Kʼaʼabéet k-uʼuyajtʼantik jéeoba
Kʼaʼabéet k-uʼuyajtʼantik jéeoba
«Techeʼ kiʼ a wóol tumen ka tsikik Yuumtsil [Jéeoba] yéetel xan ka wuʼuyajtʼantik.» (SAL. 128:1.)
1, 2. ¿Baʼaxten jach k-ojel jeʼel u páajtal u yantaltoʼon kiʼimak óolaleʼ?
TULÁAKAL máak ku tsʼíiboltik ka yanak kiʼimak óolal tiʼ. Baʼaleʼ, u yantal tiʼ máakeʼ maʼ chéen chʼaʼabil jeʼex u tsʼíiboltaʼaloʼ.
2 Kex beyoʼ le Salmo 128:1, ku yaʼalik jeʼel u páajtal u yantaltoʼon kiʼimak óolal ken u yaʼal: «Kiʼ a wóol tumen ka tsikik [wa ka chʼaʼik maʼalob saajkilil tiʼ] Yuumtsil yéetel xan ka wuʼuyajtʼantik». Jeʼex túun k-ilkoʼ utiaʼal ka yanaktoʼon kiʼimak óolaleʼ, kʼaʼabéet k-eʼesik tsiikil tiʼ Dios yéetel k-beetik baʼax u kʼáat. Yéetel lelaʼ yaan u chíikpajal tiʼ baʼaxoʼob k-beetik bey xan tiʼ bix k-modos. ¿Bix jeʼel k-eʼesikeʼ?
Kʼaʼabéet k-tsʼoʼokbesik baʼax k-aʼalik
3. ¿Bix jeʼel k-eʼesik tiʼ Dios k-tsʼoʼokbesik baʼax k-aʼalikeʼ?
3 Le máaxoʼob ku chʼaʼikoʼob maʼalob saajkilil tiʼ Jéeobaeʼ, ku tsʼoʼokbeskoʼob xan baʼax ku yaʼalikoʼob jeʼex u beetik letiʼeʼ. Jéeobaeʼ tu tsʼoʼokbesaj tuláakal baʼax tu yaʼalaj u beetik yoʼolal u kaajil Israel (1 Rey. 8:56). K-kʼubik k-kuxtal tiʼ Dioseʼ, letiʼe baʼax maas nojoch yaan ichil le baʼaxoʼob jeʼel u páajtal k-aʼalik beetkoʼ, yéetel utiaʼal k-tsʼoʼokbesikeʼ unaj k-payalchiʼ mantatsʼ. Kʼaʼabéet k-payalchiʼ jeʼex tu beetil le salmistaaʼ: «Techeʼ [Dios] tsʼoʼok a wuʼuyik in séebchiʼob, [...] jeʼel in kiʼikiʼtʼantik a kʼaabaʼ mantatsʼeʼ, bey xan jeʼel in tsʼoʼokbesik in tsʼaatʼaanoʼob sáamsamaleʼ» (Sal. 61:5, 8; Ecl. 5:4-6). Wa k-kʼáat beetba utúul u amigo Dioseʼ, kʼaʼabéet k-tsʼoʼokbesik baʼax k-aʼalik (Sal. 15:1, 4).
4. ¿Bix tu yilil Jefté yéetel u hija le baʼax tu yaʼalaj tiʼ Jéeoba ken u beetoʼ?
4 Tu kʼiiniloʼob u juesiloʼob Israeleʼ, Jefteiʼ tu yaʼalaj tiʼ Jéeobaeʼ wa ku yáantik u ganart le ammonitaʼoboʼ, yaan u «kʼubik láaj tóokbil le máax bíin yáax jóokʼok» ilik u suut teʼ baʼateloʼ. Baʼaleʼ le máax yáax jóokʼoʼ u juntúuliliʼ hija. Kex beyoʼ, tu kaʼatúulal tu yeʼesoʼob yaan u fejoʼob tiʼ Jéeoba, Jefte yéetel u hijaeʼ tu tsʼoʼokbesoʼob le baʼax tu yaʼalaj tiʼ Jéeobaoʼ. Kex tumen jach nojoch baʼal u yilaʼal kaʼach u tsʼoʼokol u beel yéetel u yantal u paal máak tu kaajil Israeleʼ, u hija Jefteiʼ tu chʼaʼatuklaj maʼ u tsʼoʼokol u beel, le oʼolal béeychaj u meyaj tu tabernáculo Jéeoba (Jue. 11:28-40).
5. ¿Bix úuchik u yeʼesik Ana ku tsʼoʼokbesik baʼax ku yaʼalik?
5 Anaeʼ utúul koʼolel jach u chʼaʼamaj maʼalob saajkilil tiʼ Dios, letiʼeʼ tu yeʼesaj xan ku tsʼoʼokbesik le baʼax ku yaʼalikoʼ. Letiʼ yéetel Elcana u yíicham, bey xan Penina uláakʼ utúul u yatan Elcanaeʼ, tiʼ kajaʼanoʼob kaʼach tu luʼum le efraimitaʼoboʼ. Tumen Penina tsʼoʼok u yantal yaʼab u paalaloʼobeʼ, ku sen pʼaʼastik kaʼach Ana tumen maʼ tu páajtal u yantal u paalal, lelaʼ maases ku beetik ken xiʼikoʼob teʼ tabernáculo yéetel u láakʼtsiloʼoboʼ. Utéenjeak le binjaʼanoʼob teʼ tabernaculooʼ, Anaeʼ tu yaʼalaj tiʼ Jéeobaeʼ wa ku siʼibil tiʼ utúul u chan hijoeʼ yaan u kʼubik utiaʼal meyaj teʼ tabernaculooʼ. Maʼ úuch túuneʼ ka pʼáat embarazadai, ka síij utúul u chan hijo tu kʼaabaʼtaj Samuel. Le ka tsʼoʼok u luʼsik u chuʼucheʼ, tu bisaj tu kaajil Siló utiaʼal ka u kʼub tiʼ Jéeoba yéetel ka u meyajt «tuláakal u kʼiiniloʼob u kuxtal» (1 Sam. 1:11). Yéetel le baʼax tu beetaʼ, Anaeʼ tu tsʼoʼokbesaj le baʼax tu yaʼaloʼ (1 Sam. 2:20, 21).
6. ¿Bix úuchik u yeʼesik Tíquico ku tsʼoʼokbesik baʼax ku yaʼalik?
6 Tíquico, utúul máax meyajt Dios teʼ yáax siglooʼ, tu yeʼesaj ku tsʼoʼokbesik baʼax ku yaʼalik yéetel letiʼeʼ «juntúul j-áantaj chúukaʼan u yóol» (Col. 4:7). Bin yéetel apóstol Pablo desde Grecia tak Asia Menor, máanoʼob Macedonia, yéetel maʼ xaaneʼ kʼuchoʼob tak Jerusalén (Hch. 20:2-4). Maʼ xaaneʼ Tíquico xan áant Tito u tʼox le áantaj tiʼ le sukuʼunoʼob kajaʼanoʼob Judea táan u máanskoʼob talamiloʼ (2 Cor. 8:18, 19; 12:18). Le yáax ka kʼaʼal cárcel apóstol Pablo Romaeʼ, tu túuxtaj Tíquico u bis jujumpʼéel cartaʼob tiʼ le múuchʼuliloʼob yanoʼob Éfeso yéetel Colosasoʼ (Efe. 6:21, 22; Col. 4:8, 9). Yéetel le ka kʼaʼal Pablo tu kaʼatéen Romaeʼ, tu kaʼa túuxtaj Tíquico Éfeso (2 Tim. 4:12). Wa k-tsʼoʼokbesik xan baʼax k-aʼalik jeʼex tu beetil Tíquicoeʼ, yaan u yantaltoʼon xan u páajtalil k-beetik yaʼab meyajoʼob ichil u kaajal Jéeoba.
7, 8. ¿Baʼaxten jeʼel u páajtal k-aʼalik jach maʼalob úuchik u biskuba David yéetel Jonatán?
7 Dioseʼ ku páaʼtik ka k-eʼes chúukaʼan yaabilaj tiʼ k-amigoʼob (Pro. 17:17). Jonatán, u hijo rey Sauleʼ, tu jach bisuba yéetel David. Le ka tu yojéeltaj tsʼoʼok u kíimsik Goliateʼ, «Jonataneʼ kʼuch u sen bisuba tu yéetel David, tu yaabiltaj jeʼel bix u yaabiltmubaeʼ» (1 Sam. 18:1, 3). Jonataneʼ tu yaʼalaj tiʼ David ka u kanáantuba tiʼ Saúl tumen u kʼáat kaʼach kíimsbil, yéetel le ka púutsʼ Davideʼ, Jonataneʼ tu muchʼubaʼob tu yéetel utiaʼal u beetkoʼob upʼéel pacto. Ka máan kʼiineʼ, Jonataneʼ tʼaanaj maʼalob yoʼolal David tu táan u taata, úuchik u beetik lelaʼ máan kíimsaʼabi. Kex beyoʼ, suunaj u kaxt u amigo David utiaʼal u yeʼesiktiʼ láayliʼ jach u yaabiltmeʼ (1 Sam. 20:24-41). Yéetel le u tsʼook ka tu yilubaʼoboʼ, tu yaʼalajtiʼ «ka yanak u yóol, yéetel ka muʼukʼaʼanchajak u alab óolal tiʼ [Dios]» (1 Sam. 23:16-18).
8 Jonataneʼ kíim tiʼ upʼéel baʼateʼel tu contra le filisteoʼoboʼ (1 Sam. 31:6). Tumen jach luubul u yóoleʼ, Davideʼ tu kʼayaj: «¡Okʼom óol in wanil ta woʼolal in sukuʼun Jonatán! ¡Bukaʼaj utsil úuchik a bisikaba tin wéetel! In tiaʼal teneʼ, a wutsileʼ, [maas] yaʼab tiʼ u yaakunaj koʼoleloʼob» (2 Sam. 1:26). Le yaabilaj yaan ichiloʼobaʼ upʼéel yaabilaj jeʼex le yaan ichil kaʼatúul sukuʼunoʼob wa amigoʼobeʼ. Jach beyoʼ, David yéetel Jonataneʼ jach maʼalob u biskubaʼob kaʼachi.
Yanaktoʼon «kabal óolal»
9. ¿Bix u yeʼesik Jueces capítulo 9 u kʼaʼabéetil u yantal tiʼ máak kabal óolal?
9 Utiaʼal k-beetikba utúul u amigo Dioseʼ kʼaʼabéet u yantaltoʼon «kabal óolal» (1 Ped. 3:8; Sal. 138:6). Jueces capítulo 9, ku yeʼesik u kʼaʼabéetil u yantal tiʼ máak kabal óolal. Teʼelaʼ k-ilik upʼéel kettʼaan tu tsikbaltaj Jotam, u hijo Gedeón. Le tsikbalaʼ ku káajal beyaʼ: «Jumpʼéel kʼiineʼ le cheʼoboʼ tu yóoltajoʼob ka yanak juntúul u [reyoʼob]». Le olivo, le higuera yéetel u cheʼil le uvaoʼ ku keʼeteloʼob yéetel máakoʼob jeʼel páajtal kaʼach u beetik u reyiloʼob yóokʼol le israelitaʼoboʼ, baʼaleʼ maʼ tu yóotoʼobiʼ. Baʼaleʼ le «x-kojkéej» wa cambrón ku meyaj chéen utiaʼal siʼoʼ, tu chíikbesaj u reinado Abimelec, utúul máak jach kaʼanal u yich kaʼach, utúul kíimsaj wíinik yéetel jach tu tsʼíiboltaj ka sen yanak páajtalil tiʼ. Le máakaʼ «tu beetaj baʼax tu yóoltaj tiʼ le israelitaʼob óoxpʼéel jaʼaboʼo[boʼ]», baʼaleʼ ka tsʼoʼokeʼ jach yaj bix úuchik u kíimil (Jue. 9:8-15, 22, 50-54). ¿Máasaʼ maas jach maʼalob ka yanaktoʼon «kabal óolal»?
10. ¿Baʼax ku kaʼansiktoʼon le baʼax úuch tiʼ Herodes tumen maʼ tu tsʼáaj nojbeʼenil tiʼ Diosoʼ?
10 Teʼ yáax siglooʼ tiʼ Herodes Agripa, u reyil Judeaeʼ, yanchaj upʼéel talamil tiʼ yéetel u kajnáaliloʼob Tiro yéetel Sidón. Letiʼobeʼ u kʼáatoʼob kaʼach ka yanak jeetsʼelil ichiloʼob, Herodes túuneʼ tu máansaj upʼéel tsoltʼaan. Le máaxoʼob muchʼukbaloʼob túunoʼ, joʼopʼ u nojbaʼalkúuntkoʼob táan u yaʼalikoʼob: «¡Le máax ku tʼaanaʼ maʼ wíinikiʼ baʼaleʼ juntúul [dios]!». Baʼaleʼ tumen le rey maʼ tu yaʼalaj maʼ u nojbaʼalkúuntaʼal yéetel maʼ «tu nojbeʼenkunsaj [Dioseʼ]», loobiltaʼab tumen utúul u ángel Jéeoba yéetel jach kʼaas bix úuchik u kíimil (Hch. 12:20-23). Le oʼolaleʼ, ¿baʼax ku páaʼtaʼal ka k-beet wa jach maʼalob k-máansik le tsoltʼaanoʼob yéetel jach maʼalob k-kaʼansik le baʼaxoʼob ku yaʼalik le Bibliaoʼ? Ku páaʼtaʼal ka k-nojbeʼenkúunt Dios yoʼolal le baʼaxoʼob ku tsʼáaiktoʼon u páajtalil k-beetkoʼ (1 Cor. 4:6, 7; Sant. 4:6).
Yanaktoʼon u muukʼil yéetel maʼ k-chʼaʼik saajkil kʼaʼaytaj
11, 12. Le baʼax úuch yéetel Enocoʼ, ¿bix u yeʼesiktoʼon Jéeobaeʼ ku tsʼáaiktoʼon muukʼ yéetel ku yáantkoʼon utiaʼal maʼ k-chʼaʼik saajkil?
11 Wa k-eʼesik kabal óolal le ken k-beet baʼax utstutʼaan Jéeobaeʼ, letiʼeʼ yaan u tsʼáaiktoʼon u muukʼil utiaʼal maʼ k-chʼaʼik saajkil (Deu. 31:6-8, 23). Enoqueʼ maʼ tu chʼaʼaj saajkil u beet baʼax aʼalaʼabtiʼ tumen Diosiʼ yéetel tu beetaj baʼax maʼalob kex le máaxoʼob kuxlajoʼob tu kʼiiniloʼ jach kʼasaʼanoʼob (Gén. 5:21-24). Jéeobaeʼ tu tsʼáaj u muukʼil tiʼ utiaʼal maʼ u chʼaʼik saajkil u kʼaʼayt le xuʼulsajil kun taal tu yóokʼoloʼob yoʼolal le baʼaxoʼob maʼ maʼalobtak ku yaʼalikoʼob yéetel ku beetkoʼoboʼ (xokaʼak Judas 14, 15). Kux túun toʼon, ¿k-kʼaʼaytik wa xan yéetel x-maʼ saajkilil le xuʼulsajil ken u taas Dios yóokʼol le kʼasaʼan máakoʼoboʼ?
12 Le xuʼulsajil tu kʼaʼaytaj Enoc kun taal yóokʼol le kʼasaʼan máakoʼoboʼ béeychaj le ka taal le Búulkabaloʼ. Le oʼolal le kʼaʼaytaj tu beetaj Enocoʼ ku líiʼsik xan k-óol bejlaʼeʼ, tumen le kʼasaʼan máakoʼoboʼ maʼ kun xáantal ken xuʼulsaʼaltiʼob tumen u angeloʼob Dios (Apo. 16:14-16; 19:11-16). Wa k-payalchiʼ tiʼ Jéeobaeʼ, letiʼeʼ yaan u yáantkoʼon utiaʼal maʼ k-chʼaʼik saajkil k-kʼaʼayt le xuʼulsajil kun taaloʼ, bey xan le utsiloʼob ken u taas u Reinooʼ.
13. ¿Baʼax eʼesiktoʼon Dioseʼ jach tu jaajil yaan u tsʼáaiktoʼon u muukʼil utiaʼal k-aktáantik jeʼel baʼalak talamileʼ?
13 Maas jach kʼaʼabéettoʼon le áantaj yéetel le muukʼ ku tsʼáaik Jéeoba, le ken jach lúubuk k-óol yoʼolal le talamiloʼoboʼ. Tuukulnakoʼon tiʼ bix tu yuʼubiluba Isaac yéetel Rebeca le ka tsʼoʼok u beel Esaú yéetel kaʼatúul x-hititaʼob, le koʼoleloʼobaʼ «tu beetajoʼob u kʼáajtal u kuxtaloʼob». Rebecaeʼ tu yaʼalaj: «Tsʼoʼok u sen náakal in wóol tiʼ le kuxtal ku tsʼáaikten le x-ititaʼob tsʼokaʼan u beeloʼob yéetel Esauoʼ. Wa ku kʼuchul tsʼoʼokol u beel Jacob yéetel juntúul x-ititail jeʼel bix le kajakbaloʼob way Canaanaʼ [maas] uts ka kíimken» (Gén. 26:34, 35; 27:46). Isaac túuneʼ tu túuxtaj Jacob tiʼ upʼéel náanach luʼum utiaʼal u kaxt u yatan ichil le máaxoʼob meyajtik Jéeobaoʼ. Kex Isaac yéetel Rebeca maʼ tu páajtal kaʼach u yutskíintkoʼob le baʼax tu beetaj Esauoʼ, Jéeobaeʼ tu tsʼáajtiʼob u naʼatil yéetel u muukʼil utiaʼal maʼ xuʼulul u kʼubik u yóoloʼob tiʼ Dios. Wa k-kʼáatik xan áantaj tiʼ Jéeobaeʼ, letiʼeʼ yaan u tsʼáaiktoʼon (Sal. 118:5).
14. ¿Bix tu yeʼesil maʼ tu chʼaʼaj saajkil le chan chʼúupal israelitaoʼ?
14 Yaʼab jaʼaboʼob úuchuk lelaʼ, utúul chan chʼúupal israelitaeʼ oklaʼab yéetel konaʼab utiaʼal ka meyajnak bey palitsil tu yotoch Naamán, u nojchil le ejército sirio, máax kʼojaʼan kaʼach tiʼ lepra. Tumen le chan chʼúupal u yojel kaʼach le profeta Eliseo ku beetik milagroʼob yéetel u yáantaj Dioseʼ, maʼ tu chʼaʼaj saajkil u yaʼal tiʼ u xunáanil, wa ka xiʼik Naamán tu luʼumil Israeleʼ jeʼel u tsʼakaʼal tumen u profeta Jéeobaeʼ. Letiʼeʼ, bin túun tu luʼumil Israeleʼ ka tsʼakaʼabi (2 Rey. 5:1-3). Le baʼax tu beetaj le chan chʼúupalaʼ jach ku yáantik xan le táankelem paalaloʼob ku kʼáatkoʼob tiʼ Jéeoba ka áantaʼakoʼob utiaʼal maʼ u chʼaʼikoʼob saajkil kʼaʼaytaj tiʼ u profesoroʼob, tiʼ u yéet xookoʼob bey xan tiʼ uláakʼ máakoʼob.
15. ¿Baʼax tu beetaj yéetel x-maʼ saajkilil Abdías, le máax kanáantik kaʼach u yotoch Acaboʼ?
15 Le áantaj ku tsʼáaiktoʼon Jéeoba utiaʼal maʼ k-chʼaʼik saajkiloʼ ku yáantkoʼon xan k-aktáant le chʼaʼapachtajiloʼ. Koʼox ilik baʼax tu beetaj Abdías, letiʼeʼ ku kanáantik kaʼach u yotoch rey Acab yéetel kuxlaj tu kʼiiniloʼob le profeta Elíasoʼ. Le ka tu yaʼalaj le reina Jezabel ka kíimsaʼak tuláakal u profetaʼob Dioseʼ, Abdíaseʼ tu taʼakaj cien tiʼ letiʼobiʼ, tu jóoʼsaj «kaʼa a jaats» tiʼobeʼ ka tu yoksajoʼob ichil «kaʼapʼéel áaktunoʼob» (1 Rey. 18:13; 19:18). Jeʼex Abdíaseʼ, ¿yaan wa xan k-kanáantik k-sukuʼunoʼob yéetel x-maʼ saajkilil tu kʼiiniloʼob chʼaʼapachtajil?
16, 17. ¿Baʼax tu beetaj Aristarco yéetel Gayo le ka tu aktáantoʼob chʼaʼapachtajiloʼ?
16 Wa ka kʼuchuk u kʼiinil k-chʼaʼapachtaʼaleʼ, jach k-ojel maʼ ken u pʼatoʼon Jéeoba (Rom. 8:35-39). Tuukulnakoʼon tiʼ Aristarco yéetel Gayo, máaxoʼob kʼaʼaytajnajoʼob yéetel Pablo, yéetel chʼaʼapachtaʼaboʼob tumen yaʼab máakoʼob tu teatroi Éfeso. Le máaxoʼob ku meyajtkoʼob le plata, ku beetkoʼob u yoochel u temploi le diosa Ártemisoʼ, tu tukloʼob yaan u xuʼulul u manaʼal le baʼaxoʼob ku beetkoʼoboʼ. Yoʼolal le kʼaʼaytaj tu beetaj apóstol Pablooʼ, yaʼab u kajnáaliloʼob Efesoeʼ tu xulaj u adorarkoʼob beetbil diosoʼob. Demetrio, utúul tiʼ le máaxoʼob meyajtik le plataoʼ, tu beetaj u líikʼil u jaats máakoʼob tu contraʼob. Le máakoʼoboʼ tu machoʼob Aristarco yéetel Gayoeʼ ka tu jíiltajoʼob u bisoʼob teʼ teatrooʼ yéetel ka joʼop u yawtikoʼob: «¡Nojoch u Dianail [Ártemis, NM] le Efesoiloʼoboʼ!». Le disipuloʼobaʼ maʼ xaaneʼ tu tukloʼob yaan u kíimsaʼaloʼob, baʼaleʼ utúul u jalaʼachil le kaajoʼ tu beetaj u jéetsʼel u pʼujaʼanil le máakoʼoboʼ (Hch. 19:23-41).
17 Wa toʼon ka k-aktáant upʼéel talamil jeʼex leloʼ, ¿jeʼel wa u xuʼulul k-kʼaʼaytaj utiaʼal maʼ k-tsʼáaik k-kuxtal tu chiʼ kíimileʼ? Mix baʼal eʼesik wa Aristarco yéetel Gayoeʼ xuʼul u kʼaʼaytajoʼob. Aristarcoeʼ tesalonicai, le oʼolal u yojliliʼ kaʼach yaan u chʼaʼapachtaʼaloʼob ikil u kʼaʼaytkoʼob le maʼalob péektsiloʼ, tumen le kʼaʼaytaj tu beetaj Pablo tu kaajil Tesalonicaoʼ, tu jach beetaj u pʼuʼujul u kajnáaliloʼob (Hch. 17:5; 20:4). Baʼaleʼ tumen letiʼ yéetel Gayo táan kaʼach u beetkoʼob baʼax utstutʼaan Jéeobaeʼ, u yojloʼob yaan u tsʼaʼabaltiʼob u muukʼil yéetel yaan u yáantaʼaloʼob utiaʼal maʼ u chʼaʼikoʼob saajkil ken u aktáantoʼob chʼaʼapachtajil.
Kʼaʼabéet k-kaxtik u yutsil u maasil
18. Prisca yéetel Áquilaeʼ, ¿bix úuchik u yeʼeskoʼob ku kaxkoʼob «u yutsil» u maasil?
18 Kʼaʼabéet k-kaxtik u yutsil k-sukuʼunoʼob tu kʼiiniloʼob yaan jeetsʼelil bey xan tu kʼiiniloʼob yaan chʼaʼapachtajil. Prisca yéetel Áquilaeʼ tu kaxtoʼob «u yutsil» u sukuʼunoʼob (xokaʼak Filiposiloʼob 2:4). Maʼ xaaneʼ le ka bin apóstol Pablo tu kaajil Efesoeʼ tiʼ pʼáat tu yotochoʼobeʼ. Le tuʼux kajaʼanoʼobaʼ, tiʼ beetaʼab u líikʼil yaʼab máakoʼob tumen Demetrio tu contra le kʼaʼaytajoʼ, le oʼolal maʼ xaaneʼ Prisca yéetel Áquilaeʼ tu tsʼáaj u kuxtaloʼob tu chiʼ kíimil úuchik u kʼamikoʼob apóstol Pablo (Rom. 16:3, 4; 2 Cor. 1:8). Tu kʼiiniloʼob chʼaʼapachtajileʼ, kʼaʼabéet k-pʼilik «icheʼex jeʼel bix le kaanoʼoboʼ», lelaʼ unaj k-beetik tuláakal súutukil tumen kʼaʼabéet k-kaxtik u yutsil k-sukuʼunoʼob (Mat. 10:16-18). Yéetel maʼ unaj k-tsʼáaik u kʼaabaʼob mix k-aʼalik tuʼux kajaʼanoʼob tiʼ máaxoʼob taak u beetik loob tiʼobiʼ.
19. ¿Baʼaxoʼob táakaʼan kaʼach ichil le utsil tu yeʼesaj Dorcasoʼ?
19 Yaan uláakʼ bix jeʼel k-eʼesik táan k-kaxtik u yutsil u maasiloʼobeʼ. Wa yaan utúul sukuʼun táan u máansik óotsilileʼ, maʼ xaaneʼ jeʼel u páajtal k-áantikeʼ (Efe. 4:28; Sant. 2:14-17). Tu múuchʼulil u kaajil Jope, teʼ yáax siglooʼ, yaan kaʼach utúul kiik ku kʼaabaʼtik Dorcas jach ku yeʼesik u yutsil tiʼ u maasil (xokaʼak Beetaʼanoʼob [Hechos] 9:36-42). Le kiikaʼ «mantatsʼ táan u beetik uts yéetel táan u yáantik le óotsiloʼoboʼ». Dorcaseʼ ku chuyik kaʼach nookʼoʼob utiaʼal le kiikoʼob kimen u yíichamoʼoboʼ. Le ka kíim túun teʼ jaʼab 36 teʼ yáax siglooʼ, tu beetaj u jach yaatal u yóol le kiikoʼob ku yáantik kaʼachoʼ. Baʼaleʼ tiʼ Pedroeʼ tsʼaʼab u páajtalil tiʼ tumen Dios utiaʼal u kaʼa kuxkíintik, yéetel ka tsʼoʼokeʼ Dorcaseʼ maʼ jáaw u kʼaʼaytaj yéetel u yeʼesik u yutsil tiʼ u maasil tuláakal u kʼiinil u kuxtaliʼ. ¿Máasaʼ jach ku taasiktoʼon kiʼimak óolal k-ilik yaan yaʼab kiikoʼob jach ku yeʼeskoʼob u yutsiloʼob tiʼ u maasil?
20, 21. 1) ¿Bix uláakʼ jeʼel k-eʼesik táan k-kaxtik u yutsil u maasileʼ? 2) ¿Baʼax jeʼel u páajtal a beetik utiaʼal a líiʼsik u yóol u maasileʼ?
20 Uláakʼ bix jeʼel k-kaxtik u yutsil u maasileʼ letiʼe ka k-líiʼs u yóoloʼoboʼ (Rom. 1:11, 12). Koʼox ilik bix úuchik u líiʼsaʼal u yóol u maasil tumen Silas, utúul u yéet kʼaʼaytaj kaʼach Pablo. Le ka utskíintaʼab le talamil yaan yil yéetel le súutkʼuptajil tu jaʼabil 49 teʼ yáax siglooʼ, le Cuerpo Gobernanteoʼ tu túuxtaj sukuʼunoʼob desde Jerusalén u bisoʼob cartaʼob tiʼ tuláakal le múuchʼuliloʼoboʼ. Silas, Judas, Bernabé yéetel Pabloeʼ binoʼob Antioquía, teʼeloʼ «tu tsoloʼob u xikin le sukuʼunoʼob yéetel yaʼabkach tʼaanoʼob, táan u muʼukʼankúunsikoʼob u yóoloʼob» (Hech. 15:32, LTN).
21 Ka máan kʼiineʼ Pablo yéetel Silaseʼ kʼaʼaloʼob cárcel tu kaajil Filipos, baʼaleʼ le ka kíilbanaj le luʼumoʼ pʼáatoʼob jáalkʼabil, lelaʼ tu tsʼáaj tuʼux u kʼaʼaytajoʼob tiʼ le máak kanáantik le carceloʼ, le máak túun yéetel u familiaoʼ tu beetubaʼob disipuloi tiʼ Cristooʼ. Táanil tiʼ u jóoʼloʼob teʼ kaajoʼ, Pablo yéetel Silaseʼ jach tu líiʼsaj u yóol le sukuʼunoʼoboʼ (Hch. 16:12, 40). Jeʼex letiʼobeʼ, unaj xan k-líiʼsik u yóol u maasil ken táakpajkoʼon teʼ muchʼtáambaloʼ, ken k-máans upʼéel tsoltʼaan wa ken kʼaʼaytajnakoʼon yéetel kiʼimak óolal. Le oʼolal wa yaan baʼax jeʼel u páajtal a waʼalik utiaʼal a líiʼsik u yóol wa máaxeʼ, aʼaltiʼ (Hech. 13:15, NM).
Maʼ u xuʼulul k-uʼuyajtʼantik Jéeoba
22, 23. ¿Baʼax unaj k-beetik utiaʼal k-jóoʼsik utsil tiʼ le tsikbaliloʼob ku taasik le Bibliaoʼ?
22 Unaj k-tsʼáaik nib óolal tiʼ le «[Dios] ku kiʼimakkúuntik k-óol mantatsʼ» ikil tu beetil u tsʼíibtaʼal u tsikbalil u kuxtal le máaxoʼob ku chʼaʼachiʼitaʼaloʼob teʼ Bibliaoʼ (2 Cor. 1:3). Baʼaleʼ wa k-kʼáat jóoʼs u yutsiloʼobeʼ kʼaʼabéet k-beetik le baʼax ku kaʼanskoʼobtoʼonoʼ yéetel k-chaʼik k-nuʼuktaʼal tumen le kiliʼich muukʼoʼ (Gal. 5:22-25).
23 Wa k-tuukul tiʼ u kuxtal le máaxoʼob ku chʼaʼachiʼitaʼaloʼob teʼ Bibliaoʼ, yaan k-ilik ka yanaktoʼon le jatsʼuts modosoʼob yaan tiʼ Diosoʼ. Tsʼoʼoleʼ yaan k-maas natsʼikba tiʼ Dios, le máax ku tsʼáaiktoʼon «ojéelaj, kʼaj óolal yéetel kiʼimak óola[loʼ]» (Ecl. 2:26). Yéetel wa k-beetik beyoʼ, yaan k-kiʼimakkúuntik u yóol Jéeoba (Pro. 27:11). Le oʼolaleʼ, koʼox chʼaʼatuklik k-beetik beyoʼ yéetel maʼ u xuʼulul k-uʼuyajtʼantik Jéeoba.
¿Baʼax jeʼel a núukikeʼ?
• ¿Bix k-eʼesik tsʼoʼokbesik baʼax k-aʼalik?
• ¿Baʼaxten kʼaʼabéet k-eʼesik «kabal óolal»?
• ¿Bix u yáantkoʼon le tsikbaliloʼob yaan teʼ Biblia utiaʼal ka yanaktoʼon muukʼ yéetel utiaʼal maʼ k-chʼaʼik saajkil kʼaʼaytajoʼ?
• ¿Bix jeʼel k-eʼesik kaxtik u yutsil u maasiloʼobeʼ?
[U kʼáatchiʼiloʼob le xookoʼ]
[U tsolajil le oochel teʼ táan juʼun 8]
Kex maʼ chéen chʼaʼabileʼ, Jefte yéetel u hijaeʼ tu tsʼoʼokbesoʼob le baʼax tu yaʼalaj tiʼ Jéeobaoʼ; letiʼobeʼ bey tu yeʼesiloʼob ku tsʼoʼokbeskoʼob baʼax ku yaʼalikoʼoboʼ
[U tsolajil le oochel teʼ táan juʼun 10]
Paalaleʼex, ¿baʼax tsʼoʼok a kanikeʼex tiʼ le chan chʼúupal israelitaoʼ?
[U tsolajil le oochel teʼ táan juʼun 11]
¿Bix úuchik u yáantik Dorcas le kiikoʼob kʼaʼabéet áantajtiʼoboʼ?