon xaneʼ sáamsamal k-beetik yaʼab baʼaloʼob utiaʼal k-líiʼsik u yóol u maasil.

Apóstol Pabloeʼ tu tsʼíibtaj: «Unaj a yaabiltikabaʼex ta baatsileʼex yéetel u yaakunajil sukuʼuntsiloʼob, ka a táanilkunteʼex u láakʼoʼob yéetel ka a [weʼeseʼex tsiikil] ta baatsileʼex» (Romailoʼob 12:10). Wa k-beetik le baʼax ku yaʼalik le tekstoaʼ, yaan u béeytal k-líiʼsik u yóol u maasil yéetel baʼaxoʼob k-aʼalik bey xan yéetel baʼaxoʼob k-beetik.

[U tsolajil le oochel teʼ táan juʼun 30]

U serenoi u puʼukil Hermoneʼ ku beetik u yantal le pʼuuljaʼ jóoyaʼabtik le cheʼob tu kʼiiniloʼob yáaxkʼiinoʼ

[U tsolajil le oochel teʼ táan juʼun 31]

Utiaʼal k-líiʼsik u yóol máakeʼ kʼaʼabéet k-jach chʼenxikintik baʼax ku yaʼaliktoʼon