Ilawil wa jach jaaj le baʼax ku yaʼalaʼaltechoʼ

U jach kʼuchul u yojéelt máak upʼéel baʼaleʼ maʼ chéen chʼaʼabiliʼ. Le gobiernoʼob yéetel le empresaʼoboʼ maʼatech u yaʼalikoʼob tuláakal u jaajil. Le televisión, le radio yéetel le periodicoʼoboʼ mantatsʼ ku yaʼalikoʼob yaan u tsʼáaikoʼob ojéeltbil tuláakal u jaajil, baʼaleʼ maʼatech u beetkoʼob. Le doctoroʼob xanoʼ maʼatech u yaʼalikoʼob tiʼ máak baʼax talamiloʼob jeʼel u taasik le tsʼaakoʼob ku tsʼáaikoʼoboʼ. Baʼaleʼ ¿yaan wa tuʼux túun jeʼel u páajtal u yaʼalaʼaltoʼon tuláakal u jaajileʼ?

Yaʼab máakoʼobeʼ tu yaʼaloʼobeʼ le Internetoʼ yaan bin u yáantik tuláakal máak utiaʼal maʼ u tuʼusul. Wa ka u kanáant máak bix u meyaj le Internet tiʼoʼ, jach jeʼel u kanik yaʼab baʼaloʼobeʼ. Yoʼolal le Internetoʼ le periódico The New York Times tu yaʼalaj: «Wa ka u kanáant máak bix u meyajtiʼeʼ, jach séeb jeʼel u kaʼansik wíinik ke uláakʼ baʼaloʼobeʼ. Baʼaleʼ wa maʼeʼ, jach séeb xan jeʼel u kʼaskúuntik u tuukul máakeʼ».

Le periodicooʼ tu yaʼalaj xan: «Tumen ku tuklikoʼob upʼéel baʼax jach túumben yéetel letiʼe baʼax maas maʼalob yanoʼ, le máaxoʼob minaʼan u naʼatoʼoboʼ ku creertikoʼob tuláakal le baʼax ku yaʼalik Internetoʼ. Baʼaleʼ maʼ tu tsʼáaikoʼob cuenta wa jeʼel u suut bey upʼéel sumidero tuʼux yaan baʼaloʼob maʼ jaajtak yéetel kʼaastakiʼ». Jeʼex úuchik u yaʼalik le periodicooʼ, minaʼan mix upʼéel programa ichil le computadora ka u luʼs le baʼaxoʼob maʼ patal yaan teʼ Internetoʼ.

Tuláakal máak jeʼel u páajtal u tsʼáaik ich Internet, tiʼ upʼéel revista wa tiʼ upʼéel libro jeʼel baʼaxak ka u yóoteʼ. Le oʼolal unaj k-ilik tubeel baʼax ken k-xoke yéetel maʼ unaj k-creertik tuláakal le baʼax ku yaʼalaʼaloʼ. Wa jach tu jaajil k-kʼáat ojéelt u jaajileʼ, unaj k-chʼaʼik en cuenta wa mantatsʼ ku yaʼalik u jaajil le baʼax k-xokikoʼ. Kex tumen jeʼel u bisiktoʼob yaʼab tiempo k-kʼaj óoltik upʼéel baʼaleʼ, yaan u yáantkoʼon utiaʼal maʼ k-tuʼusul, k-ojéeltik baʼax uláakʼ táakaʼan ichil le baʼax ku yaʼalaʼaloʼ, yéetel yaan xan u yáantkoʼon k-chʼaʼatukult tubeel baʼax ken k-beete.