U Tʼaan Jéeobaeʼ kuxaʼan

Baʼaloʼob maʼalobtak ku kanaʼal tiʼ u libroi Apocalipsis (yáax jaats)

LE KʼALAʼAN kaʼach tu islai Patmosoʼ, le apóstol Juanoʼ tsʼaʼab u yil dieciséis náayoʼob. Teʼ náayoʼobaʼ tu yilaj baʼaxoʼob ken u beet kaʼach Jéeoba yéetel Jesús teʼ tu noj kʼiinil Yuumtsiloʼ; le kʼiinaʼ ku káajal desde ka tsʼaʼab Jesús u beet u Reyil tu jaʼabil 1914 yéetel ku náakal tak ken tsʼoʼokok le Mil jaʼaboʼob kun gobernaroʼ. Maʼ xaaneʼ u libroi Apocalipsiseʼ (Revelación), tsʼíibtaʼab tumen le apóstol Juan tu jaʼabil 96 teʼ yáax siglooʼ, tsʼoʼoleʼ jach ku tsolik le náayoʼob tsʼaʼab u yiloʼ.

Beoraaʼ koʼox xakʼaltik jujumpʼéel baʼaloʼob maʼalobtak k-kanik tiʼ Apocalipsis 1:1–12:17, yéetel koʼox xakʼaltik le yáax siete náayoʼob tsʼaʼab u yil le apóstol Juanoʼ. Jach maʼalob ka k-xakʼaltoʼob tumen ku tʼaan tiʼ le baʼaxoʼob táan u yúuchloʼob bejlaʼoʼ yéetel ku tʼaan xan tiʼ le baʼax ken u beet Jéeoba tiʼ le kʼasaʼan yóokʼol kaabaʼ. Le máax ken u jach xakʼalteʼ yaan u líikʼil u yóol yéetel yaan u muʼukʼaʼantal u fe (Heb. 4:12).

«LE TAMANOʼ» KU JEʼIK SEIS TIʼ LE SIETE SELLOʼOBOʼ

(Apo. 1:1–7:17)

Teʼ yáax náayoʼ, apóstol Juaneʼ tu yilaj Jesús le tsʼaʼan nojbeʼenil yéetel páajtalil tiʼoʼ. Tsʼoʼoleʼ aʼalaʼabtiʼ ka u tsʼíibt tiʼ upʼéel rollo le baʼaxoʼob tsʼaʼab u yiloʼ yéetel ka u túuxt tiʼ le siete múuchʼuliloʼoboʼ (Rev. 1:10, 11, NM). Teʼ kaʼapʼéel náayoʼ, Juaneʼ tu yilaj upʼéel trono teʼ kaʼanoʼ. Yéetel tu x-noʼoj kʼab le máax kulukbaloʼ yaan upʼéel rollo kʼalaʼan yéetel siete selloʼob. ¿Máax túun ku náajmatik u jeʼik le rollooʼ? Chéen «u leonil u chʼiʼibalil Judá», le «[taman] [...] yaan siete u tsʼíitil u baak yéetel siete upʼéelel u yich[oʼ]» (Apo. 4:2; 5:1, 2 NM; 5:5, 6).

Teʼ óoxpʼéel náay tsʼaʼab u yiloʼ ku yeʼesik baʼax úuch le ka jeʼekʼabtaʼab cada upʼéel tiʼ le yáax seis selloʼob tumen le tamanoʼ. Le ka tu jeʼekʼabtaj le u seis sellooʼ, kíilbalnaj le luʼumoʼ utiaʼal u chíikpajal tsʼoʼok u káajal u noj kʼiinil Jéeoba (Apo. 6:1, 12, 17). Le kampʼéel náayoʼ tu yeʼesaj «kantúul angeloʼob [...] táan u kʼatikoʼob u beel le kampʼéel iikʼiloʼob luʼum» tak ken tsʼoʼokok u sellartaʼal tuláakal le máaxoʼob kun binoʼob kaʼanoʼ. Tsʼoʼoleʼ ka tu yilaj «yaʼabkach máakoʼob» maʼ sellartaʼanoʼob yéetel «waʼalakbaloʼob aktáan tiʼ le jalach kʼáancheʼoʼ yéetel aktáan tiʼ le Tamanoʼ» (Apo. 7:1, 9).

U núukil kʼáatchiʼob:

1:4; 3:1; 4:5; 5:6, NM. ¿Baʼax le «siete espirituʼoboʼ»? Le número sieteoʼ u kʼáat u yaʼal upʼéel baʼal chúukaʼan tu táan Dios. Le oʼolal le baʼax aʼalaʼab tiʼ le «siete múuchʼuliloʼob» úuchjeakiloʼ, láayliʼ letiʼe baʼax ku yaʼalaʼal tiʼ le maas tiʼ cien mil múuchʼuliloʼob yaan teʼ kʼiinoʼobaʼ (Rev. 1:11, 20, NM). Tumen tiʼ Jéeoba ku meyaj u kiliʼich muukʼ utiaʼal ka béeychajak le baʼax u kʼáatoʼ, le tʼaan «siete espirituʼoboʼ» u kʼáat u yaʼaleʼ le kiliʼich muukʼoʼ ku yáantaj utiaʼal ka naʼataʼak le baʼax ku yaʼalik Jéeobaoʼ. Tsʼoʼoleʼ ku yáantaj xan utiaʼal ka u kʼam yaʼab utsil le máaxoʼob meyajtikoʼ. U libroi Apocalipsiseʼ mantatsʼ ku chʼaʼachiʼitik le número sieteoʼ, yéetel ken chíikpajkeʼ táan u tʼaan tiʼ upʼéel baʼal chúukaʼan. Yéetel u jaajileʼ, le libroaʼ táan u tʼaan tiʼ u «tsʼoʼokpajal» baʼax u tukulmaj u beetik Dios (Apo. 10:7).

1:8, 17. ¿Tiʼ máax ku yaʼalaʼal «le Alfaoʼ yéetel le Omegaoʼ» yéetel tiʼ máax ku yaʼalaʼal «yáax chuun yéetel u xuul»? Le Alfa yéetel le Omegaoʼ tiʼ Jéeoba ku yaʼalaʼal, tumen maʼ yanak yéetel mix bikʼin kun antal uláakʼ dios jeʼel bix Letiʼeʼ. Jéeobaeʼ letiʼ u káajbal yéetel u tsʼoʼokbal (Rev. 21:6; 22:13, NM). Kex Apocalipsis 22:13 ku yaʼalik Jéeoba u «yáax chuun yéetel u xuul[eʼ]», le ken u yaʼal Apocalipsis 1:17 «yáax chuun yéetel u xuu[leʼ]» táan u tʼaan tiʼ Jesús, lelaʼ bey u yeʼesik le uláakʼ versiculoʼoboʼ. Jesuseʼ chéen letiʼe máak  kaʼa kuxkíintaʼab tumen Jéeobaoʼ yéetel utiaʼal u beetik lelaʼ mix máak meyajnajtiʼ (Col. 1:18).

2:7. ¿Baʼax le u «kúuchil u kiʼimak óolal Jajal Dios» ku yaʼalaʼal teʼ tekstoaʼ? Le tʼaanoʼobaʼ aʼalaʼab tiʼ le máaxoʼob yéeyaʼanoʼoboʼ, le oʼolal le u kúuchil kiʼimak óoloʼ letiʼe kaʼan tuʼux yaan Jéeobaoʼ. U jaajileʼ lelaʼ upʼéel jach jatsʼuts kúuchil. Le máaxoʼob yéeyaʼanoʼob utiaʼal u binoʼob kaʼan kun chúukpajal u yóol u meyajtoʼob Diosoʼ yaan u páajtal u jaantkoʼob u yich «u cheʼil [le] kuxta[loʼ]», wa yaan u tsʼaʼabaltiʼob upʼéel kuxtal maʼ tu páajtal u xuʼulsaʼal (1 Cor. 15:53).

3:7. ¿Baʼax kʼiin ka tsʼaʼab tiʼ Jesús «u llave [rey] David», yéetel bix tsʼoʼok u meyajtiʼ? Le ka okjaʼanaj tu jaʼabil 29 teʼ yáax siglooʼ, Jesuseʼ yéeyaʼab utiaʼal ka u beetuba le rey aʼalaʼan kun taal tiʼ u chʼiʼibal Davidoʼ. Baʼaleʼ tu jaʼabil 33 le ka suunaj teʼ kaʼanoʼ tsʼaʼabtiʼ «u llave [rey] David». Teʼeloʼ tsʼaʼabtiʼ u páajtalil u gobernar jeʼex u beetik kaʼach Davideʼ yéetel joʼopʼ u meyajtiʼ le llave utiaʼal u jeʼekʼabtik wa u tsʼáaik u páajtalil u binoʼob kaʼan jujuntúul máakoʼob gobernar tu yéetel. Tu jaʼabil 1919, Jesuseʼ tu kʼubaj u llavei «u yotoch David» tiʼ «le palitsil chúukpajaʼan u yóol yéetel yaan u naʼat[oʼ]» utiaʼal ka «u kanáant tuláakal baʼax yantiʼ» (Isa. 22:22; Mat. 24:45, 47).

3:12. ¿Máakalmáak le «túumben kʼaabaʼ» tsʼaʼab tiʼ Jesusoʼ? Le kʼaabaʼaʼ yaan yil yéetel le túumben meyaj tsʼaʼan u beetoʼ tuʼux táakaʼan jujumpʼéel baʼaloʼob unaj u tsʼoʼokbesik (Fili. 2:9-11). Kex chéen letiʼ u yojel jach baʼax u kʼáat u yaʼal le kʼaabaʼaʼ, ku tsʼíibtik xan tu táan joʼol le máaxoʼob kun binoʼob kaʼanoʼ, beyoʼ letiʼobeʼ ku páajtal u maas natsʼkubaʼob tiʼ letiʼ (Apo. 19:12). Tsʼoʼoleʼ Jesuseʼ ku tsʼáaiktiʼob jujumpʼéel tiʼ le meyajoʼob kʼubéentaʼantiʼoʼ.

Baʼaxoʼob ku kaʼansiktoʼon:

1:3. Tumen naatsʼ yanil u kʼiinil u xuʼulsaʼal u kʼasaʼan yóokʼol kaab Satanaseʼ, unaj k-naʼatik baʼax ku yaʼalik u libroi Apocalipsis yéetel k-tsʼáaik ichil k-kuxtal le baʼax k-kanikoʼ.

3:17, 18. Utiaʼal k-ayikʼaltal tu táan Dioseʼ, kʼaʼabéet k-manik le «oro minaʼan u kʼaasil» ku konik Jesusoʼ, leloʼ u kʼáat u yaʼal ka «ayikʼalchaj[koʼon] tiʼ maʼalob meyajoʼob» (1 Tim. 6:17-19). Utiaʼal k-eʼesik u disipuloʼon Cristoeʼ unaj k-búukintik le «sak nookʼ» ku tsʼáaiktoʼonoʼ. Yéetel utiaʼal k-maas naʼatik baʼax ku kaʼansiktoʼon Jéeobaeʼ, unaj u meyajtoʼon le tsolnuʼukoʼob ku taasik tuláakal le jóoʼsaʼaniloʼob tuʼux táakaʼan le revista U Pʼíich Tulumil Kanan ku keʼeteloʼob yéetel upʼéel tsʼaak utiaʼal u sáasiltal u yich máakoʼ (Apo. 19:8).

7:13, 14, NM. Le veinticuatro ancianoʼoboʼ ku chíikbeskoʼob bey tsʼoʼok u láaj bin teʼ kaʼan le 144,000 máakoʼob yéeyanoʼob ken u beet u reyiloʼob yéetel u sacerdoteiloʼoboʼ. Leloʼobaʼ chíikbesaʼaboʼob tumen le veinticuatro upʼéelel bix jaʼatsik le sacerdoteʼob tu kʼiinil Davidoʼ. Utúul tiʼ le ancianoʼoboʼ tu yaʼalaj tiʼ Juan máaxoʼob le yaʼabach máakoʼoboʼ. Le oʼolal k-aʼalikeʼ le máaxoʼob yéeyanoʼoboʼ káaj u kuxkíintaʼaloʼob táanil tiʼ u jaʼabil 1935. ¿Baʼaxten k-aʼalik beyoʼ? Tumen letiʼe jaʼab ka aʼalaʼab tiʼ u yalab le máaxoʼob yéeyanoʼob máaxoʼob le yaʼabach máakoʼoboʼ (Luc. 22:28-30; Apo. 4:4; 7:9).

KU JEʼEKʼABTAʼAL LE U SIETE SELLOOʼ YÉETEL KU YUSTAʼAL SIETE TROMPETAʼOB

(Apo. 8:1–12:17)

Teʼ cinco náayoʼ, Juaneʼ tu yileʼ le ka jeʼekʼabtaʼab le siete sello tumen le Tamanoʼ, tsʼaʼab xan u trompetaʼob siete angeloʼob. Seis tiʼ letiʼobeʼ tu yustoʼob u trompetaʼob utiaʼal u tsʼáaikoʼob ojéelbil le xuʼulsajil kun taal tu yóokʼol le «u yóox jaats» le máakoʼoboʼ wa le religionoʼob chéen ku yaʼalikoʼob táan u tsaypachkoʼob Cristooʼ (Apo. 8:1, 2, 7-12; 9:15, 18). Teʼ seis náayoʼ, Juaneʼ táakpaj ichil le náay le ka tu jaantaj upʼéel chan rollo yéetel le ka tu pʼisaj le templooʼ. Le ka tsʼoʼok u yustaʼal le u siete trompetaoʼ, tu yuʼubaj u kʼaʼam aʼalaʼal: «U [reinoiloʼob] yóokʼol kaabeʼ tsʼoʼok [...] utiaʼalintaʼal tumen k-Yuumtsil yéetel u Cristo» (Apo. 10:10; 11:1, 15).

Le baʼax ku yaʼalik Apocalipsis 11:15, 17 ku yeʼesik bix u káajal le siete náayoʼ. Juaneʼ tu yilaj utúul koʼolel táan u síijsik utúul u xibil paal. Tu yilaj xan u jóoʼsaʼal le Kʼaasilbaʼal teʼ kaʼanoʼ yéetel tumen u pʼekmaj le koʼoleloʼ, Satanaseʼ «bin u beet loob tiʼ u yalab u chʼiʼibal le koʼoleloʼ» (Apo. 12:1, 5, 9, 17).

U nuukil kʼáatchiʼob:

8:1-5. ¿Baʼaxten ku yaʼalik le teksto maʼ uʼuyaʼab mix jumpʼéel juum teʼ kaʼanoʼ? ¿Yéetel  baʼax puʼul way Luʼumeʼ? Maʼ uʼuyaʼab mix jumpʼéel juumiʼ utiaʼal ka uʼuyaʼak «u payalchiʼob le máaxoʼob kiliʼichoʼob» pʼaatloʼob way Luʼumeʼ. Lelaʼ úuch tu kʼiiniloʼob le ka tsʼoʼok le yáax nojoch baʼateltáambaloʼ. Le máaxoʼob yéeyaʼanoʼoboʼ maʼ binoʼob teʼ kaʼan tu jaʼabil 1914 jeʼex táan u páaʼtik kaʼach yaʼab tiʼ letiʼoboʼ, tsʼoʼoleʼ tu aktáantoʼob yaʼab talamiloʼob le táan kaʼach le baʼateltáambaloʼ. Le oʼolal teʼ kʼiinoʼoboʼ táan kaʼach u payalchiʼob utiaʼal u yojéeltkoʼob baʼax unaj u beetkoʼob. Jéeoba túuneʼ tu núukaj le ka tu túuxtaj utúul u ángel utiaʼal u pulik kʼáakʼ way Luʼumeʼ, leloʼ u kʼáat u yaʼaleʼ tu líiʼsaj u yóol le sukuʼunoʼob utiaʼal ka u kʼaʼaytoʼob le maʼalob péektsiloʼ. Kex maʼ sen yaʼaboʼobeʼ, joʼopʼ u kʼaʼaytikoʼob tuláakal tuʼux u Reino Dios le ku keʼetel yéetel upʼéel kʼáakʼoʼ, lelaʼ tu beetaj u tʼaʼabal wa u pʼuʼujul le religionoʼob maʼatech u kaʼansikoʼob u jaajiloʼ. Sen kʼaʼaytaʼab baʼax kun beetbiltiʼob tumen Jéeoba, maas naʼataʼab baʼax ku kaʼansik le Bibliaoʼ yéetel aʼalaʼab maʼ jaaj le baʼax ku kaʼansik u maasil religionoʼoboʼ, le oʼolal ku yaʼalaʼal tíitaʼab u chuumpakʼiloʼob le maʼ jaajil religionoʼoboʼ.

8:6-12; 9:1, 13; 11:15. ¿Baʼax kʼiin ka tu líiʼsuba le siete angeloʼob utiaʼal u yustikoʼob u trompetaʼoboʼ? ¿Baʼax kʼiin yéetel bix uʼuyaʼabik u juum le trompetaʼoboʼ? Teʼ kʼiin táan u líiʼskuba le siete angeloʼoboʼ, le u yalab le máaxoʼob yéeyaʼanoʼob tsʼoʼok u kaʼa chʼaʼajoʼolkoʼob le kʼaʼaytajoʼ, aʼalaʼabtiʼob baʼax unaj u beetkoʼob. Le oʼolal tu jaʼabiloʼob 1919 tak 1922, le sukuʼunoʼobaʼ tu nuʼuktoʼob le kʼaʼaytajoʼ yéetel tu beetoʼob kúuchiloʼob utiaʼal u beetaʼal le jóoʼsaʼaniloʼoboʼ (Apo. 12:13, 14). U yustaʼal le trompetaʼoboʼ tu chíikbesaj le u kʼaʼaytaʼal yéetel x-maʼ saajkilil yaan u xuʼulsaʼal tiʼ u kʼasaʼan yóokʼol kaab Satanasoʼ, lelaʼ béeychaj yéetel u yáantaj le angeloʼoboʼ. Le kʼaʼaytajaʼ káaj desde ka beetaʼab le asamblea tu kaajil Cedar Point (Ohio) tu jaʼabil 1922 yéetel yaan u tsʼoʼokol le ken taalak le nojoch yaayaj óolaloʼ.

8:13; 9:12; 11:14. ¿Baʼaxten ku yaʼalaʼal le u tsʼook óoxpʼéel trompetaʼob ustaʼaboʼoboʼ ku chíikbeskoʼob yaayaj baʼaloʼob? Le yáax kampʼéel trompetaʼob ustaʼaboʼoboʼ tu chíikbesoʼobeʼ le religionoʼob maʼatech u kaʼanskoʼob u jaajiloʼ kimenoʼob tu táan Dios, baʼaleʼ le u tsʼook óoxpʼéeloʼ ku chíikbeskoʼob óoxpʼéel yaayaj baʼaloʼob kun úuchul jeʼex ken k-ilaʼ. Le u cinco trompeta ustaʼaboʼ yaan yil yéetel ka jáalkʼabtaʼab u kaajal Jéeoba tu jaʼabil 1919, le tiaʼanoʼob kaʼach tiʼ upʼéel «taamkach chʼeʼenoʼ», tsʼoʼoleʼ tumen sen kʼaʼaytajnajoʼobeʼ tu beetoʼob u muʼyaj le máaxoʼob yanoʼob ichil le religionoʼob maʼatech u kaʼanskoʼob u jaajiloʼ (Apo. 9:1). Le u seis trompetaoʼ yaan yil yéetel le nojoch kʼaʼaytaj káaj u beetaʼal tiʼ tuláakal yóokʼol kaab tu jaʼabil 1922, tsʼoʼoleʼ le máaxoʼob ku kʼaʼaytajoʼoboʼ ku keʼetloʼob yéetel upʼéel nojoch ejército. Le u tsʼook trompeta ustaʼaboʼ yaan yil yéetel u káajal u meyaj le Reino tsʼaʼab tiʼ Jesusoʼ.

Baʼaxoʼob ku kaʼansiktoʼon:

9:10, 19. Le jóoʼsaʼaniloʼob chʼaʼaban teʼ Biblia yéetel beetaʼan tumen «le palitsil chúukpajaʼan u yóol yéetel yaan u naʼat[oʼ]» ku taasik kaʼansajoʼob ku beetik u muʼyaj le máakoʼoboʼ (Mat. 24:45). Le kaʼansajoʼobaʼ ku keʼetel yéetel sáakʼoʼob yantiʼob u nej síinaʼan, tsʼoʼoleʼ ku keʼetloʼob xan yéetel u nej tsíiminoʼob «chíikaʼan tiʼ nukuch kaanoʼob yaan u pooloʼob». ¿Baʼaxten? Tumen le jóoʼsaʼaniloʼoboʼ ku kʼaʼaytkoʼob tsʼoʼok u náatsʼal «u kʼiinil bíin u sut u jeel loob» Jéeoba tiʼ le máaxoʼob pʼekmiloʼ (Isa. 61:2). Lelaʼ, maʼ unaj k-chʼaʼik saajkil k-kʼaʼayt tiʼ le máakoʼoboʼ.

9:20, 21. Le ken u yaʼal «u yalab le máakoʼoboʼ», Apocalipsiseʼ táan u tʼaan tiʼ le luʼumoʼob tuʼux maʼ tu creertaʼal wa Jesuseʼ u Hijo Dios. Kex tumen yaan máakoʼob tsʼoʼok u kʼamkoʼob u jaajil teʼ luʼumiloʼobaʼ, maʼ táan k-páaʼtik ka yaʼabchajak le máaxoʼob kʼamik u jaajiloʼ. Kex beyoʼ maʼ tu xuʼulul k-tsʼáaik k-óol teʼ kʼaʼaytajoʼ.

12:15, 16. «Le luʼum» wa le gobierno yanoʼob teʼ kʼasaʼan yóokʼol kaabaʼ, tsʼoʼok u chaʼikoʼob u yéeyik máak le religión u kʼáateʼ. Desde tu jaʼabiloʼob 1940, u gobiernoi jejeláas luʼumiloʼobeʼ bey «tu yukʼaj[oʼob] le jaʼ tu láalaj le kaanoʼ», lelaʼ u kʼáat yaʼaleʼ tu beetoʼob u xuʼulul u chʼaʼapachtaʼal u kaajal Dios. Jeʼex k-ilkoʼ, wa Jéeoba u kʼáateʼ jeʼel u meyajtiʼ le gobiernoʼob utiaʼal ka u béeykunt le baʼax u tukulmoʼ. Le oʼolal jach maʼalob le baʼax ku yaʼalik Proverbios 21:1: «U tuukul [rey], tu kʼab Yuumtsileʼ, bey áalkab jaʼeʼ, ku bin tu beel jeʼel tuʼux u kʼáat Yuumtsileʼ». Lelaʼ unaj u muʼukʼaʼankúuntik k-fe tiʼ Dios.