«¿Yaan wa máax ichileʼex yaan u naʼat bey xan kʼaj óolal?»

«¿Yaan wa máax ichileʼex yaan u naʼat bey xan kʼaj óolal? U yeʼes yéetel u maʼalob kuxtaleʼ u utsil meyajoʼob yéetel le kabal óolal ku tsʼaʼabal tiʼ tumen le naʼatoʼ.» (SANT. 3:13.)

1, 2. ¿Baʼax jeʼel u páajtal u yaʼalaʼal yoʼolal le máaxoʼob ku yaʼalaʼal jach yaan u naʼatoʼoboʼ?

WA KA aʼalaʼaktech ka a waʼal utúul máax a kʼaj óol jach yaan u naʼateʼ, ¿máax jeʼel a waʼalikeʼ? ¿A taata? ¿A maama? ¿Utúul máak tsʼoʼok u yantal u jaʼabil? Wa ¿utúul profesor ku kaʼansaj tiʼ upʼéel universidad? Le bix k-ilik wa yaan naʼatil tiʼ utúul máakoʼ maʼ xaaneʼ yaan yil yéetel bix líiʼsaʼanil máak bey xan bix kuxlik. Baʼaleʼ baʼax maas unaj k-chʼaʼik en cuentaeʼ letiʼe k-ojéeltik baʼax ku yaʼalik Dios tiʼ bix utúul máak yaan u naʼatoʼ.

² Le máaxoʼob ku yaʼalaʼal yaan u naʼatoʼob way yóokʼol kaabeʼ, tu táan Dioseʼ maʼ tuláakal yaan u naʼatoʼobiʼ. Jeʼex Jobeʼ tʼaanaj yéetel óoxtúul máakoʼob ku yaʼalikoʼob kaʼach jach yaan u naʼatoʼob, baʼaleʼ ka tsʼoʼokeʼ Jobeʼ tu yaʼaleʼ, maʼ tu «nuptáant[aj] mix juntúul j-naʼat ichiloʼobiʼ (Job 17:10). Le apóstol Pablooʼ, tu yaʼalaj yoʼolal le máaxoʼob maʼ tu yóotaj u kʼamoʼob baʼax ku kaʼansik Diosoʼ: «Kex táan u yaʼalikoʼob yaan u naʼatoʼobeʼ, ku chíikpajal minaʼan u naʼatoʼob» (Rom. 1:22). Jéeobaeʼ tu yaʼalaj xan: «¡Yaj yanileʼex tumen ka tukultikeʼex jach j-ojéelajeʼex[!]» (Isa. 5:21).

3, 4. ¿Baʼax kʼaʼabéet k-beetik utiaʼal ka k-eʼes jach tu jaajil yantoʼon naʼatil?

³ Jeʼex k-ilkoʼ, kʼaʼabéet k-ojéeltik baʼaxoʼob kʼaʼabéet tiʼ máak utiaʼal ka yanak naʼatil tiʼ yéetel utiaʼal ka lúubuk utsil tiʼ Dios. Proverbios 9:10 ku yaʼalikeʼ: «Le ojéelajoʼ ku chúunul yéetel a tsiikil tiʼ Yuumtsil [Jéeoba,] u kʼaj óoltaʼal le J-sen kiliʼichoʼ u chíikulal yaan le naʼatoʼ». Le máax yaan u naʼatoʼ unaj u chʼaʼik upʼéel maʼalob saajkilil tiʼ Dios yéetel u beetik baʼax ku yaʼalik. Tsʼoʼoleʼ maʼ chéen yaan yéetel ka k-ojéelt yaan Dios yéetel yaan baʼaxoʼob u kʼáat ka k-beetiʼ. Le disipulo Santiagooʼ ku yáantkoʼon utiaʼal ka tuukulnakoʼon tiʼ leloʼ (xokaʼak Santiago 3:13). Koʼox ilik le tʼaanoʼobaʼ: «U yeʼes yéetel u maʼalob kuxtaleʼ u utsil meyajoʼob». Jach beyoʼ, le máax yaan maʼalob naʼatil tiʼoʼ unaj u yeʼesik yéetel baʼaxoʼob ku beetik bey xan yéetel baʼaxoʼob ku yaʼalik.

⁴ Utiaʼal ka k-eʼes jach tu jaajil yantoʼon naʼatileʼ, kʼaʼabéet u yantaltoʼon maʼalob tuukul yéetel ka meyajnaktoʼon tubeel le kʼaj óolal yéetel le ojéelaloʼ. ¿Bix jeʼel k-eʼesik yéetel baʼaxoʼob k-beetik jach tu jaajil yantoʼon le naʼatiloʼ? Santiagoeʼ tʼaanaj tiʼ yaʼab baʼaxoʼob eʼesik yaan naʼatil tiʼ máak. * Le baʼax tu yaʼaloʼ ¿bix u yáantkoʼon utiaʼal k-bisikba maas maʼalob yéetel le sukuʼunoʼob bey xan yéetel u maasil máakoʼoboʼ?

Le baʼaxoʼob k-beetkoʼ ku yeʼesik wa jach tu jaajil yantoʼon naʼatil

5. ¿Bix u kuxtal le máax jach tu jaajil yaan u naʼatoʼ?

⁵ Jeʼex tsʼoʼok k-ilkoʼ, Santiagoeʼ ku yaʼalikeʼ le máax yaan naʼatil tiʼoʼ ku yeʼesik yéetel le baʼaxoʼob ku beetikoʼ. Tumen u chʼaʼabal maʼalob saajkilil tiʼ Jéeoba yaan yil yéetel le naʼatiloʼ, utúul máax jach yaan u naʼateʼ ku yilik u nuʼuktik u kuxtal yéetel baʼax ku yaʼalik Dios. Mix máak jach yaan u naʼat ken síijik, baʼaleʼ jeʼel u yantal tiʼ máak wa ku xokik sáamsamal le Biblia yéetel ku tuukul tiʼ le baʼax ku xokikoʼ. Jeʼex k-ilkoʼ, k-xook yéetel k-tuukul tiʼ le baʼax k-xokikoʼ ku yáantkoʼon k-beet le baʼax ku yaʼalik Efesoiloʼob 5:1: «Ilawileʼex a béeytaleʼex jeʼel bix  [Jajal Dioseʼ]». Yéetel ken k-il maas beetik jeʼex Jéeobaeʼ, maas yaan k-nuʼuktik k-kuxtal yéetel naʼatil, tumen u beeloʼobeʼ maas maʼalobtak ke u beel wíinkoʼob (Isa. 55:8, 9). Tsʼoʼoleʼ, ken k-il beetik jeʼex u beetik Jéeobaeʼ, le máakoʼoboʼ ku yilkoʼob maʼ beyoʼon jeʼex u maasileʼ.

6. ¿Baʼaxten u yantaltoʼon kabal óolaleʼ ku yeʼesik táan k-beetik jeʼex Dioseʼ, yéetel bix utúul máak jach kabal u yóol?

⁶ Santiagoeʼ, ku yaʼalikeʼ upʼéel bix jeʼel u beetik máak jeʼex Jéeobaeʼ, letiʼe ka u yeʼes «le kabal óolal ku tsʼaʼabal tiʼ tumen le naʼatoʼ». Utúul máak kabal u yóoleʼ maʼatech u séeb pʼuʼujul, baʼaleʼ lelaʼ maʼ u kʼáat u yaʼal wa maʼ ken u beet mix baʼal ken u yil táan u beetaʼal upʼéel baʼax ku bin tu contra le baʼax ku yaʼalik le Bibliaoʼ. Kex tumen jach nojoch u páajtalil Jéeobaeʼ, kabal u yóol u puksiʼikʼal, le oʼolal maʼatech k-chʼaʼik saajkil k-natsʼikba tiʼ letiʼ. Jesucristoeʼ tu jach eʼesaj xan le jatsʼuts modos yaan tiʼ u Taataoʼ, le oʼolal béeychaj u yaʼalik: «Koʼoteneʼex tiʼ teen, tuláakaleʼex máaxeʼex kaʼananeʼex tiʼ a meyajeʼex yéetel aal a kuucheʼex, teen bíin in beet a jeʼeleʼex. Biseʼex in kuuch ta wóokʼoleʼex, yéetel kaambalneneʼex tiʼ teen, tumen teneʼ chúukaʼan in wóol yéetel kabal u yóol in puksiʼikʼal; beyoʼ bíin a kaxteʼex jeʼelel utiaʼal a pixaneʼex» (Mat. 11:28, 29; Fili. 2:5-8).

7. ¿Baʼaxten jeʼel u páajtal k-aʼalik Moiseseʼ jach tu yeʼesaj kabal óolal?

⁷ Le Bibliaoʼ ku tʼaan xan tiʼ uláakʼ máakoʼob tu yeʼesaj kabal u yóoloʼob, utúul tiʼ letiʼobeʼ Moisés. Kex jach nojoch le meyaj tsʼaʼab u beetoʼ, aʼalaʼabeʼ letiʼeʼ «juntúul jach kabal óolal máak teʼ luʼumaʼ» (Núm. 11:29; 12:3). Kʼaʼajaktoʼoneʼ, Jéeobaeʼ tu tsʼáaj u muukʼil tiʼ utiaʼal u beetik le baʼax aʼalaʼabtiʼoʼ. Jéeobaeʼ jach utstutʼaan u túuxtik máakoʼob kabal u yóoloʼob utiaʼal ka u beetoʼob baʼax ku yaʼalik.

8. Kex kʼeban wíinkoʼoneʼ, ¿bix jeʼel u páajtal k-eʼesik «le kabal óolal ku tsʼaʼabal tiʼ [máak] tumen le naʼatoʼ»?

⁸ Lelaʼ ku yeʼesikeʼ kex kʼeban wíinkoʼoneʼ jeʼel u páajtal k-eʼesik «le kabal óolal ku tsʼaʼabal tiʼ [máak] tumen le naʼatoʼ». Baʼaleʼ ¿bix jeʼel u páajtal k-maas eʼesikeʼ? Le kabal óolaloʼ upʼéel tiʼ le jatsʼuts modos ku tsʼáaik u kiliʼich muukʼ Jéeobaoʼ (Gal. 5:22, 23). Le oʼolaleʼ unaj k-kʼáatik tiʼ Jéeoba ka u tsʼáatoʼon u kiliʼich muukʼ yéetel unaj k-tsʼáaik k-óol eʼes le jatsʼuts modos ku tsʼáaikoʼ. Letiʼeʼ yaan u yáantkoʼon utiaʼal ka maas yanaktoʼon kabal óolal. Kʼaʼabéet k-ilik u yantaltoʼon kabal óolal, tumen le salmistaoʼ ku yaʼalikeʼ Dioseʼ «ku bisik tiʼ maʼalob bej le j-kabal óoloʼoboʼ» (Sal. 25:9).

9, 10. ¿Baʼaxten ku talamtaltoʼon k-eʼesik kabal óolal?

⁹ Baʼaleʼ, maʼ xaaneʼ jach ku talamtaltoʼon k-eʼesik le jatsʼuts modosaʼ. Maʼ xaaneʼ le bix líiʼsaʼaniloʼonoʼ ku talamkúuntik u yantaltoʼon kabal óolal. Maʼ xaan xaneʼ le máaxoʼob yanoʼob teʼ tuʼux kajaʼanoʼonoʼ ku yaʼalikoʼob ka k-sut u jeel le baʼax kʼaas ku beetaʼaltoʼonoʼ. Baʼaleʼ ¿maʼalob wa ka k-sut u jeel le baʼax ku beetaʼaltoʼonoʼ? Koʼox ketik beyaʼ, wa ka káajak u yelel upʼéel baʼal yaan ichil a wotocheʼ, ¿baʼax yéetel ken a wil a tupik le kʼáakʼoʼ: yéetel gasolina wa yéetel jaʼ? Le gasolinaoʼ, jeʼel u beetik u maas kaʼantal u kʼáakʼil le baʼax ku yeleloʼ, baʼaleʼ le jaʼoʼ jeʼel u tupikeʼ. Le oʼolal le Bibliaoʼ ku yaʼalik: «Jumpʼéel utsil núuk tʼaaneʼ ku jáawsik le kʼuuxiloʼ; jumpʼéel kʼeyaj tʼaaneʼ ku sen pʼuʼujsik» (Pro. 15:1, 18). Le oʼolaleʼ, le ken beetaʼak upʼéel wa baʼax tumen utúul sukuʼun wa tumen uláakʼ wa máax jeʼel u beetik k-pʼuʼujuleʼ, unaj k-eʼesik kabal óolal tumen beyoʼ yaan k-eʼesik jach tu jaajil yantoʼon naʼatil (2 Tim. 2:24).

¹⁰ Jeʼex tsʼoʼok k-ilkoʼ, u máakiloʼob le kʼasaʼan yóokʼol kaabaʼ maʼatech u yeʼeskoʼob yaabilaj, mix kabal óolal yéetel jach séeb u baʼateloʼob. Le oʼolal le máaxoʼob ku meyajtkoʼob Diosoʼ mantatsʼ ku yilkoʼob máakoʼob jach kʼasaʼanoʼob yéetel máakoʼob jach ku taaskubaʼob nojbaʼalil. Le oʼolal Santiagoeʼ tu yaʼalaj baʼax unaj u beetik le máaxoʼob meyajtik Dios utiaʼal maʼ u joʼopʼol u tuukuloʼob xan beyoʼ. ¿Baʼax uláakʼ baʼaloʼob jeʼel k-kanik tiʼ le baʼaxoʼob tu yaʼaloʼ?

Baʼaxoʼob ku beetik le máaxoʼob minaʼan le jaajil naʼat tiʼoboʼ

11. ¿Baʼaxoʼob ku beetik utúul máak minaʼan le jaajil naʼat tiʼoʼ?

¹¹ Santiagoeʼ jach tu yaʼalaj le baʼaxoʼob ku beetik le máaxoʼob minaʼan le jaajil naʼat tiʼoboʼ  (xokaʼak Santiago 3:14). Le «loolob tsʼíibolaloʼob» yéetel «baʼatelil» wa baʼateltʼaaneʼ ku yeʼesikoʼob minaʼan le jaajil naʼat tiʼ máakoʼ. Koʼox ilik upʼéel tiʼ le baʼaxoʼob jeʼel u yúuchul wa ku yantal tiʼ máak le maʼ maʼalob modosoʼobaʼ. Tu kaajil Jerusaleneʼ tiʼ yaan le Iglesia del Santo Sepulcro, líiʼsaʼan teʼ terreno tuʼux ku tuklaʼal kíimsaʼab yéetel muʼuk Jesusoʼ. Teʼeloʼ, yaan seis u jaats máakoʼob u yuumiloʼob le iglesia ku yaʼalikubaʼob cristianoʼoboʼ. Le máakoʼobaʼ mantatsʼ táan u baʼateltʼaanoʼob. Tu jaʼabil 2006, le revista Time, tu yaʼaleʼ maʼ sen úucheʼ anchaj upʼéel talmil ichil le máakoʼobaʼ, tuʼux le sacerdoteʼoboʼ «xáanchaj táan u baʼateloʼob [...] yéetel kʼuch tak u jatsʼubaʼob yéetel le nukuch candelabroʼoboʼ». Tumen saajkoʼob ka okok utúul tiʼ letiʼob u beet wa baʼax teʼ iglesiaoʼ tu chʼaʼatukloʼob u tsʼáaikoʼob u llaveil tiʼ utúul musulmán.

12. ¿Baʼax jeʼel u yúuchul wa maʼ tu yeʼesaʼal le jaajil naʼatoʼ?

¹² Ichil le máaxoʼob meyajtik Diosoʼ, jach upuliʼ maʼ unaj u yantal baʼateltʼaanoʼobiʼ mix u kʼuchul u jatsʼubaʼob jeʼex úuchik yéetel le máakoʼoboʼ. Baʼaleʼ, tumen kʼeban wíinikoʼoneʼ yaan kʼiineʼ jujuntúul sukuʼunoʼobeʼ jach u kʼáatoʼob ka beetaʼak le baʼax ku yaʼalikoʼoboʼ, leloʼ jeʼel u beetik u yantal baʼateltʼaanoʼobeʼ. Le apóstol Pablooʼ tu yileʼ ichil le múuchʼulil yaan Corintooʼ táan kaʼach u yúuchul beyaʼ, le oʼolal tu yaʼalajtiʼob: «Kaʼalikil yaan tiʼ teʼex kʼaakʼas tsʼíibolaloʼob, kʼuuxiltáambail yéetel jatslantáambailoʼobeʼ jach luʼumkabil máakeʼex yéetel táan a beetikeʼex le baʼaxoʼob ku beetik tuláakal máakoʼoboʼ» (1 Cor. 3:3). Le talamilaʼ chan xáanchaj táan u yúuchul teʼ múuchʼuliloʼ. Toʼon k-meyajtik Dioseʼ, mantatsʼ kʼaʼabéet k-kanáantik maʼ u káajal u yantal ichil le múuchʼulil le kʼaakʼas modosoʼob beyaʼ.

13, 14. Aʼal kaʼapʼéel bix jeʼel u yeʼesik máak minaʼan le jaajil naʼat tiʼoʼ.

¹³ Jeʼel u káajal u yantal baʼateltʼaanoʼob ichil le múuchʼulil yoʼolal baʼaxoʼob maʼ sen nuuktakoʼoboʼ. Jeʼex le ken beetaʼak upʼéel u Najil Reinoeʼ, yaan kʼiineʼ jejeláas sukuʼunoʼob ku yaʼalikoʼob bix unaj u beetaʼal upʼéel wa baʼax. Maʼ xaaneʼ utúul sukuʼuneʼ ku pʼuʼujul tumen maʼ tu chʼaʼabal en cuenta baʼax ku yaʼalik yéetel ku joʼopʼol u baʼateltʼaan wa ku joʼopʼol u yaʼalik maʼ maʼalob le baʼax chʼaʼatuklaʼab u beetaʼaloʼ. Maʼ xaan xaneʼ jeʼel tak u yaʼalik maʼ u kʼáat seguer u yáantaj teʼ meyajoʼ. Le máax ku beetik beyaʼ ku tuʼubul tiʼeʼ utiaʼal ka jóokʼok maʼalobil upʼéel meyaj ku beetaʼal teʼ múuchʼuliloʼ, le baʼax maas kʼaʼananoʼ letiʼe u yantal jeetsʼelil ichil le sukuʼunoʼoboʼ, maʼ letiʼe bix unaj u beetaʼal upʼéel meyajoʼ. Jéeobaeʼ ku yeʼesik u yutsil tiʼ le máaxoʼob yaan kabal óolal tiʼoboʼ, maʼ tiʼ le máaxoʼob ku baʼateloʼoboʼ (1 Tim. 6:4, 5).

¹⁴ Tuukulnakoʼon tiʼ uláakʼ baʼax jeʼel u yúuchleʼ. Tiʼ upʼéel múuchʼulileʼ yaan utúul sukuʼun úuch joʼopʼok u beetik u ancianoi, baʼaleʼ le uláakʼ ancianoʼoboʼ ku yilkoʼobeʼ tsʼoʼok u pʼáatal maʼ táan u beetik le baʼaxoʼob ku páaʼtaʼal ka u beet utúul ancianooʼ. Ken xíimbaltaʼakoʼob tumen le superintendente tiʼ circuitooʼ, le sukuʼunaʼ ku tsʼáaik cuentaeʼ tiʼ le ancianoaʼ tsʼoʼok u tsʼaʼabal tsolnuʼuk utiaʼal u yutskíintik baʼax ku beetik baʼaleʼ maʼ u beetiʼ, le oʼolal ku yaʼalik xan ka luʼsaʼak u beet u ancianoi. ¿Baʼax túun ken u beet le sukuʼunaʼ? ¿Yaan wa u kʼamik yéetel kabal óolal le baʼax tsʼoʼok u chʼaʼatuklaʼaloʼ bey xan le tsolnuʼukoʼob ku tsʼaʼabal tiʼ tumen le ancianoʼoboʼ? ¿Yaan wa u tsʼáaik u yóol u beet le  baʼax kʼaʼabéet utiaʼal u kaʼa beetik u ancianoiloʼ? ¿Wa yaan u yaachajal u yóol tumen luʼsaʼab u beet u ancianoi yéetel yaan u joʼopʼol u tʼaan kʼaas tu contra le ancianoʼoboʼ? Wa u maasil le ancianoʼob ku yaʼalikoʼob unaj u luʼsaʼal u beet u ancianoileʼ, ¿baʼaxten unaj u seguer u yaʼalik maʼ unaj u luʼsaʼal tiʼiʼ? U jaajileʼ maas maʼalob ka u yeʼes kabal óolal yéetel ka u kʼam le baʼax tsʼoʼok u chʼaʼatuklaʼaloʼ bey xan u tsolnuʼuk le ancianoʼoboʼ.

15. ¿Baʼaxten ka tuklik jach kʼaʼanan k-chʼaʼik en cuenta le baʼax ku yaʼalik Santiago 3:15, 16?

¹⁵ Le kaʼapʼéel baʼaxoʼob tsʼoʼok k-aʼalikaʼ, chéen jujumpʼéel tiʼ le bix jeʼel u yeʼesaʼal le loolob tsʼíibolaloʼoboʼ bey xan le baʼateliloʼ, le oʼolaleʼ mantatsʼ unaj k-ilik maʼ u yantaltoʼon le kʼaakʼas modosoʼobaʼ (xokaʼak Santiago 3:15, 16, NM). Santiagoeʼ tu yaʼaleʼ le kʼaakʼas modosoʼobaʼ «luʼumkabil» baʼaloʼob, tumen maʼ tiʼ Dios u taaloʼobiʼ. Tu yaʼalaj xan bey baʼalcheʼobeʼ, tumen ku taal tiʼ u tsʼíibolal le bakʼeloʼ yéetel le baʼax ku beetikoʼoboʼ chíikaʼan tiʼ le baʼalcheʼob minaʼan u naʼatoʼoboʼ. Yéetel tu tsʼookeʼ tu yaʼalaj «tiʼ kʼaasil baʼal u taal» tumen chíikaʼan xan tiʼ le baʼax ku beetik le kʼaakʼas pixanoʼoboʼ. Lelaʼ ku yeʼesikeʼ utúul máax ku meyajtik Dioseʼ jach upuliʼ maʼ unaj u yantaltiʼ le kʼaakʼas modosoʼobaʼ.

16. ¿Baʼax unaj k-beetik cada utúul tiʼ toʼon, yéetel bix jeʼel u páajtal k-beetkeʼ?

¹⁶ Cada utúul tiʼ toʼoneʼ kʼaʼabéet k-jach ilik bix táan k-kuxtal yéetel k-beetik tuláakal le ku páajtal utiaʼal k-luʼsik le kʼaakʼas modosoʼob yaan ichiloʼ. Lelaʼ maases letiʼe ancianoʼob unaj u beetkoʼoboʼ, tumen letiʼob ku kaʼansajoʼob teʼ múuchʼuliloʼ. Baʼaleʼ, tumen kʼeban wíinikoʼon yéetel tumen tiʼ yanoʼon teʼ kʼasaʼan yóokʼol kaabaʼ, maʼ chéen chʼaʼabil k-ilik luʼsik le kʼaakʼas modosoʼob ichil k-kuxtaloʼ. Lelaʼ jeʼel u páajtal k-ketik yéetel u máan máak tiʼ upʼéel bej jach jajajkileʼ. Wa minaʼan mix baʼal tuʼux k-machikbaeʼ, jeʼel k-lúubuleʼ. Baʼaleʼ, toʼoneʼ bey k-machikba tiʼ le baʼaxoʼob ku yaʼalik Bibliaoʼ yéetel k-áantaʼal xan tumen le sukuʼunoʼoboʼ; le oʼolal maʼ t-lúubul tiʼ baʼaloʼob kʼaastak (Sal. 73:23, 24).

Baʼax jatsʼuts modos ku yeʼesik le máaxoʼob yaan naʼatil tiʼoboʼ

17. Le máaxoʼob yaan le jaajil naʼat tiʼoboʼ, ¿baʼax ku beetikoʼob ken u aktáantoʼob upʼéel túuntajil?

¹⁷ Xokaʼak Santiago 3:17. Beoraaʼ koʼox tʼaan tiʼ le jatsʼuts modos ku taal tiʼ le «kaʼanilbeʼen naʼat[oʼ]». Upʼéel tiʼ letiʼobeʼ letiʼe kiliʼich kuxtaloʼ. Ichil le kiliʼich kuxtaloʼ táakaʼan u kuxtal máak yéetel tojil yéetel maʼ u tuukul máak kʼaas. Le oʼolaleʼ, toʼon k-meyajtik Dioseʼ tu séebaʼanil unaj k-tsʼáaikba tu contra le baʼaloʼob kʼaastakoʼ. Jeʼex le ken óotaʼak chʼóopkʼaʼatbil k-icheʼ tu séebaʼanil k-mutsʼik ich wa k-kʼechik k-pool. Le baʼax k-beetkaʼ, upʼéel baʼal maʼ tu xáantal táan k-tuklik wa yaan k-beetik wa maʼ. Bey xan unaj k-beetik ken k-aktáant upʼéel túuntajiloʼ, wa yantoʼon upʼéel kiliʼich kuxtal yéetel maʼalob kaʼansaʼanil k-conciencia tumen le Bibliaoʼ tu séebaʼanil ken k-luʼsbaiʼ (Rom. 12:9). Ichil le Bibliaoʼ yaan u tsikbalil u kuxtal le máaxoʼob tu beetoʼob xan beyoʼ, kaʼatúul tiʼ letiʼobeʼ José yéetel Jesús (Gén. 39:7-9; Mat. 4:8-10).

18. ¿Bix k-eʼesik 1) yantoʼon jeetsʼelil? 2) k-kʼáat ka yanak jeetsʼelil teʼ múuchʼuliloʼ?

¹⁸ Le «kaʼanilbeʼen naʼat[oʼ]» ku yáantkoʼon utiaʼal k-eʼesik jeetsʼelil wa maʼ k-kaxtik baʼateloʼob tiʼ u maasil. Santiagoeʼ ku yaʼalik xan yoʼolal lelaʼ: «U yich tiʼibil óolaleʼ [wa justiciaeʼ] ku pakʼaʼal tiʼ jeetsʼel tumen le máaxoʼob ku beetkoʼob yantal jeetsʼel» (Sant. 3:18, LTN). Tuukulnakoʼon tiʼ le tʼaan, «le máaxoʼob ku beetkoʼob yantal jeetsʼel». ¿Kʼaj óolaʼanoʼon wa bey máaxoʼob ku beetkoʼob u yantal jeetsʼelil ichil le múuchʼuliloʼ, wa maases bey máaxoʼob ku kaxkoʼob baʼateleʼ? ¿Mantatsʼ wa k-baʼateltʼaan  yéetel k-loobiltik u maasil yéetel baʼaxoʼob k-aʼalik? ¿Séeb wa k-pʼuʼujul yoʼolal jeʼel baʼaxakeʼ? ¿K-ilik wa k-luʼsik le kʼaakʼas modosoʼob yantoʼon ku beetik u pʼuʼujul wa máaxoʼ, wa k-tuklik maʼ unaj k-kʼexik bix k-kuxtal tumen beyiliʼonoʼ? ¿Ojéelaʼan wa k-ilik ka yanaktoʼon jeetsʼelil yéetel uláakʼ sukuʼunoʼob yéetel k-saʼatsik bey xan k-tuʼubsik le baʼaxoʼob ku beetaʼaltoʼonoʼ? Wa k-tuukul tiʼ bix táan k-kuxtaleʼ, maʼ xaaneʼ yaan k-tsʼáaik cuenta yaan uláakʼ baʼaxoʼob kʼaʼabéet k-beetik utiaʼal k-eʼesik yantoʼon le «kaʼanilbeʼen naʼat[oʼ]».

19. ¿Baʼax unaj k-beetik utiaʼal ka k-eʼes yantoʼon le kaʼanilbeʼen naʼatoʼ?

¹⁹ Santiagoeʼ tu yaʼaleʼ le «kaʼanilbeʼen naʼat[oʼ]» ku chíikbesik máak ken u kʼam xan baʼax ku yaʼalaʼaltiʼ. ¿Kʼaj óolaʼanoʼon wa bey utúul máax ku kʼamik le baʼax ku yaʼalaʼaltiʼ wa maʼ tu bin tu contra le baʼax ku yaʼalik le Bibliaoʼ yéetel tumen maʼ t-sen aʼalik ka beetaʼak wa baʼax jeʼex k-kʼáatoʼ? ¿K-lúubul wa utsil tiʼ u maasil yéetel k-tsʼáaik tuʼux u náatsʼal le sukuʼunoʼob tiʼ toʼonoʼ? Wa beyoʼ, k-eʼesik yantoʼon le kaʼanilbeʼen naʼatoʼ.

20. ¿Baʼax utsiloʼob ken k-kʼam wa k-eʼesik le jatsʼuts modosoʼob t-xakʼaltaj teʼ xookaʼ?

²⁰ Wa tuláakloʼon k-maas tsʼáaik k-óol eʼes le jatsʼuts modosoʼob tu chʼaʼachiʼitaj Santiagooʼ, yaan u yantal jeetsʼelil ichil le múuchʼuliloʼ (Sal. 133:1-3). Jach beyoʼ, ken k-eʼes kabal óolal, jeetsʼelil yéetel ken k-kʼam baʼax ku yaʼalaʼaltoʼoneʼ, k-bisikba maas maʼalob yéetel le sukuʼunoʼoboʼ. Tsʼoʼoleʼ, k-eʼesik yantoʼon le «kaʼanilbeʼen naʼat[oʼ]». Baʼaleʼ yaan uláakʼ baʼax ken u yáantoʼon utiaʼal ka yanaktoʼon le jatsʼuts modosoʼobaʼ: letiʼe k-ilik u maasiloʼob jeʼex u yilaʼaloʼob tumen Jéeobaoʼ. Teʼ tuláakʼ xookoʼ tiʼ ken k-xakʼalxokt lelaʼ.

[Tsolajiloʼob]

¿Baʼax jeʼel a núukikeʼ?

• ¿Baʼax unaj k-beetik utiaʼal k-eʼesik jach tu jaajil yantoʼon naʼat?

• ¿Bix jeʼel k-maas eʼesik yantoʼon le «kaʼanilbeʼen naʼat[oʼ]»?

• ¿Baʼaxoʼob ku beetik le máaxoʼob minaʼantiʼob le «kaʼanilbeʼen naʼat[oʼ]»?

• ¿Baʼax jatsʼuts modosoʼob tsʼoʼok a chʼaʼatuklik a maas eʼesik?

[U kʼáatchiʼiloʼob le xookoʼ]

[U tsolajil le oochel teʼ táan juʼun 23]

¿Bix jeʼel u káajal u yantal baʼateltʼaanoʼob ichil le sukuʼunoʼoboʼ?