Baʼaloʼob maʼalobtak ku kanaʼal tiʼ u libroi Juan
U Tʼaan Jéeobaeʼ kuxaʼan
Baʼaloʼob maʼalobtak ku kanaʼal tiʼ u libroi Juan
JUAN, «le j-kaambal jach yaabiltaʼan tumen Jesuseʼ», letiʼ u tsʼook tiʼ le máaxoʼob tsʼíibnajoʼob tiʼ u kuxtal yéetel tiʼ u kʼaʼaytaj Cristooʼ (Juan 21:20). Le Evangelioaʼ tsʼíibtaʼab óoliʼ tu jaʼabil 98 teʼ yáax siglooʼ, yéetel yaʼab tiʼ le baʼaxoʼob ku chʼaʼachiʼitaloʼ minaʼan teʼ tuláakʼ óoxpʼéel Evangelioʼoboʼ.
Apóstol Juaneʼ ku yaʼalik jach baʼax oʼolal tu tsʼíibtaj le libroaʼ, letiʼeʼ tu yaʼalaj: «Leloʼobaʼ tsʼíibtaʼanoʼob utiaʼal ka a woksaj óolteʼex Jesuseʼ letiʼ le Cristooʼ, u Paal Jajal Dios, yéetel utiaʼal ka yanakteʼex kuxtal le ken a woksaj óolteʼex» (Juan 20:31). Le baʼax tu tsʼíibtoʼ, jach jeʼel u yáantkoʼon teʼ kʼiinoʼobaʼ (Heb. 4:12).
«ILEʼEX, LELAʼ U TAMAN JAJAL DIOS»
Le ka tu yilaj Jesuseʼ, Juan Bautistaeʼ tu yaʼalaj: «Ileʼex, lelaʼ u taman Jajal Dios, máax ku lukʼesik u kʼeban yóokʼol kaab» (Juan 1:29). Ka tsʼoʼokeʼ, Jesuseʼ bin Samaria, Galilea, Judea yéetel teʼ kaajoʼob yaan tu lakʼinil le Jordán, táan u kʼaʼaytaj, u kaʼansaj yéetel táan u beetik milagroʼob. Le baʼaloʼobaʼ tu beetaj u natsʼkuba yéetel u tsʼáaik u fe yaʼab máakoʼob tiʼ letiʼ (Juan 10:41, 42).
Upʼéel tiʼ le maas nojoch milagroʼob tu beetaj Jesusoʼ, letiʼe u kaʼa kuxkíintik Lazarooʼ. Yaʼab tiʼ le máaxoʼob tu yiloʼob le baʼax tu beetaj Jesusoʼ, tu tsʼáaj u fejoʼob tiʼ letiʼ. Baʼaleʼ u nuuktakil le j-kʼiinoʼob yéetel le fariseoʼoboʼ joʼopʼ u kaxtkoʼob bix ken u kíimsoʼob. Le oʼolal Jesuseʼ bin «tiʼ jumpʼéel kaaj Efraín u kʼaabaʼ» (Juan 11:53, 54).
U núukil kʼáatchiʼob:
1:35, 40. ¿Máax le uláakʼ utúul u disipulo Juan Bautista yaan kaʼach yéetel Andresoʼ? Le máax tsʼíibt le libroaʼ chéen ku yaʼalik «Juan» tiʼ Juan Bautista, yéetel tumen maʼatech u chʼaʼachiʼitik u kʼaabaʼeʼ, le uláakʼ disipulo túun maʼatech u yaʼalaʼal u kʼaabaʼ teʼ tekstoaʼ, letiʼe apóstol Juanoʼ, le máax tsʼíibt le libroaʼ.
2:20. Le judíoʼoboʼ, ¿baʼaxten tu yaʼaloʼob beetaʼab le templo ich «cuarenta y seis jaʼaboʼob[oʼ]»? Tumen tu jaʼabil 30 teʼ yáax siglo le ka tu yaʼaloʼoboʼ, Herodes, u reyil Judeaeʼ maʼ tsʼoʼokok kaʼach u jel líiʼsik le templo beetaʼab tumen Zorobabeloʼ. Josefo, utúul historiadoreʼ, tu yaʼaleʼ le meyajoʼ káajsaʼab dieciocho jaʼaboʼob káajak u gobernar Herodes, lelaʼ u kʼáat u yaʼaleʼ, maʼ xaaneʼ teʼ jaʼab 18 wa 17 táanil tiʼ k-kʼiinoʼobaʼ. Kex u jaats tiʼ u meeyjul le templo tsʼoʼoksaʼab ichil ocho jaʼaboʼoboʼ, u yalabeʼ maʼ tsʼoʼoksaʼab mix teʼ Pascua tu jaʼabil 30 teʼ yáax siglooʼ.
5:14. ¿Tu yóotaj wa u yaʼal Jesús ku kʼojaʼantal máak tumen ku beetik baʼaloʼob kʼaastak? Maʼatech. Le máak tsʼaʼak tumen Jesusoʼ, tsʼoʼok kaʼach treintaiocho jaʼaboʼob kʼojaʼanchajak yoʼolal le kʼeban yaan tu wíinklil máakoʼ (Juan 5:1-9). Baʼaleʼ beora tsʼoʼok u tsʼaʼaklaʼ, unaj kaʼach u seguer u kaxtik u salvación yéetel u xuʼulul u beetik baʼaloʼob kʼaastak. Wa maʼeʼ, jeʼel u beetik upʼéel baʼal minaʼan saʼatsajil tiʼe yéetel maʼ kun kaʼa kuxkíintbil (Mat. 12:31, 32; Luc. 12:10; Heb. 10:26, 27).
5:24, 25. ¿Máaxoʼob tsʼoʼok u lukʼloʼob «tiʼ kíimil utiaʼal u máan[oʼob] tiʼ kuxtal»? Jesuseʼ táan kaʼach u tʼaan tiʼ le máaxoʼob maʼ u kʼaj óoloʼob Diosoʼ, baʼaleʼ le ka tu yuʼuboʼob u kaʼansaj Jesuseʼ tu tsʼáaj u fejoʼob tiʼ letiʼ yéetel xuʼul u beetkoʼob baʼaloʼob kʼaastak. Bey túun úuchik u lukʼloʼob «tiʼ kíimil utiaʼal u máan[oʼob] tiʼ kuxtal», tumen saʼatsaʼab le kʼaakʼas kuxtal ku biskoʼoboʼ yéetel tumen tu tsʼáaj u fejoʼob tiʼ Dioseʼ tsʼaʼabtiʼob u páajtalil u kuxtaloʼob mantatsʼ (1 Ped. 4:3-6).
5:26; 6:53. ¿Baʼax u kʼáat u yaʼal jeʼel u páajtal u tsʼáaik kuxtal Jesuseʼ? Tiʼ Jesuseʼ tsʼaʼantiʼ u páajtalil u yáantik le máakoʼob utiaʼal ka lúubkoʼob utsil tiʼ Jéeoba yéetel u kaʼa kuxkíintik le kimenoʼoboʼ. Tiʼ le máaxoʼob ku chúukpajal u yóol u meyajtoʼob Diosoʼ, u kʼáat u yaʼaleʼ ku tsʼaʼabaltiʼob u páajtalil u kuxtaloʼob mantatsʼ. Le máaxoʼob yéeyaʼanoʼoboʼ ku yantaltiʼob ken kaʼa kuxlakoʼob utiaʼal u binoʼob kaʼan. Le máaxoʼob ku páaʼtik u kuxtaloʼob way Luʼumeʼ, yaan u yantaltiʼob le ken chúukpajak u yóol u aktáantoʼob le tsʼook túuntaj óol kun yantal ken tsʼoʼokok le Mil Jaʼaboʼob ken u gobernart Cristo le Luʼumaʼ (1 Cor. 15:52, 53; Rev. 20:5, 7-10).
6:64, NM. Jesuseʼ le ka tu yéeyaj Judas Iscarioteeʼ, ¿u yojliliʼ kaʼach wa letiʼ kun traicionartik? Maʼatech. Baʼaleʼ tu jaʼabil 32, Jesuseʼ tu yaʼalaj tiʼ u apostoloʼob: «Juntúul tiʼ teʼexeʼ kʼaasilbaʼal». Maʼ xaaneʼ teʼ súutuk ka tu yaʼalaj le tʼaanoʼobaʼ, Jesuseʼ tu yilaj yaan baʼax maʼ maʼalob tsʼoʼok u káajal u beetik Judas Iscarioteiʼ (Juan 6:66-71).
Baʼaxoʼob ku kaʼansiktoʼon:
2:4. Teʼ tekstoaʼ Jesuseʼ táan kaʼach u yaʼalik tiʼ Maríaeʼ, tumen tsʼoʼok u yokjaʼ yéetel tumen tsʼoʼok u yéeyaʼal utiaʼal u beetik u Mesiasileʼ, chéen ku beetik baʼax ku yaʼalaʼaltiʼ tumen u Taata. Kex táant u káajsik kaʼach Jesús u meeyjil kʼaʼaytajeʼ u yojel baʼax súutukil unaj u beetik le meyaj tsʼaʼantiʼoʼ, ichil lelaʼ táakaʼan xan u kʼubik u kuxtal. Le oʼolal maʼ tu páajtal u chaʼik tiʼ mix máak, mix tiʼ María ka u yaʼaltiʼ bix unaj u beetik baʼax u kʼáat Dios. Toʼon xaneʼ bey unaj k-meyajtik Jéeobaoʼ.
3:1-9. Le baʼax tu beetaj Nicodemo, «juntúul tiʼ u nuuktakil le judíoʼoboʼ», ku kaʼansiktoʼon kaʼapʼéel baʼal. Le yáaxoʼ, kex Jesús hijotsil tiʼ utúul carpinteroeʼ, Nicodemoeʼ tu yilaj bey utúul máak túuxtaʼan tumen Dioseʼ. Nicodemoeʼ tu yeʼesaj xan kabal óolal, naʼatil yéetel u kʼaʼananil u maas natsʼkuba tiʼ Dios. Bejlaʼa xaneʼ, le máax meyajtik Diosoʼ kʼaʼabéet u yeʼesik kabal óolal. U kaʼapʼéeleʼ, kex tu kʼamaj Jesús bey u Hijo Dioseʼ, maʼ tu jáan tsaypachtiʼ. ¿Baʼaxten? Maʼ xaaneʼ tumen sajak kaʼach tiʼ wíinik, maʼ u kʼáat u peʼert le meyaj yantiʼ teʼ Sanedrinoʼ wa tumen u yaabilmaj le ayikʼalil yantiʼoʼ. Toʼon xaneʼ, maʼ unaj u xuʼulul k-tsaypachtik Cristo yoʼolal baʼaloʼob beyaʼ mix k-kaxtik chéen k-utsiliʼ (Luc. 9:23, NM).
4:23, 24. Utiaʼal ka u kʼam Dios le adoración k-tsʼáaiktiʼoʼ, unaj k-chaʼik u nuʼuktikoʼon le kiliʼich muukʼoʼ yéetel unaj k-beetik baʼax ku yaʼalik le Bibliaoʼ.
6:27. U meyaj máak «tu yoʼolal le janal ku xáantaloʼ yéetel ku tsʼáaik [...] kuxtal minaʼan u xuul[oʼ]», u kʼáat u yaʼal u beetik máak tuláakal le ku páajtal utiaʼal u xakʼaltik le kaʼansajoʼob ku taal tiʼ Diosoʼ. Wa k-beetkeʼ, yaan u yantaltoʼon kiʼimak óolal (Mat. 5:3).
6:44. Jéeobaeʼ ku yeʼesik u yaabiltmoʼon ken u natsʼoʼon tiʼ u Hijo. ¿Bix u beetik? Upʼéeleʼ letiʼe ka tsikbaltaʼabtoʼon le maʼalob péektsiloʼ, uláakʼ bix u beetkeʼ yéetel u kiliʼich muukʼ, tumen lelaʼ ku yáantkoʼon k-naʼat yéetel k-tsʼáa ichil k-kuxtal le baʼax ku yaʼalik le Bibliaoʼ.
11:33-36. Maʼ kʼaas ka okʼolnak máak yoʼolal bix u yuʼubikubaiʼ.
«¡TECHEʼ TSAYPACHTENIʼ!»
Le ka náatsʼ u kʼiinil le Pascua tiʼ u jaʼabil 33, Jesuseʼ suunaj Betania. Tu kʼiinil 9 tiʼ nisaneʼ ook tu kaajil Jerusalén u natʼmaj utúul chan burro yéetel tu kʼiinil 10 tiʼ nisaneʼ, suunaj teʼ templooʼ. Le ka tu kʼáataj ich payalchiʼ ka nojbeʼenkúuntaʼak u kʼaabaʼ u Taataeʼ, upʼéel tʼaan jóokʼ teʼ kaʼanoʼ tu yaʼalaj: «Tsʼoʼok in nojbeʼenkúuntik yéetel yaan in nojbeʼenkúuntik tu kaʼatéen» (Juan 12:28).
Tu ookʼin janalil le Pascuaoʼ, Jesuseʼ tu tsʼáaj jujumpʼéel tsolnuʼuk tiʼ u disipuloʼob yéetel payalchiʼinaj tu yoʼolaloʼob. Maʼ sáam tiʼ lelaʼ ka machaʼabi, pʼis óoltaʼabi yéetel kíimsaʼab tiʼ upʼéel cheʼ. Baʼaleʼ, kaʼa kuxkíintaʼab tumen Dios.
U núukil kʼáatchiʼob:
14:2. Jesuseʼ, ¿bix kaʼach ken u «nuʼukt jumpʼéel kúuchil» teʼ kaʼan utiaʼal u disipuloʼoboʼ? Utiaʼal u páajtal u binoʼob kaʼan le máaxoʼob yéeyanoʼoboʼ, Jesuseʼ kʼaʼabéet kaʼach u kʼubik tu táan u Taata u tojol u kʼiʼikʼel utiaʼal ka béeychajak le túumben pactooʼ, yéetel kʼaʼabéet xan kaʼach u beetaʼal Reyil. Ken tsʼoʼokok túun u yúuchul tuláakal lelaʼ, jeʼel u páajtal kaʼach u káajal u bin kaʼan le máaxoʼob yéeyaʼanoʼoboʼ (1 Tes. 4:14-17; Heb. 9:12, 24-28; 1 Ped. 1:19; Apo. 11:15).
19:11. Le ka tu yaʼalaj Jesús tiʼ Pilato «le máax tu kʼubajen [tiʼ] techeʼ», ¿táan wa kaʼach u tʼaan tiʼ Judas? Le ka tu yaʼalaj le tʼaanoʼobaʼ Jesuseʼ maʼ chéen táan u tʼaan tiʼ Judas wa tiʼ uláakʼ wa máaxiʼ, baʼaxeʼ táan kaʼach u tʼaan tiʼ tuláakal le máaxoʼob yanchaj baʼax u yiloʼob utiaʼal u kíimsaʼaloʼ. Ichil le máakoʼobaʼ táakaʼan Judas, «u nuuktakil le j-kʼiinoʼoboʼ, le ancianoʼoboʼ, yéetel tuláakal u múuchʼul u nuuktakil le kaajoʼ», tak «le máakoʼob» tu yaʼaloʼob ka chaʼabak Barrabasoʼ (Mat. 26:59-65; 27:1, 2, 20-22).
20:17. ¿Baʼaxten tu yaʼalaj Jesús ka xuʼuluk u machaʼal tumen María Magdalena? Le tʼaan ich griego «machaʼaloʼ», u kʼáat xan u yaʼal u chʼuytal máak tiʼ wa máax. Maʼ xaaneʼ Maríaeʼ chʼuylaj tiʼ Jesús tumen ku tuklik kaʼacheʼ jach táan u bin kaʼan yéetel maʼ ken u kaʼa ile. Le oʼolaleʼ, utiaʼal u yeʼesiktiʼ maʼ táan u bineʼ, Jesuseʼ tu yaʼalaj tiʼ María Magdalena ka xuʼuluk u chʼuytaltiʼ yéetel ka xiʼik u yaʼal tiʼ u maasil le disipuloʼob tsʼoʼok u kaʼa kuxkíintaʼaloʼ.
Baʼaxoʼob ku kaʼansiktoʼon:
12:36. Utiaʼal u páajtal k-beetikba u paalal le sáasilil, wa k-kaʼansik u jaajil tiʼ le máakoʼoboʼ, unaj k-ojéeltik jach baʼax ku kaʼansik le Bibliaoʼ. Tsʼoʼoleʼ, le baʼax tsʼoʼok k-kanikoʼ unaj u meyajtoʼon utiaʼal k-áantik le máaxoʼob yanoʼob bey tiʼ éekʼjochʼeʼenileʼ utiaʼal ka u natsʼubaʼob tiʼ Jéeoba.
14:6. Chéen yéetel u yáantaj Jesús jeʼel u páajtal k-lúubul utsil tiʼ Dioseʼ. Utiaʼal k-natsʼikba tiʼ Jéeobaeʼ unaj k-tsʼáaik k-fe tiʼ Jesús yéetel k-kuxtal jeʼex letiʼeʼ (1 Ped. 2:21).
14:15, 21, 23, 24; 15:10. K-beetik baʼax ku yaʼaliktoʼon Dioseʼ ku yáantkoʼon utiaʼal k-pʼáatal ichil u yaabilaj letiʼ yéetel ichil u yaabilaj u Hijo (1 Juan 5:3).
14:26; 16:13. U kiliʼich muukʼ Jéeobaeʼ ku kaʼanskoʼon yéetel ku yáantkoʼon k-kʼaʼajs le baʼaxoʼob tsʼoʼok k-kankoʼ. Tsʼoʼoleʼ, ku yáantkoʼon xan k-naʼat túumben kaʼansajoʼob. Leloʼ ku yeʼesiktoʼon jeʼel u yáantkoʼon ka maas kaambalnakoʼon, ka maas yanaktoʼon ojéelal, naʼatil yéetel ku yáantkoʼon xan k-chʼaʼatukult tubeel baʼaxoʼob ken k-beete. Le oʼolal mantatsʼ kʼaʼabéet k-kʼáatik tiʼ Dios ka u tsʼáatoʼon le kiliʼich muukʼoʼ (Luc. 11:5-13).
21:15, 19. Jesuseʼ tu kʼáataj tiʼ Pedro wa u yaabilmaj maas «tiʼ leloʼobaʼ», wa maas tiʼ le kayoʼob yaan tu yiknaloʼoboʼ. Yéetel le kʼáatchiʼaʼ, eʼesaʼab tiʼ Pedro u kʼaʼabéetil u tsʼáaik táanil u tsaypachtik Cristo ke le meyaj ku beetik kaʼachoʼ. ¿Kux túun toʼon, baʼax ken k-beete? Jeʼex kun bin k-maas xakʼaltik le Evangelioʼoboʼ, unaj xan k-ilik maas k-yaabiltik Jesús ke le baʼaloʼob k-tuklik jeʼel u taasiktoʼon utsileʼ. Jeʼex tsʼoʼok ilkoʼ, maʼ u xuʼulul k-tsaypachtik Jesucristo yéetel chúukaʼan óolal.
[U tsolajil le oochel teʼ táan juʼun 31]
¿Baʼax k-kanik tiʼ Nicodemo?