Unaj k-kʼamik baʼax ku yaʼalaʼaltoʼon tiʼ baʼaloʼob maʼalobtak

«Kʼaʼajstiʼob ka [...] u kʼamoʼob baʼax ku yaʼalaʼaltiʼob.» (TITO 3:1, 2, NM.)

1, 2. ¿Baʼax ku yaʼalik le Biblia tiʼ u kʼaʼananil u kʼamik máak baʼax ku yaʼalaʼaltiʼ, yéetel baʼaxten ku páaʼtaʼal ka k-beete?

JÉEOBA, le máax jach u yaabiltmoʼonoʼ, sen nojoch u naʼat. Le oʼolal k-natsʼikba tu yiknal utiaʼal k-kʼáatik u nuʼuktaj (Sal. 48:14). Le disipulo Santiagooʼ ku yaʼalikeʼ, «le máaxoʼob yaan le kaʼanilbeʼen naʼat tiʼoboʼ yáax táanileʼ yaan jumpʼéel kiliʼich kuxtal tiʼob; ku tsʼoʼokoleʼ yaan suuk óolal tiʼob; uts u puksiʼikʼaloʼob [ku kʼamikoʼob baʼax ku yaʼalaʼaltiʼob, NM] yéetel toj u tuukuloʼob. Ku chʼaʼikoʼob óotsilil yéetel ku beetikoʼob uts; ku yaʼalikoʼob baʼal jaaj yéetel minaʼan kaʼapʼéel ichil tiʼob» (Sant. 3:17).

² Le apóstol Pablooʼ tu yaʼalaj: «Tuláakal máak ka u kʼaj óolteʼex jeʼel bix máaxoʼob uts u puksiʼikʼaloʼobeʼ [wa ku kʼamikoʼob baʼax ku yaʼalaʼaltiʼob]» (Fili. 4:5). * Jeʼex k-ilkoʼ jach kʼaʼanan k-kʼamik baʼax ku yaʼalaʼaltoʼon. Upʼéel bix jeʼel k-beetkeʼ, letiʼe k-tsʼáaikba yáanal u páajtalil Jesucristo, le Yuumtsil yéetel u Poolil le múuchʼuliloʼ (Efe. 5:23). Uláakʼeʼ, letiʼe ka k-kʼam le baʼax ku yaʼalaʼaltoʼonoʼ.

3, 4. 1) Aʼal jujumpʼéel baʼaloʼob eʼesik jach ku taasik utsil u kʼamik máak baʼax ku yaʼalaʼaltiʼ. 2) ¿Baʼaxoʼob ken k-xakʼalt teʼ xookaʼ?

³ Ken k-kʼam baʼax ku yaʼalaʼaltoʼon tiʼ baʼaxoʼob unajeʼ, ku taasiktoʼon yaʼab utsiloʼob. Koʼox ketik beyaʼ: Le ka ojéeltaʼab le nojoch loobil ku tuklik u beetik kaʼach le terroristaʼob tu luʼumil Gran Bretaña yéetel le ka aʼalaʼab maʼ u naʼaksik máak teʼ avión mix upʼéel tiʼ le baʼaloʼob ku chaʼabal kaʼach u naʼaksaʼaloʼ, óoliʼ tuláakal le pasajeroʼoboʼ tu beetoʼob le baʼax aʼalaʼabtiʼob utiaʼal u kanáantaʼaloʼoboʼ. Ken jóoʼkoʼon yéetel k-camioneʼ, yaan kʼiineʼ utiaʼal maʼ u yúuchultoʼon loob yéetel utiaʼal maʼ k-kʼatik u beel le u maasil camionoʼoboʼ ku kʼaʼabéettal k-chaʼik u máanoʼob táanil, lelaʼ maases unaj k-beetik wa k-kʼáat okol tiʼ upʼéel noj bej.

⁴ Kex beyoʼ, yaʼab tiʼ toʼoneʼ ku talamtal k-kʼamik baʼax ku yaʼalaʼaltoʼon. Baʼaleʼ, utiaʼal maʼ u jach talamtaltoʼoneʼ, koʼox xakʼaltik óoxpʼéel baʼaloʼob jeʼel u yáantkoʼoneʼ: baʼax unaj u péekskoʼon k-kʼam baʼax ku yaʼalaʼaltoʼon, bix unaj k-ilik le máaxoʼob tsʼaʼan páajtalil tiʼoboʼ yéetel tiʼ baʼaxoʼob maʼ unaj k-beetik baʼaxoʼob ku yaʼalaʼaltoʼoniʼ.

¿Baʼaxten kʼaʼabéet k-kʼamik baʼax ku yaʼalaʼaltoʼon?

5. Jujuntúul palitsil hebreoʼobeʼ, ¿baʼax péekskoʼob kaʼach utiaʼal maʼ u lukʼloʼob yáanal u páajtalil u tsʼuuliloʼob?

⁵ Koʼox ilik upʼéel baʼax ku yaʼalik le Ley tsʼaʼab tiʼ le israelitaʼob ku yeʼesik baʼaxten kʼaʼabéet k-kʼamik le baʼax ku yaʼalaʼaltoʼonoʼ. Le Leyaʼ ku yaʼalikeʼ, le palitsiloʼob hebreoʼoboʼ, kʼaʼabéet u jáalkʼabtaʼaloʼob tu siete jaʼabil káajak u meyajtikoʼob u tsʼuuliloʼob wa tu kʼiinil le Jáalkʼabiloʼ, jeʼel máakalmáak ka yáax kʼuchkeʼ. Baʼaleʼ, le palitsiloʼ jeʼel u páajtal u yaʼalik maʼ u kʼáat ka jáalkʼabtaʼakeʼ (xokaʼak Éxodo 21:5, 6). ¿Baʼax jeʼel u péeksik kaʼach le palitsil u beet lelaʼ? U yaabilaj  tiʼ u tsʼuulil. Jach beyoʼ, wa maʼalob úuchik u tratartaʼal le palitsil tumen u tsʼuuliloʼ, maʼ xaaneʼ u yaabilaj tiʼ letiʼ kun péeksik utiaʼal maʼ u lukʼul yáanal u páajtalil.

6. ¿Baʼax yaan yil le yaabilaj yéetel k-kʼamik baʼax ku yaʼalaʼaltoʼonoʼ?

⁶ Jeʼex le palitsiloʼobaʼ, toʼon xaneʼ k-yaabilaj tiʼ Jéeoba péekskoʼon k-kʼubba tiʼ letiʼ yéetel ka kuxlakoʼon jeʼex utstutʼaaneʼ (Rom. 14:7, 8). Le apóstol Juanoʼ tu tsʼíibtaj: «U yaabiltaʼal Jajal Dioseʼ u yuʼubajtʼantaʼal u yaʼalmajtʼaanoʼob; yéetel u yaʼalmajtʼaanoʼobeʼ maʼ talamoʼobiʼ» (1 Juan 5:3). Le máax u yaabilmaj Diosoʼ maʼatech u kaxtik chéen u yutsil (1 Cor. 13:4, 5). Le yaabilajoʼ ku péekskoʼon k-kʼam baʼax ku yaʼalaʼaltoʼon yéetel ka k-kaxt táanil u yutsil u maasil (Fili. 2:2, 3).

7. ¿Baʼaxten kʼaʼabéet k-kʼamik baʼax ku yaʼalaʼaltoʼon teʼ tuʼux k-kʼaʼaytajoʼ?

⁷ Utiaʼal maʼ k-beetik u tʼóochpajal mix máakeʼ, kʼaʼabéet k-kanáantik baʼaxoʼob k-aʼalik bey xan baʼaxoʼob k-beetik (Efe. 4:29). Wa k-yaabilmaj k-éet máakileʼ, yaan k-kanáantik maʼ k-beetik baʼaloʼob jeʼel u náachkuntik tiʼ Jéeoba le máaxoʼob yaanal bix líiʼsaʼaniloʼoboʼ. Le oʼolal yaan kʼiineʼ ku kʼaʼabéettal k-kʼamik baʼax ku yaʼalaʼaltoʼon. Jeʼex le misioneraʼob suuk u bonkubaʼob yéetel suuk xan u tsʼáaik u mediaʼoboʼ, ku xuʼulul u beetkoʼob wa ku yilkoʼob jeʼel u tʼóochpajal le máaxoʼob kajaʼanoʼob teʼ tuʼux ku kʼaʼaytajoʼoboʼ, bey xan wa ku yilkoʼob jeʼel u tuklaʼal yaanal baʼal tu yoʼolaloʼob ikil u beetkoʼobeʼ (1 Cor. 10:31-33).

8. K-yaabilaj tiʼ Dioseʼ, ¿bix u yáantkoʼon k-beetba maas chichan[il]» tiʼ u maasil?

⁸ K-yaabilaj tiʼ Jéeobaeʼ ku yáantkoʼon xan utiaʼal maʼ k-taasikba nojbaʼalil. Ka tsʼoʼok u baʼateltʼaan le apostoloʼob yoʼolal máax u maas nojchil ichiloʼoboʼ, Jesuseʼ tu taasaj utúul chan paal chúumuk tiʼ letiʼobeʼ ka tu yaʼalajtiʼob: «Le máax kʼamik le chan xiʼipal tin [kʼaabaʼaʼ] teen ku kʼamiken. Le máax ku kʼamikeneʼ ku kʼamik xan le máax túuxtenoʼ. Tumen le máax [maas] chichan ichil tuláakaleʼexeʼ, letiʼ u [maas] nojochil ichileʼex» (Luc. 9:48; Mar. 9:36). Jujuntúul tiʼ toʼoneʼ maʼ xaaneʼ ku chan talamtal k-beetikba maas «chichan[il]» tiʼ u maasil, tumen le kʼeban yaan t-wíinklil yéetel le u taaskuba máak nojbaʼaliloʼ jeʼel u beetik u taaktal k-beetikba maas nojchil tiʼ u maasileʼ. Baʼaleʼ le kabal óolaloʼ yaan u yáantkoʼon k-kʼam baʼax ku yaʼalaʼaltoʼon yéetel ka k-eʼes tsiikil tiʼ u maasil (Rom. 12:10).

9. ¿Baʼax unaj k-éejemtik utiaʼal maʼ u talamtaltoʼon k-kʼamik baʼax ku yaʼalaʼaltoʼon?

⁹ Wa k-éejemtik yaan máaxoʼob tsʼaʼan páajtalil tiʼob tumen Dioseʼ maas maʼ kun talamtaltoʼon k-kʼamik baʼax ku yaʼalikoʼob. Toʼon k-meyajtik Jéeobaeʼ k-tsʼáaikba yáanal u nuʼuktaj le máaxoʼob tsʼaʼan páajtalil tiʼoboʼ. Apóstol Pabloeʼ tu yaʼalaj tiʼ le corintoiloʼoboʼ: «In kʼáat ka a naʼateʼexeʼ Cristoeʼ u pool tuláakal máak, yéetel le íichamoʼ u pool u yatan, jeʼel bix Jajal Dioseʼ u pool Cristo» (1 Cor. 11:3).

10. ¿Baʼax k-eʼesik ken k-tsʼáaba yáanal u páajtalil Dios?

¹⁰ Le ken k-tsʼáaba yáanal u páajtalil Jéeobaeʼ, k-eʼesik k-jach kʼubik óol tiʼ letiʼ. Letiʼeʼ u yojel baʼax talamiloʼob k-máansik yéetel u yojel xan bix ken u yáantoʼon. Lelaʼ maas unaj u kʼaʼajaltoʼon wa yaan máax maʼ tu tratarkoʼon maʼalob wa ku jach pʼuʼujul t-éetel. Pabloeʼ tu tsʼíibtaj: «Jeʼel bix ku páaʼtaʼal tiʼ teʼexoʼ, beeteʼex tak tuʼux ku páajtal a kuxtaleʼex ich jeetsʼel yéetel tuláakal máak». Tsʼoʼoleʼ tu yaʼalaj xan: «In yaabilaj sukuʼuneʼex, maʼ a sutikeʼex le loob ku beetaʼal teʼexoʼ, baʼaleʼ pʼateʼex u boʼolil tu kʼab Jajal Dios; tumen le Kiliʼich Tsʼíiboʼ ku yaʼalik: Teen unaj in jaatsʼ, teen kin boʼol, ku yaʼalik Yuumtsil» Jéeoba (Rom. 12:18, 19).

11. ¿Bix k-eʼesik k-tsʼáaikba yáanal u páajtalil Cristo?

¹¹ Maʼ unaj u tuʼubultoʼoneʼ teʼ múuchʼuliloʼ yaan máaxoʼob tsʼaʼantiʼob páajtalil tumen Dios. Le capítulo 1 tiʼ Apocalipsisoʼ ku yaʼalikeʼ tu x-noʼoj kʼab Jesucristoeʼ yaan «eekʼoʼob[iʼ]» (Apo. 1:16, 20). Le «eekʼoʼob[aʼ]» ku chíikbeskoʼob le ancianoʼob yanoʼob teʼ múuchʼuliloʼoboʼ. Le ancianoʼobaʼ ku tsʼáaikubaʼob yáanal u nuʼuktaj Cristo yéetel ku tratarkoʼob xan le máakoʼob yéetel yaabilaj jeʼex úuchik u beetik letiʼoʼ. Jesuseʼ tu yaʼalaj tiʼ «le palitsil chúukpajaʼan u yóol yéetel yaan u naʼat» ka u tsʼáa le kaʼansaj jach tu yorailoʼ, yéetel tuláakloʼon k-chaʼik k-nuʼuktaʼal  tumen le palitsilaʼ (Mat. 24:45-47). Wa k-xokik yéetel k-tsʼáaik ichil k-kuxtal tuláakal le baʼax ku kaʼansiktoʼon le palitsilaʼ, k-eʼesik táan k-tsʼáaikba yáanal u páajtalil Cristo. Tsʼoʼoleʼ ken k-beet lelaʼ k-áantaj utiaʼal ka yanak kiʼimak óolal yéetel jeetsʼelil teʼ múuchʼuliloʼ (Rom. 14:13, 19).

¿Tiʼ baʼaxoʼob maʼ unaj k-beetik baʼax ku yaʼalaʼaltoʼoniʼ?

12. ¿Baʼaxten yaan tiʼ baʼaxoʼob maʼ unaj k-beetik baʼax ku yaʼalaʼaltoʼoniʼ?

¹² Baʼaleʼ kex unaj u kʼamik máak baʼax ku yaʼalaʼaltiʼeʼ maʼ unaj u kʼamik le baʼaloʼob ku bin tu contra baʼax ku yaʼalik le Bibliaoʼ. ¿Baʼax tu beetaj le cristianoʼob teʼ yáax siglo ka aʼalaʼabtiʼob tumen u nuuktakil le judíoʼob ka xuʼuluk u kaʼansajoʼob tiʼ Jesusoʼ? Pedro yéetel le u maasil apostoloʼoboʼ tu yaʼaloʼob yéetel x-maʼ saajkil: «Unaj k-uʼuyik u tʼaan Jajal Dios, táanil tiʼ u tʼaan máakoʼob» (Hch. 4:18-20; 5:28, 29). Teʼ kʼiinoʼob xanaʼ, ken aʼalaʼaktoʼon tumen «le jalaʼach wíinikoʼob» ka xuʼuluk k-kʼaʼaytik le maʼalob péektsiloʼ, maʼatech k-xulik beetik, baʼaxeʼ k-kanáantik bix k-beetik. Wa ku yaʼalikoʼobtoʼon xan ka xuʼuluk k-kʼaʼaytaj joonaj joonaileʼ, k-kaxtik uláakʼ bix jeʼel k-bisik le maʼalob péektsil tiʼ le máakoʼoboʼ utiaʼal maʼ u jáawal k-beetik le meyaj u tsʼaamajtoʼon Jéeobaoʼ. Yéetel wa ku yaʼalikoʼobtoʼon maʼ k-beetik muchʼtáambaloʼobeʼ, k-ilik beetik mejen muchʼtáambaloʼob jejeláas tuʼuxoʼob (Rom. 13:1; Heb. 10:24, 25).

13. ¿Bix tu yeʼesil Jesús u kʼaʼabéetil u beetaʼal le baʼax ku yaʼalik le máaxoʼob tsʼaʼan páajtalil tiʼoboʼ?

¹³ Baʼaleʼ le ka kaʼansajnaj Jesús teʼ puʼukoʼ, tu yeʼesaj u kʼaʼabéetil u beetaʼal le baʼax ku yaʼalik le máaxoʼob tsʼaʼan páajtalil tiʼoboʼ, letiʼeʼ tu yaʼalaj: «Wa máax ku takik a pool tumen u kʼáat u chʼaʼa tiʼ teech a nookʼeʼ, chaʼa u bisik xan a teepʼ. Wa ku beetaʼal a bisik jumpʼéel kuuch yóokʼol táankoch lúubeʼ, bis yóokʼol [u] lúub» (Mat. 5:40, 41). * Le utsil k-eʼesik tiʼ k-éet máakil yéetel u tsʼíibolalil k-áantkoʼobeʼ ku péekskoʼon bin tak «[u] lúub», wa k-beetik maas yaʼab tiʼ le ku kʼáataʼaltoʼonoʼ (1 Cor. 13:5; Tito 3:1, 2).

14. ¿Baʼaxten jach upuliʼ maʼ unaj k-kʼamik baʼax ku yaʼalik le máaxoʼob u xúumpʼatmoʼob u jaajiloʼ?

¹⁴ Kex tumen kʼaʼabéet k-kʼamik baʼax ku yaʼalaʼaltoʼoneʼ, jach upuliʼ maʼ unaj k-kʼamik le baʼax ku yaʼalik le máaxoʼob tsʼoʼok u xúumpʼatkoʼob u jaajiloʼ. Lelaʼ yaan u yáantaj utiaʼal maʼ u kaʼansaʼal yaanal baʼal teʼ múuchʼuliloʼ yéetel utiaʼal maʼ u xuʼulul u yantal jeetsʼeliliʼ. Pabloeʼ tu yaʼalaj yoʼolal le «maʼ jaajil sukuʼunoʼob[aʼ]»: «Maʼ t-chaʼaj u bisikoʼonoʼob mix jun súutukiʼ, tumen k-kʼáat ka pʼáatak mantatsʼ tiʼ teʼex le u jaajil le maʼalob péektsiloʼ» (Gal. 2:4, 5). Óoliʼ maʼatech u yantal máaxoʼob ku xúumpʼatkoʼob le jaajiloʼ, baʼaleʼ wa ku yantaleʼ, le máaxoʼob jach u kʼubmaj u yóoloʼob tiʼ Jéeobaoʼ maʼ tu kʼamkoʼob baʼax ku yaʼalaʼaltiʼob tumen le máakoʼobaʼ.

Le ancianoʼoboʼ kʼaʼabéet u kʼamikoʼob baʼax ku yaʼalik u maasil

15. Le ancianoʼoboʼ, ¿bix unaj u kʼamikoʼob le baʼax ku yaʼalik u maasil ancianoʼob ken u muchʼubaʼob utiaʼal u chʼaʼatukloʼob wa baʼaxoʼ?

¹⁵ Upʼéel tiʼ le baʼaxoʼob unaj u beetik le ancianoʼoboʼ, letiʼe u kʼamikoʼob baʼax ku yaʼalik u maasiloʼoboʼ. Apóstol Pabloeʼ tu yaʼalaj: «Le máax yaan u meyajil [anciano] tiʼeʼ, [...] unaj u yantal utsil puksiʼikʼal tiʼ» wa u kʼamik baʼax ku yaʼalik u maasil (1 Tim. 3:2, 3). Lelaʼ maases unaj u beetkoʼob ken u muchʼubaʼob utiaʼal u chʼaʼatuklik u beetkoʼob baʼaloʼob yaan yil yéetel le múuchʼuliloʼ. Táanil tiʼ u chʼaʼatuklaʼal baʼax kun beetbileʼ, cada utúuleʼ jeʼel u páajtal u yaʼalik baʼax ku tuklikeʼ, kex maʼ tsa ka tʼaanak tuláakloʼobiʼ. Ken tsʼoʼokok u chʼenxikintik le tekstoʼob ku xokaʼal teʼ muchʼtáambaloʼ, utúul ancianoeʼ, maʼ xaaneʼ jeʼel u kʼexik baʼax ku tuklik yoʼolal le baʼax ku chʼaʼatuklaʼal u beetaʼaloʼ. Jach beyoʼ, utúul anciano kʼanchajaʼan u tuukuleʼ, maʼ tu obligartik u maasil utiaʼal ka beetaʼak le baʼax ku tuklikoʼ, baʼaxeʼ ku kʼamik le baʼax ku yaʼalik u maasil ancianoʼoboʼ. Maʼ xaaneʼ tu káajbaleʼ, cada utúuleʼ yaanal bix u tuklik kʼaʼabéet u beetaʼal upʼéel wa baʼax, baʼaleʼ le payalchiʼoʼ, le u jach tuukul máak tiʼ le baʼax tsʼoʼok u yaʼalik u maasiloʼ, le u yeʼesik kabal óolal yéetel u yóotik u kʼam baʼax ku yaʼalik u maasiloʼoboʼ, ku yáantaj  utiaʼal ka upʼéeliliʼchajak u tuukuloʼob (1 Cor. 1:10; xokaʼak Efesoiloʼob 4:1-3).

16. Utúul ancianoeʼ, ¿bix kʼaʼabéet u beetik le meyaj tsʼaʼantiʼoʼ?

¹⁶ Utúul ancianoeʼ kʼaʼabéet u beetik tuláakal baʼal jeʼex utstutʼaan Diosoʼ. Bey xan unaj u beetik ken u kanáant le múuchʼuliloʼ, tumen leloʼ yaan u yáantik u beet yéetel yaabilaj. Le apóstol Pedrooʼ tu yaʼalaj: «Kanáanteʼex jeʼel bix j-kanan tamanoʼobeʼ le u tamanoʼob Jajal Dios kʼubéentaʼan teʼexoʼ; beeteʼex yéetel maʼalob óolal, jeʼel bix u kʼáat Jajal Dioseʼ, maʼ tumen táan u tsaʼabal teʼexiʼ, mix tumen táan a tsʼíiboltikeʼex taakʼiniʼ. Beeteʼex a meyajeʼex yéetel maʼalob óolal» (1 Ped. 5:2).

17. Toʼon k-meyajtik Dioseʼ, ¿bix jeʼel k-eʼesik k-kʼamik baʼax ku yaʼalaʼaltoʼoneʼ?

¹⁷ Le sukuʼunoʼob tsʼoʼok u yantal u jaʼabiloʼoboʼ, ku tsʼáaikoʼob nib óolal yéetel ku yeʼeskoʼob yaabilaj tiʼ le táankelem paalaloʼob ku tsʼáaikoʼob áantajtiʼoboʼ. Baʼaleʼ le táankelem paalaloʼobaʼ jach ku yeʼeskoʼob tsiikil tiʼ le sukuʼunoʼobaʼ tumen jach úuch joʼopʼok u meyajtikoʼob Jéeoba (1 Tim. 5:1, 2). Le ancianoʼoboʼ ku kaxkoʼob sukuʼunoʼob noʼojaʼantakoʼob jeʼel u páajtal u beetkoʼob jujumpʼéel meyajoʼob teʼ múuchʼuliloʼ yéetel ku kaʼanskoʼob utiaʼal u kanáantkoʼob xan le sukuʼunoʼoboʼ (2 Tim. 2:1, 2). Tuláakal le máaxoʼob meyajtik Diosoʼ kʼaʼabéet u beetkoʼob le baʼax tu yaʼalaj Pabloaʼ: «Uʼuyeʼex u tʼaan le máaxoʼob nuʼuktikteʼex le bejoʼ yéetel aneneʼex yáanal u páajtaliloʼob [wa kʼameʼex le baʼax ku yaʼalikoʼoboʼ]; tumen letiʼob máaxoʼob kanáantik a pixaneʼex, tumen a wojeleʼexeʼ letiʼobeʼ yaan u yaʼalikoʼob tiʼ Jajal Dios baʼax meyajiloʼob tu beetajoʼob. Ilawileʼex ka páatak u beetikoʼob le meyajoʼ yéetel kiʼimak óolal maʼ yéetel yaayaj óolaliʼ, tumen lelaʼ mix jumpʼéel uts jeʼel u taasikteʼexeʼ» (Heb. 13:17).

Kʼaʼabéet xan k-kʼamik baʼax ku yaʼalaʼaltoʼon ichil k-otoch

18. ¿Baʼaxten kʼaʼabéet k-kʼamik baʼax ku yaʼalaʼaltoʼon ichil k-otoch?

¹⁸ Kʼaʼabéet xan k-kʼamik baʼax ku yaʼalaʼaltoʼon ichil k-otoch (xokaʼak Colosailoʼob 3:18-21). Le Bibliaoʼ, ku yaʼalik baʼax unaj u beetik cada utúul tiʼ le yanoʼob ichil le familiaoʼ. Le íichamtsiloʼ, letiʼ u pool u yatan yéetel maases letiʼ unaj u kaʼansik u paalaloʼob. Le atantsiloʼ kʼaʼabéet u tsʼáaikuba yáanal u páajtalil u yíicham, yéetel le paalaloʼoboʼ kʼaʼabéet u yilik u beetkoʼob baʼax ku yaʼalaʼaltiʼob tumen u taataʼob, u beetkoʼob lelaʼ ku kiʼimakkúuntik u yóol Jéeoba. Jeʼex k-ilkoʼ, tuláakal le yanoʼob ichil le familiaoʼ jeʼel u páajtal u yáantajoʼob utiaʼal ka yanak jeetsʼelil yéetel kiʼimak óolal ichil u yotochoʼob wa ku kʼamikoʼob baʼax ku yaʼalaʼaltiʼobeʼ. Baʼaleʼ kʼaʼajaktoʼoneʼ, unaj k-kʼamik baʼax ku yaʼalaʼaltoʼon chéen wa maʼalobtak. Koʼox ilik jujumpʼéel u tsikbaliloʼob le Biblia ku yeʼesiktoʼon lelaʼ.

19, 20. 1) Tiʼ baʼax yaan yil yéetel u kʼamaʼal baʼax ku yaʼalik wa ku beetik u maasileʼ, ¿baʼax u jelaʼanil le baʼax tu beetaj Elí tiʼ le baʼax tu beetaj Jéeobaoʼ? 2) ¿Baʼax jeʼel u páajtal u kanik le taatatsiloʼob tiʼ le kaʼapʼéel tsikbaliloʼobaʼ?

¹⁹ Tu chichnil Samueleʼ, Elí kaʼach ku beetik u noj j-kʼiinil tu kaajil Israel. Baʼaleʼ, Ofni yéetel Finees, u paalal Elieʼ, «sen loolob wíinikoʼob kaʼachi, mix baʼal Yuumtsil [Jéeoba] utiaʼaloʼob». Elieʼ tu yojéeltaj tuláakal le baʼaloʼob kʼaastak ku beetik kaʼach u paalaloʼoboʼ; jeʼex u núupkʼebantaloʼob yéetel le koʼoleloʼob ku meyajoʼob tu yookbal le tabernaculooʼ. Baʼaleʼ ¿baʼax túun tu beetaj? Tu yaʼalajtiʼobeʼ wa ku kʼebankúuntikubaʼob tu contra Jéeobaeʼ, mix máak jeʼel u páajtal u payalchiʼ tu yoʼolaloʼobeʼ, baʼaleʼ maʼ tu tsolaj u nuʼuktiʼobiʼ, maʼ tu yilaj u tojkíintik u tuukuloʼobiʼ, mix tu luʼsaj u beetik u sacerdoteiloʼobiʼ. Tumen maʼ tojkíintaʼab u tuukuloʼobeʼ, maʼ xuʼul u beetkoʼob baʼaloʼob kʼaastakiʼ, le oʼolal Jéeobaeʼ tu chʼaʼatuklaj kʼaʼabéet u kíimloʼob. Le ka tsʼaʼab u yojéelt Elí tsʼoʼok u kíimil u paalaleʼ,  letiʼeʼ kíim xan. ¡Jach túun yaj bix úuchik u tsʼoʼokoltiʼob! Lelaʼ ku yeʼesikeʼ, maʼ maʼalob úuchik u kʼamik Elí le baʼaxoʼob maʼ maʼalobtak ku beetik kaʼach u paalaloʼoboʼ (1 Sam. 2:12-17, 22-25, 34, 35; 4:17, 18).

²⁰ Beoraaʼ koʼox ilik bix u tratartik Jéeoba u angeloʼoboʼ. Tiʼ le profeta Micaíasoʼ (Micaya) tsʼaʼab u yil upʼéel muchʼtáambal yanchaj tiʼ Jéeoba yéetel u angeloʼoboʼ. Utiaʼal ka xiʼik yéetel ka kíimik tiʼ upʼéel baʼatel Acab, u kʼasaʼan reyil Israeleʼ, Jéeobaeʼ tu kʼáataj máax tiʼ le angeloʼob jeʼel u bin u tus le reyoʼ. Ka tsʼoʼokeʼ, Dioseʼ tu chʼenxikintaj le baʼaxoʼob tu yaʼalaj le angeloʼoboʼ. Le ka tu yaʼalaj utúul tiʼ letiʼob jeʼel u beetkeʼ, Jéeobaeʼ tu kʼáatajtiʼ bix tsʼoʼok u tuklik u beetik. Jéeobaeʼ maʼalob úuchik u yuʼubik le baʼax tu yaʼalaj le angeloʼ, ka tu yaʼalajtiʼ ka u beete (1 Rey. 22:19-23). Cada utúul tiʼ le yanoʼob ichil upʼéel familia ku meyajtik Dioseʼ, ¿baʼax jeʼel u kanikoʼob tiʼ le baʼax tu beetaj Jéeobaoʼ? Ku kanikoʼobeʼ kʼaʼabéet u kʼamkoʼob baʼax ku yaʼalik u maasil yanoʼob ichil u familiaoʼ. Le taatatsiloʼ maʼalob xan ka u chʼaʼa en cuenta le baʼax ku tuklik yéetel ku yaʼalik u yatan bey xan u paalaloʼoboʼ. Letiʼob xaneʼ, ken tsʼoʼokok u yaʼalikoʼob baʼax ku tuklikoʼob wa baʼax u kʼáatoʼob ka beetaʼakeʼ, unaj u kʼamikoʼob le baʼax ken u chʼaʼatukult le taatatsil ka beetaʼakoʼ, tumen Jéeobaeʼ u tsʼaamaj páajtalil tiʼ yóokʼol u familia.

21. ¿Baʼax ken k-kan teʼ tuláakʼ xookoʼ?

²¹ ¡Jach kiʼimak k-óol, tumen Jéeobaeʼ ku kʼaʼajsiktoʼon u kʼaʼananil k-kʼamik baʼaxoʼob ku yaʼalaʼaltoʼon tumen u maasil! (Sal. 119:99.) Teʼ tuláakʼ xookoʼ yaan k-ilik bix le u kʼamik máak baʼax ku yaʼalik u maasil, kex maʼ tiʼ tuláakal baʼaloʼ, ku yáantaj utiaʼal ka yanak kiʼimak óolal tiʼ le máaxoʼob tsʼokaʼan u beeloʼoboʼ.

[Tsolajiloʼob]

¿Baʼax jeʼel a núukikeʼ?

• Wa k-kʼamik baʼax ku yaʼalaʼaltoʼoneʼ, ¿baʼax utsiloʼob ken k-kʼame?

• Le ancianoʼoboʼ, ¿bix u yeʼesik ku kʼamkoʼob baʼax ku yaʼalaʼaltiʼob tumen uláakʼ ancianoʼoboʼ?

• ¿Baʼaxten kʼaʼabéet k-kʼamik baʼax ku yaʼalaʼaltoʼon ichil k-otoch?

[U kʼáatchiʼiloʼob le xookoʼ]